SELEN
1.Zróda
Selen jest najbardziej toksycznym pierwiastkiem wynika to z bardzo maej rónicy midzy dawk pokrywajc dzienne zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek a dawk toksyczn (0,1ppm a tox 0,4 ppm)
Wystpowanie selenu:
W glebach w zalenoci od rodzaju skay macierzystej glebach kwaúnych mao, Se bo dominuja aniony Se , SeO8 oraz selenki,które s trudno rozpuszczalne i trudno dostpne dla roúlin.
W glebach zasadowych o duym potencjale oksydacyjnym przewaaj seleniany,które s atwo rozpuszczalne w wodzie i atwo przyswajalne dla rolin.
Selen: otrzymywany jest jako produkt przy rafinacji miedzi
-due iloci Se w preparatach stosowanych w prewencji i profilaktyce
-roliny
-roliny selenolubne z rodziny Astragallus ( kumulacja Se do 15 g/kg)
-roliny motylkowe
Se zastosowanie:
-w przemyle metalurgicznym (m.in. przy budowie transformatorów)
-w przemyle szklarskim (do barwienia wókna szklanego)
-w produkcji soczewek porcelany
-stosowany jako przeciwutleniacz i katalizator
-w przemyle rolniczym do produkcji niektórych pestycydów
-sole Se wykorzystywane s w wielu prep.wet
2.KINETYKA
Wszystkie zwizki Se dobrze wchaniaj si z przew.pokarmowego (ponad 60%) i ukadu oddechowego.Chlorek selenu dobrze wchania si równie przez skór.
Selen wchonity do organizmu pocztkowo wizany jest przez krwinki czerwone oraz albuminy i globuliny osocza, a nastpnie transportowany jest do tkanek.Z najwiksz wydajnoci odkadany jest w wtrobie i nerkach.Se przechodzi równie przez oysko i przedostaje si do podu.
Nie organiczne zwizki selenu przeksztacaj si w organiczne selenokompleksy w miniach,hemoglobinie i osoczu. Sole selenianów w wtrobie,ledzionie,krwi i osoczu redukowane s przez enzymy do seleninów lub selenu, które mog tworzy kompleksy z biakiem.Selen odkada si we wosach,paznokciach.Selenin ma wiksze powinowactwo do tkanek ni selenian.
Wydalanie selenu nastpuje gównie z moczem.Z kaem wydalanie jest dwukrotnie mniejsze.Se wydalany jest równie z potem,powietrzem wydechowym w postaci, dimetyloselenienu który ma zapach czosnku.
Znaczenie selenu:
- wchodzi w skad peroksydazy glutationowej
- pobudza syntez przeciwcia
- wraz z wit.E chroni bony organelli komórkowych przed utleniajcym dziaaniem wolnych rodników
- uatwia wchanianie i reguluje funkcje witaminy E
3.MECHANIZM TOKSYCZNEGO DZIAANIA
Mechanizm dziaania Se polega na:
A/ konkurencyjnym dziaaniu w stosunku do siarki w rónych zwizkach biol.czynnych
B/zaburzeniach procesów alkilacji (istotnych np.dla metabolizmu amin katecholowych)
C/wytworzeniu toksycznych zwizków alkiloselenowych, a take reakcji seleninów z
grupami tiolowymi
D/obnieniu syntezy ATP
E/obnieniu poziomu witaminy C
F/drastycznym obnieniu poziomu glutationu
4.TOKSYCZNO
Najbardziej toksyczny z pierwiastków
Ogólnie:
Zapotrzebowanie 0,1 - 0,2 mg/kg dziennie
Toksyczne 0,4 - 0,5 mg/kg dziennie
Maksymalna zawarto Se w paszy to 0,2 mg/kg suchej masy
Za szczególnie toksyczne zwizki selenu uwaa si selenowodór,chlorek selenylu,dwutlenek selenu oraz fluorek selenu
Wraliwo gatunkowa
Gatunek droga podania dawka zwizki toksyczne objawy
KONIE per os 2,2 mg/kg seleniny mier
BYDO per os 3-9 mg/kg seleniny mier
WINIE per os 11,3 mg/kg seleniny zatrucie
s.c 1,2 mg/kg seleniny mier
PIES s.c 0,6-0,9 mg/kg seleniny mier
DRÓB per os 26mg/kg paszy zatrucie
OWCE per os 0,3 mg/kg seleniany bez objawów
per os 0,5mg/kg seleniany zatrucie
per os 0,7 mg/kg seleniany mier
Obserwowano mier cielt ju w cigu 2 godz. Po parenteralnej iniekcji 0,5 mg Se/kg m.c
5.OBJAWY
W ostrej i podostrej selenozie mier nastpuje na skutek niewydolnoci oddechowej w zwizku z obrzkiem puc i wybroczynami.
W chronicznej (a take i podosterj) przyczyn mierci s zaburzenia w metabolizmie i zmiany morfologiczne utrudniajce poruszanie si i spoywanie pokarmu.
ZATRUCIA OSTER I PODOSTRE (kilka godz-kilka dni)
OSTRE:
-objawy wystpuj szybko
-kolka
-krwawa biegunka
-poliuria
-gorczka
-zaburzenia ruchowe
-cyjanoza bon luzowych
-duszno
-zapa
PODOSTRE:
-najczsciej u byda „LEPA KOOWACIZNA”
-obnienie apatytu
-nienormalna ruchliwo (zwierze kry w koo, wchodzc na przeszkody)
-objawy depresji
-zaburzenia koordynacji ruchów
-objawy kolkowe
-obnienioe temperatury
-zaburzenia oddychania
-pareza misni
-piczka
CHRONICZNE „CHOROBA UGOWA”
Objawy podobne jak w „lepej koowacinie " + :
-zmiany okrywy wosowej
-wosy szorstkie.Nastroszone,póniej wypadaj
-rozszerzenie naczy,obecno przesików i obrzków
-zmiany degeneracyjne, zwóknienia, zmiany zwyrodnieniowe
-zmiany w stawach, kociach
-deformacje kostne, deformacje stawów
-zmiany w racicach i kopytach
5.Terapia
Swoistej - BRAK
Nieswoista:
preparaty zawierajce aminokwasy siarkowe ( g.cysteina,
acetylocysteina- aby syntetyzowa glutation)
witamina C , E z grupy B
dieta wysokobiakowa