9621686078

Głosy o książkach

i dramaturg, kierownik (po Claudzie Backvisie!) katedry slawistycznej Wolnego Uniwersytetu w Brukseli, oto i prof. Alain van Crugten, germanista, mający wszakże drugą, słowiańską duszę. Na Kresach - w Grodnie i Wilnie - polska przeszłość i współczesność tworzą na tyle nierozerwalną całość, że „samo obcowanie z przeszłością, z literaturą nie jest możliwe, że historia [...] ma swoje przedłużenie we współczesności, że jest nierozdzielnie związana z mieszkającymi tu dziś Polakami” (Wśród Polaków w Grodnie). Po Grodnie oprowadza autora Stanisław Poczobut-Odlanicki (jeden z jego przodków pojawia się w Panu Tadeuszu), wiceprezes tutejszego Związku Polaków. Odwiedzają polskie nekropolie, groby z lat 1919-1920 oraz 1944-48, pamiątki związane z postacią Elizy Orzeszkowej, kościół Jezuitów z mszami odprawianymi w języku polskim. Wilno, które autor zwiedza pod przewodnictwem dr. Józefa Szostakowskiego „fanatyka historii tego miasta, a zwłaszcza śladów polsko-rektor syntetyzuje, na przykładzie własnej rodziny, polskie losy na Kresach: „Mój dziadek urodził się w carskiej Rosji ojciec w II Rzeczpospolitej, ja w ZSRR, a moje dzieci na Litwie, a wszystko to działo się w jednej wsi...”. Niepostrzeżenie stają się zapisy spotkań mikroobserwacjami życia społecznego (taki charakter noszą m.in. notatki Z krainy kangurów).

Podróżuje zatem Bolesław Faron śladami polskości. Niekiedy zdaje się ta podróż pielgrzymką: wszędzie tam, gdzie celem jest nekropolia (Symboliczny cmentarz w Słowackich Tatrach, mogiła powstańców Nad Niemnem w Bo-hatyrowiczach). Odwiedziny cmentarzy, na których spoczywają rodacy uważa autor wręcz za swój „moralny, by nie powiedzieć bardziej patetycznie - patriotyczny obowiązek”. Szlachetne to przedsięwzięcie w czasach, gdy pojęcie patriotyzmu zawłaszczono na użytek doraźnej polityki. W ogóle imponuje - to kolejny niemodny i wykreślony przez polityczne nadużycia ze

Bolesław Faron, ...z podróży. Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2007

ści” (Śladami polskiej kultury), to Ostra Brama, cela Konrada, uniwersytet, domy, w których mieszkali Mickiewicz, Słowacki, Kraszewski, Moniuszko i inni wielcy kultury polskiej. To przeszłość. A teraźniejszość? Powołanie katedry polonistyki na Uniwersytecie Grodzieńskim, wykłady Bolesława Farona dla studentów Wydziału Slawistyki Uniwersytetu Pedagogicznego w Wilnie, współczesne nagrobki na polskim cmentarzu w Grodnie, harcerze i drużyny sportowe działające w środowisku polskim tamże, Tadeusz Bohatyrowicz „z tych Bohatyrowiczów, co ich pani Orzeszkowa w powieści opisała”. W pociągu relacji Warszawa-Grodno w przedziale z autorem sami polskojęzyczni obywatele Białorusi i Litwy, nawet „dokwaterowana” przez kelnera do stolika w restauracji kobieta okazuje się Polką, co nie zdumiewa, gdyż około dwudziestu procent mieszkańców Grodna ma polskie korzenie. W Domu Kultury Polskiej w Wilnie jego dy-słownika termin - ideowa postawa autora. droży. „W starej [...] skrzyni matki, w której od lat gromadzono pamiątki rodzinne, znajdowały się zdjęcia i pocztówki nadesłane przez żołnierzy z różnych regionów Europy” - pisze Faron {Mój Wiedeń...). Z jednej strony można rozumieć te słowa jako wspomnienie definiującej galicyjską tożsamość Wielkiej Wojny, z drugiej zaś - mieć je za metaforę sygnalizującą własną postawę autora. Przecież kolejne relacje - z Brukseli, ze Sztokholmu, z Kresów, z Australii - przypominają żywo „frontowe” komunikaty dotyczą-ce sytuacji kultury polskiej na obczyźnie, są też 187

głosem na rzecz jej upowszechniania i wspiera- -

nia. Nie będąc już dyplomatą, nadal jest autor ...zpodróży ambasadorem kultury polskiej. Cele podróży, uwzględniające polskie akcenty i wyraźnie skorelowane z pełnionymi w dziedzinie edukacji obowiązkami obiera Faron-reportaży-sta nie tylko w harmonii z podejmowanymi

Konspekt nr 2/2007 (29)