9621686063

Książka, którą czytam

Jerzy Stefan Ossowski

» Polska swołocz«

Ostatnia okupacja Wilna 1944-1945

Profesor Stanisława Lewandowska, związana zawodowo z Instytutem Historii PAN, jest badaczką powszechnie znaną i cenioną w środowisku historyków dziejów najnowszych, autorką wielu artykułów, studiów i prac źródłowych¹ oraz kilkunastu książek, wśród których bez wątpienia na miano prekursorskich zasługują monografie: Ruch oporu na Podlasiu 1923-1944 (1976, wyd. 21982), Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945 (1982), Kryptonim „Legalizacja" 1939-1945 (1984), Prasa okupowanej Warszawy 1939-1944 (1992), Prasa emigracji wojennej 1939-1945

(1992), Okupowanego Mazowsza dzień powszedni 1939-1945 (1993), Nadhużańskiego Podlasia okupacyjny dzień powszedni 1939--1944 (2003). Szacunek i uznanie - jakie autorka wymienionych prac zdobyła w kraju i za granicą wśród badaczy zajmujących się pokrewną problematyką oraz wśród czytelników za pozbawioną koniunkturalizmu i fascynującą poznawczo twórczość naukową - w całej rozciągłości odnoszą się do najbliższej jej (także ze względu na wileńską genealogię rodzinną) problematyki badań losów Polaków na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu. Mam tutaj na uwadze ważne dzieła naukowe: Życie codzienne Wilna w latach U wojny światowej 1939—1945 (1997, wyd. 2 - 2001) oraz Losy Wilnian. Zapis rzeczywistości okupacyjnej. Ludzie, fakty, wydarzenia 1939-1945 (wyd. 3 - 2004). Do tego kanonu historiografii współczesnej prof. Lewandowska włączyła książkę, która dopełnia rezultaty wspomnianych badań społeczności wileńskiej w warunkach stwarzanych prze okupantów po 17 września 1939 roku: Wilno 1944-1945. Oczekiwania i nastroje (Warszawa 2007)².

Autorka, posługując się komunikatywnym dyskursem, analizuje mechanizmy tudzież skutki działania sowieckiego aparatu represji militarnych i administracyjnych na zmiany ustrojowo-polityczne oraz społeczno-demograficzne, które w sposób decydujący zaważyły na sytuacji ludności polskiej w Wilnie i na Wileńszczyźnie w przełomowych latach 1944-1945. Aby oddać

Konspekt nr 2/2007 (29)