1

Rozwój procesów integracyjnych

w Europie Zachodniej po II

wojnie światowej. W2

Dr Wanda Dugiel

2

Europejska skleroza



Wojna Yom-Kippur w październiku 1973 r. i wynikająca z
naftowego embarga krajów arabskich głęboka recesja w
Europie rozpoczęły nową epokę.



Problemy, jakie pojawiły się w wydarzeniach 1968 r., nie
zostały przez żaden z zasiedziałych rządów i żadną z partii
poważnie wzięte pod uwagę.



Do tego doszły rosnące obawy ludności przed przyszłością
wywołane nowo dostrzeżonymi problemami, jak
zanieczyszczenie środowiska, przerabianie odpadów
atomowych i istotne zmniejszanie się zasobów bogactw
naturalnych, a także nowa polityka konfrontacji między
wielkimi mocarstwami, która w 1979 r. doprowadziła do
wojny w Afganistanie.

Europesymizm



Polityczne trudności

–

Kompromis luksemburski (1966) i rozszerzenie
plus zmiana procesu podejmowania decyzji



Ekonomiczne trudności

–

Rozpad systemu z Bretton Woods (1971-1973)

–

1973 r. i 1979 r. – kryzys naftowy i stagflacja.

–

Brak integracji w głąb.

–

Rosnące koszty Wspólnej Polityki Rolnej i
„tarcia‖ nad uchwaleniem budżetu WE.

3

4

Europejski System Walutowy i rozszerzenie granic

Wspólnot na Południe (koniec lat siedemdziesiątych

- do połowy lat osiemdziesiątych)



powiększenie luki technologicznej i spadek
międzynarodowej zdolności konkurencyjnej
Wspólnot w stosunku do USA i Japonii



Rozszerzenie

ugrupowania

o

nowe

kraje

członkowskie, w większości o niższym poziomie
rozwoju

gospodarczego,

przy

jednoczesnym

zahamowaniu integracji ―w głąb‖, stworzyło wiele
dodatkowych problemów społeczno-regionalnych,
których

wyrazem

stała

się

wysoka

stopa

bezrobocia.

5

Europejski System Walutowy i rozszerzenie granic

Wspólnot na Południe (koniec lat

siedemdziesiątych - do połowy lat

osiemdziesiątych)



Europejski System Walutowy



Rozszerzenie granic Wspólnot na Południe



Orzeczenie Cassis de Dijon (1979)



Orzeczenie Dassonville (1974)



Zasady wzajemnego uznawania
wprowadzone.

6

Tworzenie Unii Europejskiej (druga

połowa lat osiemdziesiątych - początek lat

dziewięćdziesiątych)



Jednolity Akt Europejski



Już na początku lat siedemdziesiątych ustalono, iż celem
państw członkowskich Wspólnot jest utworzenie Unii
Europejskiej, obejmującej całokształt ich stosunków.



Problem ten poruszano podczas kolejnych spotkań szefów
państw i rządów: w Paryżu w październiku 1972 r., w
Kopenhadze w grudniu 1973 r. i ponownie w Paryżu w
grudniu 1974 r. W 1975 r. został przygotowany raport w
sprawie UE, przedłożony w grudniu tego roku Radzie
Europejskiej przez premiera Belgii Leo Tindemansa (tzw.

raport Tindemansa).

7

Tworzenie Unii Europejskiej (druga

połowa lat osiemdziesiątych - początek

lat dziewięćdziesiątych)



W listopadzie 1976 r. Rada zaakceptowała raport, ale
nie podjęła konkretnych działań.



Dalsze prace prowadzono na początku lat
osiemdziesiątych. W 1981 r. powstał Projekt Aktu
Europejskiego (tzw. plan Genschera-Colombo), na
podstawie którego opracowano Uroczystą Deklarację
o Unii Europejskiej, uchwaloną 19 czerwca 1983 r.



W następnym roku powołano komitet ad hoc do spraw
instytucjonalnych (Komitet Dooge'a, który
przygotował raport, przedstawiony Radzie
Europejskiej w Brukseli w marcu 1985 r.

8

Jednolity Akt Europejski



Zgodnie z ustaleniami tego raportu postanowiono
zwołać konferencję rządową w celu zmiany
postanowień traktatów ustanawiających WE i
wzmocnienia pozycji EWP.



Konferencja trwała od 9 września 1985 r. do 27
stycznia 1986 r. i podczas jej sześciu rund
uzgodniono postanowienia JAE.



Został on podpisany 17 lutego 1986 r. w
Luksemburgu przez przedstawicieli 9 państw
członkowskich oraz 28 lutego 1986 r. w Hadze
przez przedstawicieli pozostałych 3 państw, a
wszedł w życie l lipca 1987 r.

9

Jednolity Akt Europejski



JAE składa się z 34 artykułów ujętych w czterech
tytułach obejmujących: postanowienia dotyczące
EWP, UE i Rady Europejskiej, postanowienia
określające zmiany w traktatach ustanawiających
WE (głównie w TEWG, TEWWiS i TEWEA —
tylko zmiany odnoszące się do ETS),
uregulowania dotyczące europejskiej współpracy
w dziedzinie polityki zagranicznej oraz
postanowienia ogólne i końcowe.

10

Jednolity Akt Europejski



JAE

poszerzył

zakres

kompetencji

Parlamentu

Europejskiego w procesie stanowienia prawa przez WE.
Na jego podstawie została wprowadzona procedura
współpracy PE i Rady, a procedurą zgody PE objęto
sprawy

przystępowania nowych państw do WE i

stowarzyszania się z nimi. Zwiększono liczbę przypadków,
w których podjęcie decyzji przez Radę wymaga konsultacji
PE.



JAE wzmocnił pozycję Komisji Europejskiej, która
powinna pełnić funkcję kontrolną w ramach procedury
współpracy i urzeczywistniania rynku wewnętrznego, a
także przyznał jej większe uprawnienia w sferze
wykonawczej, zobowiązując Radę do przekazywania KE
kompetencji wykonawczych, wynikających z uchwalanych
przez Radę aktów.

11

Rynek wewnętrzny – kontynuacja

procesu integracji w głąb



ustanowienia rynku wewnętrznego — do 31 grudnia
1992 r. — Program Delors’a

–

jako „obszaru bez granic wewnętrznych, na którym
zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów,
osób, usług i kapitału‖,



Wzajemne uznawanie jako zagrożenie dla krajowych
organów regulacyjnych kontroli; wyścig „w dół‖?
Wzajemne uznawanie jest wymuszane przez minimalną
harmonizację



Bardziej efektywne procedury podejmowania decyzji
umożliwić porozumienie w sprawie min. Norm (dyrektyw)
"nowego podejścia".

Program budowy rynku wewnętrznego



Podstawowe elementy



Liberalizacja handlu towarami

–

Usprawnienie lub wyeliminowanie formalności
granicznych,

–

Harmonizacja stawek VAT w szerokich pasmach

–

Liberalizacja zamówień publicznych

–

Harmonizacja i wzajemnego uznawania standardów
technicznych w zakresie produkcji, pakowania i
sprzedaży



Liberalizacja przepływu czynników produkucji

–

Usunięcie wszystkich kapitał kontroli, i głębsza
integracja rynków kapitałowych

–

Liberalizacja usług transgranicznych - wejście na rynek,

12

Efekt domino II

(pojęcie R. Baldwina)



Proces „integracji w szerz‖



Wzmocnienie UE-12 - włączenie krajów
EFTA.



Koniec zimnej wojny



EOG - Inicjatywa rozszerzenia jednolitego
rynku o kraje EFTA.



Wnioski o członkostwo we wszystkich
krajach EFTA za wyjątkiem Islandii.

13

Czwarte rozszerzenie



1994, Austria,
Finlandia,
Norwegia i
Szwecja
(Norwegia –
ponowne „nie
w referendum‖).

Cyprus

Malta

1958

1973

1994

2004

1973

1981

Upadek komunizmu



Lata 80. XX wieku – niepowodzenie gospodarek
centralnie planowanych



Niepowodzenie reform gospodarczych w ZSRR
(do końca lat 80. XX wieku) – presja militarna ze
strony USA (polityka Ronalda Reagana)



Zmiany w ZSRR ze względu na niedoskonałości
systemu gospodarczego.

–

nieśmiałe prorynkowe reformy (pierestrojka).

–

otwartość (głasnost).

15

Aksamitne rewolucje Europy

Środkowej i Wschodniej



Czerwiec 1989 - polski ruch "Solidarność„ zasada 35% dla
Solidarności a pozostałe miejsca w Sejmie dla partii
komunistycznej



Moskwa przyjęła nowy polski rząd.



Podejście Moskwy do polskich wyborów wywołało
łańcuch zdarzeń.



Reformy na Węgrzech - partia komunistyczna „wciśnięta‖
w demokrację. Węgry otworzyły swoją granicy z Austrią,



Tysiące obywateli NRD przeprowadziło się do Niemiec
Zachodnich.



Masowe protesty w NRD - Upadek muru 9 listopada 1989.



Koniec zimnej wojny 1989: demokracja w Polsce, na
Węgrzech, w Czechosłowacji i NRD (zjednoczenia w 1990
r.).

16

Zjednoczenie Niemiec i Traktat z Maastricht



Do czasu zjednoczenia Niemiec w 1990 r. trwały wielkie rokowania
(Mitterrand, Kohl).



Niemcy rezygnują z marki DM - decyzja o przyłączeniu do
Europejskiej Unii Walutowej i NRD do UE, bez negocjacji.



Jacques Delors proponuje 2-gie radykalne zwiększenie europejskiej
integracji gospodarczej w głąb.



Utworzenia unii walutowej.



Idea bronione przez prezydenta Francji Francois Mitterranda i
kanclerza Niemiec Helmuta Kohla.



Traktat z Maastricht, podpisany 1992
unii walutowej w 1999 r., wspólnej waluty w 2002 roku.



Ponadto, ustanowienie UE i struktury "trzech filarów‖ w celu
zmniejszenia " pełzania kompetencji; „



ERM - kryzysy walutowe (1992-1994).

17

19

Traktat o Unii Europejskiej



podpisanie nastąpiło także w Maastricht 7
lutego 1992 r. Traktat wszedł w życie l
listopada 1993 r.,



TUE składa się z siedmiu tytułów
obejmujących artykuły oznaczone literami
od A do S (niektóre litery zestawiono z
liczbami),



Pierwszy tytuł zawiera postanowienia
ogólne dotyczące istoty, celów i ram
instytucjonalnych UE.

20

Traktat o Unii Europejskiej



W trzech następnych tytułach zamieszczono
postanowienia zmieniające TEWG, TEWWiS i
TEWEA,



Tytuł V dotyczy WPZiB, a tytuł VI —
Współpracy w Dziedzinie Wymiaru
Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych,



W siódmym, ostatnim tytule zawarto
postanowienia końcowe,



Do TUE dołączono 17 protokołów
dodatkowych i jedną umowę zawartą przez
państwa członkowskie (bez Wielkiej Brytanii).

21

Traktat o Unii Europejskiej



Akt końcowy konferencji obejmował 33
deklaracje,



TUE został zawarty na czas nieograniczony,



Przewidziano w nim jednak zwołanie w
1996 r. kolejnej Konferencji
Międzyrządowej w celu zbadania
postanowień TUE i dokonania w nim zmian

22



Na mocy Traktatu ustanowiono UE i określono
jej podstawowe cele,



UE stanowiła kolejny etap na drodze do
osiągania pełnej integracji państw
członkowskich.



Nie zastępowała WE, które zachowały
organizacyjną odrębność i prawnomiędzy-
narodową podmiotowość.



Ukształtowano ją jako strukturę współpracy
odmienną od tradycyjnych organizacji
międzynarodowych



nie nadano jej podmiotowości w prawie
międzynarodowym

23



UE stanowiła konstrukcję opartą na
trzech filarach: pierwszy tworzyły trzy
WE, drugi — Wspólna Polityka
Zagraniczna i Bezpieczeństwa, trzeci —
Współpraca w Dziedzinie Wymiaru
Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych



Wzmocnieniu uległa pozycja PE,



Wprowadzona została procedura
współdecydowania, w ramach której
uchwalane są wspólne akty PE i Rady, a PE
może zablokować przyjęcie aktu przez
Radę.

24



Zwiększono liczbę przypadków wyrażania
zgody przez PE na uchwalenie przez Radę
aktu prawnego,



Ponadto przyznano PE uprawnienie do
zatwierdzania członków KE i jej
przewodniczącego.



W odniesieniu do KE zmienił się zatem tryb
jej powoływania oraz przedłużono z czterech
do pięciu lat kadencję jej członków
(zrównując ją z kadencją PE),



W Radzie zwiększono liczbę spraw
podejmowanych większością kwalifikowaną

25

Traktat Amsterdamski



2 października 1997 r. podpisano TA
zmieniający TUE,



wszedł on w życie l maja 1999 r.,



Traktat składa się z 15 artykułów ujętych w
3 częściach. W części pierwszej w 5
kolejnych artykułach zawarto poprawki
wnoszone do traktatów UE, WE, EWWiS,
EWEA oraz Aktu dotyczącego wyborów
przedstawicieli do PE z 1976 r.

26



W części drugiej zamieszczono postanowienia, których
celem było uproszczenie tekstów traktatów
założycielskich WE, by stały się bardziej zrozumiałe dla
obywateli państw członkowskich.



Zwiększono rolę PE w powoływaniu członków KE oraz
ustalono maksymalną liczbę członków PE — nie
powinna ona przekroczyć 700 deputowanych,
niezależnie od liczby państw członkowskich ,



Uproszczono też procedury decyzyjne z udziałem PE,
szczególnie procedurę współdecydowania (w wypadku
istnienia wstępnego porozumienia między Radą a PE
odnośnie do proponowanego aktu, może on zostać
uchwalony bez przyjmowania wspólnego stanowiska,
gdy nie ma takiego porozumienia PE może łatwiej
zawetować akt, ponieważ Rada nie może go ponownie
przedłożyć po odrzuceniu przez PE).

27



ograniczono stosowanie procedury współpracy
tylko do spraw UGiP, zastępując ją w innych
dziedzinach procedurą współdecydowania,



rozszerzono stosowanie większości
kwalifikowanej głosów w zakresie badań
naukowych, realizacji prawa do osiedlania się
cudzoziemców i opłat kompensacyjnych
związanych z importem surowców,



Zmiany dotyczące KE odnoszą się do sposobu
jej powoływania — wzrosła w nowym trybie
nie tylko rola PE, ale też przewodniczącego
KE, który może wpływać na orientację
polityczną KE

28



poszerzono kompetencje Komitetu
Regionów, wprowadzając obowiązek
konsultowania się z nim w sprawach
socjalnych, zatrudnienia, opieki zdrowotnej,
ochrony środowiska, funduszy socjalnych,
szkolenia zawodowego i transportu.
wspólne strategie.



Ustanowiono również Wysokiego
Przedstawiciela do spraw WPZiB.

29

Traktat Nicejski



Podpisany - 26 lutego 2001, wszedł w życie 1
lutego 2003 r.,



Zmiany dotyczące poszczególnych instytucji,



W odniesieniu do KE zdecydowano, że jej skład nie
może przekroczyć ostatecznie liczby 27 komisarzy. Po
przystąpieniu 27. państwa do UE nastąpi modyfikacja
składu polegająca na tym, że liczba członków KE będzie
mniejsza niż liczba państw członkowskich, a jej
członkowie będą wybierani zgodnie z systemem rotacji
Zmieni się tryb wyboru Przewodniczącego KE, który
będzie wybierany przez Radę, w składzie szefów państw i
rządów, działającą większością kwalifikowaną, a także
wzmocnieniu ulegnie jego pozycja.

30



W sprawie rozszerzenia zakresu głosowania
większością kwalifikowaną osiągnięto skromniejszy
kompromis niż oczekiwano — w szczególności nie
uczyniono z tego głosowania zasady, od której
istniałyby ściśle określone wyjątki



Ustalono zasady podziału głosów w Radzie w sytuacji,
gdy UE będzie liczyć 27 państw członkowskich. Ogólna
liczba głosów wyniesie 345, a decyzje będą przyjęte,
jeśli uzyskają 258 głosów ―za" — oddanych przez
większość członków, w wypadku gdy przyjmowane są
na wniosek KE, a w innych wypadkach przyjmowane są
także większością 258 głosów pochodzących od dwóch
trzecich członków. Dodatkowo — na wniosek jednego z
państw — można będzie sprawdzić, czy państwa
opowiadające się za decyzją obejmują co najmniej 62%
całej ludności UE.

31



Przyjęto też ustalenia dotyczące innych
zmian instytucjonalnych. Po osiągnięciu
przez UE liczby 27 państw członkowskich
PE będzie liczył 732 członków
(podwyższono limit 700 członków ustalony
w TA).



Przewidziano istotną reformę organów
sądowych: SPI uzyska status instytucji WE,
będzie można tworzyć―zespoły sędziowskie"
jako sądy specjalistyczne, nastąpią zmiany w
wewnętrznej strukturze sądów i usprawnienie
podziału jurysdykcji między nimi

32



Inne istotne zmiany przewidziane w TN dotyczą ściślejszej
współpracy (która uzyskuje ujednoliconą nazwę —
wzmocnionej współpracy), nowelizacji art. 7 TUE oraz
WPZiB.

W

wypadku

wzmocnionej

współpracy

zwiększono rolę KE i PE w procedurze jej ustanawiania, a
także znacznie ograniczono możliwość zablokowania
decyzji o jej podjęciu przez jedno państwo członkowskie
powołujące się na ważny interes narodowy.



Przewidziana w TN nowelizacja art. 7 TUE polega na
wprowadzeniu i uregulowaniu procedury poprzedzającej
podjęcie przez Radę decyzji w sprawie uznania państwa
członkowskiego winnym poważnego i trwałego naruszenia
zasad określonych w art. 6 ust. l TUE (zasad wolności,
demokracji,

poszanowania

praw

człowieka

i

podstawowych wolności oraz państwa prawa). Procedura
wdrażana w wypadku wyraźnego niebezpieczeństwa
takiego naruszenia obejmuje:

33



złożenie wniosku przez jedną trzecią państw
członkowskich lub PE bądź KE, przesłuchanie danego
państwa, podjęcie decyzji przez Radę większością
czterech piątych państw członkowskich za zgodą PE,
skierowanie zalecenia do danego państwa.



W dziedzinie WPZiB zmiany wprowadzone przez
TN dotyczą wyłączenia postanowień odnoszących się
do UZE z art. 17 TUE, wprowadzenia procedury
podejmowania decyzji większością kwalifikowaną
głosów przy mianowaniu specjalnych przedstawicieli
ds. WPZiB, ustalenia przypadków, w których możliwe
będzie głosowanie większościowe w odniesieniu do
zawierania porozumień międzynarodowych w sprawie
WPZiB z państwami lub organizacjami
międzynarodowymi

34

Postanowienia Traktatu

Lizbońskiego



23 lipca 2007 r. rozpoczęcie Konferencji

Międzyrządowej, podstawy negocjacyjne dla
traktatu



13 grudnia 2007 r., podpisanie Traktatu z Lizbony

zmieniającego Traktat o UE i To WE



Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa

UE będzie inaczej definiowana i regulowana niż

pozostałe obszary UE.

–

„WPZiB podlega szczególnym zasadom i procedurom.

Jest określana i realizowana przez Radę Europejską i

Radę, stanowiące jednomyślnie , chyba, że Traktaty

przewidują inaczej. Wyklucza się przyjmowanie

jakichkolwiek aktów prawnych‖

35

Traktat z Lizbony



Wysoki Przedstawiciel Unii ds..

Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa‖



Rezygnacja ze stanowiska Ministra Spraw
Zagranicznych UE (propozycja z Traktatu
Konstytucyjnego

Utrzymanie jednomyślności Rady Ministrów

w podejmowaniu decyzji w sprawie WPZiB

Literatura:

Richard Baldwin

,

Charles Wyplosz

: The

Economics of European Integration, McGraw-Hill, 2009