1
1
PROCESY POSTRZEGANIA
Dr Aleksandra Burgiel
PSYCHOLOGIA KONSUMENTA
TEMAT 1
2
Postrzeganie - poj
ę
cie
proces, dzi
ę
ki któremu jednostka przypisuje okre
ś
lone
znaczenie tym sygnałom, które odbiera za
po
ś
rednictwem zmysłów.
• Aspekty (składniki) procesu postrzegania
– u
ś
wiadomienie sobie swojego
ś
rodowiska za
pomoc
ą
narz
ą
dów zmysłów (odbieranie wra
ż
e
ń
zmysłowych)
– proces interpretacji, który polega na
przypisywaniu postrzeganemu obiektowi (bod
ź
cowi)
przez jednostk
ę
pewnych znacze
ń
socjo–
psychologicznych.
3
Odbiór bod
ź
ców
• Uzale
ż
niony od dwóch wielko
ś
ci:
– progu wra
ż
liwo
ś
ci (spostrzegania) dla
konkretnego bod
ź
ca -
najni
ż
szy poziom
oddziaływania bod
ź
ca, jaki jednostka zauwa
ż
a -
ledwo dostrzegalne wra
ż
enie
– progu ró
ż
nicy dla konkretnego bod
ź
ca -
minimalna zmiana bod
ź
ca, jaka wywołuje wra
ż
enie,
czyli najmniejsza zmiana, która jest dostrze
ż
ona (JND
– just noticeable difference – ledwo dostrzegalna
ró
ż
nica)
4
Prawo Webera-Fechnera
• próg ró
ż
nicy nie jest okre
ś
lon
ą
stał
ą
wielko
ś
ci
ą
, ale jest uzale
ż
niony od
intensywno
ś
ci pierwotnego bod
ź
ca
I – wielko
ść
bod
ź
ca
∆
I – przyrost wielko
ś
ci bod
ź
ca, wystarczaj
ą
cy
do stwierdzenia ró
ż
nicy
k
I
I
=
∆
5
Prawo Webera-Fechnera
Aby nast
ę
powały kolejne minimalne przyrosty wra
ż
enia
nale
ż
y zwi
ę
kszy
ć
sił
ę
bod
ź
ca nie o stał
ą
warto
ść
, lecz o
stał
ą
cz
ęść
(ułamek) jego pocz
ą
tkowej warto
ś
ci
Przykładowe wielko
ś
ci k
– Ci
ęż
ar
k = 2%
– Zapach
k = 10%
– Jasno
ść ś
wiatła
k = 7,9%
– Gło
ś
no
ść
d
ź
wi
ę
ku
k = 4,8%
– Cena
kształt zale
ż
no
ś
ci ró
ż
ny dla ró
ż
nych produktów
I
k
I
•
=
∆
6
Zastosowanie prawa Webera w marketingu
• Producenci i sprzedawcy staraj
ą
si
ę
ustali
ć
wła
ś
ciwe JND dla
ró
ż
nych cech swoich ofert (wielko
ś
ci produktów, jako
ś
ci, składu,
cen!), poniewa
ż
chc
ą
, aby:
– negatywne zmiany (np. zmniejszenie obj
ę
to
ś
ci produktu,
pogorszenie jako
ś
ci, wzrost ceny) pozostały niezauwa
ż
alne
dla odbiorców (czyli utrzymały si
ę
poni
ż
ej JND)
– pozytywne zmiany i udoskonalenia produktu (np.
zmodyfikowane opakowania, wi
ę
ksze rozmiary lub ni
ż
sza
cena - promocyjna) były wyra
ź
nie widoczne dla
konsumentów, a jednocze
ś
nie nie były zbyt kosztowne (tzn.
utrzymały si
ę
na poziomie lub nieco powy
ż
ej JND)
• zmiana mniejsza ni
ż
JND jest marnotrawstwem, poniewa
ż
poprawa nie zostanie dostrze
ż
ona,
• zmiana znacznie wi
ę
ksza ni
ż
JND jest tak
ż
e niepotrzebna,
poniewa
ż
powoduje nadmierny wzrost kosztów (i czasem
zmniejsza poziom powtórnych zakupów).
2
7
Zastosowanie prawa Webera w marketingu
• Poprawa wła
ś
ciwo
ś
ci produktu (dosładzanie, dosalanie)
• Zmniejszanie produktu, ale w granicach progu ró
ż
nicy i
sprzeda
ż
za t
ę
sam
ą
cen
ę
• Okre
ś
lanie rozmiaru reklam
• Okre
ś
lanie rozmiaru foteli w samolotach
☺
• Ogólnie:
– Je
ś
li chodzi o ulepszanie/zwi
ę
kszanie produktów/
reklam, marketerzy musz
ą
przekroczy
ć
próg ró
ż
nicy
konsumentów, bo wydatki na te udoskonalenia maj
ą
sens
tylko wtedy, gdy konsumenci łatwo dostrzegaj
ą
ulepszenia
w stosunku do poprzedniej wersji.
– Je
ś
li chodzi o wzrost cen/negatywne zmiany, wskazane
s
ą
mniejsze ni
ż
JND, poniewa
ż
jest mało prawdopodobne,
aby konsumenci je zauwa
ż
yli.
8
Interpretacja bod
ź
ców
• Wa
ż
ne jest zrozumienie zasad spostrzegania,
czyli tzw. organizacji percepcyjnej
• Pomagaj
ą
w tym zasady odkryte przez
psychologi
ę
postaci – Gestalt (z niem.
cało
ść
), która kładzie nacisk na fakt,
ż
e
bod
ź
ce nigdy nie wyst
ę
puj
ą
w odosobnieniu od innych bod
ź
ców
9
Interpretacja bod
ź
ców
• Badania dowodz
ą
,
ż
e percepcja, a szczególnie jej
cz
ęść
zwi
ą
zana z interpretacj
ą
bod
ź
ców, jest silnie
uzale
ż
niona od KONTEKSTU, w odniesieniu do
którego postrzegany jest bodziec
• Kontekst mo
ż
e by
ć
zewn
ę
trzny (okoliczno
ś
ci
pojawienia si
ę
bod
ź
ca) lub wewn
ę
trzny (wiedza,
nastrój, osobowo
ść
konsumenta)
• Okoliczno
ś
ci pojawienia si
ę
bod
ź
ca, czyli sytuacja, w
jakiej bodziec dociera do konsumenta i w odniesieniu
do której ma by
ć
zinterpretowany, a tak
ż
e nastrój
konsumenta w danym momencie znacz
ą
co determinuj
ą
spostrzeganie
10
Zasady postrzegania
Wyró
ż
nianie figury i tła
•
Tak organizujemy bod
ź
ce w polu spo-
strze
ż
eniowym, aby układały si
ę
jako
figury, a reszta to tło
Interpretacja bod
ź
ca zale
ż
y od kontekstu
•
Manipuluj
ą
c kontekstem mo
ż
na
kontrolowa
ć
spostrzeganie
11
Zasady postrzegania
Prawo blisko
ś
ci
• Elementy poło
ż
one blisko siebie w porównaniu z
innymi bardziej odległymi s
ą
odbierane jako jedna
figura
Prawo podobie
ń
stwa
• Elementy podobne do siebie tworz
ą
odr
ę
bn
ą
figur
ę
na tle pozostałych, odmiennych elementów
Prawo domykania
• System percepcyjny dodaje brakuj
ą
ce elementy i
zamyka kształt niekompletnej figury
12
Zasady postrzegania
„Dobra figura”
• Elementy znajduj
ą
ce si
ę
bardzo blisko siebie i
tworz
ą
ce łagodn
ą
lini
ę
tworz
ą
tak
ż
e
niezale
ż
ne kształty
Prawo „wspólnej drogi”
• Elementy poruszaj
ą
ce si
ę
w tym samym
kierunku s
ą
spostrzegane razem i tworz
ą
jedn
ą
figur
ę
3
13
Determinanty postrzegania
• charakter oddziałuj
ą
cych bod
ź
ców –
konsumenci zwracaj
ą
wi
ę
ksz
ą
uwag
ę
na
te bod
ź
ce, które maj
ą
okre
ś
lone cechy:
– odpowiedni rozmiar,
– kształt,
– zapach,
– kolor przekazu,
– ruch,
– d
ź
wi
ę
k,
– stopie
ń
, w jakim bodziec kontrastuje
z innymi elementami otoczenia
14
Determinanty postrzegania
• konsekwencje skrzy
ż
owania nerwów
wzrokowych
Bodźce słowne
Rozpoznawanie
mowy
Bodźce
obrazowe
Rozpoznawanie
obrazów
Prawe oko
lewa
półkula
Lewe oko
prawa
półkula
15
Determinanty postrzegania
• czynnik okazji do reakcji – uwaga po
ś
wi
ę
cona
danemu przekazowi zale
ż
y te
ż
od tego, czy
konsumenta nie rozpraszaj
ą
inne bod
ź
ce oraz od
ilo
ś
ci powtórze
ń
• sugestie i oczekiwania konsumenta – ludzie
spostrzegaj
ą
, a zwłaszcza interpretuj
ą
odebrane
bod
ź
ce w ró
ż
ny sposób, zale
ż
ny od sugestii, jakie
zostały im przekazane i jakie kształtuj
ą
ich
oczekiwania w stosunku do przekazu/ obiektu
16
Determinanty postrzegania
• mo
ż
liwo
ś
ci psycho-fizyczne człowieka:
wzrost, słuch, pami
ęć
(szybko
ść
zapami
ę
tywania, pojemno
ść
pami
ę
ci, trwało
ść
zapami
ę
tanych informacji)
• cechy psychiczne konsumenta: osobowo
ść
,
uznawane warto
ś
ci, motywy
i postawy, jakimi si
ę
kieruje, bie
żą
ce
zainteresowania i zaj
ę
cia
17
Implikacje marketingowe - kontekst
• Konsumenci spostrzegaj
ą
jako
ść
produktu
i cen
ę
w zale
ż
no
ś
ci od kontekstu
• Je
ś
li sprzedawca ma trudno
ś
ci ze
znalezieniem nabywców oferowanego
produktu, powinien obok umie
ś
ci
ć
kilka
dodatkowych produktów z tej samej
kategorii o mniej atrakcyjnej cenie
18
Implikacje marketingowe – wskazania dla
projektantów reklam
• Wskazany jest
podział optyczny
reklamy na dwie
równowa
ż
ne
cz
ęś
ci o ró
ż
nym
kolorze tła lub
oddzielone
paskiem tekstu
• Nale
ż
y umie
ś
ci
ć
najwa
ż
niejsz
ą
informacj
ę
(extra
oferta, krótkie hasło
reklamowe)
w optycznym
punkcie centralnym
– w 1/3 odległo
ś
ci od
górnej kraw
ę
dzi
plakatu/reklamy/
ulotki
4
19
Implikacje marketingowe – wskazania dla
projektantów reklam
• Nale
ż
y zadba
ć
o
odpowiednie rozmiesz-
czenie informacji na tych
stronach, przez które
czytelnik najcz
ęś
ciej tylko
przebiega wzrokiem – tak,
aby podczas bł
ą
dzenia
wzrokiem jego oczy
napotkały najwa
ż
niejsze
informacje
• Gdy cała strona jest
zadrukowana, oko
przesuwa si
ę
tylko po
prawym górnym rogu
strony, reszta strony
zostaje zignorowana
istotne informacje
umieszczamy
w prawym górnym
rogu
20
Implikacje marketingowe – wskazania dla
projektantów reklam
• Nale
ż
y „nakłoni
ć
”
czytelnika do
zainteresowania
pozostałymi
informacjami na stronie
• Trzeba odró
ż
ni
ć
nasze
informacje od innych –
inna czcionka, reklama
do góry nogami, białe
litery na czarnym tle
• Wskazane jest
pozostawienie
du
ż
ej ilo
ś
ci
wolnego miejsca
– oko samo szuka
elementu, na
którym mogłoby si
ę
zatrzyma
ć
21
Implikacje marketingowe – wskazania dla
projektantów reklam
• Oko lepiej zauwa
ż
a ruch ni
ż
nieruchomy
obiekt
nawet w mediach statycznych
mo
ż
na skłoni
ć
odbiorc
ę
do przesuwania
wzroku w odpowiednim kierunku i
zatrzymania go w po
żą
danym miejscu
– narysowanie wyci
ą
gni
ę
tego palca, strzałki i
umieszczenie przed nimi najwa
ż
niejszej
informacji
– przedstawienie ludzi, których wzrok jest
skoncentrowany na okre
ś
lonym punkcie
(produkcie, logo firmy)
22
Implikacje marketingowe – wskazania dla
projektantów reklam
• Z punktu widzenia działania
półkul mózgowych warto
umieszcza
ć
proste bod
ź
ce
reklamowe (logo) po lewej
stronie interesuj
ą
cych
czytelnika artykułów (lewa
półkula „czyta”, prawa jest
wolna i mo
ż
e odebra
ć
sygnał
z lewej strony)
JVFVkjvfv jfviafbv
fhbvadfhbvai fvbka dfbv
kdfdfvad
hbfva dfhbvadfbvadfbva
Dafvh sdvsJDBVbd SDBV bb
Dfhabdfjvbajdfv
Fvjbdfjvbsdfvadf
Fvkfvdfv dhfbv djfhvd fjhvf
fjhvsjfhv fjvhbsjfv sjhjfv
sjfhbvjshv qhwbsd akjwdbs
akd sdcj
23
Implikacje marketingowe – wskazania dla
projektantów reklam
• Je
ś
li natomiast logo ma
by
ć
w pobli
ż
u
skomplikowanych
obrazów, zdj
ęć
, to
powinno si
ę
znale
źć
po
ich prawej stronie
(zło
ż
one bod
ź
ce graficzne
analizuje prawa półkula, a
lewa jest w tym
czasie wolna)
Rglmo ocnoac
odcnocdlcsod sdnn
gggnfgnfg
Gbfgf qwddvavaf afvf
ervafv r efetb q .il.i.
24
Postrzeganie wybiórcze
• Przyj
ę
cie i interpretacja wszystkich informacji docieraj
ą
cych
do człowieka jest niemo
ż
liwe. Człowiek dokonuje selekcji
bod
ź
ców, które dostrze
ż
e, uwzgl
ę
dni i zinterpretuje.
• Informacje, które „nie mieszcz
ą
si
ę
nam w głowie”, s
ą
w
pewnym sensie odrzucane, bagatelizowane, brane pod
uwag
ę
w znacznie mniejszym stopniu i słabiej
interpretowane.
• Znaczna cz
ęść
tej selekcji dokonuje si
ę
automatycznie,
poniewa
ż
nowe elementy układanki dopasowywane s
ą
do
starych (ju
ż
istniej
ą
cych w umy
ś
le) elementów.
Obraz gatunku opiera si
ę
cz
ę
sto na spostrze
ż
eniach
konsumentów dotycz
ą
cych drugorz
ę
dnych (mniej
istotnych) cech produktu, a to wła
ś
nie ten obraz rzutuje na
decyzj
ę
zakupu, a nawet lojalno
ść
w stosunku do wyrobu.