GLIKOKORTYKOSTEROIDY
GLIKOKORTYKOSTEROIDY
Anna
Anna
Lorenc
Lorenc
Zakład Farmakologii
Zakład Farmakologii
alorenc@pharm.am.lodz.pl
alorenc@pharm.am.lodz.pl
HORMONY STEROIDOWE
HORMONY STEROIDOWE
•
•
Hormony płciowe:
Hormony płciowe:
–
–
androgeny
androgeny
–
–
progestageny
progestageny
–
–
estrogeny
estrogeny
•
•
Hormony kory nadnerczy:
Hormony kory nadnerczy:
–
–
glikokortykosteroidy
glikokortykosteroidy
–
–
mineralokortykosteroidy
mineralokortykosteroidy
•
•
Androgeny
Androgeny
nadnerczowe
nadnerczowe
Steroid
pharmacology
Estrogen
pharmacology
Progestin
pharmacology
Androgen
pharmacology
Corticosteroid
pharmacology
Estrogens
Progestins
Antiprogestins
Androgens
Antiandrogens
Corticosteroids
Inhibitors of
adrenocorticoid
biosynthesis
Antiestrogens
MECHANIZM DZIAŁANIA
MECHANIZM DZIAŁANIA
agoniści
agoniści
receptorów
receptorów
steroidowych
steroidowych
FIZJOLOGICZNA ROLA
FIZJOLOGICZNA ROLA
GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW:
GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW:
GOSPODARKA WĘGLOWODANOWA
GOSPODARKA WĘGLOWODANOWA
•
•
spadek wychwytu glukozy przez komórki
spadek wychwytu glukozy przez komórki
•
•
wzrost stężenia glukozy we krwi
wzrost stężenia glukozy we krwi
•
•
wzrost syntezy glikogenu w wątrobie
wzrost syntezy glikogenu w wątrobie
•
•
nasilnie
nasilnie
glukoneogenezy
glukoneogenezy
•
•
!! wynikiem jest tendencja do
!! wynikiem jest tendencja do
hiperglikemii
hiperglikemii
!!!
!!!
GOSPODARKA BIAŁKOWA
GOSPODARKA BIAŁKOWA
•
•
wzrost katabolizmu białek i
wzrost katabolizmu białek i
puryn
puryn
•
•
nasilenie
nasilenie
glukoneogenezy
glukoneogenezy
•
•
wzrost wydzielania z moczem azotu i kwasu moczowego
wzrost wydzielania z moczem azotu i kwasu moczowego
•
•
tendencje do chudnięcia (spadek masy mięśniowej)
tendencje do chudnięcia (spadek masy mięśniowej)
•
•
chude kończyny,
chude kończyny,
obtłuszczenie
obtłuszczenie
środkowych partii ciała i
środkowych partii ciała i
twarzy (wygląd
twarzy (wygląd
Cushingoidalny
Cushingoidalny
)
)
FIZJOLOGICZNA ROLA
FIZJOLOGICZNA ROLA
GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW:
GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW:
GOSPODARKA TŁUSZCZOWA
GOSPODARKA TŁUSZCZOWA
•
nasilenie lipolizy
•
wzrost ilości WKT we krwi
•
duże dawki steroidów podawane przez dłuższy czas powodują
przemieszczenie się tkanki tłuszczowej w okolicę tułowia, karku i
policzków – w sposób charakterystyczny dla zespołu Cushinga
GOSPODARKA WODNO
GOSPODARKA WODNO
-
-
MINERALNA, WAPNIEM
MINERALNA, WAPNIEM
•
spadek wchłaniania w jelicie
•
wzrost uwalniania parathormonu – wzrost resorbcji Ca
2+
, z kości
•
wzrost wydalania wapnia
•
spadek ilości estrogenów
•
!!! powstanie ujemnego bilansu wapniowego, co może
doprowadzić do osteoporozy!!!
•
szczątkowe działanie aldosteronowe - zatrzymują Na
+
, Cl
-
, H
2
O,
wzrost wydalania K
+
, Ca
2+
, PO
4
3-
obrzęki, niewydolność krążenia
DZIAŁANIE P/ZAPALNE
DZIAŁANIE P/ZAPALNE
•
•
faza wczesna
faza wczesna
-
-
zmniejszanie obrz
zmniejszanie obrz
ę
ę
k
k
ó
ó
w,
w,
przekrwienia, temperatury
przekrwienia, temperatury
•
•
faza p
faza p
ó
ó
ź
ź
na
na
-
-
zwolnienie gojenia si
zwolnienie gojenia si
ę
ę
ran,
ran,
zabli
zabli
ź
ź
niania
niania
DZIA
DZIA
Ł
Ł
ANIE P/UCZULENIOWE
ANIE P/UCZULENIOWE
•
•
wra
wra
ż
ż
liwo
liwo
ś
ś
ci na histamin
ci na histamin
ę
ę
, przyspieszenie
, przyspieszenie
rozk
rozk
ł
ł
adu
adu
WYDZIELANIA
WYDZIELANIA
HCl
HCl
i PEPSYNY i
i PEPSYNY i
WYDZIELANIA
WYDZIELANIA
Ś
Ś
LUZU (owrzodzenia, choroba
LUZU (owrzodzenia, choroba
wrzodowa prze
wrzodowa prze
ł
ł
yku,
yku,
ż
ż
o
o
łą
łą
dka i dwunastnicy)
dka i dwunastnicy)
HAMUJĄ ROZWÓJ TKANKI LIMFOIDALNEJ (DZIAŁANIE
HAMUJĄ ROZWÓJ TKANKI LIMFOIDALNEJ (DZIAŁANIE
IMMUNOSUPRESYJNE)
IMMUNOSUPRESYJNE)
•
•
przeszczepy, przetaczanie krwi
przeszczepy, przetaczanie krwi
•
•
osłabienie siły odpornościowej
osłabienie siły odpornościowej
•
•
zmiana przebiegu chorób, utrudnione diagnozowanie
zmiana przebiegu chorób, utrudnione diagnozowanie
↑
↑
POZIOMU ERYTROCYT
POZIOMU ERYTROCYT
Ó
Ó
W, NEUTROFILI i
W, NEUTROFILI i
TROMBOCYT
TROMBOCYT
Ó
Ó
W,
W,
↓
↓
EOZYNOFILI
EOZYNOFILI
•
•
wzrost krzepliwo
wzrost krzepliwo
ś
ś
ci (tendencje do
ci (tendencje do
wykrzepiania
wykrzepiania
w uk
w uk
ł
ł
adzie
adzie
ż
ż
ylnym)
ylnym)
•
•
czerwienica (wzrost poziomu erytrocyt
czerwienica (wzrost poziomu erytrocyt
ó
ó
w)
w)
•
•
w OUN
w OUN
–
–
dzia
dzia
ł
ł
anie
anie
euforyzuj
euforyzuj
ą
ą
ce
ce
, pobudzaj
, pobudzaj
ą
ą
ce,
ce,
bezsenno
bezsenno
ść
ść
↓
↓
SYNTEZY KOLAGENU:
SYNTEZY KOLAGENU:
•
•
rozst
rozst
ę
ę
py
py
•
•
pergaminowa sk
pergaminowa sk
ó
ó
ra
ra
•
•
kruche i
kruche i
ł
ł
amliwe naczynia
amliwe naczynia
•
•
wybroczyny, siniaki
wybroczyny, siniaki
WYKORZYSTYWANE LECZNICZO
WYKORZYSTYWANE LECZNICZO
SĄ DZIAŁANIA:
SĄ DZIAŁANIA:
•
•
p/zapalne, p/bólowe, p/gorączkowe
p/zapalne, p/bólowe, p/gorączkowe
•
•
p/uczuleniowe
p/uczuleniowe
•
•
p/krwotoczne
p/krwotoczne
•
•
p/nowotworowe
p/nowotworowe
•
•
p/wstrząsowe
p/wstrząsowe
•
•
p/astmatyczne
p/astmatyczne
•
•
immunosupresyjne
immunosupresyjne
DZIAŁANIE P/ZAPALNE
DZIAŁANIE P/ZAPALNE
uwarunkowane jest:
uwarunkowane jest:
•
•
nasileniem syntezy
nasileniem syntezy
lipokortyny
lipokortyny
•
•
zmniejszenie transkrypcji genów dla COX
zmniejszenie transkrypcji genów dla COX
-
-
2
2
•
•
zmniejszeniem tworzenia obrzęków
zmniejszeniem tworzenia obrzęków
•
•
rozkurcz naczyń, przyspieszenie rozkładu
rozkurcz naczyń, przyspieszenie rozkładu
histaminy
histaminy
•
•
hamowanie syntezy mediatorów zapalenia
hamowanie syntezy mediatorów zapalenia
•
•
hamowanie migracji krwinek białych,
hamowanie migracji krwinek białych,
fagocytozy
fagocytozy
•
•
spadek wytwarzania przeciwciał
spadek wytwarzania przeciwciał
•
•
opóźnianie gojenia się ran, rozrostu, tworzenia
opóźnianie gojenia się ran, rozrostu, tworzenia
się kolagenu
się kolagenu
OBJAWY NIEPOŻĄDANE
OBJAWY NIEPOŻĄDANE
otyłość
skłonność do krwawień, wybroczyny
owrzodzenia żołądka i jelit (wrzód posterydowy)
cukrzyca posteroidowa
zaburzenia elektrolitowe
↑ RR
osteoporoza posteroidowa
zmiany skórne – tzw. trądzik posteroidowy
uczynnienie utajonych ognisk zapalnych
osłabienie mięśni
skłonność do zakrzepów i zatorów (choroba zakrzepowo-zatorowa
posteroidowa)
zaburzenia wzrostu u dzieci
zaćma
jaskra
zaburzenia miesiączkowania
po gwałtownym odstawieniu – objawy zespołu niewydolności
nadnerczy
stosowanie dużych dawek w leczeniu miejscowym → objawy
ogólne, bo mogą się wchłaniać
WSKAZANIA
☺
niewydolność nadnerczy (leczenie substytucyjne)
☺
choroby z grupy chorób zapalnych i alergicznych
☺
choroby immunologiczne, czasami z autoagresji
(reumatoidalne zapalenia stawów, toczeń rumieniowaty,
kolagenoza, gościec)
☺
choroby rozrostowe – białaczki limfoblastyczne
☺
w profilaktyce hamowania odrzucenia przeszczepu
☺
miejscowo – dermatologia, okulistyka, laryngologia
☺
stany zagrożenia życia: wstrząs anafilaktyczny, stan
astmatyczny, przełom tarczycowy, śpiączka hipoglikemiczna,
urazy OUN
☺
wspomaganie leczenia nowotworów (gł. krwi)
– zahamowanie podziałów komórek
– hamowanie syntezy DNA, biosyntezy białka
– działanie p/wymiotne
– wzrost ilości elementów morfotycznych krwi
– hamowanie powstawania przerzutów
PRZECIWWSKAZANIA
PRZECIWWSKAZANIA
•
•
w terapii substytucyjnej
w terapii substytucyjnej
–
–
brak
brak
•
•
w terapii
w terapii
pozasubstytucyjnej
pozasubstytucyjnej
–
–
ze wskazań przewlekłych:
ze wskazań przewlekłych:
ciężkie zakażenia bakteryjne i wirusowe
ciężkie zakażenia bakteryjne i wirusowe
–
–
gł. gruźlica
gł. gruźlica
nadciśnienie tętnicze
nadciśnienie tętnicze
niewyrównane
niewyrównane
cukrzyca
cukrzyca
nadciśnienie
nadciśnienie
choroby serca (choroba niedokrwienna, niewydolność mięśnia
choroby serca (choroba niedokrwienna, niewydolność mięśnia
sercowego)
sercowego)
niewydolność nerek
niewydolność nerek
czynna choroba wrzodowa
czynna choroba wrzodowa
miastenia
miastenia
gravis
gravis
(ze względu na możliwość wystąpienia
(ze względu na możliwość wystąpienia
o.n
o.n
. ze
. ze
strony
strony
ukł
ukł
. mięśniowego)
. mięśniowego)
co najmniej 8 tyg. przed szczepieniem i 2 tyg. po nim
co najmniej 8 tyg. przed szczepieniem i 2 tyg. po nim
osteoporoza
osteoporoza
dzieci
dzieci
pacjenci leżący, wycieńczenie, wygłodzeni
pacjenci leżący, wycieńczenie, wygłodzeni
DROGI PODANIA
•
•
wstrzyknięcia dożylne (roztwory, sole dobrze
wstrzyknięcia dożylne (roztwory, sole dobrze
rozpuszczalne, np. fosforany)
rozpuszczalne, np. fosforany)
•
•
wlewy dożylne
wlewy dożylne
•
•
wstrzyknięcia domięśniowe
wstrzyknięcia domięśniowe
•
•
dostawowe
dostawowe
•
•
podskórne
podskórne
•
•
miejscowe (maści, kremy, żele, aerozol)
miejscowe (maści, kremy, żele, aerozol)
•
•
inhalacje
inhalacje
•
•
do oka
do oka
•
•
doustnie
doustnie
PODANIE MIEJSCOWE
PODANIE MIEJSCOWE
•
•
na skórę (ukąszenia, wysypki, obrzęk spojówek
na skórę (ukąszenia, wysypki, obrzęk spojówek
podra
podra
ż
ż
nienia, rozst
nienia, rozst
ę
ę
py, papierowa sk
py, papierowa sk
ó
ó
ra,
ra,
reakcje uczuleniowe, zwolnienie gojenia si
reakcje uczuleniowe, zwolnienie gojenia si
ę
ę
ran)
ran)
•
•
aerozol
aerozol
–
–
astma
astma
–
–
szybkie dzia
szybkie dzia
ł
ł
anie
anie
–
–
podanie miejscowe
podanie miejscowe
–
–
podanie lek
podanie lek
ó
ó
w o nasilonym efekcie pierwszego
w o nasilonym efekcie pierwszego
przej
przej
ś
ś
cia
cia
–
–
odczynu zapalnego w drzewie oskrzelowym
odczynu zapalnego w drzewie oskrzelowym
–
–
wysuszenie
wysuszenie
ś
ś
luz
luz
ó
ó
wki, tendencje do rozwoju grzybic
wki, tendencje do rozwoju grzybic
30
30
deksametazon
deksametazon
doustnie,
doustnie,
pozajelitowo,
pozajelitowo,
miejscowo
miejscowo
0
0
25
25
-
-
40
40
betametazon
betametazon
3. długo działające (
3. długo działające (
24 h)
24 h)
doustnie
doustnie
15
15
fluprednizolon
fluprednizolon
doustnie,
doustnie,
pozajelitowo,
pozajelitowo,
miejscowo
miejscowo
0
0
5
5
triamcinolon
triamcinolon
2. o pośrednim czasie działania (12
2. o pośrednim czasie działania (12
-
-
24 h)
24 h)
0
0
6
6
metyloprednizol
metyloprednizol
on
on
doustnie,
doustnie,
pozajelitowo,
pozajelitowo,
miejscowo
miejscowo
0,3
0,3
5
5
prednizolon
prednizolon
doustnie
doustnie
0,3
0,3
4
4
prednizon
prednizon
0,8
0,8
0,8
0,8
kortyzom
kortyzom
doustnie,
doustnie,
pozajelitowo,
pozajelitowo,
miejscowo
miejscowo
1
1
1
1
hydrokortyzon
hydrokortyzon
1. krótko działające (ok. 12 h)
1. krótko działające (ok. 12 h)
POSTACIE LEKU
POSTACIE LEKU
ZATRZYMYWANIE
ZATRZYMYWANIE
SOLI
SOLI
P/ZAPALNIE
P/ZAPALNIE
LEK
LEK
1. GKS KRÓTKO DZIAŁAJĄCE
1. GKS KRÓTKO DZIAŁAJĄCE
•
•
kortyzol
kortyzol
(
(
hydrokortyzon
hydrokortyzon
)
)
•
•
czas działania 12 h
czas działania 12 h
•
•
siła działania 1
siła działania 1
•
•
posiada aktywność
posiada aktywność
mineralokortykosteroidów
mineralokortykosteroidów
•
•
stosowany w postaci:
stosowany w postaci:
octanu
octanu
hydrokortyzonu
hydrokortyzonu
–
–
zawiesina, zwykle
zawiesina, zwykle
dostawowo
dostawowo
,
,
•
•
Oxycort
Oxycort
•
•
hemibursztynianu
hemibursztynianu
hydrokortyzonu
hydrokortyzonu
–
–
leczenie stanów nagłych
leczenie stanów nagłych
2. GKS ŚREDNIO DZIAŁAJĄCE
2. GKS ŚREDNIO DZIAŁAJĄCE
•
•
czas działania 12
czas działania 12
-
-
24 h
24 h
•
•
siła działania 4
siła działania 4
•
•
słaba aktywność
słaba aktywność
mineralokortykosteroidów
mineralokortykosteroidów
•
•
nadają się do leczenia przewlekłego
nadają się do leczenia przewlekłego
•
•
prednizon
prednizon
•
•
prednizolon
prednizolon
–
–
metabolit
metabolit
prednizonu
prednizonu
3. GKS DŁUGO DZIAŁAJĄCE
3. GKS DŁUGO DZIAŁAJĄCE
•
•
czas działania
czas działania
24h
24h
•
•
si
si
ł
ł
a dzia
a dzia
ł
ł
ania 40
ania 40
•
•
brak aktywno
brak aktywno
ś
ś
ci
ci
mineralokortykosteroid
mineralokortykosteroid
ó
ó
w
w
•
•
stosowane w terapii przewlek
stosowane w terapii przewlek
ł
ł
ej
ej
•
•
deksametazon
deksametazon
(
(
Dexamethasone
Dexamethasone
,
,
Dexapolcort
Dexapolcort
)
)
•
•
betametazon
betametazon
(
(
Diprophos
Diprophos
,
,
Cuterid
Cuterid
)
)
OGÓLNE ZASADY LECZENIA
OGÓLNE ZASADY LECZENIA
STERYDAMI:
STERYDAMI:
•
•
w niedoczynności kory nadnerczy :
w niedoczynności kory nadnerczy :
naturalne
naturalne
•
•
w leczeniu objawowym : syntetyczne,
w leczeniu objawowym : syntetyczne,
najczęściej
najczęściej
prednizon
prednizon
(
(
Encorton
Encorton
)
)
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Glikokortykosteroidy 6
Glikokortykosteroidy 11 2010
81 Glikokortykosteroidy
GLIKOKORTYKOSTEROIDY
NLPZ glikokortykoidy
64 Glikokortykosteroidy wziewne
cw08a 08 Glikokortykoidy druk
Glikokortykosterydy, Farmakologia
A, JO 6, Przeciwwskazaniem do stosowania glikokortykosteroidów w indukcji dojrzałości płuc płodu nie
Glikokortykosterydy, Ratownictwo medyczne, Farmakologia, Farmakologia
GLIKOKORTYKOSTEROIDY, medycyna, giełdy, interna1, interna j, Interna
56 Glikokortykosteroidy wziewne
GLIKOKORTYKOSTEROIDY (1)
14 glikokortykosteroidy, koło 3
Glikokortykosteroidy - 18.11.2010, Naukowy, farmakologia
Glikokortykosteroidy
więcej podobnych podstron