9621686638

Zmiany fonematów spółgłoskowych. 171

słowiańskich. Zwyczaj ten w całej rozciągłości przeszedł, np. do języka rosyjskiego; tern. się przecież tłumaczy, dlaczego obcojęzy-kowe grupy lo lu la w wyrazach zapożyczonych w języku'rosyjskim do dnia dzisiejszego są zastępowane połączeniami lo lu la, np. logika = la.6. logica, lana — łać. luna, lampa — greek, lampas. W języku polskim te pierwotne stosunki uległy znacznym przekształceniom. Związek, zachodzący niegdyś między gatunkiem spółgłoski płynnej a rodzajem następnej samogłoski, został zatarty, a to wskutek tego, że w języku polskim jeszcze w epoce pralechickiej jego historji, prasłowiańskie *e w pozycji przed spółgłoskami twardemi przedniojęzykowemi uległy przegłosowi i przeszły w o a. W ten sposób obok odziedziczonych połączeń lo ła rozwinęły się nowe połączenia lo la, powstałe z pierwotnych *le *le. Związek skojarzeniowy, łączący niegdyś l wyłącznie tylko z samogłoskami przedniego szeregu, musiał się w następstwie tych przeobrażeń w poczuciu językowem polskiem zatrzeć. Stało się tu to samo, co zaszło w dziedzinie innych także spółgłosek, których miękkość została uniezależniona od jakości następującej samogłoski; różnica polega jednak na tern, że l nie jest spółgłoską zmiękczoną, lecz neutralną.

Drugą ważną zmianą, jaka zaszła w języku polskim w dziedzinie odmian spółgłoski l w stosunku do stanu prasłowiańskiego, jest spłynięcie pierwotnego V < *lj z l neutralnem. Obie te odmiany prasłowiańskiego l rozwinęły się w zasadzie w polskie l neutralne. Wprawdzie w niektórych gwarach i w odmianach miejscowych języka ogólnonarodowego to l neutralne w pozycji przed i, a niekied}^r i przed c bywa wymawiane ze zmiękczeniem, ale rozszczepienie i na i! i i' nie ma nic wspólnego z prasłowiańską różnicą między l a V. Np. lipa, niekiedy fonet. [lipa] ; lis, niekiedy fonet. [lis], choć w prasłow. *lipa, *lisr> l było neutralne; odwrotnie ścielą, ścielą z l neutralnem, choć w pra-słow. *stel'Q, steVqiz < *steljq, *steljqth, V, jako pochodzące z *lj, było zmiękczone.

§ 106. Zmiękczenie spółgłosek k g y. W historycznym rozwoju języka polskiego spółgłoski tylnojęzykowe