1
PROCESY UCZENIA SI
Ę
I ZAPAMI
Ę
TYWANIA I ICH ROLA
W KSZTAŁTOWANIU ZACHOWA
Ń
KONSUMENTÓW
PSYCHOLOGIA KONSUMENTA
WYKŁAD 2
Pami
ęć
• Konieczno
ść
przetwarzania ci
ą
gle napływaj
ą
cych
informacji wymaga posiadania przez nas zdolno
ś
ci
do jej magazynowania. Zdolno
ść
t
ę
okre
ś
la si
ę
jako
PAMI
ĘĆ
.
• Jest to wła
ś
ciwo
ść
organizmu, polegaj
ą
ca na
gromadzeniu i przechowywaniu ubiegłego
do
ś
wiadczenia oraz wykorzystywaniu go
w ró
ż
nych sytuacjach
.
– pami
ęć
obejmuje nie tylko to, co odbieramy
z zewn
ą
trz, ale tak
ż
e nasze doznania
psychiczne – emocje, tendencje, pragnienia
Prawa psychologii zwi
ą
zane z organizacj
ą
pami
ę
ci
• Człowiek lepiej pami
ę
ta te bod
ź
ce, które:
– s
ą
zupełnie nowe i oryginalne ni
ż
bod
ź
ce podobne do
tych, do których jest przyzwyczajony
– pojawiaj
ą
si
ę
cz
ę
sto, ni
ż
te, które pojawiaj
ą
si
ę
rzadko
– pojawiły si
ę
ostatnio ni
ż
te, które pojawiły si
ę
dawno
Ustalanie cz
ę
stotliwo
ś
ci emisji reklam – 3 fazy:
1. rzadko – nowe bod
ź
ce i tak zostan
ą
zapami
ę
tane
2. cz
ę
sto – konieczne powtarzanie bod
ź
ca
dla jego lepszego zapami
ę
tania
3. przypominanie bod
ź
ca od czasu do
czasu, bo łatwo b
ę
dzie zaktualizowa
ć
te informacje w pami
ę
ci
Prawa psychologii zwi
ą
zane z organizacj
ą
pami
ę
ci
• Je
ś
li docieraj
ą
do nas kolejne informacje, to
najlepiej pami
ę
tamy te, które s
ą
na pocz
ą
tku
szeregu, gorzej te z ko
ń
ca, a najgorzej - te ze
ś
rodka
Reklama pojawiaj
ą
ca si
ę
w
ś
rodku bloku to
wyrzucone pieni
ą
dze; najlepiej nadawa
ć
reklam
ę
na pocz
ą
tku bloku, a je
ś
li to
niemo
ż
liwe – na samym ko
ń
cu
Prawa psychologii zwi
ą
zane z organizacj
ą
pami
ę
ci
• Ludzie zapami
ę
tuj
ą
wszelkie informacje lepiej,
kiedy przyjmuj
ą
je w sposób aktywny, a zwłaszcza,
gdy przeorganizuj
ą
je w swoim systemie
poznawczym
W reklamach: brak jasnej, wprost wyra
ż
onej
konkluzji sprzyja zapami
ę
taniu reklamy
• Detale całkowicie niezgodne ze schematem,
niepasuj
ą
ce do cało
ś
ci, zostaj
ą
zauwa
ż
one
i zapami
ę
tane
np. pracownik banku w adidasach
kiedy reklamuje
usługi banku, to
ź
le, bo odrywa uwag
ę
od usług;
je
ś
li jednak reklamuje adidasy, to bardzo dobrze,
bo to obuwie zostanie zapami
ę
tane
Prawa psychologii zwi
ą
zane z organizacj
ą
pami
ę
ci
• Istotne dla zapami
ę
tywania reklamy jest tak
ż
e to, jaki
program ona przerywa
im bardziej atrakcyjny
program:
– tym gorzej zapami
ę
tywane były reklamy (człowiek jest
zaanga
ż
owany w ciekawy program, wi
ę
c pozostaje mu za
mało uwagi i zasobów pami
ę
ci, aby przetworzył
i zapami
ę
tał reklam
ę
)
– tym bardziej podobały si
ę
emitowane w trakcie reklamy i
wy
ż
sza była ocena reklamowanych produktów oraz
skłonno
ść
do ich zakupu (bardziej atrakcyjny program
wywołuje przenoszenie do
ś
wiadczanych pozytywnych
emocji na skojarzone z nimi bod
ź
ce i sytuacje)
2
Prawa psychologii zwi
ą
zane z organizacj
ą
pami
ę
ci
Lepiej nie przerywa
ć
interesuj
ą
cego filmu
w najbardziej emocjonuj
ą
cym momencie,
bo wtedy mózg i tak nie zareaguje
Je
ś
li to reklama nowego produktu, to
lepiej j
ą
emitowa
ć
w trakcie interesuj
ą
cych
filmów,
ż
eby od razu wywoła
ć
pozytywne
skojarzenia z tym produktem, a w
kolejnych fazach nadawa
ć
reklam
ę
w
trakcie mniej emocjonuj
ą
cych filmów,
ż
eby
mogła by
ć
dobrze zapami
ę
tana.
Uczenie si
ę
- poj
ę
cie
• Proces, dzi
ę
ki któremu zdobywane informacje i
do
ś
wiadczenie prowadz
ą
do stałych zmian w zachowaniu lub
stwarzaj
ą
mo
ż
liwo
ś
ci dla takich zmian w przyszło
ś
ci.
• Bywa ró
ż
nie interpretowane zale
ż
nie od tego, jaki punkt
widzenia si
ę
przyjmie, jak
ą
teori
ę
uzna si
ę
za podstaw
ę
.
• Dwie podstawowe grupy teorii to:
– teorie wzmocnienia (behawioralne, teorie bod
ź
ca –
reakcji)
uczenie si
ę
jest wywoływaniem zmian (w
znacznej mierze nie
ś
wiadomych) w zachowaniu ogólnym i
werbalnym
• klasyczne warunkowanie
• uczenie si
ę
instrumentalne/sprawcze
– teorie poznawcze
traktuj
ą
uczenie si
ę
jako
ś
wiadom
ą
czynno
ść
umysłow
ą
:
• uczenie si
ę
na pami
ęć
• uczenie zast
ę
pcze (modelowanie/ na
ś
ladowanie)
• przetwarzanie informacji
I. Teorie wzmocnienia (behawioralne
)
• Uczenie si
ę
jest wynikiem okre
ś
lonych reakcji
jednostki na bod
ź
ce zewn
ę
trzne i bazuje głównie
na wzmocnieniu (warunkowaniu), wskutek którego
zachowanie zostaje uzale
ż
nione od wyst
ą
pienia
pewnych zdarze
ń
(bod
ź
ców).
• Wzmocnienie to mo
ż
e by
ć
oparte na:
– wielokrotnym powtarzaniu zachowa
ń
warunkowanie klasyczne
warunkowanie klasyczne
(classical
conditioning) –
bodziec PRZED
– zastosowaniu nagród i kar
warunkowanie
warunkowanie
instrumentalne
instrumentalne
(sprawcze, operant/instrumental
conditioning) –
bodziec PO
Warunkowanie klasyczne
• Proces, w którym bodziec poprzednio oboj
ę
tny
nabiera zdolno
ś
ci do wywoływania reakcji przez
wielokrotne skojarzenie go z bod
ź
cem, który
w sposób naturalny wywołuje podobn
ą
reakcj
ę
• Poprzez wielokrotne powtarzanie zestawu bod
ź
ców
(BB + BW) człowiek nie
ś
wiadomie
uczy si
ę
kojarzy
ć
pierwotne bezwarunkowe
reakcje/uczucia (BB) z nowym bod
ź
cem
warunkowym (BW), tak,
ż
e po pewnym czasie ju
ż
sam bodziec warunkowy wywołuje t
ę
sam
ą
reakcj
ę
Schemat warunkowania klasycznego
Bodziec
bezwarunkowy
BB
(pożywienie)
Bodziec
bezwarunkowy
BB
(pożywienie)
Bodziec
warunkowy
BW
(świat
ł
o, dzwonek)
Bodziec
warunkowy
BW
Reakcja
bezwarunkowa
RB
Reakcja
bezwarunkowa
RB
Reakcja
warunkowa
RW
+
Warunkowanie instrumentalne
• Rodzaj uczenia si
ę
, w którym nast
ę
pstwa
zachowania wywołuj
ą
zmian
ę
prawdopo-
dobie
ń
stwa ponownego pojawienia si
ę
tego zachowania
• Opiera si
ę
na podawaniu bod
ź
ca
bezwarunkowego PO pojawieniu
si
ę
zachowania – jako nagrody lub kary
• Skutkiem jest wzmocnienie lub osłabienie
zachowania
3
Schemat warunkowania instrumentalnego
Zachowanie A
Nagroda
Zachowanie B
Kara
Zachowanie C
Brak nagrody
Utrwalenie
zachowania
Os
ł
abienie
zachowania
Brak
zmiany
Nagrody
Nagrody - pozytywne nast
ę
pstwa okre
ś
lonego zachowania,
które wzmacniaj
ą
skłonno
ść
jednostki do powtórzenia tego
samego zachowania w przyszło
ś
ci
Kary
Kary - nieprzyjemne rezultaty zachowania, które
zniech
ę
caj
ą
jednostk
ę
do powtórzenia tego zachowania
Konsekwencje marketingowe - klasyczne
warunkowanie
• Pewien bodziec (BB) sprawiaj
ą
cy pozytywne wra
ż
enie
wywołuje u konsumenta okre
ś
lon
ą
reakcj
ę
(np. widok
małego dziecka wywołuje uczucie ciepła i miło
ś
ci)
• Zastosowanie w reklamie stałego poł
ą
czenia tego
bod
ź
ca z innym bod
ź
cem (BW), zazwyczaj neutralnym
(np. nazw
ą
produktu) ma spowodowa
ć
,
ż
e po pewnym
czasie konsument b
ę
dzie doznawał podobnych uczu
ć
w reakcji na sam tylko bodziec warunkowy
(słysz
ą
c/widz
ą
c nazw
ę
wyrobu)
• BW powinien wyst
ą
pi
ć
bezpo
ś
rednio przed BB!!!
Konsekwencje marketingowe - klasyczne
warunkowanie
Pozytywne emocje
Pozytywna postawa
wobec informacji
o produkcie
Pozytywna postawa
wobec produktu
Motywacja (ch
ęć
zakupu)
Produkty
Opakowania
Marki, logo
Has
ł
a reklamowe
Reklamy
Atrakcyjne osoby
(znane, seksowne,
mi
ł
e)
Atrakcyjne miejsca
Jedzenie, picie
Muzyka, d
ź
wi
ę
ki, barwy
Humor
Reakcje bezwarunkowe
warunkowe
Bod
ź
ce
warunkowe
Bod
ź
ce bezwarunkowe
Konsekwencje marketingowe - instrumentalne
wzmocnienie
Apele reklamowe
oparte na strachu
Podkre
ś
lanie kar, jakie
nast
ą
pi
ą
, je
ś
li
konsument nie
zachowa si
ę
odpo-
wiednio (nie kupi
produktu, nie skorzysta
z us
ł
ugi)
Wysoka sta
ł
a jako
ść
wyrobu
Notatniki i inne gad
ż
ety,
przekazywane uczestnikom
konferencji przez sponsor
ó
w
Fizyczne dowody realizacji
niematerialnej us
ł
ugi (nalepki na
baga
ż
), potwierdzenia przelotu
na okre
ś
lonej trasie w przypadku
linii lotniczych
Punkty,
ż
etony, bony rabatowe
Obni
ż
ki cen
Wej
ś
cie do
sklepu
Wypr
ó
bowanie
produktu
Zakup produktu/
powt
ó
rny zakup
Lojalno
ść
Negatywne
wzmocnienia
Pozytywne
wzmocnienia
Po
żą
dane
zachowania
Kształtowanie reakcji
• proces nagradzania kolejnych przybli
ż
e
ń
do
po
żą
danego zachowania, który ostatecznie skłania
człowieka do zachowania si
ę
w okre
ś
lony sposób
Produkt
komplementarny
w prezencie/rabat
Zakup produktu
Upominek/gad
ż
et
Wypróbowanie
produktu
Zakup
kosmetyku
Darmowa pr
ó
bka
Wizyta w sklepie
Rabat
Zakup samochodu
Nagroda pieni
ęż
na
Jazda próbna
Zakup
samochodu
Kawa +ciastko
Przyjście do salonu
samochodowego
Po
żą
dane
zachowanie
Nagroda
za przybli
ż
enie
Przybli
ż
enie do
zachowania po
żą
danego
Konsekwencje marketingowe - instrumentalne
wzmocnienie
• Koncepcje te s
ą
najcz
ęś
ciej
wykorzystywane w działalno
ś
ci
reklamowej i tworzeniu image’u marki oraz
kształtowaniu lojalno
ś
ci konsumentów
wobec marki
• Nie jest konieczne (i nie jest wskazane!)
nagradzanie ka
ż
dego wła
ś
ciwego
zachowania – nagroda nieregularna jest
skuteczniejsza
4
II. Uczenie si
ę
w uj
ę
ciu poznawczym
• Teorie poznawcze odrzucaj
ą
zbyt uproszczon
ą
według
nich koncepcj
ę
bod
ź
ca-reakcji i podkre
ś
laj
ą
, i
ż
uczenie
si
ę
jest efektem rozwi
ą
zywania problemów, głównie
dzi
ę
ki ich zrozumieniu, w zwi
ą
zku z czym obejmuje ono
zło
ż
one procesy przetwarzania informacji i motywacji,
prowadz
ą
ce do zmian w organizacji pami
ę
ci
długotrwałej.
• W tym uj
ę
ciu uczenie si
ę
polega na wypełnianiu
przez konsumentów podanych im (np. w reklamie)
specjalnych wskazówek, na podstawie których maj
ą
wywnioskowa
ć
z dost
ę
pnych informacji, jak si
ę
powinni zachowywa
ć
.
Mechaniczne uczenie si
ę
na pami
ęć
• Powtarzanie
najprostsza posta
ć
uczenia si
ę
w uj
ę
ciu poznawczym, która wyst
ę
puje wtedy
gdy konsumenci wielokrotnie stykaj
ą
si
ę
z
takimi informacjami, jak nazwy gatunków,
slogany, wierszyki i powiedzonka, które łatwo
zapami
ę
tuj
ą
, nie po
ś
wi
ę
caj
ą
c im zbyt wiele
uwagi.
• Takie informacje przechowywane s
ą
w
pami
ę
ci w takiej postaci, w jakiej tam dotarły,
niemal bez udziału
ś
wiadomego my
ś
lenia.
Konsekwencje marketingowe - mechaniczne
uczenie si
ę
na pami
ęć
• nale
ż
y opracowywa
ć
krótkie, łatwe do
zapami
ę
tania slogany
• pozytywie kojarz
ą
ce si
ę
nazwy marek
• du
ż
a ilo
ść
powtórze
ń
(min. 3 dla tej samej
grupy,
czyli min. 10,
ż
eby osi
ą
gn
ąć
odpowiedni
ą
powtarzalno
ść
w całej grupie)
• reklamy na pocz
ą
tku lub na ko
ń
cu bloku
• powtórki rozło
ż
one w czasie, a nie
skomasowane
Uczenie zast
ę
pcze/obserwacyjne/społeczne
• Modelowanie i na
ś
ladowanie
konsumenci na
ś
laduj
ą
zachowania innych; ucz
ą
si
ę
wzorów zachowa
ń
obserwuj
ą
c, jak zachowuj
ą
si
ę
inni, a nast
ę
pnie
przyswajaj
ą
c sobie ich zachowania.
• Na
ś
ladowanie innych mo
ż
e zapewni
ć
optymalne
wykorzystanie wyrobu i jest to szybszy sposób ni
ż
metoda prób i bł
ę
dów.
• Model to człowiek b
ę
d
ą
cy przykładem, którego zachowanie
jest na
ś
ladowane przez innych.
• Dobry model powinien by
ć
:
– podobny do na
ś
ladowców (płe
ć
, wiek)
– ciepły,
ż
yczliwy,
– dominuj
ą
cy, posiadaj
ą
cy władz
ę
, sławny
Konsekwencje marketingowe - uczenie społeczne
• Reklamy, w których modele pokazuj
ą
wzorcowe
zachowania do na
ś
ladowania przez konsumentów
• W reklamach modele powinni by
ć
nagradzani,
a ich zachowania powinny by
ć
konsekwentne
i spójne z prezentowanym wizerunkiem
• Filmy demonstracyjne, pokazy, prezentacje
• „Rozruszniki” – osoby daj
ą
ce przykład kupowania
(ogl
ą
danie zakupu skłania do zakupu)
Przetwarzanie informacji
Uczenie si
ę
formalne
• uczenie si
ę
w sytuacji nauczania przez innych ludzi
• wyst
ę
puje w bezpo
ś
rednich interakcjach
z innymi, w których konsument uzyskuje
konkretn
ą
informacj
ę
o tym, co powinien my
ś
le
ć
i
robi
ć
• pojawia si
ę
w relacjach mi
ę
dzy konsumentami
i mi
ę
dzy konsumentami a sprzedawcami
Rozumowanie
• gdy konsumenci wyci
ą
gaj
ą
własne wnioski
na podstawie posiadanych informacji
• nast
ę
puje tu poł
ą
czenie posiadanej ju
ż
wiedzy z nowymi informacjami
5
Konsekwencje marketingowe - przetwarzanie
informacji
• Podczas wprowadzania na rynek do
ść
skomplikowanego
nowego produktu, którego zakup wymaga zastanowienia - w
takiej sytuacji najkorzystniejsza jest reklama dostarczaj
ą
ca
odbiorcy konkretnych informacji o produkcie (argumentów),
pozwalaj
ą
cych na rozwi
ą
zanie problemu i podj
ę
cie decyzji o
zakupie
• Zgodnie z wynikami bada
ń
, wi
ę
kszy wpływ na faktyczne
zakupy maj
ą
te reklamy, które wymagaj
ą
zaanga
ż
owania
poznawczego od odbiorcy (wysiłku umysłowego
po
ś
wi
ę
conego np. na odkrycie figury ukrytej w tle reklamy,
poł
ą
czenie elementów w cało
ść
).
• Im dłu
ż
szy jest czas po
ś
wi
ę
cony przez odbiorc
ę
na
spostrze
ż
enie i zorganizowanie bod
ź
ców przedstawionych w
komunikacie, tym wi
ę
ksza szansa na pozytywne nastawienie
do reklamowanego produktu (cho
ć
nie do samej reklamy).
Procesy motywowania
Procesy motywowania
Potrzeby i motywy a marketing
• Dla wi
ę
kszo
ś
ci przedsi
ę
biorców jednym
z najwa
ż
niejszych celów bada
ń
jest
uzyskanie informacji, dlaczego konsumenci
robi
ą
to, co robi
ą
, jakie s
ą
przyczyny,
przesłanki,
ź
ródła ich zachowa
ń
.
• Odpowiedzi na to pytanie udziela po cz
ęś
ci
analiza procesów motywacyjnych, tzw.
psychologia motywacji.
Potrzeby i motywy a marketing
• Motywy post
ę
powania konsumentów s
ą
najcz
ęś
ciej bardzo zró
ż
nicowane i trudne do
okre
ś
lenia wył
ą
cznie na podstawie ich
zachowa
ń
.
• Kupujemy produkty nie tylko z powodu ich
warto
ś
ci u
ż
ytkowej, ale tak
ż
e dlatego,
ż
eby:
– wywrze
ć
wra
ż
enie,
– zrobi
ć
sobie lub innym przyjemno
ść
,
– poprawi
ć
swoj
ą
pozycj
ę
społeczn
ą
,
– skorzysta
ć
z zarobionych pieni
ę
dzy.
Motywacja
• wewn
ę
trzny proces warunkuj
ą
cy d
ąż
enie ku
okre
ś
lonym celom; pobudka lub przyczyna
rozpocz
ę
cia albo kontynuowania pewnego
zachowania
• Motywacja mo
ż
e by
ć
:
– pozytywna – kiedy poszukujemy czego
ś
wartego zachodu, chcemy poprawi
ć
swój obecny
stan
– negatywna – kiedy chcemy unikn
ąć
negatywnych zjawisk, uchroni
ć
si
ę
przed czym
ś
Cechy motywacji
• Okre
ś
lony kierunek i cel
– celem działania mo
ż
e by
ć
zaspokojenie
okre
ś
lonej potrzeby, np. głodu, a konkretny
produkt jest
ś
rodkiem do jej zaspokojenia
• Intensywno
ść
– okre
ś
la, z jakim nat
ęż
eniem odczuwana jest
dana potrzebna
6
Motywacja wyst
ę
puje, gdy
w człowieku istnieje:
1. cel pobudzaj
ą
cy do działania, zazwyczaj
umiejscowiony poza człowiekiem
2. odpowiedni stan gotowo
ś
ci, inspiruj
ą
cy
działanie, np. potrzeba o charakterze
społecznym, pop
ę
d fizjologiczny
jednostka musi zmobilizowa
ć
energi
ę
w celu redukcji istniej
ą
cej nierównowagi
(napi
ę
cia) pomi
ę
dzy stanem obecnym
i stanem po
żą
danym
Motywacyjne konflikty w zachowaniach
konsumentów
• d
ąż
enie – d
ąż
enie
konflikt mi
ę
dzy dwiema alternatywami o warto
ś
ci
pozytywnej; konsument cz
ę
sto ocenia warianty
tendencyjnie; rola sprzedawcy: pokierowa
ć
ocen
ą
alternatyw
• unikanie – unikanie
konsument musi wybra
ć
mi
ę
dzy dwoma niechcianymi
alternatywami; taki konflikt si
ę
przedłu
ż
a; je
ś
li mo
ż
liwe,
nale
ż
y zmniejszy
ć
nieprzyjemno
ś
ci zwi
ą
zane z jednym
wariantem
• d
ąż
enie – unikanie
od wyboru wariantu powstrzymuj
ą
konsumenta
negatywne cechy tego wariantu; rola marketingu:
podkre
ś
li
ć
pozytywy, zmniejszy
ć
wra
ż
enia negatywne
Wykorzystanie procesów motywacji w marketingu
• Głównym problemem jest brak powszechnie przyj
ę
tego
ogólnego systemu opisuj
ą
cego motywy człowieka.
• Opracowane typologie cz
ę
sto pokrywaj
ą
si
ę
, wskazuj
ą
c na
podobie
ń
stwo cz
ęś
ci motywów.
• Jedn
ą
z najbardziej popularnych koncepcji jest teoria
motywacji A. Maslowa, który uto
ż
samia potrzeby
z motywami i ujmuje je w znanej hierarchii.
• Krytycy tej koncepcji wskazuj
ą
,
ż
e jest ona zbyt
abstrakcyjna, aby mogła by
ć
wykorzystana w marketingu.
Mimo to jest cz
ę
sto wykorzystywana w praktyce.
Strategie promuj
ą
ce zdrow
ą
ż
ywno
ść
, koncentracja na
sk
ł
adnikach od
ż
ywczych
ż
ywno
ś
ci
Zaspokojenie podstawowych wymaga
ń
organizmu –
konsumpcja produktów zdrowych, niskokalorycznych,
bez konserwantów; konsumpcja
Potrzeby
fizjolo-
giczne
Odwo
ł
ania np. w reklamach
leków, szczepie
ń
,
ubezpiecze
ń
;
u
ś
wiadamianie
konsumentom zagro
ż
e
ń
i
oferty produktów
redukuj
ą
cych zagro
ż
enia
Zabezpieczenie materialne – potrzeba konsumowania
odpowiedniej liczby dóbr materialnych (zachowanie
nabywcy zmniejszaj
ą
ce ryzyko);
D
ąż
enie do stabilizacji – potrzeba konsumowania
produktów zapewniaj
ą
cych spokój, stabilno
ść
Bezpiecze
ń
stwo fizyczne – potrzeba konsumowania
wyrobów
w
celu
unikni
ę
cia
szkody
lub
niebezpiecze
ń
stwa; w celu zachowania czystego
powietrza i wody w
ś
rodowisku (pasy bezpiecze
ń
stwa,
wyroby ekologiczne)
Potrzeby
bezpie-
cze
ń
stwa
Reklamy pokazuj
ą
ce,
ż
e
nabywcy danego produktu
staj
ą
si
ę
przedmiotem
zainteresowania;
reklamowany produkt jest
konsumowany w grupach
odniesienia (moda)
Akceptacja przez innych – potrzeba konsumowania
wyrobów po to, aby by
ć
kojarzonym przez innych z
jakim
ś
wybitnym cz
ł
owiekiem lub ze szczególnym
dobrobytem materialnym
Potrzeba konsumowania licznych i/lub luksusowych
dóbr materialnych
Przynale
ż
-
no
ść
i mi
ł
o
ść
Odwo
ł
ania w promocji
Przyk
ł
ady motywacji zwi
ą
zanych z zakupem
produktów
Potrzeby
wg
Maslowa
Reklamy produktów
wskazuj
ą
ce,
ż
e ich
u
ż
ywanie mo
ż
e nada
ć
konsumentowi
specjaln
ą
wag
ę
;
korzystanie z produktu
przynosi uznanie
innych i zaszczyt
Uznanie
ze
strony
innych
–
potrzeba
konsumowania dóbr po to, aby uzyska
ć
uznanie
innych jako kto
ś
, kto zdoby
ł
okre
ś
lon
ą
wysok
ą
pozycj
ę
w swojej spo
ł
eczno
ś
ci (np. ubrania
znanych projektantów)
Pozytywna ocena samego siebie – potrzeba
kupowania produktów, które pomagaj
ą
by
ć
osob
ą
kompetentn
ą
,
odpowiedzialn
ą
,
dobrze
zorganizowan
ą
Poczucie
w
ł
asnej
warto
ś
ci
W reklamach trudnych
karier; w promocji
produktów
spo
ż
ywczych
wspomagaj
ą
cych
rozwój fizyczny;
wykorzystanie motywu
ekscytuj
ą
cych, czasem
ekstremalnych prze
ż
y
ć
Rozwój osobowy –
potrzeba konsumowania
wyrobów po to, aby by
ć
lub sta
ć
si
ę
osob
ą
, kim
ś
jedynym
w
swoim
rodzaju,
maksymalnie
wykorzysta
ć
swoje talenty (kategoria wyrobów
s
ł
u
żą
cych do doskonalenia siebie)
Wp
ł
yw na innych – potrzeba odczuwania,
ż
e ma
si
ę
wp
ł
yw na decyzje dotycz
ą
ce konsumpcji
podejmowane przez innych ludzi (mo
ż
e le
ż
e
ć
u
pod
ł
o
ż
a zachowa
ń
liderów opinii, innowatorów)
Samo-
urzeczy-
wistnienie
Odwo
ł
ania
w promocji
Przyk
ł
ady motywacji zwi
ą
zanych z zakupem
produktów
Potrzeby
wg
Maslowa
Emocje a zachowania konsumenckie
Emocje a zachowania konsumenckie
10 podstawowych emocji
• zainteresowanie
• rado
ść
• zaskoczenie
• l
ę
k
• gniew
• zmartwienie
• wstr
ę
t
• pogarda
• wstyd
• wina
7
Emocje i nastrój a marketing
• Niektórzy psychologowie twierdz
ą
,
ż
e
„motywy to ukierunkowane emocje”.
• Emocje (afekt, uczucia) -
ś
wiadomie
do
ś
wiadczane, subiektywne stany
psychiczne towarzysz
ą
ce codziennym
prze
ż
yciom.
• Nastrój – stan afektywny o niezbyt du
ż
ej
intensywno
ś
ci, trwaj
ą
cy raczej długo ni
ż
krótko (emocje – krótkotrwałe)
Komponenty procesu emocjonalnego
• Znak emocji
pozwala stwierdzi
ć
, czy emocje
s
ą
przyjemne (+) czy nie (-)
• Intensywno
ść
emocji
nat
ęż
enie emocji,
stopie
ń
pobudzenia emocjonalnego organizmu
na skali kontinuum od
ś
pi
ą
czki układu
nerwowego do maksymalnego podniecenia
(afektu, np. w
ś
ciekło
ś
ci)
• Tre
ść
emocji
subiektywny aspekt emocji,
zale
ż
y od bod
ź
ców wywołuj
ą
cych emocje –
strach, gniew, czuło
ść
, pogarda, triumf,
zadowolenie
Konsekwencje marketingowe
• Emocje i nastrój warunkuj
ą
kierunek działania,
poniewa
ż
człowiek ma skłonno
ść
do unikania
przedmiotów i sytuacji, które stanowi
ą ź
ródło
przykro
ś
ci, negatywnych emocji
• Emocje i nastrój odnosz
ą
si
ę
do wszystkich sfer
zachowa
ń
konsumentów
wybiórczo determinuj
ą
główne
procesy poznawcze i decyzje konsumentów –
wpływaj
ą
na postrzeganie, zapami
ę
tywanie,
uczenie si
ę
cz
ę
sto s
ą
wykorzystywane w reklamie
Badania empiryczne
• Emocje a reklamy
– Emocje pozytywne poprawiaj
ą
podatno
ść
na
reklam
ę
(negatywne obni
ż
aj
ą
)
– Konsumenci zazwyczaj dobrze ró
ż
nicuj
ą
kierunek emocji – reaguj
ą
we wła
ś
ciwy
sposób
• Nastrój a odbiór reklamy
– Dowody empiryczne wskazuj
ą
jednoznacznie,
ż
e
nastrój wypływa na postrzeganie, rozumienie i
zapami
ę
tywanie otaczaj
ą
cej rzeczywisto
ś
ci, w
tym reklam.
Nastrój a uczenie si
ę
i zapami
ę
tywanie - badania
• Reguła skuteczno
ś
ci przetwarzania informacji –
zakłada,
ż
e pozytywny nastrój umo
ż
liwia bardziej
aktywne integrowanie napływaj
ą
cych danych z du
żą
liczb
ą
bardziej ró
ż
nych kategorii informacji ju
ż
istniej
ą
cych w systemie poznawczym
• Dzi
ę
ki temu informacje s
ą
nie tylko wł
ą
czone do
ró
ż
nych struktur wiedzy, ale i łatwiej przypominane
i rozpoznawane w razie potrzeby
lepiej si
ę
uczy
ć
w pozytywnym nastroju
☺
☺
☺
☺
• Nieprzyjemny nastrój działa przeciwnie
spada
motywacja do odbierania i przetwarzania nowych,
napływaj
ą
cych z otoczenia informacji
Nastrój a uczenie si
ę
i zapami
ę
tywanie - badania
1. Powy
ż
sze obserwacje potwierdzono
w odniesieniu do reklam
pozytywny
nastrój sprzyja zapami
ę
tywaniu reklam,
marek i nazw produktów
2. Nadawanie reklam w trakcie programów
nasyconych przemoc
ą
lub nie
osoby
ogl
ą
daj
ą
ce film mniej agresywny lepiej
pami
ę
tały reklamowane marki
i przekazywane w reklamach informacje
8
Pozytywne emocje w reklamie
Bod
ź
ce uruchamiaj
ą
ce pozytywne emocje:
• U
ś
miech, słowa „przyjemno
ść
”, „rozkosz”,
„satysfakcja” - wiele reklam odwołuje si
ę
do
pozytywnych emocji (rado
ść
, miło
ść
, szcz
ęś
cie),
ż
eby
na bazie warunkowania klasycznego doprowadzi
ć
konsumenta do pozytywnego nastawienia do produktu
• Schemat dzieci
ę
co
ś
ci (małe dzieci, młode zwierz
ę
ta)
– wyzwala instynktowne zachowania nastawione na
opiek
ę
nad bezbronnym dzieckiem, wzbudza uczucia
tkliwo
ś
ci, czuło
ś
ci
wykorzystywany nie tylko w
reklamach produktów dla dzieci
• Bod
ź
ce wywołuj
ą
ce po
żą
danie seksualne
Pozytywne emocje w reklamie
• Wesoło
ść
, humor
– koncentruje uwag
ę
na reklamie, wzmacnia
wiarygodno
ść
przekazu
– wykorzystywany w celu neutralizowania,
niedopuszczenia do wyst
ą
pienia innych emocji
– mo
ż
e obni
ż
a
ć
rozumienie i zapami
ę
tywanie
reklamy (szczególnie, gdy chodzi o inteligentny
dowcip)
– nie wszyscy konsumenci reaguj
ą
tak samo na
dowcipy i
ś
mieszne sytuacje
Pozytywne emocje w reklamie
• Dowcip w reklamie nie zawsze jest skuteczny:
– humor pomaga przy reklamowaniu produktów, które
kupuje si
ę
w sposób emocjonalny (chipsy, piwo, farba
do włosów, papierosy, prezerwatywy)
– przeszkadza, gdy pojawia si
ę
w reklamach produktów
kupowanych rozwa
ż
nie, racjonalnie (sprz
ę
t AGD, RTV,
komputery, meble)
Trzeba bardzo ostro
ż
nie podchodzi
ć
do
wykorzystania humoru w reklamie, bada
ć
jej odbiór
przed emisj
ą
, słucha
ć
, co mówi
ą
ludzie o
produkcie, poniewa
ż
je
ś
li ma jakie
ś
cechy
wzbudzaj
ą
ce
ż
arty, mo
ż
na je wykorzysta
ć
w
ramach autoironii
Negatywne emocje w reklamie
• Reklamy l
ę
kowe (warunkowania l
ę
kiem)
ukazuj
ą
zagro
ż
enie: je
ś
li nie b
ę
dziesz u
ż
ywał X (nie
ubezpieczysz si
ę
), to mo
ż
e ci si
ę
zdarzy
ć
(
ż
e
stracisz wszystko w po
ż
arze)….
• Ten rodzaj reklam nale
ż
y odpowiednio skonstru-
owa
ć
, aby były skuteczne:
– zbyt du
ż
a dawka l
ę
ku utrudnia zapami
ę
tywanie przekazu!
ś
redni poziom l
ę
ku jest optymalny
– oprócz zagro
ż
enia nale
ż
y przedstawi
ć
jego przyczyny
– nale
ż
y wskaza
ć
, jak mo
ż
na łatwo unikn
ąć
niebezpiecze
ń
stwa
• Te 3 elementy podane w takiej kolejno
ś
ci:
zagrożenie
przyczyny
sposób uniknięcia
Kłopotliwe emocje w reklamie
• Zawi
ść
, zło
ść
, gniew, zemsta, nienawi
ść
, pogarda,
wstyd, wstr
ę
t, poczucie winy
emocje
szczególnie dotkliwe, wi
ę
c je
ś
li tylko si
ę
pojawi
ą
,
jak najszybciej podejmujemy działania, aby je
usun
ąć
(np. listeryna do płukania jamy ustnej;
maszynki do golenia z X ostrzami; producenci
ż
ywno
ś
ci dla małych dzieci – reklamy kierowane
do pracuj
ą
cych matek)
• Powinny wywoływa
ć
umiarkowane poczucie winy,
nie za mocne, poniewa
ż
wtedy konsument nie
reaguje
Muzyka w reklamie
• Muzyka reklamowa lubiana przez odbiorców
sprzyja pozytywnej ocenie reklamy i
produktu, powinna by
ć
znana, emitowana w
ś
rednim tempie (ani za wolna ani za
szybka)
• Eksperyment:
– reklamy mydła 2 x przerywały krótki film,
muzyka była znana lub nie
badani lepiej
zapami
ę
tywali produkt i informacje z reklamy,
gdy muzyka była znana,
ni
ż
gdy była nowa dla badanych