Fryzura z XVII wieku

Zabieg strzyżenia włosów stosuje się odkąd istnieje ludzkość. Pierwsi prymitywni ludzie
pozbywali się nadmiaru włosów nie ze względu na potrzebę osobistego piękna lecz ze
względów praktycznych (długie włosy były niewygodne). Sposób w jaki ich się pozbywali
ciężko nazwać sztuką fryzjerską (przy użyciu krzemiennego noża bądź ognia) ale tu należy
doszukiwać się jej początków i przyczyn powstania. Dopiero w późniejszych okresach gdy
ludność zaczęła się cywilizować fryzura nabrała większego znaczenia (piękno, higiena).


Średniowiecze

Zabieg strzyżenia włosów stosuje się odkąd istnieje ludzkość. Pierwsi prymitywni ludzie
pozbywali się nadmiaru włosów nie ze względu na potrzebę osobistego piękna lecz ze
względów praktycznych (długie włosy były niewygodne). Sposób w jaki ich się pozbywali
ciężko nazwać sztuką fryzjerską (przy użyciu krzemiennego noża bądź ognia) ale tu należy
doszukiwać się jej początków i przyczyn powstania. Dopiero w późniejszych okresach gdy
ludność zaczęła się cywilizować fryzura nabrała większego znaczenia (piękno, higiena).

Czepek

Typowy dla kobiecej mody wieków średnich szczegół to czepek. W II połowie XIV i w XV

wieku przyjął on bardzo wybujałe kształty i zasłonił całą fryzurę, jednak kiedy czepek był

mały odsłaniał falujące długie włosy, swobodnie opadające na plecy.Patrząc na wizerunki pań

z okresu późnego średniowiecza, zastanawiamy się, jak też mogły wyglądać ich fryzury? Z

nielicznych przekazów ikonograficznych i literackich wiemy, że włosy zaczesywano do tyłu i

upinano na czubku głowy w wysoką koronę z warkoczy. Kobiety też czesały się z

przedziałkiem pośrodku głowy, długie włosy opadały im wtedy na ramiona, nieraz sięgając

kolan. Czasem wplatano sztuczne włosy, żeby przedłużyć naturalny warkocz. Zabytki sztuki

gotyckiej przeważnie ukazują kobiety w czepcach. Takie nakrycia głowy były wówczas

nieodłącznym atrybutem mężatek i tylko panny mogły paradować z nieosłoniętymi głowami,

mając za całą ozdobę skromną przepaskę lub wianuszek z kwiatów. Zamożniejsze kobiety

przykrywały sploty warkoczy złotą siatką. W XV wieku większość dzieł plastycznych to

obiekty sztuki religijnej, długie, rozpuszczone włosy widzimy więc tylko u niedorosłych

dziewcząt, świętych dziewic i Marii – matki Jezusa. Wszystkie inne kobiety, przedstawiane

na obrazach czy rzeźbach, występują w czepcach.

Renesans

Powstał nowy ideał kobiecej urody.

Fryzury z XVI w.

Renesansowa piękność miała złociste włosy ułożone w kunsztowną, a jednak swobodną i

naturalną fryzurę. Około roku 1525 mistrz sztuki fryzjerskiej stworzył uczesanie okalające

twarz dwoma wałeczkami z włosów uformowanymi w kształcie serca i uzupełnionymi

toczkiem lub siatką z pereł królujących w modzie szesnastowiecznej. Czoło musiało być

wysokie i wypukłe, więc aby je uwydatnić golono włosy na skroniachPonieważ nie wszystkie

elegantki miały naturalny złocisty kolor włosów, a taki był pożądany wręcz obowiązujący,
więc uzyskiwały go stosując ziołowe płukanki i farby, a także wykorzystując rozjaśniające

działanie słońca. W dalszym ciągu jednak często sfalowane włosy zaczesane do tyłu skrywał

czepek.

Wiek XVII

W XVII wieku aby podkreślić wydłużenie sylwetki, włosy zaczesywano do góry na

specjalnych podkładkach i zdobiono klejnotami.

Ludwik XIV

Fryzury osiągnęły znaczną wysokość. Mężczyźni nosili włosy długie skręcone w loki Im

mężczyzna był elegantszy, tym dłuższe miał pukle. Wśród kobiet modna fryzura w latach 60,

była zdobiona perłami, klejnotami i wstążkami, miała horyzontalny przedziałek na przodzie i

dwa symetryczne przedziałki, krótką grzywkę i loki nad uszami, a z tyłu włosy zebrane w

węzeł. W latach 70, z mody wyszła grzywka zastąpiona drobnymi, skręconymi loczkami

płasko ułożonymi na czole.

Ludwik XIV (1635-1715) panujący we Francji, wprowadził – rzekomo dla ukrycia własnej

łysiny - modę na peruki. W krótkim czasie peruka, ułożona w pukle opadające na piersi, stała

się symbolem powagi oraz autorytetu i żaden szanujący się mężczyzna nie pokazałby się bez

niej. Pod koniec XVII wieku peruki stały się bardzo długie i ciężkie. Mimo tej niewygody

pełną perukę męską uważano za niezbędny dodatek do stroju.

Fryzury barokowe

Niektórzy mężczyźni woleli jednak zapuścić własne włosy, dodając perukę-grzywkę

uzupełniającą fryzurę. Włosy pod perukę albo golono, albo strzyżono na krótko.

Rzemieślnicy nie nosili peruk, ponieważ były bardzo drogie i niewygodne, natomiast

zapuszczali własne długie włosy.

Damskie peruki nie były tak okazałe jak męskie, natomiast około 1690 roku wprowadzono

fontanges, ozdobę z muślinu, koronek i wstążek, wysoko upięta na drucianym stelażu. Modę

fontaziów wprowadzić miała kochanka Ludwika XIV panna de Fontange przewiązując

wstążką przeszkadzające w polowaniu loki. Fontaż składał się z zakrywającego tył głowy

małego czepka, do którego z przodu przyszywano nad czołem kokardy z koronki, a czasem

warstwy plisowanych koronkowych falban, przypominających piszczałki organowe, które

sterczały do góry dzięki drucianemu rusztowaniu. Te wymyślne czepeczki nieraz sięgały aż

20 centymetrów ponad głowę, lecz stopniowo zmniejszały się, w miarę jak wchodziły w

modę małe, okrągłe czepce charakterystyczne dla XVIII wieku. U schyłku XVII wieku

kobiety fryzowały i układały własne włosy. Grzebienie, którymi się posługiwały były ręcznie

robione z przeróżnych materiałów, na przykład z kości słoniowej lub drewna.

Wiek XVIII

W XVIII wieku zamożni eleganci nosili wysokie białe peruki, które wprowadzono około

1710 roku. Najbardziej szykowne peruki wykonywano z włosów ludzkich, jednak ze względu

na wysoki koszt takich peruk, często używano włosia końskiego. Dużą przewagą „końskich
peruk” było to, że pukle z włosia nie rozkręcały się na deszczu. Na warkoczyk z tyłu peruki

nakładano czasem woreczek z tafty, ściągany sznureczkami i wykończony kokardą.

Rokoko (schyłek Baroku)

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII wieku, uczesanie stało się
najważniejszym elementem damskiego wyglądu. Przyczyniła się do tego w dużej mierze
nadworna modniarka królowej

Maria Antonina

Marii Antoniny (1755-1793), madame Rosa Bertin. Ona to, zajmując się początkowo

dekoracją sukien balowych koronowanej klientki, zaczęła także ozdabiać jej fryzury. Nie

wystarczyły już bujne sploty peruki pokrytej pudrem. Królowa, a w ślad za nią

arystokratyczne damy, zaczęły nosić na głowach niebotycznych rozmiarów budowle,

konstruowane na sztywnych podkładkach i drucianych stelażach, nazwane pufami (istotnie

przypominały nieco miękkie mebelki do siedzenia). Dopiero na takim tle rozwijała pani
Bertin swą nieposkromioną fantazję. Fryzura mogła wyrażać nastrój damy, jej uczucia i

pragnienia, upodobania kulturalne i polityczne, wreszcie – nawiązywać do aktualnych

wydarzeń. Z pomocą zwojów gazy i tiulu, piór, klejnotów, sztucznych kwiatów i owoców,
miniaturek ludzi i przedmiotów tworzono we włosach bądź na okrywającym je ogromnym

kapeluszu literacką kompozycję. Panie chcące okazać wiernopoddańcze uczucia nosiły pufy

upamiętniające koronację Ludwika XVI czy też narodziny Delfina. Miłośniczki teatru

reagowały rodzajem uczesania na premiery kolejnych sztuk Beaumarchais’go. Największe

pole do popisu miały jednak panie pragnące okazać swe sentymenty. Dla miłośniczki

rodzinnego ogniska komponowano fryzury z figurkami całej ukochanej familii. Wdowa po

admirale nosiła na głowie model żaglowca, płynący na falach z gazy i tiulu. To ostatnie dzieło

było autorstwa pana Beaularda, konkurenta madame Bertin w tworzeniu oryginalnych

uczesań. Fryzura pełna sentymentów była modna, lecz bardzo uciążliwa, samo układanie

koafiury zmuszało fryzjera do wchodzenia na rabinę. By unieść ciężar spoczywającej na

głowie konstrukcji, damy musiały podpierać się cienkimi, wysokimi laskami. Wsiadanie do

lektyki czy karety wymagało niekiedy zdjęcia dachu z pojazdu, aby nie naruszyć dzieła, dama

spała w pozycji półsiedzącej i nie czesała włosów w czasie między wizytami fryzjera. Z kolei

konsekwencją braku higieny, powszechnego w tamtych czasach, były zapełniające fryzurę

insekty, które tępiono za pomocą specjalnych złotych młoteczków.

Francuskie wzory naśladowano w prawie całej Europie, ale na przykład w Polsce,

przynamniej w pierwszej połowie stulecia, panny rodzimym obyczajem zaplatały włosy w

warkocze, zdobne wstążkami i kwiatami

W drugiej połowie XVIII wieku Europę ogarnęła anglomania, a więc naśladowano także

angielskie fryzury, a te w porównaniu z francuskimi były znacznie uproszczone. Damy

pozbyły się uciążliwych peruk, a włosy, najczęściej już nie pudrowane, opadały swobodnie na

ramiona w obfitych puklach i lokach.

Wiek XIX

W ostatnich latach XVIII wieku i pierwszym dziesięcioleciu XIX wieku doszło do radykalnej

Fryzura a la titus

zmiany mody kobiecej. Nowa moda wprowadziła też nowy typ uczesania nawiązującego do

starożytnych pierwowzorów. Noszono zarówno włosy długie, upinane na czubku głowy i

opadające w swobodnych lokach na czoło i policzki, jak też – co było nowością – włosy

ścięte krótko, na wzór fryzur męskich, zwanych „a la Titus”.

Jednak fryzury elegantek szybko odeszły od antykizującej naturalności na rzecz misternie

układanych koafiur ze spiętrzonych loków.

Około roku 1830 doszło do powstania zupełnie nowego wzorca sylwetki kobiecej, a to

pociągnęło za sobą zmiany w fryzurze.

Cesarzowa Eugenia

Składała się ona teraz jakby z kilku oddzielnych części – wysokiego koka, upiętego warkocza

i sztywnych loków zebranych w pęki po obu stronach twarzy.

Lata 50 -te i 60 -te XIX wieku to czas, gdy króluje niepodzielnie brunetka. Może za

przykładem cesarzowej Francji - Eugenii? Włosy były czesane z przedziałkiem i opadały w

lokach na szyję. Jednak najwspanialsze włosy tamtych czasów posiadała cesarzowa Austrii -

Elżbieta, piękna jak bogini, z bujnymi lokami sięgającymi ziemi. Krążyły po Wiedniu

opowieści o tym, jak to biedne służące i fryzjerzy myli i czesali legendarne włosy cesarzowej.

Było to zajęcie zajmujące cały dzień! Opowiadano sobie o wypłacanych odszkodowaniach

dla pokojówek, które cesarzowa podobno biła lusterkiem, gdy zadały jej ból przy

rozczesywaniu jej bujnych loków.

W latach 70 XIX stulecia uczesanie stawało się coraz bardziej czasochłonne: fryzowana

grzywka nad czołem, drobne loczki na skroniach, węzeł na czubku głowy i jeszcze miękkie

loki opadające na kark.

Wiek XX

Przełom wieków XIX i XX to czas secesyjnej stylizacji. Modna fryzura to długie, rozwiane

włosy.

Asta Nielsen

Jednak pierwsza wojna światowa nie tylko przeobraziła mapę Europy, ale przyniosła również

wielkie przemiany społeczne, kulturalne i obyczajowe. Zjawisko emancypacji tym razem

zrewolucjonizowało całą damską postać, pojawił się typ chłopczycy wykluczający

definitywnie długie włosy. W 1920 roku Asta Nielsen do roli „Hamleta” obcięła włosy na

krótko. Fryzura jej stała się w Niemczech bardzo popularna – co przeraziło wielu mężczyzn.

Fryzura chłopięca to pierwsze uczesanie kobiet podobne do fryzur męskich i występujące w

różnych wariantach: „sznyt Eton” (krótko z tyłu); fryzura „na pazia”, „uderzenie wiatru”, z

włosami zaczesanymi do przodu. Fryzury krótkie ukazały się po raz pierwszy w Paryżu w

1913 roku. Pod wpływem tej mody francuska projektantka mody Coco Chanel także przycięła

sobie włosy w 1916 roku, a później opowiadała, że spaliła sobie włosy nad kuchenką.

A. Cierplikowski i kreacje

Nasz rodak, Antoni Cierplikowski, unieśmiertelnił swoje imię, wprowadzając w 1920 roku

krótką fryzurę z grzywką nad czołem. Panie zaczęły więc masowo ścinać włosy, czesząc się z

grzywką nad czołem i pejsikami przy uszach, wyskubywać brwi w wąski łuk.

Jednak już w latach trzydziestych nastąpił kolejny zwrot: ku kobiecości. Włosy znów zaczęto

układać w loczki i drobne fale, utrzymujące się dzięki „wiecznej” ondulacji, przy czym

miejsce ognistych brunetek z czasów chłopczycy zajęły delikatne blondynki.

Na początku lat pięćdziesiątych kobiety nosiły proste włosy do ramion lub niedbale

ostrzyżone z krótkimi kosmykami opadającymi na czoło.

Gwiazdy i fryzury

Najciekawszymi symbolami epoki lat 50 - tych były: Marilyn Monroe, Brigitte Bardot i

Audrey Hepburn. Każda z nich reprezentuje inny typ osobowości i urody obecny na

współczesnych pokazach.

Dyskretny seksapil w/g Marilyn Monroe - styl jej oddaje w pełni charakter lat 50. Włosy są
starannie ułożone, półdługie, nawinięte na grube wałki, stapirowane, podniesione u nasady.

Kolor - to platynowy blond. Makijaż jest wystudiowany i perfekcyjny, czysty w formie i

przekazie. Kontrastowy i bardzo widoczny. Ważne - unikamy wulgarności.

W latach sześćdziesiątych idolem wszystkich młodych kobiet stała

się Brigitte Bardot, naśladowano jej uczesanie w koński ogon.

Pojawiła się też moda na fryzury tapirowane. Ogromny wpływ na

wygląd ówczesnej młodzieży miała kultura hipisowska, która swoich

zwolenników znalazła również w Polsce. Hipisi nosili długie włosy

(często zakładali na głowę, przepaski), ubierali się kolorowo,

mężczyźni zazwyczaj zapuszczali brody. Nie mniejszy wpływ na

młodych mieli The Beatles – czteroosobowy zespół z Liverpoolu o

charakterystycznych gęstych fryzurach przypominających kształt

grzyba. Naśladownictwo fanów zespołu spowodowało że uczesanie

to stało się modne już nie tylko wśród ich zwolenników. W latach

siedemdziesiątych modną fryzurą staje się tzw. „afro” (charakterystyczna dla ludności

czarnoskórej). Kobieta lat 80-tych to model „kobiety – wieszak”. Sylwetka wysoka i bardzo

szczupła. Modne ubiory tej dekady bardzo mocno akcentują ramiona przez duże poduszki

wkładane pod żakiety, płaszcze, a nawet bluzki i swetry. Modne ubiory to ubiory o kilka

rozmiarów za duże, żakiety z wywiniętymi rękawami, płaszcze z draganami na wysokości

kolan do tego olbrzymie nakładane kieszenie. Najmodniejsze były zgrzebne, szare tkaniny. W

latach 90-tych nastąpiło pomieszanie stylów i zupełna dowolność w noszonych fryzurach.

Wpływ na to mogła mieć zmiana ustrojów politycznych dająca ludziom absolutną wolność w

kwestii zachowania i wyglądu zewnętrznego.

Zakończenie

Często fryzury oddawały tendencje stylowe swoich czasów, zawsze były ściśle związane z

modą obowiązującą w strojach. Wydaje się, że zapotrzebowanie mężczyzn na usługi

fryzjerskie zawsze było mniejsze.