1
BADANIA AKTYWNOŚCI
BADANIA AKTYWNOŚCI
ENZYMATYCZNEJ
ENZYMATYCZNEJ
GRZYBÓW
GRZYBÓW
2
ZASTOSOWANIE ENZYMÓW
(DANE WYBRANE)
Dziedzina
Wykorzystanie
Badania naukowe
hydroliza
synteza
analiza
biotransformacja
Kosmetyka
preparaty do pielęgnacji skóry
środki czyszczące protezy zębowe
Diagnostyka medyczna i analizy
chemiczne
oznaczanie glukozy we krwi
mocznika
cholesterolu
system ELISA
biotesty
Zastosowania terapeutyczne
czynniki przeciwzakrzepowe
terapia przeciwnowotworowa
czynniki przeciwdziałające stanom
zapalnym
środki wspomagające trawienie
Zastosowania w przemyśle
produkcja wina i piwa
mleczarstwo
przetwórstwo owocowo-warzywne
przemysł mięsny
modyfikacja skrobi
przemysł skórzany
przemysł papierniczy
przetwórstwo cukru i przemysł
cukierniczy
produkcja fruktozy
detergenty i czynniki czyszczące
synteza aminokwasów
synteza chemikaliów
oczyszczanie ścieków i bioremediacja
wstępna obróbka bawełny
3
SZKODLIWA DZIAŁALNOŚĆ
SZKODLIWA DZIAŁALNOŚĆ
DROBNOUSTROJÓW
DROBNOUSTROJÓW
(1) są przyczyną wielu chorób wśród ludzi,
(1) są przyczyną wielu chorób wśród ludzi,
przenoszonych zarówno w kontaktach
przenoszonych zarówno w kontaktach
bezpośrednich, jak i przez środowisko;
bezpośrednich, jak i przez środowisko;
(2) powodują choroby zwierząt i roślin;
(2) powodują choroby zwierząt i roślin;
(3) powodują psucie surowców i produktów
(3) powodują psucie surowców i produktów
żywnościowych pochodzenia zarówno
żywnościowych pochodzenia zarówno
roślinnego, jak i zwierzęcego;
roślinnego, jak i zwierzęcego;
(4) wyrządzają duże szkody w wielu
(4) wyrządzają duże szkody w wielu
gałęziach przemysłu (uszkadzanie
gałęziach przemysłu (uszkadzanie
powłok malarskich, produktów naftowych,
powłok malarskich, produktów naftowych,
papieru, kamienia i betonu, szkła, skór, itd.).
papieru, kamienia i betonu, szkła, skór, itd.).
4
BIODETERIORACJA CZYLI ROZKŁAD I KOROZJA BIOLOGICZNA
Są to niepożądane zmiany właściwości materiału, powodowane przez
aktywność życiową drobnoustrojów.
Procesy zachodzące w biodeterioracji klasyfikuje się w 4 grupach:
1. procesy mechaniczne, w których materiał ulega uszkodzeniu w wyniku
bezpośredniego działania organizmu (np. uszkodzenia spowodowane przez
owady i gryzonie);
2. chemiczna asymilacyjna biodeterioracja - ma miejsce gdy materiał jest
degradowany z racji swej wartości odżywczej; jest najczęstszą formą tego
procesu (np. enzymatyczny rozkład celulozy przez drobnoustroje
celulolityczne);
3. chemiczna dysymilacyjna biodeterioracja - ma miejsce, gdy metabolity
drobnoustrojów uszkadzają materiał, powodując korozję, pigmentację lub
wydzielanie toksycznych metabolitów do materiału (zatruwanie ziarna przez
mykotoksyny, mikrobiologiczna korozja metali, betonu, itp.);
4. obrastanie powierzchni materiałów przez organizmy żywe („biofouling”);
występuje, gdy sama obecność organizmu lub wydzieliny staje się
niepożądana dla materiału lub jego właściwości (obrastanie kadłubów
statków przez organizmy morskie, tworzenie się śluzów biologicznych,
np. w instalacjach wodnych – biofilmy).
5
KATASTROFY, AWARIE I ZAGROŻENIA MIKROBIOLOGICZNE
Katastrofa to wydarzenie nagłe, tragiczne w skutkach, w którym ktoś ucierpiał
lub poniósł śmierć i które spowodowało straty materialne.
Awaria to uszkodzenie, zepsucie się maszyny, urządzenia mechanicznego,
uniemożliwiające lub ograniczające użytkowanie danego obiektu.
Zanim dojdzie do awarii lub katastrofy mikrobiologicznej powstaje sytuacja,
którą można określić jako zagrożenie mikrobiologiczne.
Zgodnie z definicją Międzynarodowej Komisji ds. Wymagań
Mikrobiologicznych dla Żywności, to nieakceptowane zanieczyszczenie, wzrost
lub przeżywalność w żywności drobnoustrojów, które mogłyby spowodować jej
zepsucie lub wytwarzanie się w niej toksyn, enzymów lub produktów
metabolizmu. Pojęcie to można rozszerzyć na wszystkie materiały techniczne.
Nieakceptowane zanieczyszczenie w materiale technicznym w postaci
drobnoustrojów daje w kolejnej fazie taki ich wzrost, że dochodzi do awarii na
linii technologicznej lub w obiekcie technicznym, którą należałoby definiować
jako awarię mikrobiologiczną. W skrajnych przypadkach dochodzi do
tragicznego w skutkach wydarzenia, w którym człowiek zostaje narażony na
zagrożenie zdrowia a nawet życia.
6
PODZIAŁ ENZYMÓW
PODZIAŁ ENZYMÓW
Oksydoreduktazy:
Oksydoreduktazy:
enzymy katalizujące
enzymy katalizujące
reakcje utleniania i redukcji
reakcje utleniania i redukcji
Transferazy:
Transferazy:
enzymy katalizujące
enzymy katalizujące
reakcje przeniesienia grupy atomów
reakcje przeniesienia grupy atomów
z jednej molekuły na inną
z jednej molekuły na inną
Hydrolazy:
Hydrolazy:
enzymy katalizujące
enzymy katalizujące
reakcje hydrolizy różnych związków
reakcje hydrolizy różnych związków
Izomerazy:
Izomerazy:
enzymy katalizujące
enzymy katalizujące
konwersję związków w ich izomery
konwersję związków w ich izomery
Liazy:
Liazy:
enzymy katalizujące reakcję
enzymy katalizujące reakcję
przyłączenie małych molekuł,
przyłączenie małych molekuł,
np. wody czy grupy amonowej
np. wody czy grupy amonowej
do podwójnego wiązania
do podwójnego wiązania
Ligazy:
Ligazy:
enzymy katalizujące
enzymy katalizujące
reakcje tworzenia wiązań
reakcje tworzenia wiązań
w celu tworzenia większych
w celu tworzenia większych
molekuł na bazie małych molekuł
7
HYDROLAZY
HYDROLAZY
EC 3.1 Działające na wiązania estrowe
EC 3.1 Działające na wiązania estrowe
EC 3.2 Glikozylazy
EC 3.2 Glikozylazy
EC 3.3 Działające na wiązania eterowe
EC 3.3 Działające na wiązania eterowe
EC 3.4 Działające na wiązania peptydowe
EC 3.4 Działające na wiązania peptydowe
(peptydazy)
(peptydazy)
EC 3.5 Działające na wiązania C-N inne
EC 3.5 Działające na wiązania C-N inne
niż wiązania peptydowe
niż wiązania peptydowe
EC 3.6 Działające na bezwodniki kwasowe
EC 3.6 Działające na bezwodniki kwasowe
EC 3.7 Działające na wiązania C-C
EC 3.7 Działające na wiązania C-C
EC 3.8 Działające na związki
EC 3.8 Działające na związki
metalohalogenkowe
metalohalogenkowe
EC 3.9 Działające na wiązania P-N
EC 3.9 Działające na wiązania P-N
EC 3.10 Działające na wiązania S-N
EC 3.10 Działające na wiązania S-N
EC 3.11 Działające na wiązania C-P
EC 3.11 Działające na wiązania C-P
EC 3.12 Działające na wiązania S-S
EC 3.12 Działające na wiązania S-S
EC 3.13 Działające na wiązania C-S
EC 3.13 Działające na wiązania C-S
8
ENZYMY O NAJWIĘKSZYM
ENZYMY O NAJWIĘKSZYM
ZNACZENIU BIOTECHNOLOGICZNYM
ZNACZENIU BIOTECHNOLOGICZNYM
LIPAZY
LIPAZY
AMYLAZY
AMYLAZY
PROTEAZY
PROTEAZY
9
M IK R O O R G A N IZM Y SY N TE T YZ U JĄ CE L IPA ZY
O R A Z IC H W Y K O R ZY ST A N IE
M ikroorganizm y
B akterie
G rzyby
W ykorzystanie
Achromobacter sp.
Acinetobacter sp.
Acinetobacter alcoaceticus
Alcaligenes sp.
Alcaligenes denitrificans
Arthrobacter sp.
Bacillus laterosporus
Bacillus sphericus
Bacillus thermocatenulatus
Bacillus thiaminolyticus
Chromobacterium sp.
Chromobacterium viscosum
Enterococcus faecalis
Flavobacterium ferruginem
M icrothrix parvicella
M ycobacterium chelonae
Nocardia amarae
Protaminobacter alboflavus
Pseudomonas sp.
Pseudomonas aeruginosa
Pseudomonas cepacia
Pseudomonas fluorescens
Pseudomonas fragi
Pseudomonas pseudoalcaligenes
Rhodococcus rubra
Rhodopseudomonas sphaeroides
Staphylococcus hyicus
Staphylococcus w ameri
Staphylococcus xylosus
Streptomyces sp.
A spergillus sp.
A spergillus niger
A spergillus oryzae
C oelomycetes
C andida sp.
C andida antarctica
C andida cylindracea
C andida curvata
C andida lipolytica
C andida pellioculosa
C andida rugosa
C andida tropicalis
C andida valida
C ryptococcus laurentii
Geotrichum candidum
Glomus versiforme
H ansenula anomala
H umicola lanuginose
M ucor javanicus
M ucor hiemalis
M ucor miehei
Neurospora sitophila
Penicillium camembertii
Penicillium candidum
Penicillium citrinum
Penicillium cyclopium
Penicillium expansum
Penicillium roquefortii
Penicillium simplicissimum
Penicillium solitum
Penicillium urticae
R hizomucor miehei
R hizopus sp.
R hizopus arrhizus
R hizopus delemer
R hizopus javanicus
R hizopus oligospora
R hizopus oryzae
R hizopus nigricans
R hizopus nodosus
R hodotorula glutinus
Saccharomycopsis
fibuligera
Saccharomyces cerevisiae
Ustilago maydis
⇒
w produkcji leków,
⇒
w wytw arzaniu pestycydów,
⇒
w wytw arzaniu
detergentów,
⇒
w przem yśle skórzanym ,
⇒
procesach biorem ediacji,
⇒
w przem yśle kosm etycznym
i perfum eryjnym ,
⇒
w przem yśle m leczarskim :
m .in. w hydrolizie tłuszczu
m leka, produkcji serów,
⇒
w produkcji sosów,
krem ów, m ajonezów, etc.
10
ZASTOSOW ANIE AM YLAZ
Drobnoustroje
Zastosowanie
Aspergillus awam ori
Asp. flavus
Asp. fumigatus
Asp. niger
Asp. oryzae
Bacillus circulans
B. licheniform is
B. megaterium NCIB 9323
B. megaterium NCIB 9376
B. polymyxa
B. subtilis var. am ylosaccharicus
B. acidopullulyticus
B. amyloliquefaciens
B. amylolyticus
B. brevis
B. cereus
B. cereus var. mycoids
Bacillus sp. KP 1035
B. subtilis P-11
Candida tsukubaensis
Cephalosporium eichhormonie
Filobasidium capsuligenum
H um icola grisea var. therm oidea
Klebsiella pneumoniae
Lipomyces kononenkoae
Lipomyces starkey
M ucor javanicus
M ucor racemosus
M ucor rouxianus
M ucor rouxii
Penicillium oxalicum
Penicillium purpurogenum
Pseudomonas am yloderamosa
Pseudomonas fluorescens
Pseudomonas sp.
Pseudomonas stutzeri
Rhizopus delem ar
Saccharom yces cerevisiae
Saccharom yces italicus
Saccharom yces logos
Sachcarom ycopsis bispora
Saccharom ycopsis capsularis
Saccharom ycopsis fibuligera
Schwanniomyces casteli
Thermomyces lanuginosus
Trichoderma viride
Trichosporon pullulans
⇒
produkcja kawy zbożowej
Inka,
⇒
produkcja piwa,
⇒
przemysł piekarniczy
⇒
przemysł tekstylny
11
ŹR Ó D Ł A I O P T Y M A L N E W A R U N K I D ZIA Ł A N IA N IE K T Ó R Y C H
T E R M O ST A B IL N Y C H E N ZY M Ó W W Y K O R ZY ST Y W A N Y C H
W P R ZE T W Ó R ST W IE SK R O B I
E nzym
M ikroorganizm y
O ptym alna
tem peratura
(
O
C )
O ptym alna
w artość pH
A lfa-am ylaza
Pyrococcus w oesei
R yrococcus fu riosu s
Therm o coccu s celer
Therm otoga m aritim a
D esu lfurococcu s m ucosus
Therm u s filiform is
100
100
95
70-100
105
95
5,5
5,5-6
6,0
6,0
6,0
5,5-6,0
G lu koam ylaza
H alobacterium sodom ense
H u m icola lanu ginosa
C lostridiu m
therm ohydrosulphuricu m
C lostridiu m
therm osaccharolyticum
A spergillu s niger
65
65-70
75
70
60
7,5
6,6
4,0-6,0
5,0
4,5-5,5
Pu llulanaza
Pyrococcus w oesei
Pyrococcus fu riosu s
Therm o coccu s celer
D esu lfurococcu s m ucosus
C lostridiu m
therm ohydrosulphuricu m
105
100
95
105
85-95
6,0
6,0
5,5-6,0
5,5
5,6
A lfa-
glu kozydaza
Pyrococcus w oesei
Pyrococcus fu riosu s
Therm o coccu s hydrotherm alis
Su lfolobu s shibatae
110
115
110
85
5,0-5,5
5,5
5,0-5,5
5,5
K sylanaza
Therm otoga sp.
Therm otoga m aritim a
Therm otoga neapolitana
100
95
95
5,3
6,0
6,0
12
ZASTOSOWANIE PROTEAZ
Drobnoustroje
Zastosowanie
Aspergillus niger
Bacillus licheniformis
B. cereus
B. subtilis
B. mesentericus
B. pumillus
B. stearothermophilus
Mucor miehei
M. pusillus
Penicillium caseicolum
P. cycopium
P. dupontii
P. janthinellum
P. roquefortii
Przemysł rybny i mięsny: hydroliza białek - uzyskanie
pożądanej tekstury, smaku i zapachu mięsa, ułatwianie
wędzenia (ułatwione wnikanie preparatów wędzarniczych),
produkcja past i sosów oraz hydrolizatów paszowych,
oddzielanie mięsa od kości
Przemysł mleczarski: produkcja serów (podpuszczka),
stabilizowanie mleka zagęszczonego, otrzymywanie mleka
w proszku
Browarnictwo: zapobiegają mętnieniu piwa przez rozkład
białek
Piekarnictwo: poprawienie właściwości wypiekowej maki przez
rozkład glutenu, produkcja krakersów
oraz:
- klarowanie soków owocowych,
- synteza aspartamu
- otrzymywanie białka jaja w proszku, mrożonej masy
jajecznej
- otrzymywanie żelatyny,
a ponadto:
- przemysł futrzarski (wytrawianie skór owczych) i skórzany
(depilacja skór świńskich),
przemysł fotochemiczny (odzysk srebra z odpadów)
13
ZASTOSOWANIE CELULAZ
Drobnoustroje
Zastosowanie
Actinomyces sp.
Aspergillus niger
Cellulomonas
Clostridium thermocellum
Fusarium sp.
Humicola insolens
Sporotrichum sp.
Streptomyce sp.
Thelavia terrestris
Thermoascus aurantiacus
Thermomonospora sp.
Trichoderma reesei
⇒
obróbka ziarna kakaowego przed ekstrakcją
⇒
produkcja sosów
⇒
ekstrakcja białek roślinnych, np. z zielonej
herbaty)
⇒
rozluźnianie tkanek roślinnych przed
ekstrakcją i tłoczeniem (przetwórstwo
owoców i warzyw)
14
CELE BADAŃ
CELE BADAŃ
- IZOLOWANIE SZCZEPÓW
- IZOLOWANIE SZCZEPÓW
SZCZEGÓLNIE UZDOLNIONYCH
SZCZEGÓLNIE UZDOLNIONYCH
POD WZGLĘDEM AKTYWNOŚCI
POD WZGLĘDEM AKTYWNOŚCI
ENZYMATYCZNYCH - O DUŻYM
ENZYMATYCZNYCH - O DUŻYM
POTENCJALE BIOTECHNOLOGICZNYM;
POTENCJALE BIOTECHNOLOGICZNYM;
- OKREŚLENIE UDZIAŁU GRZYBÓW
- OKREŚLENIE UDZIAŁU GRZYBÓW
W BIODEGRADACJI I BIODETERIORACJI
W BIODEGRADACJI I BIODETERIORACJI
NATURALNYCH I SYNTETYCZNYCH
NATURALNYCH I SYNTETYCZNYCH
MEDIÓW;
MEDIÓW;
- OKREŚLENIE CECH DETERMINUJĄCYCH
- OKREŚLENIE CECH DETERMINUJĄCYCH
WIRULENCJĘ GRZYBÓW
WIRULENCJĘ GRZYBÓW
PATOGENNYCH.
PATOGENNYCH.
15
ZAKRES BADAŃ
ZAKRES BADAŃ
- AKTYWNOŚĆ LIPOLITYCZNA
- AKTYWNOŚĆ LIPOLITYCZNA
(GŁÓWNY NACISK)
(GŁÓWNY NACISK)
- AKTYWNOŚĆ PROTEOLITYCZNA
- AKTYWNOŚĆ PROTEOLITYCZNA
NA KAZEINIE I ŻELATYNIE
NA KAZEINIE I ŻELATYNIE
- AKTYWNOŚĆ AMYLOLITYCZNA
- AKTYWNOŚĆ AMYLOLITYCZNA
NA SKROBI ROZPUSZCZALNEJ
NA SKROBI ROZPUSZCZALNEJ
- AKTYWNOŚĆ CELULOLITYCZNA
- AKTYWNOŚĆ CELULOLITYCZNA
- INNE AKTYWNOŚCI
- INNE AKTYWNOŚCI
16
WSKAŹNIK AKTYWNOŚCI
WSKAŹNIK AKTYWNOŚCI
ENZYMATYCZNEJ
ENZYMATYCZNEJ
NA POŻYWKACH
NA POŻYWKACH
STAŁYCH
STAŁYCH
SZEROKOŚĆ SREFY
SZEROKOŚĆ SREFY
HYDROLIZY (A)
HYDROLIZY (A)
/ŚREDNICA KOLONII (B)
/ŚREDNICA KOLONII (B)
17
BADANIA AKTYWNOŚCI
BADANIA AKTYWNOŚCI
ENZYMATYCZNEJ
ENZYMATYCZNEJ
THERMOMYCES
THERMOMYCES
LANUGINOSUS
LANUGINOSUS
18
DLACZEGO
DLACZEGO
THERMOMYCES
THERMOMYCES
LANUGINOSUS
LANUGINOSUS
?
?
GRZYB TERMOFILNY,
GRZYB TERMOFILNY,
WYTWARZAJĄCY
WYTWARZAJĄCY
TERMOSTABILNE, WYSOKO
TERMOSTABILNE, WYSOKO
WYDAJNE ENZYMY:
WYDAJNE ENZYMY:
LIPAZY
LIPAZY
(NOVO NORDISK)
(NOVO NORDISK)
AMYLAZY
AMYLAZY
KSYLANAZY
KSYLANAZY
CELULAZY
CELULAZY
PROTEAZY
PROTEAZY
INNE
INNE
19
STREFA HYDROLIZY WOKÓŁ
STREFA HYDROLIZY WOKÓŁ
KOLONII
KOLONII
T. LANUGINOSUS
T. LANUGINOSUS
NA POŻYWCE Z TRÓJBUTYRYNĄ (TBA)
NA POŻYWCE Z TRÓJBUTYRYNĄ (TBA)
AKTYWNOŚĆ
AKTYWNOŚĆ
LIPOLITYCZNA
LIPOLITYCZNA
20
STREFA HYDROLIZY WOKÓŁ
STREFA HYDROLIZY WOKÓŁ
KOLONII
KOLONII
T. LANUGINOSUS
T. LANUGINOSUS
NA POŻYWCE Z OLIWĄ
NA POŻYWCE Z OLIWĄ
AKTYWNOŚĆ
AKTYWNOŚĆ
LIPOLITYCZNA
LIPOLITYCZNA
21
STREFA HYDROLIZY WOKÓŁ
STREFA HYDROLIZY WOKÓŁ
KOLONII
KOLONII
T. LANUGINOSUS
T. LANUGINOSUS
NA POŻYWCE Z OLEJEM
NA POŻYWCE Z OLEJEM
SŁONECZNIKOWYM
SŁONECZNIKOWYM
AKTYWNOŚĆ
AKTYWNOŚĆ
LIPOLITYCZNA
LIPOLITYCZNA