9621686629

Zmiany foncmatów spółgłoskowych. 169

s' z' zmiękczone przesunęły swoją pierwotną artykulację przednio - językowo - zębową dalej wstecz i otrzymały wymowę średnio językowo - podniebienną; polskie ś ź to nie zmiękczone s' z' zębowe, jak naprzykład, w języku rosyjskim, lecz spółgłoski średniojęzykowe, zbliżające się swoją wartością akustyczną do zmiękczonych s z, np. siwy, siano, sień, ziele, zima, ziarno. Spółgłoski V d! przesunęły również swoją artykulację iw końcu XII wieku przeszły w średnio - językowo - podnie-bienne afrykaty (zwartoszczelinowe) c 5, np. dzieci, cichy, ciepły, dziwny.

Różność rezultatów, jakie powstały wskutek zmiękczenia przed *j i w pozycji przed *e *e *i *b *ę spowodowała w wielu wypadkach wymianę postaci obocznych: c//c, y//j, s/fś, zf/ź. Np. kłócę // kłócisz, wrócę ¹ / wrócisz, widzę // widzisz, siedzę Usiedzisz, koszę // kośisz, proszę //prośisz, wożę // wozisz...

Po przejściu V d' w 6 j język polski od końca XII w. posiadał już tylko ł d twarde, i dlatego w wyrazach, zapożj’--czonyeh po tej epoce, obce V d' zastępował swojskiemi t d twardemi. Tern się tłumaczą różnice postaci fonetycznych w takich wyrazach, jak łacina, pacierz, kościół z łacińskich latina (lingua), pater, castellum, wymawianych z polska z t', które w końcu XII w. przeszło ostatecznie w ć, a takich jak instytucja, kondycja z łacińskich institutio, conditio, gdzie t' d' zastąpione zostały. twardemi t d. Różnica tłumaczy się epokami, w których zapożyczenie zostało wprowadzone. Jeżeli nastąpiło przed końcem w. XII, gdy język polski posiadał jeszcze V d', spółgłoski te się zachowywały, a potem, jak i w wyrazach swojskich, przeszły w c 5; jeżeli zaś zapożyczenie weszło do języka polskiego po w. XII, obcojęzykowe t‘ d' nie mogły się utrzymać, bo się kłóciły z panującym podówczas systemem dźwiękowym polskim i zostały zastąpione przez najbardziej zbliżone do nich dźwięki, t d twarde.

§ 103. Zmiękczenie spółgłoski n. W języku prasłowiańskim spółgłoska n w pozycji przed *e *e *i *6 *ę uległa tylko częściowemu zmiękczeniu, natomiast grupa nj dawała ń