ScanImage153

205

Rozdział 19: Semiotyka strukturalna

tekstualny, oraz właściwy danemu filmowi system tekstualny. Gdy bada się konkretny film, to bierze się pod uwagę to, co filmowe i co niefil-mowe, co specyficzne i niespecyficzne. Film zawiera bowiem konfiguracje i struktury, które nie są właściwe tylko kinu. Metz, powiadając, że zadaniem filmu jest organizowanie różnych niekinowych materii w kinową konstrukcję, uznaje, że film jest systemem otwartym, w którym mogą wystąpić formy i znaczenia o bardzo różnym pochodzeniu. Przykładem ilustrującym jest między innymi Nietolerancja Davida Warka Griffitha. Film ten skonstruowany jest z czterech wątków, ewokujących nietolerancję, fanatyzm i oskarżenia. Montaż równoległy i przyśpieszanie tempa montażu grają główną rolę w systemie tego filmu. Wraz z rozwojem akcji tempo wzrasta, by w finale wprawić widza w szczególny stan umysłu, umożliwiający przejście na poziom znaczeń symbolicznych. Ta taktyka odznacza się kinową specyficznością, ponieważ montaż równoległy jest charakterystyczny właśnie dla kina. Z drugiej zaś strony struktura Nietolerancji jest niekinowa. Już tytuł sugeruje związek z pewną ideologią. Griffith ustanawia opozycję między humanitaryzmem (alegoryczny obraz matki z kołyską) a nietolerancją i jej krwawymi przejawami. Konstrukcja filmu wiąże się więc także z ideą nietolerancji oraz pewną wizją historii natury ludzkiej, które są ideologiczne, a nie kinowe. Film okazuje się być miejscem spotkania między kinem a „światem”, jeśli przez świat rozumieć zbiór motywów i systemów kultury, które nie zostały stworzone przez kino. To, co pozakinowe, podlega w filmie „ufilmowieniu”, to jest zintegrowaniu w system specyficznego dyskursu filmowego.

Co istotne, Metz uważa, że wielość odczytań filmu nie zależy od ilości kodów, ponieważ nawet najbanalniejszy film może zawierać liczne kody (na przykład kod kadrowania, choreografii, muzyczny czy językowy), zależy natomiast od ilości systemów tekstualnych. Każdy z nich jest totalnością w tym sensie, że gdy mówi się o odczytaniu filmów Luisa Bunuela w kluczu psychoanalitycznym czy ideologicznym, to chodzi właśnie o odrębne systemy tekstualne przypisane temu samemu filmowi. Te poszczególne systemy tekstualne nie współistnieją, lecz się znoszą lub — by inaczej to ująć — przezwyciężają. Każdy z nich jest spojrzeniem tylko z określonego punktu widzenia, nie domaga się innych perspektyw ani ich nie akceptuje. To różni je od kodów, ponieważ one współistnieją ze sobą w sposób pokojowy. Nie pracują w tym samym miejscu, gdyż każdy z nich odnosi się do