P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
PRZEBUDOWA PROSTYCH
3
ODCINKÓW KORYTA
3.5 Zawężenie nadmiernie szerokiego koryta tanimi ostrogami
rzeKa avon
LoKaLizacja  Stratford-Sub-Castle, Salisbury,
hrabstwo Wiltshire, SU 127327
60%
Głogi
Data buDowy  paz
dziernik 1997
A1
Długość  125 m 0 10 20 m
Koszt  Ł 2000 (bez ogrodzenia)
60� do kierunku nurtu
78%
A2
Zasięg osadzania
70%
materiału
Ostrogi kredowe (A)
osadzone pod kątem 60�
A3
(z wyjątkiem A4)
69%
30�
Rów z wodą
do kierunku
nurtu
A4
53%
A5
Rycina 3.5.1
PLan Prac zawężających Koryto
Głogi
Rów z wodą
Ograniczenie
szerokości koryta
65%
B1
Ogrodzenie
OPIS
60%
Wiltshire Avon, podobnie jak wiele innych cieków
kredowych w południowej Anglii, został silnie
zdegradowany w ostatnich dziesięcioleciach. Wypas zbyt
B2
dużej ilości bydła na sąsiadującym terenie doprowadził
do nadmiernego zgryzienia przybrzeżnej roślinności
Ostrogi z kiszki
i rozdeptania skarp brzegowych, a w konsekwencji do
faszynowej (B)
zwiększonej erozji brzegów oraz osadzenia zawiesin
na niżej położonych żwirowych tarliskach ryb
łososiowatych. W efekcie powstało płytkie i nazbyt
szerokie koryto o małym zróżnicowaniu siedlisk. Obiekt Wypróbowano różne typy konstrukcji ostróg.
ten wybrano jako przykład silnie zniszczonego cieku Oczekiwano, że poprzez zróżnicowanie charakterystyki
kredowego. nurtu, przywrócą one odcinkowi utraconą dynamikę
przepływu. Niesiony materiał powinien osadzać się
Najnowsze metody wzbogacania siedlisk stosowane powyżej i poniżej ostróg, co w efekcie doprowadzi
dla cieków płynących na podłożu kredowym, obejmują do naturalnego zawężenia koryta. Ogrodzenie
modyfikacje, najczęściej poprzez jego zawężanie zabezpieczające przed dostępem bydła miało na celu
koryta, dla uzyskania większych prędkości przepływu. odbudowę roślinności przybrzeżnej i wzmocnienie
Należą do nich metody biotechniczne, służące zmianie przez nią krawędzi nowego koryta, a także zwiększenia
parametrów koryta, wykorzystujące dużą ilość wierzby, krętości biegu rzeki wskutek zróżnicowanej prędkości
luz
nych zarośli, czy też kiszkę faszynową. Jednakże nurtu. Różnorodność siedliskowa powinna rozwinąć
koszty tych prac są dość wysokie i sięgają Ł 30 55 na się samoistnie w wyniku fizycznych zmian środowiska
metr rzeki (patrz 3.1. i 3.2). Niniejszy projekt służył i ograniczenia dostępu zwierząt.
ocenie, czy alternatywne sposoby zabudowy koryta
w postaci tanich ostróg, wykonanych z różnych Całkowity koszt wykonania ostróg wyniósł poniżej
materiałów, mogą doprowadzić do podobnego Ł 2000, co daje koszt jednostkowy rzędu Ł 11 na metr
zróżnicowania siedliskowego. bieżący koryta rzeki.
3.5 (strona 1 z 4) Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
PRZEBUDOWA PROSTYCH
ODCINKÓW KORYTA
3
Wybudowana
ostroga
kredowa
PROJEKT
Projekt uwzględniał potrzebę zróżnicowania kierunku prądu za pomocą unoszonej przez wodę
parametrów przepływu na całej długości odcinka linki. Przy czym dla wszystkich budowli posłużono
poprzez wykonanie ostróg podprądowych, się tą samą metodą. Ostatecznego wyboru lokalizacji
skierowanych w górę strumienia, w określonych ostróg dokonano w terenie.
miejscach na obu brzegach rzeki. Wybór miejsc został
dokonany na podstawie obserwacji terenowych oraz Po oznakowaniu terenu palikami, koparką utworzono
znajomości dynamiki fluwialnej cieku. rów o szerokości 1 2 m i głębokości 0,5 m, gromadząc
w jednym miejscu materiał wydobyty z brzegu oraz
Budowę siedmiu ostróg na 125-metrowym odcinku z koryta. W celu mocnego osadzenia ostrogi, rów
rzeki rozpoczęto od jego górnego końca. Kąt wcinał się w istniejący brzeg. Zwiększenie stabilności
nachylenia ostrogi w stosunku do brzegu określano budowli oraz jej umocnienie osiągnięto poprzez
odmierzając kąt 60� lub 30� do wcześniej ustalonego wypełnienie rowu gruzem kredowym bądz
wiązkami
kiszki faszynowej, które przysypano uprzednio
wybranym gruntem.
Rycina 3.5.2
PrzeKrój ostrogi KreDowej
Materiał wydobyty
z rowu
Dno
koryta
0,5 m
1 2 m
Gruz
kredowy
Kopanie rowu pod ostrogę
Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów (strona 2 z 4) 3.5
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
PRZEBUDOWA PROSTYCH
ODCINKÓW KORYTA
3
powstawaniu przepływu turbulentnego i ogranicza
Rycina 3.5.3
erozję brzegową. Taki kierunek ostróg ma również
PrzeKrój ostrogi z KiszKi faszynowej
na celu koncentrację przechodzących nad nimi wód
wezbraniowych w środku nurtu. Jest to efektywna
metoda ochrony brzegów oraz tworzenia przegłębień
Materiał
wskutek zwiększonej erozji dennej.
wydobyty z rowu
Dno
Skuteczność projektu 1997 2001
koryta
Zawężenie koryta przez ostrogi do około 60% dawnej
szerokości, przyczyniło się do zwiększenia prędkości
0,5 m nurtu. Z kilku z nich w trakcie zimowych wezbrań
został zmyty materiał, osadzając się tuż poniżej
budowli i tworząc płytkie, żwirowe łachy. Na końcach
1 2 m
ostróg nurt ma stosunkowo dużą prędkość, w związku
Kołki i drut
z czym miejsca te są wykorzystywane jako tarliska
mocujące kiszkę
faszynową
Kiszka faszynowa przez pstrągi i łososie.
ł 300 mm (9 szt.)
Osadzanie się materiału poniżej i powyżej ostróg
rozpoczęło się wkrótce po zakończeniu prac. Osady
W przypadku ostróg kredowych gruz ubijany był łyżką mają bardzo zmienne uziarnienie  począwszy od iłów
koparki. Kiszkę faszynową mocowano do ręcznie i organicznych mułów, poprzez gruboziarniste piaski
wbitych kołków, dociskając jej wiązki łyżką ładowarki po żwiry. Siedliska te skolonizowały liczne gatunki
podczas mocowania drutem. roślin wodnych i szuwarowych, co stanowi znakomity
biotop dla narybku minogów i ryb karpiowatych.
Dzięki postępowi prac w dół rzeki, obserwowano przy
każdej ostrodze zasięg akumulacji osadów określany Początkowe obawy związane z wprowadzeniem do
poprzez zastoisko wody poniżej budowli. Umożliwiało koryta obcych wizualnie elementów szybko zostały
to optymalizację posadowienia kolejnej budowli, co rozwiane w związku z bardzo szybką akumulacją
pozwoliło na uniknięcie nakładania się ostróg i redukcję osadów i kolonizacją strefy brzegowej przez
kosztów całkowitych projektu. roślinność, co doprowadziło do naturalizacji ostróg
i wzmocnienia brzegów. Nie stwierdzono znaczącej
Wybudowane ostrogi są nachylone pod prąd różnicy w skuteczności i trwałości obu rodzajów
od brzegu ku środkowi koryta, co nie sprzyja budowli, jednak ostrogi kredowe były o 37% tańsze.
Sześciomiesięczna
akumulacja
osadów
3.5 (strona 3 z 4) Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
PRZEBUDOWA PROSTYCH
ODCINKÓW KORYTA
3
Rycina 3.5.4
PrzeKrój PoDłużny ostrogi
z KiszKi faszynowej
Roślinność zarastająca brzeg
i oraz wynurzoną część ostrogi
A
agodny spadek kiszek faszynowych
i przykrywającego je żwiru
Ogrodzenie ograniczające
dostęp bydła do roślinności
3 długości po 9 wiązek faszyny
przybrzeżnej
6 m
(ok. 2 m długości każda)
Badania monitoringowe poprzedzające prace
oraz wykonane po ich ukończeniu, pozwoliły
ocenić skuteczność zastosowanych środków.
Pomimo niewielkiego budżetu projektu uznano,
że usprawiedliwione są dodatkowe wydatki w tym
pilotowym projekcie na przeprowadzenie monitoringu.
Badania przeprowadzone przed rozpoczęciem
prac oraz w rok i w trzy lata po ich zakończeniu
obejmowały pobór prób i analizę parametrów
fizycznych, przepływy, populacji ryb i roślin
(makrohydrofitów) oraz bezkręgowców wodnych.
Badania wykazały, że budowa ostróg połączona
Szerokie i płytkie koryto rozdeptane przez bydło
z ogrodzeniem brzegu spowodowały wzrost
różnorodności roślinności wynurzonej i zanurzonej,
zmianę składu osadów dennych (ze zdominowanych
przez muł i piasek, na żwir z otoczakami) oraz
gromadzenie materiału drobnoziarnistego w zastoiskach
ze spokojną wodą. Prace nie spowodowały zmian
w składzie bezkręgowców wodnych, natomiast wzrosło
zagęszczenie i wzbogacił się skład gatunkowy ryb.
Kontakt :
Lin Daviesi Allan Frake, Environmental Agency  South West Region,
South Wessex Area Office, River House, Sunrise Business Park,
Higher Shaftesbury Road, Blandford Forum, Dorset DT11 8ST
Wybudowanie ostróg wpłynęło na wzrost zróżnicowania
Tel.: [phone].
przepływu
Naniesione osady zostały
szybko zasiedlone przez roślinność,
co doprowadziło
do zawężenia koryta rzeki
Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów (strona 4 z 4) 3.5