P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
STABILIZACJA POZIOMU DNA
5
I STANÓW WODY
5.5 Podwyższenie poziomu dna
RZEKA KENNET
LoKaLizacja  Ramsbury, hrabstwo Wiltshire, SU 275497
Data buDowy  02 20.10.2000
Długość  210 m
Koszt  Ł 14 000 prace budowlane i odtworzeniowe

Cena nie objęła projektu, pomiarów, kosztów administracyjnych i pozwoleń.
Szeroka strefa szuwaru
Prace wykonał doświadczony, lokalny administrator rzeki,
i przybrzeżnego namuliska
na zasadach niekomercyjnych
Zachowane przegłębienie
na zakolu bez podnoszenia
Asymetrycznie uformowane dno z narzutem żwirowym rzędnej dna
(wyrobisko w postaci zbiornika wodnego),
częściowo okrywającym krawędz
namuliska
B Kładka
Deflektory zamontowane
na płytkim i szerokim
odcinku rzeki powyżej mostu
Wąski szuwar powyżej
szerokiego namuliska
A
Wypłycenie B Odtworzone
przegłębienie
przy zewnętrznym
Utworzone odsypisko
łuku zakola
żwirowe poniżej
przegłębienia
A
0 10m
Ogrodzenie
Rycina 5.5.1
PLan oDcinKa objętego PoDnoszeniem Dna
Zbiornik
w wyrobisku narzutu, oraz Pracami towarzyszącymi
użytego do podniesienia dna
OPIS
Pojawiły się jednak pewne oznaki procesu samoistnego
Górny odcinek rzeki Kennet ma charakter cieku zwężania koryta, zwłaszcza tam gdzie szuwary
kredowego, którego siedliska są objęte ochroną na przybrzeżne rozprzestrzeniły się w nurcie, powodując
podstawie Dyrektywy Siedliskowej oraz prawodawstwa akumulację osadów wzdłuż krawędzi rzeki. Pomimo
brytyjskiego, w formie rezerwatu SSSI (obszar rozwoju namulisk, koryto wciąż było zbyt szerokie,
o wyjątkowym znaczeniu naukowym). Pomimo aby zapewnić odpowiednią prędkość przepływu, tak
ustanowienia tych form ochrony, rzeka obejmuje że nawet w środku nurtu na dnie osadziła się głęboka
odcinki o znacznym zróżnicowaniu jakościowym warstwa mułu.
środowiska naturalnego. W niektórych częściach
zachowały się pierwotne cechy rzeki kredowej (obfite
wystąpienia włosieniczników Ranunculus sp. oraz
czyste żwiry, odpowiednie dla zachowania naturalnych
populacji pstrąga potokowego). W wyniku dawnego
zagospodarowanie koryta, obejmującego piętrzenia
nurtu przez liczne młyny, jak też niedawnego
odmulania koryta, powstały nadmiernie poszerzone,
pogłębione i wolno płynące odcinki rzeki. Są one
podatne na zamulanie, z korytem ubogim w żwir oraz
włosieniczniki.
Odcinek ten jest dodatkowym korytem rzeki Kennet,
bedącym jej prawdopodobnym naturalnym biegiem,
przed przekopaniem młynówki zasilającej młyn.
Koryto poszerzono i pogłębiono dziesiątki lat temu,
lecz do dziś nie odzyskało ono cech naturalnych.
Przed: szuwar zarastający koryto wolno płynących wód
5.5 (strona 1 z 4) Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
STABILIZACJA POZIOMU DNA
I STANÓW WODY
5
Powszechnym sposobem odtwarzania trwałych przepływach Q90%, tj. przekraczanego przez 90%
siedlisk w powiększonych i zdegradowanych korytach czasu). Przy takim przepływie krawędzie koryta były
rzek jest zwężenie jego szerokości, a tym samym zanurzone poniżej 100 mm, gdzie Q90% posłużono się
koncentracja strug w obrębie koryta wód niskich. jako przepływem wskaz
nikowym. Miało to również na
Jednakże, w miejscach gdzie rzeka była już pogłębiana, celu zapewnienie takiej szerokości zawężonego koryta,
może to łatwo doprowadzić do powstania zbyt by przy bardzo niskich przepływach utrzymać przez
zawężonego i głębokiego koryta. Odtworzenie koryta cały czas chociaż pewne partie dna z czystym żwirem.
o odpowiednim stosunku szerokości do głębokości Maksymalna głębokości 500 mm przy Q90% stanowiła
może powodować konieczność podwyższenia dna warunki referencyjne dla tak odtworzonej szerokości
(patrz 1.2  szczegóły dotyczące wyboru właściwego przekroju i głębokości koryta.
poprzecznego).
Prace zaplanowano na wczesny paz
dziernik, gdy
Odcinek powyżej Ramsbury, o długości 210 m, przepływy w rzece są zwykle najniższe w skali roku,
został przebudowany przede wszystkim poprzez zbliżając się w ten sposób do Q90%. Przed podjęciem
podwyższenie dna rzeki, formując koryto prac, umieszczono w korycie repery oznaczające
asymetrycznie w celu zapewnienia odpowiednio ten poziom wód, będące punktami odniesienia dla
wąskiego nurtu wód niskich oraz płytkich brzegów wykonawcy podczas deponowania żwiru w nurcie
tak, by mogła na nie wkroczyć roślinność przybrzeżna. rzeki. Było to szczególnie ważne, gdyż poziom wody
w korycie mógł się zmieniać i w związku z tym
W związku z tym, że rzeka Kennet jest ciekiem należałoby podjąć środki w celu zatrzymania osadów
kredowym zasilanym wodami gruntowymi, wahania poniżej (pomimo ich przygotowania okazało się to
poziomu i prędkości płynących wód są znacznie niepotrzebne).
mniejsze niż w rzekach o zasilaniu opadowym.
Powoduje to, że można przyjąć bardziej elastyczny
sposób określenia miejsc gdzie będą deponowane
żwiry w celu podwyższenia dna, gdyż istnieje
niewielkie ryzyko masowego transportu rumowiska.
Szczegółowy model przepływu wód był podstawą
do określenia wpływu prac na otaczający obszar w
warunkach wezbrań powodziowych oraz przy niskich
przepływach. Pomogło to zmniejszyć potencjalne
obawy okolicznych rolników oraz uzyskać ich zgodę
na odwodnienie terenu.
PROJEKT
Na całym odcinku podwyższono poziom dna tak,
aby przebudowane koryto miało maksymalnie
Rozmieszczenie żwirowisk może wpływać na poziom
500 mm głębokości, (do poziomu lustra wody przy
wody w korycie i na odwrót
Poziom wód dużych (109,78 m)
Istniejący szuwar
Około 2 do 4 m
Istniejący szuwar
Poziom lustra wód przy
przepływie Q90% (109,43, m)
Muł Muł
Narzut żwirowy wydobyty w pobliskim
Poziom dna, podniesiony
zbiorniku, ukształtowany w formie
tak by był 500 mm poniżej
asymetrycznego profilu dna
poziomu wód Q90%
Rycina 5.5.2
PrzeKrój a Przez PrzebuDowane Koryto
i Przybrzeżne wyPłycenie
Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów (strona 2 z 4) 5.5
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
STABILIZACJA POZIOMU DNA
I STANÓW WODY
5
Rycina 5.5.3
PrzeKrój b Przez PrzebuDowane Koryto
i oDtworzone Przegłębienie
Poziom lustra wód przy przepływie
Q90% (109,42 m)
Istniejący szuwar przeniesiony
Około 4,75 m Około 3,4 m
do sąsiadującego zbiornika
w wyrobisku
Istniejący szuwar
Poziom wód dużych (109,73 m)
Poziom lustra wód przy
przepływie Q90% (109,43 m)
Namulisko
Narzut z materiału
z zachowanym
wydobytego w pobliskim
szuwarem
zbiorniku, ukształtowany
Rumowisko wydobyte
w formie asymetrycznego
w celu odtworzenia plosa
profilu dna
Materiałem użytym do podniesienia dna koryta był umożliwiło odtworzenie odpowiedniej krętości koryta
kamienisty żwir kredowy. Tam gdzie jest to możliwe w warunkach niskich przepływów.
zalecane jest użycie materiału dostępnego na miejscu,
by móc odtworzyć taki typ rumowiska dennego, Wykonawca postępował zgodnie z dokumentacją
jaki byłby obecny w warunkach naturalnych. W tym projektową, a jego dodatkowymi atutami była dobra
przypadku żwir użyty do wypełnienia pozyskano znajomość tego odcinka rzeki oraz uczestnictwo w
z terenów zalewowych, tworząc obok, na prawym opracowaniu końcowego projektu. Nadzór budowlany
brzegu, niewielki zbiornik wodny. Przydatność prowadził doświadczony członek zespołu.
materiału sprawdzono wcześniej, wykonując kontrolne
wykopy. Materiałem użytym do wypełnienia były Wykonane prace można podzielić na trzy etapy:
żwiry o rozmiarze od 10 do 20 mm, z niewielkim A. Odcinek prosty koryta z przybrzeżnymi szuwarami na obu
dodatkiem gruboziarnistego piasku oraz resztek iłów brzegach
(poniżej 5%). W składzie drobny udział miały również Przekrój poprzeczny A (ryc. 5.5.2) jest typowym
niewielkie kamienie. przekrojem rzeki na tym odcinku. Osady zatrzymane
przez szuwar zajmują do 50% całkowitej szerokości
Przed rozpoczęciem wydobycia zdjęto i składowano koryta. Żwir użyto do wypłycenia oraz zwężenia
warstwę próchniczą oraz nadkład, zaś żwir mniej więcej do połowy wolnego koryta, formując
przewieziono na brzeg rzeki wywrotkami. Ponadto płytsze brzegi kończące się tuż poniżej poziomu
przygotowano również wzorce przekrojów w celu Q90%. Pozostałe koryto wód niskich ma głębokość
odpowiedniego rozmieszczenia materiału, co do 500 mm od poziomu Q90%.
Nowy zbiornik we wczesnej fazie zarastania
Kamienisty żwir użyty do zawężenia i podniesienia dna z odsłoniętymi utworami żwirowymi na terasie zalewowej
5.5 (strona 3 z 4) Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
STABILIZACJA POZIOMU DNA
I STANÓW WODY
5
Podniesione dno 
w kilka miesięcy
po zakończeniu prac
B. Zakole w kształcie litery  S z szuwarami skarpami brzegowymi. Obsadzono go roślinami
Przy brzegach zewnętrznych każdego z łuków wydobytymi z koryta rzeki, a dodatkowo  rodzimymi
stworzono przegłębienia, zachowując na pierwszym gatunkami siedlisk podmokłych.
dotychczasową głębokość wody, na drugim zaś
Skuteczność projektu 2000 2001
pogłębiając mulisty brzeg porośnięty szuwarem
(wydobyty materiał posłużył do odtworzenia Prace zakończono w paz
dzierniku 2000 r., przed
siedlisk ziemnowodnych w nowym zbiorniku okresem dużych przepływów. Obserwacje zebrane
wodnym, powstałym po wydobyciu żwiru). po roku wskazują na brak erozji brzegów oraz na to,
Przekrój poprzeczny B (ryc. 5.5.3) przedstawia że przeważająca część narzutu żwirowego pozostała
koryto asymetryczne, wypełnione materiałem w tym samym miejscu. W składzie żwiru doszło do
wydobytym z tego zbiornika. Aby zapewnić niewielkich zmian uziarnienia, zwłaszcza w korycie
trwałość przegłębieniom, na wewnętrznym brzegu wód niskich gdzie został wysortowany materiał
zakola naniesiono żwir, odtwarzając w ten sposób o większej średnicy.
naturalne odsypisko.
Przebudowa koryta odtworzyła siedliska typowego
C. Prosty, szeroki i płytki odcinek cieku kredowego, z samooczyszczającym się dnem
Poniżej zakola koryto rzeki rozszerza się. żwirowym, odpowiednim dla wzrostu włosieniczników
Oczekiwano, że w wyniku naturalnego rozrastania (Ranunculus sp.) oraz tarlisk autochtonicznej populacji
się szuwaru w głąb nurtu oraz zatrzymywania w nim pstrąga potokowego.
osadów, powinno dojść do znacznego zawężenia
nurtu. Proces zawężania koryta wzmocniono Podczas wezbrań z dużymi przepływami, cała
poprzez dodanie deflektorów (podprądowe, do 5 m szerokość koryta (około 10 m) powinna znalez
ć się
długości), zabudowanych w ten sposób, aby odchylić pod wodą, lecz przy Q90% szerokość nurtu zawęzi się
nurt rzeki, przyśpieszając osadzanie mułu pomiędzy w większości miejsc do mniej niż połowy, zachowując
tymi budowlami (patrz 3.1  gdzie więcej na temat odpowiednią prędkość przepływu dla utrzymywania
deflektorów). W tym przypadku wybrano deflektory w dna żwirowego, wolnego od mułu.
związku z płytszym i szerszym charakterem koryta
Kontakt :
oraz ograniczonym dostępie, wymagającym ich
Nick Lutt i Mike Crafer, Thames Water, Environment &
ręcznego montażu.
Quality (RBH2), Clearwater Court, Vastern Road,
Reading, RG1 8DB, Tel: [phone].
Towarzyszący zbiornik wodny, z którego pobrano
Kevin Patrick, Hankinson Duckett Associates, Landscape Studio,
żwir, został ukształtowany z płytkimi brzegami oraz
Reading Road, Reading, RG8 9NE, Tel.: [phone].
Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów (strona 4 z 4) 5.5