Kokcydiostatyki w paszach

Metoda jakościowa wykrywania kokcydiostatyków

jonoforowych

Kokcydioza u drobiu

Gromada: Apicomplexa

Rodzaj : Eimeria



Kokcydioza (Coccidiosis)- znana od ponad stu lat (Schneider 1875r., Fantham 1910r.),
zaliczana do najistotniejszych parazytoz drobiu przełomu XX i XXI wieku



Prócz drobiu podatne na zarażenie są także: bydło, owce, trzoda chlewna, króliki i in.



Kokcydioza największy problem stanowi jednak w przypadku...



Gatunki patogenne dla kur: E.acervulina, E. tenella, E. maxima,



E. necatrix, E.praecox, E. brunetti, E. mitis,



W przewadze inwazje mieszane



Cykl rozwojowy



Wysoka odpornośd oocyst



Z czego wynika patogenne oddziaływanie kokcydiów?

Wszystkie gatunki atakujące drób grzebiący lokalizują się w przewodzie pokarmowym (duża
specyficznośd względem żywiciela...)

Pasożyty wewnatrzkomórkowe!

Objawy kliniczne: od przebiegu subklinicznego po ostrą postad kliniczną!

Kokcydioza u drobiu

Co sprzyja jej wystąpieniu?

 niewłaściwe warunki utrzymania ptaków (>obsada, >NH

3

, zawilgocenie ściółki,

niedowentylowane kurniki)

 żywienie (mikotoksyny, niedobory)
 czynniki stresowe, w tym zakażenia wirusowe (MDV, IBDV, CAV, adeno- i reowirusy)

Kokcydioza u drobiu

Przebieg uzależniony od...

 gatunku Eimeria
 patogenności pasożyta...
 dawki inwazyjnych oocyst
 wieku ptaków i ich kondycji
 oporności Eimeria spp. na kokcydiostatyki (...)

Kokcydioza u drobiu

 Zwalczanie i kontrola kokcydiozy

 bioasekuracja...
 chemioprofilaktyka
 immunoprofilaktyka
 postępowanie z wyboru: stosowanie kokcydiostatyków
 chemioprofilaktyka polega na stałym(!) podawaniu ptakom preparatów

kokcydiostatycznych w skarmianych mieszankach paszowych

Kokcydiostatyki

ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1831/2003 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

z dnia 22 sierpnia 2003 r.

w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt

dodatki paszowe: to substancje, drobnoustroje lub preparaty, inne niż materiał paszowy i
premiksy, które są celowo dodawane do paszy lub wody w celu pełnienia,

w szczególności, jednej lub więcej funkcji wymienionych w art. 5 ust.3... m.in.:

korzystnie wpływają na cechy paszy

korzystnie wpływają na cechy produktów pochodzenia zwierzęcego

zaspokajają potrzeby żywienia zwierząt

mają działanie kokcydiostatyczne lub histomonostatyczne

ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1831/2003 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

z dnia 22 sierpnia 2003 r.

w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt

Obecnie do stosowania na terenie EU, na mocy powyższego rozporządzenia, dopuszczonych do
stosowania jest 11 kokcydiostatyków, jako substancje dodatkowe stosowane w żywieniu
zwierząt

Dodatki te można stosowad tylko u zwierząt, które wymienione są w poszczególnych aktach
autoryzacyjnych! (gatunki i kategorie docelowe, tzw. ‘target-animals’)

Kokcydiostatyki

dopuszczone kokcydiostatyki chemiczne:

nikarbazyna

diklazuril

dekokwinat

halofuginon

chlorowodorek robenidyny

dopuszczone kokcydiostatyki jonoforowe:

narazyna

sól sodowa monenzyny

sól sodowa salinomycyny

sól sodowa maduramycyny

sól sodowa semduramycyny

sól sodowa lazalocydu

Kokcydiostatyki- stosowanie

Typ paszy:

Starter- tak

Grower- tak

Finiszer- zakazane, przestrzeganie okresu karencji przed ubojem drobiu rzeźnego

Programy stosowania:

wymienny (DKA-Starter/DKA-Grower)

rotacyjny (‘shuttle program’)

Kokcydiostatyki jonoforowe

 Tzw. ‘jonofory’, zawierają ugrupowanie polieterowe
 ‘70
 Wytwarzane na drodze fermentacji z udziałem kilku szczepów Streptomyces spp.

i Actinomadura spp.

 Mechanizm działania...

Opornośd na jonofory pojawia się wolniej niż na kokcydiostatyki chemiczne (charakter
rekombinacji genetycznej, mutacje/ charakter adaptacyjny, zmiana biochemizmu komórkowego,
przepuszczalności błony komórkowej)

Groźne interakcje z innymi lekami weterynaryjnymi- np. tiamuliną

Toksycznośd dla niektórych gatunków ‘non-target’ animals

Kokcydiostatyki w paszach

Kokcydiostatyki dopuszczone do stosowania w paszach zwierzęcych nie są wykorzystywane do
celów leczenia ludzi

Przygotowanie niosek do nieśności

Drób rzeźny- karencja przed ubojem (Finiszer!)

Ocena ewentualnej szkodliwości kokcydiostatyków – badania EFSA

Ocena bezpieczeostwa zwraca uwagę na ryzyko rozwoju oporności pierwotniaków oraz
oporności krzyżowej w przypadku mikroorganizmów; teoretycznie możliwy rozwój oporności na
środki przeciwdrobnoustrojowe stosowane w leczeniu ludzi i zwierząt (vide awoparcyna!!!)

Kokcydiostatyki

Obecnie stosowane na olbrzymią skalę! W UE dodatki te stosuje się w:

97% pasz starter/grower dla indyków

86% pasz dla kurcząt broilerów

45% pasz dla królików

DYREKTYWA 2002/32/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

z dnia 7 maja 2002 r.

w sprawie niepożądanych substancji w paszach zwierzęcych

ZAŁĄCZNIK I

SEKCJA VII: DODATKI PASZOWE, KTÓRYCH OBECNOŚD WSKUTEK NIEUNIKNIONEGO
ZANIECZYSZCZENIA KRZYŻOWEGO JEST DOZWOLONA

W PASZY, DLA KTÓREJ NIE SĄ ONE PRZEZNACZONE

WYZNACZONE MAKSYMALE POZIOMY DLA 11 DOPUSZCZONYCH DO STOSOWANIA NA TERENIE
UE KOKCYDIOSTATYKÓW

(Maksymalna zawartośd w mg/kg (ppm) odpowiadająca paszy o zawartości wilg.12 %)

ZMIANY W PRAWIE

 od 1. 01. 2013 r. UE zakazuje profilaktycznego stosowania kokcydiostatyków w paszy
 zakaz stosowania antybiotyków w paszach jako promotorów wzrostu od...

Nowe regulacje prawne w zakresie kokcydiostatyków- wyzwanie

dla producentów pasz

 Prognozowany znaczny wzrost przypadków klinicznej kokcydiozy począwszy 2013r.
 Alternatywa dla kokcydiostatyków- szczepienia
 Czynny sposób zabezpieczania przed chorobą
 Stosowanie szczepionek na skalę przemysłową ‘92/2000

Wiele klas szczepionek:

żywe w pełni zjadliwe

żywe atenuowane (Livacox-Q,Paracox-8,Livacox-T, Paracox-5)

żywe oporne na kokcydiostatyki jonoforowe

szczepionki rekombinowane

W najbliższym czasie znaczenie szczepionek w profilaktyce kokcydiozy będzie wzrastad- dlaczego?

W stadach hodowlanych i u kur niosek jest to już główna metoda zapobiegania kokcydiozie

 Alternatywa dla kokcydiostatyków-szczepienia

Tylko ptaki zdrowe, racjonalnie żywione, utrzymywane w dobrych warunkach

Przez cały okres odchowu NIE dla kokcydiostatyków

Gruba kropla, jeszcze w zakładzie wylęgowym, rozpylana nad pisklętami

Z paszą, rozpylana nad karmidłami

Z wodą (1-2h - H

2

O)

Alternatywa dla kokcydiostatyków

XXI wiek- nacisk na ekologiczny chów i hodowlę zwierząt

Środki chemiczne?

‘naturalne dodatki paszowe’- wśród nich prym wiodą dodatki roślinne, ekstrakty substancji
czynnych w formie standaryzowanej i stabilizowanej

W ekstraktach ziołowych liczne substancje prozdrowotne i stymulujące: FITOSTEROLE,
FLAWONOIDY, KW.ORGANICZNE, OLEJKI ETERYCZNE, GARBNIKI

Działanie:

przeciwbakteryjne i przeciwpasożytnicze, immunostymulujące, immunomodulujące,
antyoksydacyjne

stymulują sekrecję kw. żółciowych i aktywnośd enzymatyczną pp

poprawa wykorzystania paszy

ZALETY EKSTRAKTÓW ROŚLINNYCH

Alternatywa dla kokcydiostatyków- cd.

‘Bariery’ utrudniające inwazję pp:

zakwaszacze

enzymy

zawiesiny prebiotyków

zawiesiny mikroorganizmów probiotycznych

selekcja genetyczna zwierząt wzgl. oporności na oocysty

Niestety....

Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego ws. stosowania kokcydiostatyków
jako dodatków paszowych: obecnie nie ma alternatywy dla ich stosowania, zapewniającej
porównywalny stopieo ochrony przed kokcydiozą! *COM (2008)2003+

Pilna potrzeba opracowania szybkich testów umożliwiających wykrywanie kokcydiostatyków w:

Paszach (tzw. ‘non- target feed’)

Produktach pochodzenia zwierzęcego (ML’s, rozporządzenie 124/2009)

Zwłaszcza w perspektywie zmian wchodzących w życie

z dn. 1.01.2013...

Oznaczanie kokcydiostatyków w paszach-

dlaczego tak istotne?

Mniejszy nadzór instytucji paostwowych nad produkcją dodatków paszowych niż produktów
leczniczych, więc stos. kokcydiostatyków może spowodowad częstsze występowanie pozostałości
tych związków w żywności pochodzenia zwierzęcego

Badania kontrolne w wielu krajach EU pokazały stosunkowo wysoki odsetek próbek tkanek
drobiu i jaj, które zawierały kokcydiostatyki (SANCO/3269/2008)

Oznaczanie kokcydiostatyków w paszach-
dlaczego tak istotne/ kiedy badamy?

Powszechnośd stosowania kokcydiostatyków w paszach dla kurcząt broilerów, indyków i królików

Zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt

Zatrucia ‘non-target’ animals

Kurczęta u których zastosowano szczepienia ochronne p.kokcydiozie

Kurczęta brojlery- pasza skarmiana przed ubojem (Finiszer)- zapobieżenie stratom hodowcy

Gdy kokcydioza wystąpi w stadzie, mimo stosowania paszy

z zadeklarowanym dodatkiem kokcydiostatyku

Interakcje z niektórymi antybiotykami (upadki kur, indyków, świo, reakcje niepożądane możliwe
także u kóz i bydła)

Oznaczanie kokcydiostatyków w paszach-

dlaczego tak istotne/ zanieczyszczenie krzyżowe

‘cross-contamination’

Pewien stopieo zanieczyszczenia pasz przeznaczonych dla zwierząt innych niż docelowe jest
niemożliwy do uniknięcia ze względów technologicznych

i ekonomicznych

W wytwórniach pasz na tych samych liniach produkcyjnych wytwarzane są pasze dla różnych
gatunków i kategorii zwierząt

obniżenie stopnia zanieczyszczenia i ilości zanieczyszczonej paszy poprzez...

zanieczyszczenie możliwe na wielu etapach produkcji, ale też podczas transportu!

Oznaczanie kokcydiostatyków w paszach-

dlaczego tak istotne?

Zawartośd kokcydiostatyków w paszach przeznaczonych dla zwierząt innych niż docelowe nie
powinna przekraczad 1-3% maksymalnego stężenia w paszy przeznaczonej dla zwierząt
docelowych

1% przyjęto dla pasz typu finiszer, pasz dla zwierząt dostarczających żywności w sposób ciągły
oraz pasz gatunków szczególnie wrażliwych na ich działanie toksyczne (Eq-jonofory)

Pasze pozostałe do 3%

Zatrucia kokcydiostatykami
u zwierząt

W przypadku jonoforów efekt toksyczny- zw. ze zmianą przepuszczalności błon biologicznych dla
jonów

Oddziaływanie na układ krążenia, mięśnie szkieletowe i system nerwowy

Wrażliwe na zatrucie:

 Eq > psy > małe przeżuwacze > kaczki
 Wzrost ciśnienia krwi, dodatni efekt inotropowy, nekroza włókien mięśniowych

poprzecznie prążkowanych , neuropatia obwodowa

 Anoreksja, biegunka, osowiałośd, słabośd nóg, dusznośd, ataksja
 Zatrucia kokcydiostatykami

u zwierząt

Eq

wyraźny efekt kardiotoksyczny

poliuria, postępująca ataksja

obfite pocenie się, kolki, zaleganie, zejścia śmiertelne

sekcyjnie wyraźne wybroczyny w mięśniu sercowym, obrzęk płuc, hydrothorax, ascites, reakcje
zapalne w obrębie żołądka i jelit

Pozostałości kokcydiostatyków w produktach pochodzenia zwierzęcego

Badania kontrolne w wielu krajach EU pokazały stosunkowo wysoki odsetek próbek tkanek
drobiu i jaj, które zawierały kokcydiostatyki (SANCO/3269/2008)

Korelacja między stężeniem kokcydiostatyków w paszy a poziomem ich pozostałości w żywności

Ustalono maksymalne limity (ML)zawartości kokcydiostatyków w żywności pochodzenia
zwierzęcego

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 124/2009

z dnia 10 lutego 2009 r.

ustalające maksymalne zawartości w żywności kokcydiostatyków i histomonostatyków

pochodzących z nieuniknionego zanieczyszczenia krzyżowego tymi substancjami pasz, dla

których nie są one przeznaczone

Pozostałości kokcydiostatyków w produktach pochodzenia zwierzęcego

Wynik zanieczyszczenia krzyżowego lub też skarmiania paszy nieprzeznaczonej dla danej kategorii
zwierząt (pomyłki? działanie celowe?)

Próby dodatnie zarejestrowano podczas badao przesiewowych- jaja, baranina, mięso kaczek
i kurcząt brojlerów, wątroba kurza

Pozostałości kokcydiostatyków w produktach pochodzenia zwierzęcego

zagrożenie dla konsumenta???

Prawdopodobnie ‘ekspozycja’ wynikająca z konsumpcji żywności zawierającej pozostałości
kokcydiostatyków, wynikające ze skarmiania paszy zanieczyszczonej krzyżowo- znacznie poniżej
ADI

Potrzeba dalszych badao