Filozofia kultury

20. 10. 2010r

/przyswajać definicje kultury, aby się dowiedzieć czym są nauki o kulturze; wszystkie nauki
humanistyczne/społeczne zajmuja się nauką – yupi!/

Bronisław Malinowski – funkcjonalizm; „Szkice z teorii kultury” 1944r. Scharakteryzował oojęcie kultury:
„Kultura jest integralną całością, składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, twórczych - różnych grup
społecznych, ludzkich, ideii, umiejętności i obyczajów”

Kultura ma służyć zaspokajaniu różnych potrzeb.

Funkcjonalizm – każdy pogląd, czyn ludzki można badać na dwa sposoby:

−

odtwarzać świadomość podmiotu działającego

−

funkcje, jakie zadania pełni, np. religia [jakie cele ludzie wiążą z religią – noie muszą być świadome
przez ludzi religijnych].

Prof. Florian Znianecki – współzałożyciel uniwerystetu poznańskiego, w 1919r. Założył katedre Filozofii;
napisał „Wstęp do socjologii”; „Nauki o kulturze”:

−

Człowiek żyje w dwu porządkach – przyrodniczym i kulturowym; porządek kulturowy: stworzony
przez aksjologie i normy [aksjonormatywny]; Człowiek z chwilą przyjścia na świat buduje
społeczeństwo w kulturze – przyswajanie sobie wartości

−

„Ład aksjonormatywny to wzorce wartości, normy postępowania, mające zastosowanie do własnych
czynności. W sytuacjach obejmujących dane czynności, ludzie starają się działać tak jak wymagają
tego dane normy”

Ruth Benedict - „Kultura, podobnie jak jednostka, jest mniej więcej spójnym wzorem myślenia i działania.”

−

idea relatywizmu kulturowego: wiele kultur [każde plemie, wspólnota może mieć swoją], są
niewspółmierne [nie są porównywalne, każda kultura jest inna]; /uniwersalność kultur –
partykularyzm kultur/.

/Na ile obce kultury mogą kultywować swoje zwyczaje i do jakiego stopnia powinni przyjąć naszą kulturę./

Rola filozofii – emancypacja; postmodrenizm.

Ward Goodenough – „Na kulturę danej społeczności składa się wszystko to co trzeba wiedzieć, czy też w
co trzeba wierzyć, aby postępować w sposób akceptowany dla jej członków i to w ramach jakiejś roli
zaakceptowanej przez każdego z nich.”

−

Wiara – w jakiejś wartości; wiedza – sposób realizacji wiary.

−

Kultury – wartości – szukamy w umyśle, lecz są ponadindywidualne.

−

Podstawowa jest interpretacja, odwołujemy się do przekonań kulturowych.

/Pałuba – chochoł – strach na wróble/

Definicja kultury, wspólne cechy:

−

Szerokie, akademickie, rozumienie

−

Kultura jest niedziedziczona biologicznie

−

Przedmiot wyuczenia, wynik socjalizacji – poddani są temu wszyscy członkowie społeczeństwa.

−

Nie wlicza się odruchów odziedziczonych biologicznych – odruchy bezwarunkowe.

−

Natomiast odruchy warunkowe budują kulturę.

−

Wspólne akceptowanie tych samych sądów.

−

Regularność zachowań, pięlęgnowanie tych samych zachowań.

−

Itp.

Geneza kultury: ludzko wspólnotowa.
Kultura jako organ adaptacji do środowiska.

Czy mówimy o kulturze w społeczeństwach współczesnych [spluralizowanych, zindywidualizowane]? – w
społeczeństwach gdzie każda osoba tworzy swój własny obraz świata.
Aporia: wspólnotowość – indywidualność?

W definicji Goodenough'a nie podkreśla się kwestii wzorców kulturowych; Z racji wycofywania tych wzorców
z społeczeństwa, np. wzorzec małżeńśtwa, matki polki, kobiet, studenta, profesora, ubioru itp. Zmieniają się
radykalnie, lecz, klarownie, nie zastępują ich jakieś nowe.

Proces refleksyjności nowożytnej [Antoni Giddens w: „Nowoczesność i tożsamość”]. Ludzkość zawsze
reflektowała nad swoim postępowaniem, dzisiaj jednak wszelkie nowe informacje są spożytkowane dla
modelowania swoich czynów – jeśli dowiadujemy się od autorytetu, dla nas, że coś jest niezdrowe, to
usuwamy to ze swojej diety.

/Proces automodernizacji/

Problem w modernizacji instytucji w związku z tym nauki społeczne/humanistyczne nie są praktykowane w
instytucjach [administracja, opieka społeczna, itp.]

Drugi etap modernizacji rozpoczął K. Marks – przeciwstawił się socjalistom utopijnym – należy zmienić
struktualnie reguły działania instytucji.

Podwójna heremeneutyczność nauk humanistycznych:

−

wiedza, którą produkują, emancypuje jednostki – wiedza przechodzi do społeczeństwa, następnie
ową wiedzę wdraża się w praktykę → staje się elementem działania ludzi.

<rys. 1>

[wytwory – artefakty] ← [działania - akt*] ← [zachowanie**]

* na podstawie wartości i wiedzy, pragnień i przekonań - /motywy ← niewidoczne/.

** na zasadzie obserwacji – odłączając motywy.

Funkcje kultury:

1. Czyni nas przewidywalnymi, działamy w obrębie norm przyjętych w kulturze.
2. Umożliwia komunikacje między podmiotami – dla współdziałania.
3. Reguluje i normuje nasze działania.
4. Rodzi człowieka – w zależności od płci zmienia się sposób postępowania wobec dzieci.
5. Daje poczucie bezpieczeństwa autonomicznego – akcjeptacja, rozumienie przez bliźnich, integruje i

dezintegruje grupy.

6. Dostarcza pojęcia i wyobrażenia świata.

Partycypacja w kulturze [sposoby uczenia i uczestniczenia]:

−

Uczenie się:
I. Przez naśladowanie /pies pawłowa/:

1. naśladowanie modela [drugiego człowieka];
2. naśladowanie czynności technicznych [umiejętność posługiwania się narzędziami]

II. Przez instrukcje /wiedza racjonalna zdobyta przez instrukcje sprowadzona do sprawdzania swoich
umiejętności w praktyce] – niesprawdza się w nauce wartości.

III. Przez współpracę [kolaboratywne].
Te trzy sposoby wymagają ważnego założenia: mamy zdolności empatyczne, myślimy o drugim człowieku
na wzór własny – stajemy w pozycji drugiej osoby.
/Arystoteles: „Człowiek jest zwierzęciem stadnym, czyli robi to co drugi”/

Człowiek ma wrodzone poznanie społeczne, które przejawia się w jego empatyczności.

Filozofia kultury

03. 11. 2010r

Obraz świata vs świat -> dwa różne języki, brak sprzeczności: życie we własnym świecie [możemy podzielać
go z innymi] - kategorie realistyczne /ontologicznie/, np. drzewa mają zielone liście, itp.
Gdyby ktoś opisywał inny świat wtedy opisuje obraz świata; obraz świata z punktu widzenia obserwatora,
uczestnika innej kultury.

1. Magiczny obraz świata /magiczne [- mityczne] myślenie/

Świat jest pewną nieustrukturalizowaną całością; świat magiczny nie ma kultury, autonomicznej,
symbolicznej ani techniczno - użytkowej [można tylko inplicite wyróżnić, dla refleksji, pewne struktury]. Nie
ma czynności autonomicznych - istnieje wykonywanie jakiś rzeczy, z jednej strony jej wykonanie to
utrzymywanie kultury ale również techniczne.

/świat synkretyczny - łączy wiele rzeczy, hybryda/

Towar: gra między wartością użytkową a wymienną - dla producenta wymienną, a dla konsumenta użytkową;
w świecie magicznym nie ma miejsca na te dwa aspekty -> posiada sens użytkowy, podtrzymujący
komunikacje społeczną i sens kulturowy.

Dar to zakamuflowana wymiana - dostajemy coś, chcemy się zrewanżować -> relikt myślenia magicznego.

Dyferencjacja świata magicznego na:

a) Dualizm Platona: idee i pozór /świecki dualizm/ -> moc słowa, wyobraźnia, drugie żeglowanie /świadoma
próba dotarcia do idei/; magia przechodzi na pozycje pozoru, nad pozorem wyodrębnia się świat idei +
nadrzędność aksjologiczna świata idei nad światem pozoru /pozór podobny do idei/ - cztery relacje dwóch
sfer świata: mimesis, meteksis, hoinoina, parozja /współobecność, naśladowanie, / - przedmioty pozoru są
naśladowaniem świata idei/idee są obecne w pozorach, np. sprawiedliwość /idea/: sprawiedliwy człowiek,
sędzia, itp. /wydarzenia/ -> są one możliwe, bo idea partycjonuje w wydarzeniach, jest obecna.

Platońska wizja jest świecka - na wzgląd na hierarchię idei.

b) Dualizm sacrum i profanum: chrześcijański obraz świata - wizja totalitarna, oparta o świętych księgach;
/"Ochrzczony Platon" -> święty Augustyn - oczyszczenie przez chrzest, anagologia do jaskini platońskiej/

Chrześcijaństwo wizji Augustiańskiej: bez boga nie da się: myśleć, działać, żyć; bóg przyczyną każdego
zdarzenia na świecie - bóg widoczny, pośrednia obecność boga w działaniu.

Max Webber:
Pierwsze odczarowanie - pomiędzy wyjściem z magii a wejściem w świat kultury religijnej; dwa warianty:
- Platoński
- religijny

Wszystko co człowiek przypisywał magii przerzucił na świat zewnętrzny - wszystkie cechy, które
chatakteryzowały działanie ludzkie, np. Arystoteles "siła tkwi w przedmiocie, która ją porusza".

Moc sprawczą odbieramy przyrodzie a dajemy człowiekowi i sile najwyższej. Wyłania się z tego przyroda,
która ma swoje możliwości, ale sprawczo działa tylko człowiek i siła najwyższa; człowiek religijny ma
postawę błagalną wobec świata - musi zdobyć przychylność bóstw.

2) Dualizm nowożytny - ciała /materia/ i duszy /świadomość/ - ontologiczny

Paralelizm psychofizyczny; wypowiedziane słowo, jako świadomość, nie może mieć wpływu na materie -
zatrzymał do końca myślenie magiczne. Świadomość może wywołać może tylko inne stane świadomości -
umożliwiło to badania przyrodoznawcze.

Zwolennik mechanistycznej wizji świata /radykalnej/ wobec materii; świadomość to wyłącznie wiedza
prawomocna - spełniała kryteria kartezjańskie, możliwa do dowodzenia metodą dedukcyjną.
Oba byty /materia i dusza/ mają status ontologiczny.

3) Dualizm epistemologiczny /Kant; klasyczny modernizm/ - jak mamy myśleć o świecie?

aprioryzm - wiedza z rozumowa; aposterioryzm - wiedza doświadczenia.

4) Modernizm krytyczny - dualizm językowo – ontologiczny/epistemologiczny

Twierdzenia teoretyczne i obserwacyjne; Pozytywizm XIX w.;

Quine [1908 - 2000] - krytyka trzech dogmatów empiryzmu:
Udaje się odzielić
1. Obserwacje od teorii.
2. Twierdzenie syntetyczne od apriorycznego/analitycznego.
3. Odróżenienia na sens i znaczenie.

5) Współczesny monizm ontologiczny: zredukowanie Kartezjusza

Krytyka dualizmu ontologicznego Kartezjusza;

Dualizm myślenia pojęciowego - poręcznościowego: działanie w świecie;
/co innego jest mówienie o kolacji, a co innego robienie kolacji/

Myślenie pojęciowe buduje opisy fizykalne, a poręczność to świat opisów mentalnych: nie ma jakościowego
przejścia między tymi dwoma światami opisów.

Do opisu pojęciowego: tablica jest koloru zielonego /zgoda ogólna, zobiektywizowana/;
Do opisu poręcznościowego: nie lubię koloru tej tablicy /własna aksjologia, perspektywa, sąd/;
brak relacji logicznych między tymi dwoma opisami.

"Napoleon zmarł na wyspie św. Heleny" - znany fakt historyczny.
"Martwię się z tego powodu, że Napoleon zmarł na wyspie św. Heleny" - wyraża aksjologie interpretatora,
nadaje sens wydarzeniu - wartościuje znaczenie tego faktu.

f. perlokucyjna
f.

Filozofia kultury

10. 11. 2010r

Opis myślenia magicznego – teoria magii:

−

James Fraser [1854 – 1941r.] - filolog klasyczny, filozof; UK

−

Lewis Levy – Bruhl [1857 – 1939r.] filolog francuski; FR

−

Cassirer [1874 – 1948r.] filozof niemiecki; N

−

Christian Levi – Straus [1908 – 2000r.] - antropolog kulturowy; FR

Przez długi czas tylko filozofowie zajmowali się tą tematyką.

J. Fraser próbował zmienić pogląd społeczeństwa na stan kultury pierwotnej;

m.in. J.J. Rossaeu oraz Heidegger mówili, że był okres gdy ludzie żyli wolni – rajskie życie.

Fraser mówił, że nie było w kulturach pierwotnych ni grama wolności – brak w tych kulturach rozróżnienia na

żywych i umarłych zatem istniał kontakt z przodkami – kult umarłych, obecność umarłych; postępowali wg

pewnego wzorca – bano się nowości;

Człowiek magiczny chce zmieniać świat, wpływać na niego, również słowami – zaklęcia;

Nauka wywodzi się z magii – zwłaszcza eksperymentalna – wywoływanie oczekiwanych skutków

oddziałowujących na świat;

Odróżniał magię jako sztukę, od magii jako nauki – pojęcie sztuki utożsamiano rzemiesło, działanie → magia

w sferze działania, nie przekonań. Magia jako nauka -

Nić sympatii – powiązanie, niedostrzegalne, wszystko w świecie magicznym jest nią powiązane.

−

Magia sympatyczna /zasady myślowe/:

−

Prawo podobieństwa: magia naśladowcza – homeopatia

−

Prawo styczności: magia kontagialna – przenośna

Forma i treść działań magicznych:

Treść podlega zmianie [zależy od środowiska plemienia], prawa są niezależne [wszędzie takie same];

Magia naśladowcza:

W pewnym plemieniu istnieje zakaz spożywania przez wojowników mięsa z kolana wołu → podobne rodzi

podobne – przekonanie, że spożyte mięso spowolni wojownika.

→ jest to zasada indukcji /ukryta/ [analogia], pierwotny człowiek nie potrafił generalizować historycznie,

pozostaje na poziomie jednostkowego skojarzenia.

Magia kontagialna, prawo styczności:

−

np. voodoo

−

Levy – Bruhl

Prawo mistyczne i prawo partycypacji;

Wyobrażenie zbiorowe

Obraz mentalny dla plemiona jest jak rzeczywistość → sny, stany upojenia, itp. jest to rzeczywistość, stąd

chęć do realizacji tych obrazów;

Kult starszyzny plemiennej → sprawdzają te sny.

Tworzą nową magię, zmieniają stare przekonania.

Mit to opowiadanie o wyobrażeniu zbiorowym → wyróżniamy aspekty: emocjonalny, kognitywny, działaniowy

[synkretyzm];

np. cień – brak światła dla nas → w kulturach pierwotnych jest integralną częścią przedmiotu rzucającego

cień [stając na czyjś cień zaczyna się nim władać].

−

Cassirer

Twierdził, że cechą charakterystyczną myślenia magicznego są metamorfozy – myślenie w kategoriach

metamorficznych, procesualne. Dla człowieka pierwotnego świat jest dynamiczny, nie funkcjonuje żadna

zasada tożsamości, świat jest metafizyczny, może się radykalnie zmieniać, również swój kształt.

Utożsamienie metamorficzne z udawanym przedmiotem.

Filozofia kultury

17. 11. 2010r.

Ukonstytuowanie filozofii:

−

Jakim sposobem mędrzec → filozof uzyskali prestiż, dlaczego treści, których nauczał były ważne dla

Greków. /jak doszło do ukonstytuowania urzędu filozofa /społeczny urząd//.

Powszechną praktyką w kulturach magicznych jest wieszczenie – mantyka.

Wieszczenie odbywa się przez wieszcza, który wprowadzany jest w wyjątkowy stan pobudzenia /stosowanie

środków narkotycznych, diety, tańce, itp. wprowadzające w trans/.

Platon: filozofia rodzi się z szaleństwa; cztery rodzaje:

−

erotyczne

−

misteryjne

−
−

Specyficzny rodzaj komunikacji/interakcji społecznej → potrzebne są co najmniej dwie osoby.

Mistycyzm jest sposobem szukania akceptacji społecznej dla nowych treści → zmiana perspektywy

religijności, aby przekonać do nowej interpretacji potrzebne są doświadczenia irracjonalne /trans, objawienie,

stygmaty, itp./.

Odtwarzając ideał Greków okazuje się, że jest to człowiek mądry, przesłanka budująca prestiż mędrca →

mądrość najwyższa dla człowieka /VII – VIII w. p.n.e./ → filozofia, która się pojawia wykorzystuje prestiż

człowieka mądrego.

Praktyki kulturowe Grecji

−

zagadki:

−

początkowo charakter religijny;

−

zagadka – problema;

−

rozwiązywanie ich również wymagało mędrców;

−

mity tebańskie /zwłaszcza mit o sfinksie/ → świadectwo ważności zagadek w kulturze Greckiej;

−

mędrcowi, który nie odgadnie zagadki grozi śmierć /mit o Homerze, który nie odgadł zagadki/;

−

twórczość starożytna jest zapisana w formie zagadek → dla greków codzienność;

−

zagadka jako podstawa nauczania dla dzieci;

−

Dialektyka – sztuka rozmowy /najstarsza jej postać/:

Rozmowa kończąca się ustaleniem prawdziwości jednej z hipotez; mechanizm z dialektyki narodzin rozumu;

Rozum → zasada dowodu dedukcyjnego, implikacji → z racji wyprowadza się pewne następstwa na mocy

rozumowania.

Mowa o bytach inteligibilnych /nie empirycznych/ → filozofia ma ułatwić dyskusje ku odkrywanie takich

bytów.

Każdy partycypujący w rozmowie nie zna wniosku końcowego i całości przesłanek → rozwija dedukcje

dyskusji.

−

Traktaty filozoficzne:

Platon – 36 dialogów, żadnego traktatu sensu stricto; pismo traktował jako nośnik dla pamięci, uważał że nie

powinno się przelewać na papier najważniejszych myśli.

Tworząc interpretacje tworzymy coś wiarygodnego lub prawdopodobnego – nie prwadziwego. Interpretacja

musi być rozpoznawalna → czytelnik musi wiedzieć o czym czyta.

−

Jakie elementy budują specyfikę myślenia filozoficznego? /magię pewne kręgi kontynuowały, inne

reflektowały w charakterystyczny sposób – buddyści, europa zmieniła na myślenie filozoficzne/.

Źródłosłów z greki → prawda to iść prosto, zbaczanie z drogi to fałsz.

Filozofia powstała:

7. rozum → wytworzenie myśli

8. autorytet

Postawa teoretyczna → bezinteresowne przyglądanie się w imię prawdy funduje filozoficzną działalność

/Arystoteles/.

Postawa praktyczna → etyka, polityka.

Postawa teoretyczna okazuje się bardziej skuteczna i bardziej praktyczna niż „postawa praktyczna”, która

nie interesuje się problemami pierwszymi i nie próbuje jej rozwiązać.

/Początek Metafizyki: scharakteryzowanie człowieka mądrego → nie jest to człowiek posiadający tylko

doświadczenie → doświadczenie uczy o tym co jest teraz; potrzebna jest wiedza intelektualna, rozumowa →

przyczyny i rozumienie to filozofia. Pytanie dlaczego? odnośnie doświadczenia/.

Filozofia kultury

01. 12. 2010r

Kapitalizm Maxa Webera vs teoria Karola Marksa → próbą pogodzenia jest spojrzenie na kapitalizm w

aspekcie rodzenia się gospodarki społecznej /księgowość, przedsiębiorstwa, banki, itp. - wymiar

instytucjonalny/

Marks „przedsiębiorcy muszą uzyskiwać największe zyski” → nie interesowała go aksjologia;

Jak się rodzą instytucje i świadomość kompatybilna z instytucjami → taka świadomość może przyczynić się

do rozwoju instytucji ale również poruszać je w sposób niewystarczający.

Max Weber: światopogląd chrześcijański przyczynił się do rozwoju, jako jeden z czynników, kapitalizmu

/pewnych elementów/ → protestantyzm.

K. Marks – zwolennik procesów regulowanymi pewnymi prawami → wizja nowologiczna, taka której

wszystkie mechanizmy mogą być opisane w postaci praw naukowych, np. tak jak teoria ewolucji Darwina.

/twierdził, że prawem rozwoju ludzkości: potrzebują zaspokojenia podstawowych potrzeb/

/naturalizm metodolgiczny/.

M. Weber: wiedza przygodna → w historii nie ma praw, zmienność historyczna nie daje się opisać żadnymi

prawami itp. Historia jest przygodna. /poglądy antynaturalistyczne/.

K. Marks: Idea wartościująca → kreują działania ludzkie/wspólnotowe;

Badanie na całym świecie możliwych relacji światopoglądu z działaniem praktycznym.

Protestantyzm: ruch fundamentalistyczny w obrębie chrześcijaństwa;

→ pojawienie się herezji w obrębie chrześcijańskiego świata

→ nadmierne obciążenie podatkami świata przez Watykan.

→ Handlowanie odpustami przez KRK, bunt przeciwko dekadencji, nieobyczajności, itp.

/Herezja → to odnowa kościoła kończąca się porażką, bądź odszczepieniem/.

Ruch fundamentalny noszący cechy herezji → który okazał się przeformułowaniem chrześcijaństwa;

−

3 ruchy religijne w ramach chrześcijaństwa: prawosławie, protestantyzm, katolicyzm;

−

Luter: chciał przywrócić katolicyzm do początkowego stanu → przetłumaczył, jako pierwszy, biblię na

j. Niemiecki, zniósł klasztory, zezwolił na śluby

−

kult pracy jako powołania → waloryzacja pracy; praca podniesiona do wartości nadającej godności

człowiekowi. /luter odwraca aksjologię/.

−

Kalwin: ruchy w obrębie protestantyzmu → protestantyzm ascetyczny /analizowany przez Webera/;

Kalwinizm przyjmuje od Lutra, nie jako dogmat, że praca w zawodzie jest zewnętrznym wyrazem miłości

bliźniego.

−

protestantyzm ascetyczny:

→ Kalwinizm;

→ Pietyzm;

→ Metodyzm;

→ Baptyści, menonici, kwakrzy;

Idee sprzyjające budowaniu kapitalizmu:

−

Idea predestynacji → przeznaczeni do łaski → na wyroki boskie działanie ludzkie nie ma wpływu

/odpusty, różańce, itp. nie wpływają na boga; protestancka wizja boga: twór niedostępny dla rozumu

i niepojęty dla serca, ma swoje prawa, postępuje wedle swojej wiedzy, która nie musi być wspólna z

człowiekiem → bóg nieprzewidywalny dla człowieka; człowiekowi powinno zależeć na bogu, a on się

o człowieka nie stara/ → żyć by być przygotowanym do odbioru łaski, najlepiej pracować w swoim

powołaniu; chciano przyjąć dogmat: osoby, które mają powodzenie w pracy będą zbawione.

−

Znosi się spowiedź → grzech to odpowiedzialność za własne czyny przez całe życie.

−

Organizacja duchownych jest zupełnie inna → KRK – hierarchia; protestantyzm – kontakt z bogiem

jest bezpośredni → pastor nie jest wyróżniony względem boga /świeccy duchowni/.

−

Wewnętrzna asceza → /asceza zewnątrzświata – życie klasztorne, odcięcie się od świata, tradycja

katolicka/ polega na tym że istnieje zakaz wydawania pieniędzy na swoje uciechy, przyjemności;

bogacenie w imię boga, nie dla celów konsumpcyjnych; pieniądze wydawane na rozwój swojego

przedsiębiorstwa.

/działalność artystyczna jest czymś gorszym/.

−

Światopogląd protestancki: Etyka – etyka protestancka związana z obudowaniem normatywnym

działań człowieka w gospodarce.

Kazania Benjamina: np. pamiętać że umów, które się podpisuje należy dotrzymać; punktualność w

pracy, interesach, nie traceniu czasu, itp. ← z tego typu pouczeń zaczynają się kazania /pieniądz

robi pieniądz ← motto kazań/.

M. Weber: Duch kapitalizmu: etyka protestancka → fragment światopoglądu protestanckiego, etyka w

dalszym swoim rozwoju przekształca się w ducha kapitalizmu → zostaje przyjęta przez wszystkich i

obumiera jej znaczenie religijne.

Kościół katolicki tworzy kliki → podwójne standardy dla swoich i obcych.

Odmiany życia etycznego, które pilotuje pewna wiara:

brak spowiedzi, indywidualna rozmowa człowieka z bogiem, brak odpuszczenia grzechów, buduje to inny

rodzaj kultury – za czyny bierzemy odpowiedzialność /Hegel to podkreśla w swojej twórczości/; Człowiek

który sam rozmawia z bogiem, rodzi się na kształt autonomicznego sumienia – kontroler samego siebie →

etyczność. Po raz pierwszy w protestantyzmie mamy do czynienia z etycznością → refleksja wierzącego nad

swoimi czynnościami. Sam w tej rozmowie mogę stwierdzić na ile moje działanie jest grzechem → sędzia

sam dla siebie.

Katolicyzm: etyka pasterska → osoba o funkcji pasterza, która dba o swoje owce /ważna metafora dla KRK/.

Pasterzem jest hierarchia kościelna, w protestantyzmie jest nim wyłącznie bóg.

Prawosławie: utrzymywanie porządku etycznego to kontrola przez donoszenie.

Filozofia kultury

08. 12. 2010r

Oświecenie – klasyczny modernizm (XVIII wiek):

Myślenie europejskie, kultura XVIII wieku.

Trzy nurty:

−

kontynentalny:

- francuski:

J. J. Rousseau, La Mettrie, Wolter

- niemiecki:

Immanuel Kant

- oświecenie brytyjskie:

reprezentowane przez empiryzm (racjonalizm) /Hobbes, Locke (1632 – 1704r.), Berekley, Hume (1711 –

1776r.)/

Jak myśli dobrze wykształcony, elitarny europejczyk w okresie oświecenia /wartości, style życia, lęki,

nadzieje/:

−

najwyższa wartość kulturowa okresu jest racjonalizm /wszelkie pochodne wartości wywodzą się z

dbania o rozum/ oraz postęp: zmniejszenie patologii społecznych, bycie ludźmi etycznymi, wzrost

cywilizacyjne /technologia i przedmioty użytkowe/; Nauk, etyka, sztuka, estetyka zbudowane w

oparciu o racjonalne zasady, stają się podstawą socjotechniki – europa z jej pomocą wejdzie w

proces postępu;

−

Rozum powszechny, nie indywidualny, zbiorowa mądrość racjonalna; ucieleśnieniem tego rozumu

jest postawa teoretycznej kontemplacji/refleksji świata – rozum obserwuje, bada naukowymi

metodami, zdobywa wiedzę o świecie i w oparciu o nią modeluje działania ludzkie.

Nauki przyrodnicze mówią jak opisywać świat; filozofia mówi o tym jak mamy myśleć o świecie /taki zwrot

filozofii u Kanta/.

−

Działania w świecie – postawa poręczności, toczenie własnej egzystencji; oświecenie wywższa,

aksjologiczna wyższość, postawy racjonalnej względem postawy zaangażowania w świat → można

się w niego zaangażować wykorzystując wiedzę teoretyczną.

Przesąd: to jest wiedza przekazywana przez tradycje → wykorzystujemy ją w codzienności; wiedza ułomna,

mniemania, określane mianem przesądu.

Wiedza sztuczna, opracowana przez rozum i przez niego powołana do życia jest ważna → człowiek z okresu

oświecenia walczy z myśleniem magicznym, religią, itp.

Rozum jest uniwersalny, wieczny, poza czasem i przestrzenią → jednakowy dla wszystkich.

−

Inną koncepcje przedstawiał: J. J. Rousseau → gdy człowiek wymyślił naukę, sztukę to wraz z tym

pojawiło się zło na ziemi – tylko człowiek pierwotny, nie znający tego podziału, żył szczęśliwie;

wynalazki, które rozum konstytuuje spotykają się u niego z potępieniem; Cywilizacja rozumu

zniszczyła człowieka.

Przemoc, rezygnacja z części praw, itp. aby zapewnić sobie bezpieczeństwo;

Umowa społeczna ↔ wola powszechna → możliwość rozwiązywania konfliktów. Wola powszechna jest

dobrem, suwerenem wspólnoty i władza powinna ją respektować.

Demokracja → poziom rozwoju cywilizacyjnego jest za niski aby się udała.

−

tym samym czasie Monteskiusz pisze o trzech władzach: sądownicza, wykonawcza i ustawodawcza

[dzisiaj + media].

→ Podobne prawa spotykamy u J. Locke'a → również pojęcie prawa natury /różne /wiele/ znaczenia, można

budować różne pojęcia prawa natury, m.in. prawa nadane przez boga człowiekowi; oświecenie /Locke/

określa jako prawo własności w obydwie strony – rządzących i rządzonych, ruchy rządzących są

ograniczone do respektowania prawa własności/.

−

I. Kant: scharakteryzował oświecenie;

/co znaczy bycie człowiekiem nowoczesnym? → pytanie to przyjmuje się, że Kant zadał jako pierwszy w

oświeceniu/

„Co to jest oświecenie?”: wyjście człowieka z niepełnoletności /niezdolność do posługiwania się własnym

rozumem bez obcego kierownictwa/; Odwaga w posługiwaniu się własnym rozumem.

−

Rozum:

−

Do czasów oświecenia człowiek był zniewolony → brakiem odwagi w posługiwaniu się

rozumem:

a. nieświadomy tego;

b. wie o rozumie, wie że może z niego korzystać, lecz nie angażuje się w rozwój rozumu;

/Kant pisywał o polakach/;

Jest to wypowiedź retoryczna nakłaniająca do korzystania z rozumu;

−

Krytyka życia w którym powierza się, z lenistwa, bo tak łatwiej, sprawy egzystencjalne innym

osobom;

−

Feministyczne poglądy Kanta: namawia płeć piękną do używania rozumu i wejście w

oświecenie; opisuje stosunki społeczne w których mężczyźni ogłupiają kobiety; /wielki zwolennik

rewolucji francuskiej/;

−

Niewiele osób rozumie oświecenie, reszta chce pozostać w swoim grajdołku;

−

Wolność:

−

Do wejścia na drogę oświecenia wymaga się jedynie wolności → wolności czynienia

wszechstronnego, publicznego korzystania ze swojego rozumu /człowiek wolny ↔ robi

pożytek z rozumu/;

9. Publiczny użytek: po wykonaniu głupiego rozkazu podjąć dyskusje społeczną; dyskusja nad

zaleceniami władzy;

/

władza wykorzystuje filozofię dla legitymizacji ustaw/decyzji politycznych/;

10.

Prawo obywatela do krytyki /uzasadnionej/ ustaw wydawanych przez władzę;

Postmodernizm → atak na rozum i filozofię;[

/argumentacja spekulatywno rozumowa → utraciliśmy ją w naszej kulturze/;

/o Augustynie → Sz. P. Dr A. Jocz :(/

Filozofia kultury

15. 12. 2010r

Kant moralnie:

Krytyka rozumu praktycznego: praktyka → myślenie w sferze działania człowieka /każde działanie posiada

pewien aspekt i może być rozpatrzony przez pryzmat moralności/;

[moralność → nabywamy od społeczności; etyka → refleksja nad swoim postępowaniem, przybiera postać

etyki normatywnej, którą każdy może przeprowadzić; refleksja naukowa → refleksja o etyce /metaetyka/]

Kant stworzył pierwszy system etyczny świecki /dotąd istniała etyka chrześcijańska/

/Zbiór nakazów i zakazów – etyka chrześcijańska/ - system Kanta ma charakter dedukcyjny:

gwarantuje rozumienie i możliwość kwalifikowania, przez samego siebie, w kategoriach etycznych /mówi się,

że ma postać formalną/.

Odróżnienie dwóch rodzajów czynności u Kanta:

/człowiek aby moralność działa musi być wolny/

−

podejmujemy z przymusu zewnętrznego: z góry narzucone normy – ktoś coś komuś nakazuje.

/można uznać je za swoje, nie są wtedy przymusem/. [przemoc symboliczna] → z przymusu

zewnętrznego nie można kwalifikować moralnie działań /z braku wolności/.

−

podejmujemy z przymusu wewnętrznego: sami sobie dla siebie ustalamy – nikt nie nakazuje nic

robić, sami sobie wytyczamy działania → zapora dla wszelkich używek, które kuszą przez całe

życie.

/tylko czynności z przymusu wewnętrznego mają moralny sens/.

−

Skłonności, pragnień spontanicznych → są niemoralne jeśli są tylko z pragnień;

−

Czynności zgodnie z obowiązkiem → chęci, pragnienia spotykają się z nakazem moralnym;

−

Czynności podjęte z obowiązku → obowiązkiem moralnym, np. opieka nad kimś /wynika tylko z

obowiązku/ → czyn najwyższej rangi moralnej /obowiązek stający się przymusem

wewnętrznym/.

Kant przyjmuje koncepcje wolności taką jak Seneka → wolność jako świadoma konieczność /przymus

wewnętrzny, mający charakter rozumowy/.

Czynności, które są z przymusu zewnętrznego nie mogą być kwalifikowane moralnie przez brak wolności;

Czyn legalny od czynu moralnego: legalny nakaz z zewnątrz, moralny z wewnątrz.

Przymus jako obowiązek: nakaz robienia tego czego się nie chce ale trzeba;

Każdy czyn ludzki posiada motywy /sfera motywów/ → przekonania subiektywnie determinują czyn.

Czyn prowadzi do skutku /sens wkomponowany, świadomość że zostanie coś osiągnięte; i drugi sens

skutku: coś czego nie chcemy a może się pojawić – nieprzemyślane/.

W sferze moralnej nie powinno być tak aby człowiek podejmował czyny ze względu na przewidywane skutki.

/strach przed karą jest niemoralny/.

Człowiek moralny to człowiek, który podejmuje czyn ze względu na motywy /legitymizują etycznie czyny

ludzkie/, a nie skutki.

Prawo: /zasada metazasad/ imperatyw kategoryczny /najwyższa zasada moralna/:

Postępuj tak jakbyś chciał, żeby zasada Twojego postępowania stała się prawem powszechnym.

/jedno z ujęć imperatywu kategorycznego/

Ta zasada jest założeniem empatyczności /zasada empatii/ → wczuć się w postępowanie drugiej osoby;

Imperatywy hipotetyczne /zasady słabsze/: zdanie hipotetyczne – zaczyna się od jeżeli /nie narzuca się

wartości z góry, daje się warunki co jest potrzebne dla osiągnięcia celu/.

Człowiek w etyce Kanta jest najwyższym dobrem: nigdy nie być środkiem realizacji wartości, np. przyjaźń dla

pożytku a nie ze względu na człowieka /człowiek samoistna wartość – nie ma ceny, wartości pieniężnej/;

Człowiek w przestrzeni etycznej ma wolną wolę /rozumna wola → wybiera dobro/ - człowiek wolny to

człowiek dobry poprzez rozum.

Najtańsza kontrola człowieka, to gdy człowiek kontroluje sam siebie → ze względu na pluralizm brak

wspólnych wartości, zatem niemożliwa kontrola samego przez się w tych samych normach.

Legitymizowane są motywy ludzkie → zakazywać wyborów motywów (?)

Arthur Schopenhauer:

Przyjaźnił się z psami /każdy pies miał to samo imię/;

Świat jako wola i przedstawienie

Etyka współczucia:

−

główne pojęcie: współczucie

Każda etyka powinna być rozwinięciem etyki natury ludzkiej;

Oparta na rozumie;

/Krytyka Kanta → współczucie poza rozumem/;

Wyróżnił czynności:

−

Motywy /głównie czynności podejmujemy z: 1. egoizmu; 2. ze złości /pragniemy cierpienia cudzego/;

3. ze współczucia /chce cudzego dobra//.

Ad 3) w tej klasie dochodzimy do szczytów moralnego dobra /szlachetności/.

Każdy czyn podejmujemy z tej jednej pobudki, na pobudzenie naszej aktywności wpływa:

−

cierpienia /wszelkie braki – przedmiotów materialnych, w sferze mentalnej/;

−

pragnienia;

−

z nudy /nuda aktywizuje ludzi/.

Odpowiednik Kantowskiego imperatywu kategorycznego:

Nie krzywdź nikogo, wspieraj raczej każdego według możności swojej.

Współczucie – dwa etapy:

−

przeciwstawiamy się egoistycznym pobudkom /zablokować złość, egoizm → od wyrządzania

krzywdy drugiej osobie, uniemożliwić sprawianie komuś cierpień przez złość i egoizm/;

−

otworzyć się empatycznie /współczująco/ na drugą osobę → spojrzeć na świat czyimiś oczyma

/zanim cokolwiek się wykona, należy podjąć jego myśl/.

/etyka wymagająca heroizmu/;

Filozofia kultury

05. 01. 2011r.

XIX wiek; filozofia brytyjska:

−

John Stuart Mill /żył w latach 1806 – 1873r./ - zabierał głos w sprawie Marksizmu;

/Jego ojciec – James Mill – wybitny ekonomista/

/J. S. Mill – romantyk [niespełniona miłość – wyszedł za Hariett Taylor, czekając na śmierć jej małżonka],

racjonalista/

Stworzył pełny system filozoficzny – ontologiczny, epistemologiczny, polityczny, etyczny, itp.

/Był działaczem publicznym – parlament angielskich, [nigdy był wykładowcą akademickim]/

Literatura:

−

O wolności /ideologie liberalizmu/

−

O utylitaryzmie /etyka/

−

System ekonomii

−

Epistemologia pozytywistyczna

Wprowadzenie reguł dyskursu publicznego /przed Habermasem/ - komunikacja w życiu publicznym wymaga

reguł /dwie różne sfery – życie publiczne i życie prywatne/;

→ Publiczna rozmowa może się odbywać pod warunkiem, że wszyscy uczestnicy będą uznawali pewne

zasady:

−

będą uznawać prawdę /wiara Milla, że można odróżnić sąd fałszywy od prawdziwego, prawda i fałsz

ma kwalifikować poglądy – wykazując komuś fałszywość poglądów obowiązkiem jest porzucenie

fałszywych przekonań; upieranie się przy sądach fałszywych jest niepojęte → prawda mogła

regulować czynności ludzkie/;

−

Racjonalna argumentacja;

−

Empatia /rozwinięcie pojęcia z średniowiecznej scholastyki → konieczność powtórzenia sobie

poglądów przeciwnika w dyskusji → przyjęcie punktu widzenia rozmówcy/;

XIX wieczny ideał rozmowy publicznej – te trzy wartości należy przestrzegać.

U Milla ważne jest doświadczenie, które buduje poglądy – zmiana poglądów w dyskusji /ale w oparciu o

doświadczenie/;

Każdy człowiek ma prawo wygłaszać swoje poglądy i ma prawo wygłaszać opinie niezależnie od ich

słuszności /demokracja liberalna/ - zmieniamy je przez doświadczenie; w dyskursie publicznej nie można z

góry zakładać, że ktoś ma pogląd prawdziwy/fałszywy – należy wykazać przez argumentację i dyskusje o ich

prawdziwości/fałszywości.

Wszystkie opinie powinny być publikowane: jeśli ktoś wygłasza sąd fałszywy, to ma szansę na poprawienie;

jeśli ktoś wygłasza sąd prawdziwy, a wspólnota uwikłana jest w fałsz, wtedy czymś złym jest aby wspólnota

nie mogła poznać takiego poglądu;

Mill – ojciec liberalizmu:

/pojęcie liberalizmu zawdzięczamy Millowi [chociaż fragmenty pojawiały się wcześniej]/.

Liberalizm: aksjologiczne ukierunkowanie wspólnoty /gmina, miasteczko/;

/Światopogląd to aksjologiczne ukierunkowanie jednostki/

→ można mieć inny światopogląd i inną ideologię /można być wierzącym i liberalnym, być duchownym i

wstąpić do partii lewicowej, itp./ → brak kolizji światopoglądu z ideologią.

Wszystkie sfery publiczne względem indywiduum ludzkiego powinny respektować trzy zasady wolności:

−

Wolność myślenia /wolności myśli, uczucia, swobody opinii, osądzania wszystkich i wszystkiego,

wypowiadania się w każdej sferze – naukowej, teologicznej, publicznej, itp./;

−

Wolność gustów i zajęć /do opracowania życia wedle własnego planu, zgodnie z naszym

charakterem, działania jak nam się podoba pod warunkiem ponoszenia konsekwencji – bez

asekuracji za działania/;

−

Wolność do zrzeszania się /pod dwoma warunkami: 1. jest pełnoletni; 2. nie jest „uwiedziony” →

sekty, wspólnoty które stosują pranie mózgu → takie zrzeszenie szkodzi innym we wspólnocie/;

/liberalizm radykalne ograniczenie działania instytucji na indywiduum/

Kiedy władza może ograniczyć wolność: jedynym celem ograniczenia swobody działania jednostki jest

samoobrona /zapobieganie uczynienia krzywdy innym → miarą krzywdy jest m. in. godzić w cudze życie

/najwyższa krzywda, w której państwo powinno zareagować wbrew woli jednostki czyniącej krzywdę/ /.

/Nie można człowieka zmuszać do uczynienia czegoś bo takie jest zdanie innych osób /lepiej znających się

na tym/. To co uszczęśliwia Ciebie może nie uszczęśliwiać innych. → ludzie mają manierę poprawiać ludzi,

Mill się temu sprzeciwiał, zmiana poglądów nie przez opresyjne techniki tylko przez rozmowę/.

→ Każdy jest odpowiedzialny za skutki swoich działań, dotyczących innych.

NIE MA WOLNOŚCI BEZ ODPOWIEDZIALNOŚCI <3

Utylitaryzm:

Twórca słowa: J. Bentham /wybitny prawnik, filozof prawa, reformator systemu sądowniczego, twórca

panoptikonu/.

/Bruno Bettlelheim: osobowość mongoła/

→ Kilka uwag o rządzie: sformułował zasady utylitaryzmu /dwanaście zasad/; podstawowa zasada: dobre

jest to co przynosi najwięcej przyjemności a najmniej bólu → każdy czyn zwiększający moją przyjemność

jest moralny, każdy który przynosi najmniej przyjemności jest niemoralne;

/Odwrócenie perpsektywy kantowskiej – wspólnotowego dobra na indywidualne dobro/.

Wspólnota → suma jednostek, dobro wspólnoty jest sumą dóbr indywidualnych;

Przestrzeń prywatna: sfera objęta utylitaryzmem

/Sfera publiczna: sfera objęta liberalizmem/

Dychotomia: jeśli kładzie się punkt ciężkości na odpowiedzialność za czyny – jak rozliczać podejmowane

czyny przez przedstawiciela instytucji, jeśli nie dotyczy czyn jest niepodmiotowy?

−

problem z winą nieupodmiotowioną;

→ zarzut: utylitaryzm prowadzi do hedonizmu;

/przyjemność != zmysłowej przyjemności; kategoria przyjemności to również, np., altruizm/;

/nie da się nakreślić zestawu przyjemności dla całej ludzkości, czy nawet grupy → jedynie z pomocą

statystyką da się ustawić jakąś hierarchię, ale jest ona spłyceniem/;

→ Rachunek użyteczności, związany z przyjemnościami;

/wiele mierzalnych parametrów/;

Utylitaryzm czynów: nie przyjmujemy żadnych zasad etycznych, ale przez analizę czynów staramy się

znaleźć regułę działania → analiza czynu pozwala wyeksplikować regułę działania;

Utylitaryzm zasad: reprezentowane przez instytucje państwowe, ustalamy zasady działania – odgórnie – i

należy je repsektować;

Podstawą moralności jest użyteczność; czyny są dobre jeśli prowadzą do szczęścia; Każdy jest

odpowiedzialny za swoje czyny przed społeczeństwem – za szczęście i cierpienia.

Mill: nowe pojęcie wolności – politycznej – instytucje nie ograniczają wolności jednostki /Kant wolność

/etyczna/ = działanie zgodnie z rozumem/.

Nauka: opiera się na sformułowaniu zasad empiryzmu angielskiego /od Bacona do Berkeleya/;

Mill tworzy pozytywizm klasyczny na terenie epistemologii – fundamentem poznania jest doświadczenie

introwertyczne /wewnętrzne doznania podmiotu poznającego/;

Wynik działania ma charakter intersubiektywny – jedyną operację można wykonać na doświadczeniu

zmysłowym wewnętrznie zrozumianym jest indukcja.

Technika prowadzenia eksperymentów /kanony Milla/ - jak postępować eksperymentalnie w przypadku gdy

jest wiele potencjalnych źródeł zjawiska;

Filozofia kultury

12. 01. 2011r

John Stuart Mill:

−

z procesu poznawczego powinni być wyłączeni analfabeci, nie płacący podatków /jeśli nie potrafi

zadbać o siebie, to jak powierzyć sprawy wspólnoty/ i wojsko /nie powinni mieć praw wyborczych/ →

w przypadku wojska: dowództwo może nakazać głosować.

−

Ojciec feminizmu europejskiego: chciał praw wyborczych dla kobiet

/powiązanie demokracji z elitami/

Zarzuty Milla do ówczesnej demokracji:

−

ustawodawstwo ma charakter partyjny – szkoda dla rozwoju i całości społeczeństwa /partykularność

ustaw/.

−

w miarę funkcjonowania instytucji przedstawicielskich /np. parlament/ jakość intelektualna gremium

wybranych obniża się /kryteria wyboru są niezgodne z dobrym wykształceniem/ - funkcja eksperta w

USA rozwiązuje pośrednio ten problem.

Poglądy ekonomiczne:

Wszystkie teorie poprzednie /włącznie z marksową/ przyjmowały założenie, że zasady i reguły które

obowiązują w zakresie produkcji dóbr powinny być przeniesione na podział uzyskanej wartości

dodatkowej /obiektywność prawideł/. Odzwierciedlenie proporcji – społecznie wyprodukowane a procent

wkładu.

Mill: zasady podziały wyprodukowanego dobra nie mają związku i konieczności obiektywnej ze strony

produkcji. Z niej wynikają wartości jakie pielęgnuje wspólnota. Wg tego jakie wartości nadaje się

produkowanym dobrom należy przeprowadzić podział – relatywizm.

→ np. Szwecja /właściciel firmy może zarobić maksymalnie 3 x więcej niż robotnik/ i Austria eksperymentują

z pomysłem Milla;

Obiektywność praw, czy wartości kreują prawa /?/;

Mill reprezentuje nadal filozofię solidarności.

Fryderyk Nietzsche:

Filozofia indywidualności, autokracji człowieka, prometejskie wizje człowieka;

/nie ma:( bo nie zdążymy XX wieku:(/

Spór o kształt kultury europejskiej:

/II. połowa XX wieku/

J. Habermas /ostatni pełny przedstawiciel filozofii solidarności i socjaldemokrata/

urodzony w 1929r.

/zmienił świadomość Niemiec, przeprowadził wewnętrzne dyskusje na temat odpowiedzialności za II wojnę

światową – wydobył winę Niemiec/;

Drugie pokolenie szkoły frankfurckiej.

Szkoła Frankfurcka: m. in. Adorno, Fromm; założyli instytut marksizmu /rewolucje wschodnie/ - nadano nową

postać marksizmowi /”dialektyka oświecenia”/ - cała szkoła opuściła Niemcy przed wojną, część wróciła;

Szukano teorii społecznej godzącej marksowski dorobek z ówczesnymi przemianami kulturowymi europy.

Teoria: zbiór twierdzeń dedukcyjnie uporządkowanych mających opisywać rzeczywistość /dla nauk

empirycznych/;

Definicja powyższa nie sprawdza się w naukach społecznych, więc wprowadzono angażowanie się w

sprawy społeczne /emancypacja – działalność retoryczna, pozbywająca nas pewnych przekonań

przeszkadzających w czymś/niewłaściwie ujmujących problem/; Teoria + humanistyka działa jako terapia

zmieniania przekonań.

np. trzy teorie emancypacyjne:

−

Teoria Freuda – terapia; relacje w rodzinie /dzieci – rodzice/ mają wpływ na seksualność;

niewłaściwe relacje z dziećmi powodują zaburzenia u dorosłego. Przywrócenie poprawnych relacji –

terapia psychologiczna;

−

Teoria Marksa – wyemancypował klasę robotniczą: nawoływanie do rewolucji = przemiany i

zniszczenia struktury nadludzkiej; Kapitalizm to zbiór reguł, które przyjęliśmy do gospodarowania

dobrami → w średniowieczu hierarchia ziemska jest odbiciem boskiej.

−

Teoria Nietzschego – Śmierć Boga: bóg uosabia wszystkie wartości ponadpraktyczne /metafizyczne/

- śmierć boga = kryzys kultury /wartości, cnót/; Wprowadza przemianę myślenia o wartościach,

odczarowuje boga /ma on wartość, którą wymyśliliśmy, ma tylko moc która płynie z ustanowienia

przez człowieka/; Emancypacja z przedmiotowego traktowania człowieka do pokazania o tym, że

jest to wartość;

/nie są klasycznymi teoriami nauk empirycznych – teorie krytyczne/

Derrida kontynuuje szkołę frankfurcką.

/Współczesny świat nie lubi narzucania/;

−

Teoria działania komunikacyjna;

−

Teoria i praktyka

−

Filozoficzny dyskurs nowoczesności

−

Fakt i obowiązywanie

Przeciwnikiem jest postmodernizm:

−

neopragmatyzm amerykański: Rorty, Fish, D. Davison, Geertz;

−

poststrukturarliści francuscy /podjęli krytykę strukturalizmu aksjologiczna/: J. F. Lyotand, J. Derrida,

Delenze, Foucault /nie wszyscy się przyznawali do bycia postmodernistami, hihi;x/;

−

Vatimo, H. White, Angersmith, Bodryard /krytyk postmodernizmu/;

Habermas formułuje zarzut, że postmodernizm jest konserwatywny;

/klasyczny Modernizm – Kant; modernizm krytyczny – Mill; postmodernizm – klasa podobnych filozofów/;

/nowoczesność, ponowoczesność – epoka historyczna, kulturowa – filozofia modernistyczna,

postmodernistyczna/;

Postmodernizm nie wskazuje żadnego kierunku normatywnego /filozofia przestaje dawać ukierunkowanie,

perspektywę aksjologiczną: jak mamy działać w świecie/ w zamian propaguje autokreacje /ciągła zmiana

poglądów i budowanie siebie/, pogoń za sensem; życie chwilą i teraźniejszością.

Afirmuje bezkrytycznie rozwój technologiczny – pogoń za nowościami – wita rozwój nauki, który napędza

rozwój techniczny i kapitalistyczny.

Nauka – działalność ułatwiająca życie, wizja nauki jako przyczynku do rozwoju instrumentalnego;

Sztuka – subiektywizm gdzie każdy może określić i wybrać coś dla siebie, upadek wszystkich kryteriów

estetycznych i tego co wyznacza sztuka – krytyka sztuki jest niepotrzebna;

/kontynuacja filozofii Nietzschego/;

Wartości w postmodernie:

XIX dla modernizmu wartością nadrzędną jest rozum – metanarracja rozumu: odwołanie rozumu do

postępu /odwołanie jednej wartości do wyższej wartości/;

/legitymizacje muszę być wyłącznie narracjami/;

Propagują odejscie od polityki siły – dyskusja, rozmowa, a nie tworzenie siłowych rozwiązań.

Habermas: pozytywna wypowiedź:

−

Modernizm: Kant jako pierwszy sformuował pytanie o to jak ma myśleć współczesny człowiek

/projekt tamtych czasów powinien być kontynuowany do dzisiaj – z pewnymi poprawkami w związku

z wynaturzeniami modernizmu w ciągu 200. lat - „Modernizm – niedkończony projekt/:

Wizja świata, która odwraca się od dotychczasowych przesądów – pozwala, w imię pewnych wartości

/równość, wolność i sprawiedliwość/, na zmianę poglądów. Trzy odmiany rozumu: praktyczny,

epistemologiczny i ….

Przywrócić związek między ustawami eksperckimi a praktyką.

/Praca i interakcja./

19.01.2011

Habermas
Współczesna kultura cechuje się negatywnymi zjawiskami, przede wszystkim: rozbiciem więzi
miedzyludzkich.
Odpowiedzią na to jest solidarność czyli poskromienie indywidualizmu. Trzeba dążyć do dobra ogólnego,
które zostało wynegocjowane przez wszystkich, nie narzucone z góry.

Powyższe postulaty spełnia ponieką ludzki kapitalizm opiekuńczy (tzw nadreński), w którym wyjętę spod
„tradycyjnego” kapitalistycznego obiegu pieniądza było:

•

budownictwo

•

edukacja(szkolnictwo)

•

opieka zdrowotna

•

dzialalność artystyczna ( nie zawsze)

Największym minusem takiego systemu była rozbudowana biurokracja.
Zrezygnowano z takiego rozwiązania ze względu na globalizacje, wktórej rozmyla się róznica między bazą i
nadbudową, wszystko zostaje obliczone i wyliczone na z y s k

Życie dzieli się na dwie sfery: tzw lebenswelt(zycie codzienne) i systemowe(praca). Nastapiło zerwanie
porozumienia tych dwóch światów (np. w pracy jestesmy zmuszani do poczynań niezgodnych z naszą
moralnością: kłamstwo; nie możemy wprowadzić swojej etyki)
Dlaczego to takie wazne: w świecie lebensweltu najwazniejsze jest zaufanie, bez niego grozi nam zalew
szowinizmu, rasizmu i wszelkich innych ksenofobii a to doprowadza do dysfunkcji społeczeństwa.

Habermas daje nam narzędzie negocjacji: etyke niezakloconej komunikacji. Jej zasady nie dotyczą treści
rozmowy ale jej formy.

Zasady etyki niezaklóconej komunikacji:

1. Roszczenie do prawdy (prawomocność): uznajemy racjonalne argumenty, nie zaprzeczamy dla

samego zaprzeczenia;

2. Roszczenie do sluszności- pula „miękkich” wartości bedących przedmiotem rozmowy (miękkie w

opozycji do betonowych: totalne skrajności się nie dogadają)

3. Roszczenie do szczerości- szczerość jako wartość najwyzsza: umozliwia porozumienie i

zrozumienie.

Zasady obejmują wszystkich rozmówców.Nie zasiadamy do rozmowy z jakaś wersją prawdy: to, co
wynegocjujemy podnosimy do rangi prawdy.

J.F. Lyotard (1925-1996)
Powiedział do Habermasa: ograniczasz jednostki! Pluralizm...!

Filozofia bez reguł: jeśli tworzysz na cudzych regułach: co z Ciebie za filozof, hm?! Stwórz własne reguły!

„W języku rozumianym jako mowa istnieje nieusuwalna niesprawiedliwość”
czyli
Aleks idzie...

...do sexshopu.
...upić się, bo zdał semantykę tylko na dst.
...powiększyć sobie penisa.
...wyzulic fajki.

Wybór jednego zakończenia wycisza wszystkie inne, przestają się one liczyc.
Filozofia ma za zadanie wyartykułowac wyciszone zakonczenia (dać prawo głosu opowiedzenia historii z
perspektywy Indian)

Wolność: mieć takie warunki spoełeczne by móc wyartykułować swoje zdanie i upomnieć się o

zapomnianych i pokrzywdzonych.

Mikrohistoria: cisi, nieznani bohaterowie.
Nikt nie powinien narzucać komukolwiek zasad, państwo każdego powinno traktować zgodnie z zasadami

jego własnej gry. Nie wolno tracic wrazliwości na innych.

Filozofia kultury

26. 01. 2011r

(!) Zmiana godzin egzaminów (!):

I termin: 02 II 2011, 8:00 – 9:30, s. B

II termin: 09 II 2011, 9:45 – 11:15, s. A

III termin: 11 II 2011, 9:45 – 11:15, s. A

−

Rorty:

ur. 1931 – 2007;

najważniejsze prace:

−

Filozofia a zwierciadło natury

−

Przygodność, ironia i solidarność

Sens filozofii Rortyego jest terapeutyczny, chce nas /człowieka współczesnego/ wyleczyć z

dotychczasowych mniemaniach o świecie.

Idee:

−

umysły, które są naszym ja;

−

antyfundamentalizm filozoficzny: wszystkie podstawowe pytania filozofii nie mają fundamentów –

odpowiedzi zależą od momentu w historii /odpowiedzi zrelatywizowane/;

−

jak mamy myśleć o naszym myśleniu?

Wskrzesza nowego bohatera naszych czasów – ironicznego liberała.

Ironiczny liberał: odczuwa silne nieustanne wątpliwości odnośnie używanego słownika finalnego.

/słownik finalny = światopogląd; używamy by wypowiedzieć swoje marzenia, myśli, itp./;

Czlowiek współczesny myśli o świecie bo robią na nim wrażenie inne słowniki finalne (?).

Zdaje sobie sprawę, że jego słownik finalny nie jest jedynym prawdziwym – jest osobisty, nie można o swoim

słowniku myśleć, że jest bliżej rzeczywistości niż słowniki współbliźnich.

/liberalizm nawiązuje do osiągnięć intelektualnych liberalizmu; ironiczny – dystans do mego światopoglądu

/forma uczenia tolerancji/; całe sformułowanie nawiązuje do Milla – kontynuuje tę myśl: „w naszym świecie

cierpienia jakie dajemy to poniżanie drugiego człowieka z racji koloru skóry, wykształcenia, stanu majątku,

itp.”/.

Równość światopoglądów nie podlega kryterium prawdy.

Mieć dystans do słownika finalnego /jest przygodny/;

→ człowiek otwarty i tolerancyjny;

autokreacja – pozostałość po nadczłowieku Nietzschego → namawia nas do budowania własnych

przekonań i prawd.

Przekonania /opisowe reguły/ i pragnienia /chcemy realizować/ - autokreacja polega na tym, że pozbywamy

się przekonań i pragnień i tworzymy nowe.

Czuwanie nad sobą → człowiek współczesny to człowiek ciągle rewidujący sam siebie /sprawdza czy jego

słownik finalny jest właściwy/.

Konstruktywizm, relatywizm.

−

Traktat filozoficzny

Rorty uważa, że należy się zastanowić nad problemem mówienia o prawdzie – przybywa prawdy w świecie?

Filozof ma być pomocnikiem poety – ma być zaangażowany w rozwój wyobraźni ludzkiej;

Jeśli nie traktat to reportaż, eseje, filmy, itp.

Zwrot od metafizyki ku narracji.

Filozofia antyfundamentalistyczna, relatywistyczna, budujaca otwartość i tolerancje – chcąca człowieka,

który za nim będzie naprawiał świat najpierw zajmie się sobą.

Sprzeczność autokreacji i solidarności;

Sprzeciwia się opresywnym społeczeństwom /fundamentalistycznym/;

Czym mniej przymusu i represji tym większe nadzieje na to, że człowiek wychowany w takiej kulturze nie

sięgnie do środków przymusu wobec innych ludzi – ale gwarancji nie mają społeczeństwa utrzymujacy

porządek za pomocą siłą, że ów porządek się zachowa.

Metafizyczność filozofii: