SOCJALIZACJA 21.02

Omawiając zjawisko patologii społecznej nie sposób ominąć kilku najbardziej znanych teoretycznych uzasadnień tego zagadnienia. Według W. Ogburna stanem właściwym funkcjonowania każdego społeczeństwa jest równomierność wszelkich zmian zarówno w sferze technologicznej jak i kulturalnej. Problem rodzi się dopiero wówczas, gdy zmiany technologiczne wyraźnie wyprzedzają zmiany w sferze kulturowej, co w konsekwencji może doprowadzić do zjawiska opóźnienia kulturowego a co zza tym idzie zjawiska dekulturacji. Amerykański badacz problemu Charles Cooley stwierdzał, że dezorganizacja społeczna jest funkcją nieprawidłowości w działaniu instytucji społecznych, które to nieprawidłowości powodują niemożność pogodzenia ze sobą dążenia do zaspokojenia potrzeb społecznych z kontrola zachowań ludzi zgodnie z interesem danej zbiorowości. Inny znany uczony i badacz problemu E. Lemert twierdził, że grupa społeczna tworzy dewiacje przez stanowienie reguł, których łamania rezultatem jest właśnie dewiacja oraz stosowanie reguł do poszczególnych ludzi i naznaczanie ich, jako dewiantów oraz outsiderów. Krótko mówiąc dewiacja jest wynikiem trudności w dostosowaniu się do stale ustanawianych reguł postepowania dyktowanych chęcią utrzymania stabilności społecznej, od których odstępstwa są surowo piętnowane na gruncie polskiego społeczeństwa spotykamy się z szeregiem rożnych zachowań dewiacyjnych. Które w mniejszym lub większym stopniu dezorganizują życie w społeczeństwie. Jednym z największych problemów społecznych, który wchodzi w skład szerokorozumianych patologii społecznych jest alkoholizm. Jest to zjawisko, które na polskim gruncie sieje największe zniszczenie zwłaszcza o charakterze moralnym badania socjologiczne wskazują, iż w Polsce ów problem dotyka 3 mln dorosłych, ale nie tylko dorosłych obywateli. Problem ten dotyka przede wszystkim mężczyzn, chociaż ostatnio coraz częściej po alkohol sięgają kobiety. Omawiając patologie alkoholizmu należy pokusić się o pewna dygresje a mianowicie statystyczni Włosi bądź Francuzi, Niemcy czy Holendrzy wypijają rocznie więcej alkoholu aniżeli statystyczni Polacy problem tkwi przede wszystkim w kulturze picia i jakości wypijanego alkoholu okazuje się, bowiem, że statystyczni Niemcy czy Holendrzy spożywają przede wszystkim piwo statystyczni Francuzi czy Włosi zwłaszcza wino natomiast statystyczni Polacy pija przede wszystkim wódkę. Alkoholizm jest ta patologia, która w konsekwencji doprowadza do szeregu innych patologii takich jak morderstwa, gwałty, tragedie rodzinne, pobicia a w ostatnich latach coraz częściej wypadki samochodowe. W ostatnim czasie dramatycznie obniżył się wiek inicjacji alkoholowej jak szacują statystyki policyjne po alkohol sięgają coraz częściej dzieci w wieku szkoły podstawowej.

SOCJALIZACJA 07.03

Nie mniej istotna patologia, która może nie jest tak destrukcyjna jak wymienione powyżej narkomania czy prostytucja, jest zjawisko bezrobocia. Problem bezrobocia tkwi w tym, iż po 90 roku ubiegłego stulecia zjawisko to zaczęło lawinowo wzrastać. W okresie socjalnym ekstensywna gospodarka centralnie planowana każdemu obywatelowi gwarantowała miejsce pracy. Tutaj należy zaznaczyć, iż większość przedsiębiorstw państwowych do 90 roku zamiast zysków przynosiły straty. To z kolei generowało potężne długi a w konsekwencji upadłość tychże zakładów w momencie transformacji systemowych. Utrata pracy stawała się nie rzadko dramatem, który sam przez się stawał się zjawiskiem dysfunkcjonalnym w społeczeństwie. Pojawiło się również w latach 90 zjawisko dziedziczenia bezrobocia, zwłaszcza w małych miejscowościach. Gdzie upadek państwowych gospodarstw rolnych doprowadził do „wyrzucenia na rynek” pracowników słabo wykwalifikowanych o niskich kompetencjach zawodowych. Tak naprawdę żaden rząd po 1990r nie był sobie w stanie z tym problemem poradzić. Nieudolne próby likwidowania bezrobocia najczęściej kończyły się fiaskiem, na co zresztą nałożyło się wiele przyczyn. Jedna z nich bez wątpienia jest gwałtowny rozwój cywilizacji, który w konsekwencji poprzez super nowoczesne technologie coraz częściej zastępuje prace (bywa ze tysięcy robotników) jedną super wykwalifikowaną maszyną. Inna przyczyna to ogólnoświatowy kryzys spowodowany dramatyczna polaryzacja świata, w którym ścierają się problemy dotyczące bogatych krajów starego kontynentu i USA i problemy szerokorozumianych krajów trzeciego świata, gdzie nie tylko bezrobocie jest problemem, ale przede wszystkim dramatyczny głód i brak dostępu do zwyklej wody. Natura, na jaka zwracają badacze problemu jest samobójstwo zjawisko to zwłaszcza po 2000 roku dramatycznie wzrosło. Jedną z przyczyn aktów autodestrukcji jest depresja, która jak szacują współcześni socjolodzy dotyka rok rocznie od kilku do kilkunastu mln ludzi na świecie. Samobójstwo jest ściśle powiązane z patologiami omówionymi powyżej można wręcz rzec ze nie rzadko akty samobójcze wynikają z patologii alkoholowej czy narkomańskiej. Polska naszczepcie nie jest liderem, jeżeli chodzi o akty samobójcze można powiedzieć, iż jesteśmy w środku peletonu. Kraje najbardziej narażone na zachowania autodestrukcyjne to przede wszystkim wysoko zaawansowane technologicznie: Japonia i Chiny. W obu tych krajach patologia ta osiągnęła niespotykane jak dotąd rozmiary. Nie można pominąć faktu, iż bardzo często bywa tak ze samobójcami staja się ludzie, którzy ten ostateczny krok popełniają z coraz błahszych powodów (niepowodzenia szkolne, zawód miłosny, odrzucenie przez rówieśników…) ogromna role w powstrzymaniu takich zachowań powinni stanowić nie tylko rodzice, ale przede wszystkim nauczyciele i szkoła. Rola państwa również powinno być, jeśli nie całkowite likwidowanie to przynajmniej jej ograniczanie. Ostatnie lata pokazują ze zjawisko to dotyka nie tylko osoby dorosłe, ale coraz częściej dzieci w wieku szkoły podstawowej. To jest chyba największy dramat współczesnej cywilizacji.

14.03 i 21.03

Naród i procesy narodowotwórcze

Człowiek uczestniczy w różnych formach życia zbiorowego z pośród nich ogromna role odgrywa: rodzina, klasa, warstwa społeczna, zrzeszenie, społeczność lokalna. Wszystkie wymienione rodzaje zbiorowości stanowią element składowy szerszej zbiorowości a mianowicie narodu. Istnieje wiele definicji narodu zwłaszcza w kontekście socjologicznym. Pomimo różnic na powyższy temat jedno wydaje się zgodne tzn. wszyscy badacze podwalin definicji narodu doszukują się u niemieckiego socjologa F. Tὃmnniesa, który stwierdził ze we wspólnocie zwanej narodem dominują wiezy pokrewieństwa, braterstwa a także sąsiedztwa kształtujące zasadniczy tryb osobowości jednostki. W jego opinii we wspólnocie głównym instrumentem kontroli społecznej jest zwyczaj i tradycja. Natomiast podstawa samoidentyfikacji – świadomość zbiorowa.

Z. Pucek przez naród rozumie zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, która w procesie dziejowym urzeczywistnia się, jako wspólnota o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym a także kulturowym i wyraża się w świadomości swoich członków.

Niezwykle istotnym elementem istnienia każdego narodu jest wspólnota historyczna, jak piszą zwolennicy rozumienia tego problemu naród powstał w procesie dziejowym. Kształtował się i dojrzewał stopniowo. Stąd tez jest on wynikiem więzi o charakterze obiektywnym (przestrzeń geograficzna, warunki bytowe – ekonomiczne) oraz subiektywne (interakcje miedzy członkami danych grup i zbiorowości wchodzących w skład danego narodu). Wg wielkiej encyklopedii powszechnej PWN definiuje się naród, jako historycznie wytworzoną trwała wspólnotę ludzi, ukształtowana na gruncie wspólnych losów, dziejowych, kultury, języka, terytorium oraz życia ekonomicznego przejawiająca się w świadomości narodowej jej członków. Można wiec stwierdzić ze naród w pełni ukształtowany we wszystkich wymienionych dziedzinach stanowi historyczny efekt procesu przemian zachodzących w toku stuleci na gruncie całego życia społecznego.

Za genezę narodu w nowoczesnym znaczeniu tego słowa uważa się rewolucje francuska z 1789 r pomimo tego, iż termin ten występował o wiele wcześniej. Można przyjąć ze naród jest zbiorowością, w której obrębie toczy się nieustanny proces spajania mniejszych zbiorowości bądź tez gruch społecznych w pewną całość i kształtowania ich narodowej specyfiki. Klasyk polskiej myśli socjologicznej J. Szczepański twierdzi ze naród daje ludziom: język, związek z ziemia ojczysta, miejsce w dziejach oraz miejsce w łańcuchu pokoleń, a w rezultacie niezwykle silne poczucie identyfikacji narodowej. Identyfikacja z narodem łączy się z opartym na świadomości narodowej silnym poczuciem solidarności z innymi członkami tej zbiorowości oraz poczuciem odrębności wobec innych narodów.

Przechodząc do analizy procesów narodowotwórczych musimy przyjąć, iż podstawowy warunek uksztaltowania się narodu tkwi w określonym dla danej grupy terytorium. Jego znaczeniem polega zwłaszcza na tym ze stwarza ono fizyczna możliwość intensywnych, codziennych i trwałych kontaktów miedzy zamieszkującymi na nim ludźmi. Ponadto terytorium stanowi dla grupy narodowej jedna z naczelnych wartości, co stanowi swój wyraz w idei ojczyzny, a wiec terytorium, które jest miejscem pochodzenia człowieka, bądź tez miejscem, na którym znajduje się terytorium narodowe. W pierwszym przypadku mamy doczynienia z ojczyzna prywatna natomiast w drugim mamy doczynienia z ojczyzna ideologiczna.

Ważnym czynnikiem narodowotwórczym jest etniczna struktura narodu. Z reguły, bowiem naród jest zbiorowością o określonym, choć nie do końca jednorodnym stanie etnicznym. Pochodzenie etniczne jest naturalnym podłożem całego procesu narodowotwórczego. Grupa narodowa wyrasta przede wszystkim ze stapiających się ze sobą w toku ewolucji społecznej zbiorowości etnicznych, które wyróżnia: wspólny język, a czasem również wspólna kultura. Owe zbiorowości to grupy rodowe, klasy, plemiona, ludy itd. Można wiec stwierdzić, iż powstanie narodu musi być poprzedzone odpowiednim rozwojem struktur etnicznych. Integracja polityczna to również bardzo ważny czynnik narodowotwórczy. Ujęcie wielkiej zajmującej znaczne terytorium zbiorowości w jednolita całość polityczna i administracyjna przekształca te zbiorowość w całość podporządkowana jednolitym zasadom, celom i dążeniom politycznym. W konsekwencji doprowadza to do powstania państwa. R. Dmowski pisał ze naród jest wytworem życia państwowego, wszystkie istniejące narody maja swoje własne państwo lub kiedyś je miały i bez państwa żaden naród nie powstał. Fakt istnienia państwa daje początek idei państwowej, która zdaniem Dmowskiego jest jednoznaczna z ideą narodową. Fakt posiadania własnego państwa ma dla wyodrębnienia się narodu zasadnicze znaczenie. Różne narody (w tym również i Polski) maja w swojej historii okresy istnienia bezpaństwowego, swoje przetrwanie zawdzięczają temu ze wcześniej przeszły okres istnienia państwowego.

28.03

Czynnik gospodarczy również wpływa znacząco na funkcjonowanie współczesnych narodów. Procesy narodowotwórcze odbywają się również w szerokorozumianej sferze gospodarczej. Powstanie gospodarki towarowej i kształtowanie się rynków narodowych stworzyło warunki dla tendencji integracyjnych obejmujących ogół bądź tez przynajmniej znaczna większość społeczeństwa. Zbiorowość ludzka została powiązana w wyniku tego gęstą i trwałą siecią stosunków i współzależności ekonomicznych. To powoduje ze dochodzi miedzy grupami społecznymi do codziennych nierzadko bardzo intensywnych interakcji.

Integracja gospodarcza w Polsce rozpoczęła się stosunkowo wcześnie, o czym może świadczyć rozwój różnych rzemiosł w podgrodziach zaspokajający potrzeby księcia i jego drużyny. Prawdziwy rozkwit gospodarczy następuje dopiero w wieku XIV przekraczając lokalne ramy i granice.

Inny ważny czynnik narodowotwórczy to integracja społeczna, polega ona na przeobrażaniu zbiorowości z luźnego zbioru słabo ze sobą powiązanych grup i kręgów społecznych w wewnętrznie zróżnicowaną całość społeczną. Jednostki i grupy staja się w efekcie elementami tej całości. Związki miedzy powyższymi elementami takiej struktury maja charakter funkcjonalny a wiec wzajemnie warunkują się w działania.

Procesy urbanizacji a zwłaszcza industrializacji doprowadziły w konsekwencji do wytworzenia nowoczesnych społeczeństw, w których nastąpiła szeroko rozumiana socjalizacja człowieka i jego mocniejszych związków oraz zależności z innymi ludźmi na gruncie danej zbiorowości narodowej.

Integracja kulturowa to również niezwykle istotny czynnik narodowotwórczy. Jest ona w dużej mierze utożsamiana z językiem, jaki obowiązuje w danej zbiorowości. Jeśli ktoś przestaje mówić w swoim ojczystym języku to możemy stwierdzić, iż uległ on procesowi wynarodowienia. Język jest uważany przez socjologów za czynnik narodowotwórczy istotniejszy aniżeli flaga bądź hymn. Oznacza on, bowiem system wartości kulturalnych spajających tych, którzy się nim posługują w jedna całość. Z językiem kojarzą się nam takie wartości jak: pieśń, mit, legenda, baśń bądź tez przysłowie. Integracja kulturowa obejmuje również niektóre elementy obyczajowości społecznej a także swoistego stylu życia. Obyczaje powstają najczęściej w mniejszych środowiskach społecznych (regionalnych bądź warstwowych) i są traktowane przez ludzi, jako ważny składnik tradycji kulturowej. Obyczaje ze względu na swoja trwałość staja się z czasem swoistym reliktem narodowym. Ponieważ kultura wytwarzana przez naród w procesie jego historycznego rozwodu, przekazywana jest kolejnym pokoleniom toteż owo dziedzictwo stanowi ośrodek integracji i samoidentyfikacji grupy narodowej w czasie i przestrzeni. To dzięki niej czujemy związek nie tylko ze współczesnością, ale może przede wszystkim z dziejami narodu ich celami i dokonaniami.

Wymienione powyżej czynniki narodowotwórcze takie jak jezyk, wiezy etniuczne, organizacja polityczno – terytorialna, bądź tez struktura gospodarcza i spoleczna czy w końcu wspolnota dziejow i kultura znajduja swoje odbicie w sferze psychiki ludzkiej wplywajacej na wytworzenie się określonej swiadomosci narodowej która swoje najpelniejsze odbicie odnajduje w omawianej powyżej idei narodu i patriotyzmie . skladaja się na nia takie elementy jak przekonania, wartości, oceny itd. Wyraza się w niej poczucie odrebnosci względem innych narodow. Można wiec stwierdzić iż swiadomosc narodowa ksztaltuje postawy i dazenia każdego z ludzi.

Państwo a społeczeństwo:

Literatura socjologiczna stosuje pojęcie państwa a społeczeństwa bądź to niezależnie bądź tez państwo jest traktowane, jako pewnego rodzaju aspekt społeczny. J. Wiatr mówi, że przez społeczeństwo rozumie ogół stosunków między ludźmi tworzonych i funkcjonujących niezależnie od organizacji politycznej, której nadaje się miano państwa. Z drugiej zaś strony państwo jest traktowane, jako polityczna organizacja społeczeństwa a więc pojęcie o węższym zakresie aniżeli pojęcie społeczeństwa. Jak zauważają badacze problemu tę drugą konwencję należy uznać za trafniejszą przede wszystkim, dlatego że nie zmusza ona do ustalania, co w rzeczywistości jest bardzo trudne, w którym momencie przebiega rzeczywista granica między stosunkami społecznymi funkcjonującymi niezależnie od organizacji politycznej społeczeństwa a tymi, które są częścią bądź też produktem tej organizacji. Krótko mówiąc należy traktować państwo, jako szczególny a co za tym idzie istotny element społeczeństwa a w pewnym sensie, jako jego organizacje polityczna.

Należy zaznaczyć stwierdzenie mówiące ze państwo jest organizacja polityczna społeczeństwa nie jest w żadnym razie pełna definicja tego pojęcia w szerokim znaczeniu można państwo zdefiniować, jako największa organizacje prawno społeczną, która obejmuje ogol mieszkańców danego terytorium. Jest ono wiec struktura globalną. Określenie to wyraźnie zaznacza nam istnienie stosunków nadrzędności i podrzędności miedzy państwem a innymi organizacjami działającymi na pewnym terytorium. Godne odnotowania jest również to ze państwo prawie zawsze obejmuje jakieś terytorium, w którym wyłączną władze sprawuje nad ludźmi, którzy to terytorium zamieszkują. Warto również zaznaczyć, iż definicja państwa, jako struktury globalnej jest w zasadzie najszerszym, ale nie jedynym określeniem. W węższym znaczeniu tego słowa można mówić o państwie, jako aparacie państwowym bądź tez zawężając to jeszcze bardziej, na co zwraca uwagę S. Ehrlich, jako tej części aparatu, która realizuje funkcje przymusu państwowego.

Moralnym uzasadnieniem bytu państwowego, jako struktury globalnej jest przede wszystkim to, iż w jego istnienieniu urzeczywistnia się szeroko rozumiana suwerenność narodu, natomiast samo państwo jest prawno politycznym wyrazem tej suwerenności. Patrząc na genezę państwa winniśmy nie, jako zaznaczyć, iż jego korzenie tkwią w odleglej przeszłości, co oznacza nie mniej niż więcej, iż jest to instytucja, która w zasadzie istniała od zawsze. Ludzkość w pierwszej fazie swego istnienia żyła bez państw, jako wyodrębnionych struktur globalnych zajmujących określone obszary i terytoria. Sam proces powstawania państw był długi, skomplikowany i trwał przez stulecia. Za główną przyczynę tworzenia się państw należałoby uznać przemianę w ustroju społeczna ekonomicznym, odchodzenie od ustroju wspólnoty rodowej, rozprzestrzenianie się prywatnej własności środków produkcji, prowadzące do tworzenia się a zwłaszcza pogłębiania podziału klasowego. W socjologii przyjęło się mówić o trzech głównych koncepcjach powstawania państwa:

1. Państwo powstało w wyniku umowy społecznej, koncepcja ta pojawiła się już w starożytności nie mniej jednak swoje prawdziwe rozwiniecie znalazła w szeroko znanych i komentowanych teoriach i koncepcjach Rousso i Hobbesa stwierdzili oni ze najpierw istniał okres przed państwowy, który nie był najlepszy, co w konsekwencji musiało doprowadzić do powołania społeczeństwa i państwa. Rousso zauważył również ze powstanie państwa trzeba oprzeć na wspomnianej umowie społecznej na mocy, której jednostki poddają się woli zbiorowej i w tak zbudowanym państwie stają się poddanymi, ale tylko sobie. Owa zbiorowa wola zabezpiecza jednocześnie zarówno wolność jak i równość wszystkim, wspomniany Hobbs rozumował podobnie, iż każdy człowiek dzięki temu ze żyje w państwie zawiera z nim swoisty układ wiążący (dodać należy ze jest on zawarty w milczeniu). Wspomniany wcześniej pojmowanie państwa, jako pewnego rodzaju operator przymusu najlepiej odzwierciedlają teorie Marksa i Engelsa dowodzili oni, że państwo powstaje w wyniku konfliktów między klasowych, jako aparat odpowiednich instytucji i środków przemocy umożliwiających klasie posiadającej środki produkcji podporzadkowanie sobie klas niższych. Jest wiec państwo w ich opinii aparatem przemocy, który pozostaje na usługach klasy panującej: wojsko, policja, sądy, więzienia itd. Historycznie rzecz ujmując uczeni ci mówią o kilku etapach(stadiach) rozwoju państwowości:

   1. Wspólnota pierwotna (okres barbarzyństwa)

   2. Niewolnictwo – okres starożytny i wyzysk niewolnika przez właściciela

   3. Feudalizm – okres średniowiecza i szlachta, która ciemięży chłopów

   4. Kapitalizm – burżuazja wykorzystująca prace robotnika

   5. Socjalizm – komunizm – państwo w tym wypadku miało obumrzeć

Nie ma przesady w stwierdzeniu ze spoleczenstwo ludzkie musi istnieć wrtaz ze swiatem myśli. Palt mowiacy o tym ze cos sobie myslimy, cos robimy, bądź tez z kims przebywamy jest nad wyraz oczywisty z powyższego wynikai z swiadomosc spoleczna jest zagadnieniem bardzo scisle związanym ze zbiorowym bytem przeciętnego człowieka. Z punktu widzenia indywidualizmu swiadomosc spoleczna jest suma przekonan – wiedzy, emocji, ocen, respektowanych dyrektyw – poszczególnych jednostek. Tzw indywidualizm metodyczny zaleca poszukiwanie wszelkich przyczyn, trwania tradycji, dominacji typowych postaw występujących wśród jednostek. Można wiec powiedzic iż zjawiska ogolne sa konsekwencja określonego rozkładu proporcji tych którzy mysla w określony sposób i tych co mysla inaczej. Przeciwstawnym stanowiskiem wobec intywidualizmu jest antyindywidualizm bądź tez lepiej zwany holizmem i to zarówno ontologicznym jak i metodologicznym. W myśl zalozen holizmu ontologicznego calosci spoleczene jak również kompleksy przkeonan sa czyms sprowadzanym do sumy części a wiec i sumy indywidualnych przekonan. Calosc narzuca jednpostka stan wzajemnego uzależnienia co w konsekwencji poowoduje ze przekonania maja sens i mogą być pezezywane jedynie w ramach interakcji z innymi. Jak zauwazaja socjolodzy jak Malinowski czy Racliffe Brown. Calosc wyznacza określone role, pozycje i funkcje które niezależnie od treści przekonan zmieniają ich społeczny sens i przebieg działania. Konsekwencja holizmu ontologicznego jest stanowisko holizmu metologicznego. W myśl tej koncepcji koniczen jest poszukiwanie form uwikłania jednostki w calosc spoleczna oraz odnajdywania zasady utrzymywania calosci(pisze o tym M. Mendelbauh).

Sama swiadomosc spoleczna nie może być sprowadzana wprost do swiadomosci jednostek o jej istnieniu i funkcjonowaniu można się przekonać dostrzegając pewna prawidlowosc w postrzeganiu swiata przez ludzi, a wiec w działaniu jednostek bądź tez grup ludzkich oraz sposobie formułowania myśli. Krotko mowiac swiadomosc spoleczna roznicuje się w swiadomosci jednostek oraz grup społecznych z uwagi m. in na oczywisty fakt odmienności warunków w których zyja poszczególni ludzie, poszcegolne grupy

Swiadomosc spoleczna to zjawisko ogolniejesze a co za tym szersze a niżeli zagadnienie kultury duchowej. Ta sfera obejmuje glownie system wartości, norm i derektyw nakazujący odpowiedni model zachowania czyli inaczej mowiac reguluje ona zycie społeczne z kolei zycie duchowe społeczeństwa sklada się przede wszystkim z tego co nas obowiazuje i jak należy się zachowywać. Zawiera on również elementy na które skladaja się treści wyobrażeniowo opisowe,