„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Leszek Świdziński

Zastosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi do montażu
i wykończania obuwia 744[02].Z2.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Bogusław Woźniak
mgr Barbara Różańska



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Leszek Świdziński



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[02].Z2.04
„Zastosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi do montażu i wykończania obuwia” zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu Obuwnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

4

3.

Cele kształcenia

5

4.

Materiał nauczania

6

4.1. Zasady bezpiecznej obsługi i konserwacji maszyn i urządzeń do montażu

i wykończania obuwia

6

4.1.1.

Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

8

4.1.3. Ćwiczenia

8

4.1.4. Sprawdzian postępów

10

4.2. Maszyny

do

ćwiekowania

cholewek

i

wykonywania

operacji

poprzedzających i kończących proces ćwiekowania

11

4.2.1. Materiał nauczania

11

4.2.2. Pytania sprawdzające

23

4.2.3. Ćwiczenia

23

4.2.4. Sprawdzian postępów

25

4.3. Maszyny do montażu i wykończania obuwia

26

4.3.1. Materiał nauczania

26

4.3.2. Pytania sprawdzające

40

4.3.3. Ćwiczenia

40

4.3.4. Sprawdzian postępów

42

5.

Sprawdzian osiągnięć

43

6. Literatura

48

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zastosowaniu maszyn, urządzeń

i narzędzi do montażu i wykończania obuwia.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 744[02].Z2 „Maszyny i urządzenia

obuwnicze” jest wyeksponowane na schemacie zamieszczonym poniżej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

i instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Wiadomości
dotyczące przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
ś

rodowiska znajdziesz w jednostce modułowej 744[02].O1.01 „Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska”.

Schemat układu jednostek modułowych

744[02].Z2.01

Charakteryzowanie części,

mechanizmów, maszyn i urządzeń

obuwniczych

744[02].Z2.02

Użytkowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do rozkroju materiałów oraz
opracowania elementów spodu obuwia

744[02].Z2

Maszyny i urz

ą

dzenia obuwnicze

744[02].Z2.03

Użytkowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do wytwarzania

cholewek

744[02].Z2.04

Zastosowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do montażu
i wykończania obuwia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony
przeciwpożarowej podczas montażu i demontażu maszyn i urządzeń,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

rozpoznawać podstawowe części maszyn i urządzeń,

−

wyjaśniać zasady współdziałania części i mechanizmów maszyn,

−

posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną,

−

stosować i zamieniać jednostki układu SI,

−

wykonywać proste obliczenia matematyczne,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dobrać maszyny, urządzenia i narzędzia do różnych systemów montażu i technik
wykończania obuwia,

−

określić zasady działania i obsługi urządzeń do nawilżania cholewek,

−

określić zasady działania i obsługi ćwiekarek,

−

dobrać oprzyrządowanie do operacji ćwiekowania w zależności od kształtu kopyt,
rodzaju materiału i stosowanego systemu montażu,

−

określić zasady działania urządzeń do stabilizacji kształtów cholewek,

−

dobrać parametry pracy urządzeń transportowych,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia do montażu i wykończania obuwia,

−

posłużyć się dokumentacją techniczną i technologiczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Zasady bezpiecznej obsługi i konserwacji maszyn i urządzeń
do montażu i wykończania obuwia

4.1.1. Materiał nauczania

Zagrożenia występujące podczas wytwarzania obuwia w oddziale montażu

Procesy technologiczne odbywające się w oddziałach montażowych stwarzają liczne

zagrożenia zdrowia i bezpieczeństwa pracowników tam zatrudnionych. Powodem ich są
ulatniające się podczas operacji zmywania rozpuszczalnikami organicznymi elementów
obuwia, halogenizacji oraz przesuszania błon klejowych szkodliwe opary związków
chemicznych. Dodatkowym zagrożeniem są pyły powstające podczas operacji drasania
i ścierania elementów skórzanych z gumy i tworzyw sztucznych oraz zagrożenia wynikające
z obsługi maszyn do montażu obuwia. Powszechność występowania operacji klejenia
i związane z tym duże ilości odparowujących łatwopalnych rozpuszczalników organicznych
stwarza realne wystąpienie zagrożenia pożarowego w oddziałach montażu. Dlatego
przestrzeganie przepisów ochrony przeciwpożarowej obowiązujących w oddziałach montażu
i wykończania obuwia jest jednym z ważniejszych obowiązków.

Znaczące zagrożenie dla zdrowia pracowników przebywających w oddziałach montażu

stanowią związki chemiczne, ponieważ ilość obuwia produkowanego z wykorzystaniem
klejów rozpuszczalnikowych, które w procesie technologicznym wymagają przesuszenia
błony klejowej poprzez odparowanie rozpuszczalników jest największa. Operacje te
wykonywane są na stanowiskach wyposażonych w system wentylacji, ale nawet takie
rozwiązanie nie gwarantuje usunięcie z pomieszczenia hali produkcyjnej szkodliwych
oparów. Dodatkowym źródłem zanieczyszczenia powietrza oparami rozpuszczalników
organicznych są operacje zmywania podeszew rozpuszczalnikami oraz przemywania
związkami halogenizującymi podeszew z kauczuku termoplastycznego.

Badania zanieczyszczenia powietrza związkami organicznymi potwierdzają, że

największe stężenie toksycznych związków organicznych mogących skazić powietrze
w oddziale montażu osiągają opary acetonu, toluenu, octanu etylu, benzenu oraz benzyny
ekstrakcyjnej, czyli rozpuszczalników wchodzących w skład klejów montażowych.
Dodatkowym źródłem zanieczyszczenia powietrza na oddziale montażu są bardzo szkodliwe
opary związków halogenizujących używanych do przemywania podeszew z kauczuków
termoplastycznych. Zużycie tych preparatów jest niewielkie w odniesieniu do innych
rozpuszczalników, ale z uwagi na obecność halogenków wchodzących w ich skład są
szczególnie niebezpieczne.

Niektóre operacje wykonywane w oddziałach montażu (np.: drasanie cholewki

ć

wiekowanej na teksy) mogą powodować iskrzenie, które w zetknięciu z oparami

łatwopalnych rozpuszczalników w atmosferze hali produkcyjnej mogą inicjować pożar lub
nawet eksplozję.

W oddziałach montażu obuwia osoby obsługujące niektóre maszyny obuwniczych np.

oklepywarki, wystawione są na działanie wibracji definiowanej jako drgania mechaniczne
przekazywane bezpośrednio do narządów człowieka. Robotnicy zatrudnieni przy obsłudze
maszyn z tej grupy, cierpią na schorzenia określane mianem „martwej ręki”.

Procesy technologiczne, takie jak: ścieranie, drasanie, frezowanie są źródłem zapylenia

powietrza na halach montażowych. Przy drasaniu podeszew i podpodeszew skórzanych ze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

skór garbowania chromowego pyły poza substancjami pochodzenia organicznego zawierają
pewne ilości chromu, który wywiera szkodliwe działania na błony śluzowe górnych dróg
oddechowych.

W zależności od wielkości ziaren pyły dzielimy na duże (powyżej 50

µ

m, osiadające po

kilku minutach), średnie (od 5 – 50

µ

m, utrzymujące się w powietrzu przez kilka godzin)

i małe (poniżej 5

µ

m, utrzymujące się w powietrzu przez kilka dni).

Działanie pyłów na organizm ludzki jest uzależnione od następujących czynników:

stężenia pyłów w powietrzu wyrażonego w mg/m

3

, wielkości cząstek, właściwości

chemicznych oraz rodzaju pracy.

Wysoki stopień zagrożenia w oddziałach montażu stwarzają maszyny i urządzenia

z uwagi na specyfikę operacji technologicznych oraz skomplikowane ruchy elementów
roboczych wykonywanych przez maszyny w celu wykonania poszczególnych operacji.
Znajomość tzw. strefy zagrożenia maszyn ma istotne znaczenie w celu ograniczenia
niebezpieczeństw związanych z ich obsługą.

Strefami zagrożenia maszyn określa się przestrzenie znajdujące się wewnątrz lub na

zewnątrz maszyn, w których może dojść do zetknięcia się pracownika z ruchomymi częściami
maszyn, narzędzi, skrawanymi cząstkami lub strużynami, w wyniku czego może nastąpić
uszkodzenie ciała.

Podobnie jak podczas obsługi innych maszyn obuwniczych, zagrożenie stwarzają

wszystkie ruchome i obracające się części oraz nieosłonięte sprzęgła, przekładnie pasowe
i zębate, części maszyn i narzędzia, noże taśmowe i tarczowe, kleszcze, młotki, nakłuwaki,
igły itp. Ochrona przed wypadkami w oddziałach montażu wymaga ciągłej kontroli
poprawności działania maszyn i narzędzi, urządzeń wentylacyjnych i przedmiotów ochrony
osobistej. Szczegółowe wytyczne odnośnie prawidłowego postępowania i użytkowania
maszyn

montażowych

zawarte

są

w

instrukcji

obsługi

maszyny.

Zapoznanie

z niebezpieczeństwami występującymi podczas obsługi maszyny oraz zasadami prawidłowej
obsługi urządzenia jest gwarancją zapewnienia bezpieczeństwa podczas obsługi maszyn
w oddziałach montażu

.

Zasady prawidłowej obsługi i konserwacji maszyn montażowych

Przestrzeganie zasad prawidłowej obsługi zawartej w instrukcji użytkowania jest

warunkiem długotrwałej i bezawaryjnej eksploatacji maszyn montażowych. Przestrzeganie
przez pracownika obsługującego maszynę zaleceń producenta związanych z jej konserwacją,
najczęściej ogranicza się do czynności związanych z utrzymaniem porządku na stanowisku
pracy, dokonywaniem regulacji niezbędnych do prawidłowego wykonywania czynności na
maszynie (regulacja uciągu kleszczy ćwiekarki, siły wbijania teksów) oraz przeprowadzania
okresowych uzupełnień środka smarowego prowadnic, łożysk ślizgowych i innych miejsc
ruchowych wskazanych przez producenta w instrukcji obsługi.

Pracownik obsługujący maszynę nie jest uprawniony do jej naprawy lub dokonywania

regulacji mechanizmów w przypadku awarii maszyny. Powinien natychmiast fakt wystąpienia
awarii zgłosić przełożonemu, który zleci wykonanie naprawy odpowiednim służbom
technicznym. Czynności związane z wymianą płynów eksploatacyjnych i smarów może
wykonać wykwalifikowany mechanik zgodnie z harmonogramem opracowanym przez
producenta maszyny uwzględniając rodzaj oraz czas wymiany środków smarowych.

W celu przedłużenia okresu eksploatacji maszyn i urządzeń, w zakładach przemysłowych

wprowadzany jest system planowo – zapobiegawczych napraw, który obejmuje całokształt
czynności związanych z należytym użytkowaniem, konserwacją, przeglądami technicznymi
i planowaniem oraz wykonywaniem napraw maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

System ten przewiduje dokładne planowanie przeglądów i napraw oraz ustala ich zakres

oraz częstotliwość, co powoduje znaczne przedłużenie okresu eksploatacji maszyn i urządzeń.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie maszyny w oddziale montażu stwarzają podczas ich obsługi zagrożenie dla życia
lub zdrowia pracowników?

2.

Jakie zagrożenie występuje podczas obsługi parzaka do zmiękczania podnosków
termoplastycznych?

3.

Jak są zabezpieczone stanowiska do ręcznego oraz maszynowego nakładania klejów
rozpuszczalnikowych przed emisją szkodliwych oparów rozpuszczalników organicznych?

4.

Czy niebezpieczeństwo zatrucia się szkodliwymi oparami związków organicznych to
jedne zagrożenia związane z obsługa maszyn do mechanicznego nakładania klejów
rozpuszczalnikowych?

5.

Jakie niebezpieczeństwa są związane z obsługą ćwiekarek podających klej
termoplastyczny?

6.

Jakie zagrożenia stwarza ćwiekarka na teksy?

7.

Jakiego rodzaju niebezpieczeństwa związane są z obsługą oklepywarek?

8.

Dlaczego w oddziale montażu nie wolno palić papierosów ani używać otwartego ognia?

9.

Jakie czynności związane z obsługą maszyn montażowych wchodzą w zakres
obowiązków obsługującego je pracownika?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj zagrożenia występujące podczas obsługi ćwiekarki pięt na klej termoplastyczny

i teksy. Zastanów się, która maszyna stwarza większe niebezpieczeństwo podczas obsługi?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

przeanalizować zagrożenia występujące podczas obsługi ćwiekarek pięt na klej
termoplastyczny,

3)

przeanalizować zagrożenia występujące podczas obsługi ćwiekarek pięt na teksy,

4)

wypisać w kolumnach obok siebie zagrożenia występujące podczas pracy na obu
rodzajach urządzeń,

5)

porównać rodzaj zagrożeń występujących podczas obsługi obu typów maszyn i wskazać
bardziej niebezpieczną,

6)

zaprezentować swoja pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp obowiązująca w oddziale montażu obuwia,

−

instrukcja obsługi ćwiekarki pięt na klej termoplastyczny,

−

instrukcja obsługi ćwiekarki pięt na teksy,

−

przybory do pisania,

−

kartki formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Ćwiczenie 2

Opracuj zestaw czynność poprzedzających rozpoczęcie pracy na prasie do prasowania

obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

zapoznać się z instrukcją obsługi prasy do prasowania obuwia,

3)

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi w oddziale montażu,

4)

wypisać zagrożenia związane z obsługa prasy do prasowania obuwia,

5)

opracować zestaw czynności, które należy wykonać przed i w trakcie obsługi prasy do
prasowania obuwia,

6)

zaprezentować swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje obsługi prasy hydraulicznej do prasowania obuwia,

−

instrukcja bhp obowiązująca w oddziale montażu obuwia,

−

kartka papieru w kratkę,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wypisz niebezpieczne lotne rozpuszczalniki organiczne zawarte w klejach montażowych

na podstawie ich składu chemicznego. Określ sposób postępowania z tymi związkami na
etapie produkcji obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

zapoznać się z instrukcją obsługi pras do przyklejania elementów z klejem
rozpuszczalnikowym,

3)

wypisać zagrożenia na kartce,

4)

zaprezentować swoją pracę i porównać z wynikami innych uczniów.

Wyposażenie stanowiska:

−

instrukcja bhp obowiązująca w oddziale montażu obuwia,

−

zasady obchodzenia się z rozpuszczalnikowymi klejami obuwniczymi,

−

instrukcja obsługi wybranego kleju montażowego zawierająca jego skład chemiczny,

−

kartka papieru w kratkę,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

scharakteryzować niebezpieczeństwa związane z obecnością lotnych
związków organicznych w atmosferze oddziału montażu?

2)

określić sposoby usuwania oparów rozpuszczalników ze stanowiska
do nanoszenia klejów rozpuszczalnikowych?

3)

wskazać preparaty używane podczas montażu obuwia, które oprócz
rozpuszczalników zawierają szkodliwe związki chemiczne?

4)

określić warunki bezpiecznej pracy na ćwiekarkach?

5)

wskazać niebezpieczeństwa związane z obsługą pras do prasowania
obuwia?

6)

zdefiniować pojęcie „strefa zagrożenia maszyny”?

7)

określić zasady prawidłowej obsługi i konserwacji maszyn do
montażu obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.2.

Maszyny do ćwiekowania cholewek i wykonywania operacji
poprzedzających i kończących proces ćwiekowania

4.2.1. Materiał nauczania

Podczas ćwiekowanie, cholewka zostaje uformowana na bryle kopyta oraz trwale

połączona z podpodeszwą. Jest to proces przygotowania wierzchu obuwia do montażu
z pozostałymi częściami spodu, który przeprowadza się etapowo, na następujących maszynach
i urządzeniach:
a) przygotowania cholewek do ćwiekowania: urządzenia do wklejania podnosków

chemoutwardzalnych, maszyny do obciągania zakładek i formowania pięt, urządzenia do
nawilżania cholewek, maszyny do wstępnego formowania cholewek,

b) przymocowania podpodeszew do kopyta,
c) ćwiekowania cholewek,
d) wykonania czynności końcowych po ćwiekowaniu: wyjmowanie klamerek lub teksów,

oklepywanie fałd po ćwiekowaniu lub kalibrowanie, stabilizacja obuwia.

Wykorzystanie poszczególnych maszyn i urządzeń w procesie montażu obuwia,

uzależnione jest od stosowanej technologii oraz dostępnego parku maszynowego. Niektóre
operacje można wykonać ręcznie (np. przymocowanie podpodeszew do kopyta za pomocą
teksów, ćwiekowanie ręczne za pomocą kleszczy lub usuwanie klamerek za pomocą
wyciągacza klamerek) w przypadku braku odpowiednich maszyn, jednak znacznie obniża się
w ten sposób wydajność oraz jakość produkowanego obuwia.

Bardzo ważnym zagadnieniem w oddziałach montażu jest transport międzyoperacyjny, od

organizacji którego zależy wydajność jak również płynność produkcji. Spośród najczęściej
stosowanych w oddziałach montażu, należy wyróżnić transport oparty na wymuszonym rytmie
pracy, sprawdzający się w zakładach zatrudniających pracowników o niskiej motywacji do
wykonywanych zadań produkcyjnych i nie utożsamiających się z firmą. Bardziej humanitarną
formą transportu międzyoperacyjnego jest system wykorzystujący rytm niewymuszony,
w którym każdy pracownik może wstrzymać na krótką chwilę przemieszczanie elementów na
taśmie, mający zastosowanie w firmach zatrudniających wykwalifikowanych i świadomych
pracowników.

Maszyny i urządzenia do wykonywania operacji poprzedzających ćwiekowanie
cholewek

Urządzenia do wklejania podnosków chemoutwardzalnych

Wklejanie podnosków wykonuje się najczęściej podczas montażu cholewek w oddziałach

szwalni, dlatego maszyny do wklejania podnosków termoplastycznych zostały omówione
w jednostce modułowej 744[02].Z2.03. Uplastycznione w procesie nawilżania cholewki
podnoski zostają uformowane podczas ćwiekowania i przyjmują kształt czubka kopyta.
Również podnoski z włóknin, tkanin i dzianin, a także ze skóry są przyklejane w fazie szycia
cholewek.

Podnoski chemoutwardzalne, ze względu na ich specyfikę i skład chemiczny oraz proces

zmiękczania i utwardzania muszą być wklejane tuż przed ćwiekowaniem. W tym celu, przed
wklejaniem, podnoski poddaje się aktywacji chemicznej w specjalnych maszynach
i urządzeniach. Proces aktywacji i czas jej trwania jest zróżnicowany i wynosi od kilku minut
do kilkunastu godzin. Czas utwardzania, w zależności od sposobu aktywacji trwa od
kilkudziesięciu minut do kilku godzin, co w sposób oczywisty ogranicza stosowanie tego typu
podnosków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Maszyny do obciągania zakładek i formowania pięt

W celu usztywnienia piętowej części obuwia oraz zapewnienia jej estetycznego i trwałego

wyglądu, pomiędzy tylnik i zapiętek cholewki wkleja się zakładkę. W praktyce przemysłowej
najczęściej stosuje się zakładki formowane, których trwały kształt nadany podczas ich
wytwarzania odpowiada kształtowi części piętowej obuwia oraz zakładki termoplastyczne,
którym odpowiedni kształt nadawany jest podczas operacji formowania pięty.

Obciągarki zakładek

Obciągarka zakładek, służą do trwałego łączenia zakładek formowanych z cholewką.

Ponieważ zakładki formowane posiadają nadany na etapie wytwarzania kształt odpowiadający
kształtowi pięty obuwia, po ich wklejeniu, cholewka zostaje uformowana części piętowej.

Widok obciągarki zakładek pokazany jest pokazana na rysunku 1.

1

2

3

Rys. 1. Obciągarka zakładek [7]

Roboczą częścią maszyny są: metalowe grzane formy 1, na które zakładana jest cholewka

z włożoną uformowaną zakładką, kleszcze 2 służące do naciągnięcia cholewki z zakładką na
formę oraz poduszki zaprasowujące 3, które dociskając cholewkę do rozgrzanej formy
zapewniają równomierne wklejenie zakładki i zapobiegają powstawaniu fałd i zmarszczek.

Formowarki pięt

Formowarki pięt służą do wklejania zakładek termoplastycznych do części piętowej

obuwia z równoczesnym formowaniem zakładki w celu nadania jej odpowiedniego kształtu.

W przeciwieństwie do obciągarek zakładek, maszyny te wyposażone są w dwie formy,

odpowiadające swoim kształtem bryle pięty, przy czym forma oznaczona numerem 1 jest
ogrzewana a oznaczona numerem 2 chłodzona. Zasada działania maszyny pokazanej na
rysunku 2, polega na rozgrzaniu (uplastycznieniu) zakładki termoplastycznej wraz z cholewką
na formie ogrzewanej 1 z równoczesnym jej naprężeniu w kierunku podłużnym cholewki za
pomocą kleszczy 4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

1

2

3

4

Rys. 2. Formowarki pięt (jedni i dwustanowiskowa) [8]

W celu równomiernego dociśnięcia do formy, cholewka jest dociskana poduszką

zaprasowującą 3. Cholewka na kopycie ogrzewanym znajduje się przez 4 ÷ 5 sekund, po czym
zostaje z niego zdjęta i przeniesiona do ustabilizowania na kopyto zimne. Kompletne
stanowisko robocze składa się z formy ogrzewanej i chłodzonej a maszyna najczęściej jest
wyposażona w dwa stanowiska robocze

.

Urządzenia do nawilżania cholewek

Parzak czubków służy do uplastyczniania czubka cholewki wraz z wklejonym

podnoskiem termoplastycznym bezpośrednio przed zaćwiekowaniem, poprzez ich
jednoczesne nawilżenie i podgrzanie.

Na rysunku 3 pokazane jest urządzenie, posiadające układ wytwarzania pary oraz

niezależny aluminiowy podgrzewacz podnoska i czubka cholewki 1. Aluminiowa obudowa
nie ulega korozji, co wydatnie przedłuża żywotność urządzenia. Maszynę można również
stosować do produkcji obuwia ze sztucznych skór, ale wówczas nie włącza się układu
wytwarzania pary.

1

Rys. 3. Różne rozwiązania konstrukcyjne parzaków do nawilżania cholewek [10]

Urządzenia te produkowane są w dwóch rodzajach, jako jedno- lub dwustanowiskowe

oraz wyposażone są w układy: elektronicznej regulacji temperatury oddzielnie dla formy
dolnej i górnej, regulacji czasu aktywizacji, regulacji ilości podawanej pary wodnej
z możliwością wyłączenia podawania pary wodnej oraz w urządzenia kontrolujące poziom
wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Aktywatory parowe

Aktywator parowy przeznaczony jest do aktywacji (zmiękczenia i uplastycznienia) gorącą

parą wodną przyszew cholewek przed ich formowaniem.

Urządzenia pokazane na rysunku 4 stosowane są do uplastyczniania podnosków

termoplastycznych i przyszew cholewek przed operacją formowania na formowarkach
przyszew lub przed formowaniem przyszwy poprzez wszywanie tasiemki w obuwiu
produkowanym w systemie California.

Maszyny te zbudowane podobnie do pras pneumatycznych, wyposażone są w dwie

ogrzewane płyty (górną 1 i dolną 2) dociskane do siebie siłownikiem pneumatyczny oraz
w zbiornik na wodę 3. Pozwalają na dokładną i skuteczną aktywację przyszew cholewek
w ciągu 3 ÷ 5 sekund.

1

2

3

3

Rys. 4. Różne rozwiązania konstrukcyjne aktywatorów przyszew cholewek [7]

Aktywatory parowe przyszew cholewek wyposażone są w elektronicznie sterowany układ

regulacji temperatury oraz czasu aktywacji. Również ilości pary wodnej podawanej na górną
i dolną formę podlega regulacji z możliwością całkowitego odłączenia podawania pary na
formę górną w przypadku stosowania na przyszwę skór delikatnych.

Maszyny do formowania cholewek

Maszyna pokazana na rysunku 5, przeznaczona jest do nadawania przestrzennego kształtu

przyszwie w gotowych cholewkach poprzez dociśnięcie jej elastyczną gumową poduszką do
ogrzewanej metalowej formy, przy czym stopień uzyskanego uformowania regulowany jest
poprzez zmianę parametrów pracy maszyny (siły docisku, temperatury formy i czasu docisku).

Wstępne formowanie cholewek jest operacją ułatwiającą ćwiekowanie, wpływa przy tym

na zwiększenie estetyki obuwia oraz zwiększa współczynnik zachowania kształtu obuwia.
Formowarki przyszew stosuje się podczas produkcji obuwia systemami montażu, które
w założeniach konstrukcyjnych wymagają wstępnego formowania cholewek, np. w systemie
gdynkowym typu California lub w obuwiu ćwiekowanym za pomocą sznurka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rys. 5. Maszyna do formowania przyszew cholewek [8]

Urządzenia do mocowania podpodeszwy na kopycie. Klamerkowarka

Maszyna pokazana na rysunku 6, służy do przymocowania uformowanej podpodeszwy do

kopyta produkcyjnego na czas ćwiekowania cholewki za pomocą klamerek z drutu. Metoda ta
powszechnie stosowana stwarza niebezpieczeństwo poranienia stopy w przypadku
zostawienie klamerek po procesie ćwiekowania.

Rys. 6. Mocowanie podpodeszwy do kopyta za pomocą klamerkowarki [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Aby temu zapobiec stosowane są metody łączenia podpodeszwy z kopytem bez udziału

łączników sztywnych (gwoździ, klamerek). Jedna z takich metod pokazana jest na rysunku 7.

Rys. 7. Maszyna do mocowania podpodeszwy do kopyt [7]

Maszyna znalazła zastosowanie w sytuacjach, gdy należy unikać stosowania gwoździ

i klamer do mocowania podpodeszwy. Działanie maszyny polega na nakładaniu w kilku
miejscach na kopyta dwustronnie pokrytych klejem przylepców z pianki, za pomocą których
zostaje przyklejona podpodeszwa. Po zakończeniu montażu obuwia pianka jest usuwana,
a ewentualne pozostałości nie są wyczuwalne przez stopę. Tradycyjne maszyny do mocowania
podpodeszew za pomocą klamerek lub teksów, maja podobną budowę do urządzenia
opisanego powyżej, tylko zamiast mechanizmu dozujące taśmę klejącą, wyposażone są
w głowicę do podawania i wbijania teksów lub też klamerek, których budowa i zasada
działania opisana jest przy budowie ćwiekarek.

Maszyny do ćwiekowania cholewek

Ć

wiekowanie obuwia, które polega na zaciągnięcie cholewki na kopycie w celu nadania

jej przestrzennego kształtu z równoczesnym przymocowaniem jej do podpodeszwy jest
wykonywane za pomocą skomplikowanych maszyn. Proces naciągania cholewki na kopyto
wykonywany jest za pomocą kleszczy, których zadaniem jest złapanie brzegu cholewki i po
jej naciągnięciu, przegięcie w kierunku podpodeszwy. Następnie mechanizmy służące do
przymocowania zaciągniętej cholewki do podpodeszwy za pomocą różnych łączników (klej
termoplastyczny, teksy, klamerki itp.) trwale mocują cholewkę z podpodeszwą.

Zaciąganie cholewek przeznaczonych do klejonego systemu montażu przeprowadzane na

nowoczesnych ćwiekarkach odbywa się obecnie najczęściej dwustopniowo (ćwiekowanie
czubka i przedstopia oraz ćwiekowanie pięty i śródstopia) lub trójstopniowo w przypadku
stosowania zaciągarek starszych typów (ćwiekowanie części przednie, tylnej oraz boków)
Kolejność ćwiekowania uzależniona jest od rodzaju i typu produkowanego obuwia, rodzaju
przetwarzanych materiałów, stosowanego sytemu montażu i powinna być tak dobrana, aby
zapewnić najlepszy efekt. Czynnością poprzedzającą ćwiekowanie jest przymocowywanie
podpodeszwy do kopyt.

Ćwiekarki wstępne (przedćwiekarki)

Maszyny służą do zaciągania wstępnego cholewki poprzez jej wzdłużne wyciągnięcie

oraz w przedniej części wszerz, a następnie przegięcie wyciągniętych brzegów cholewki przez
grań kopyta na podeszwę i przyczepione teksami w trzech miejscach – na czubku i po obu
stronach przedstopia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Maszyna wyposażona jest w następujące mechanizmy wykonawcze:

−

mechanizm kleszczy,

−

mechanizm podający i wbijający teksy.

Mechanizm kleszczy

Ć

wiekarka wstępna posiada potrójny układ kleszczy: środkowe, prawe boczne i lewe

boczne, które poruszają się po trajektorii pokazanej na rysunku 8. W punkcie 0 szczęki
kleszczy zwierają się chwytając brzeg cholewki. Na odcinku 0

−

1 kleszcze opuszczają się

i naciągają cholewkę naprężając i wydłużając ją. Na odcinku 1

−

2 kleszcze przeginają brzeg

cholewki przez grań kopyta, zbliżają się do siebie i jednocześnie podnoszą. W punkcie 2
następuje wbicie tekstów i rozwarcie szczęki. Następnie kleszcze przesuwają się do położenia
3, w którym zatrzymują się, zaś mechanizm podający teksty doprowadza do odpowiednich
otworów w szczękach teksy. Na odcinku 3

−

4 kleszcze zbliżają się do siebie i zatrzymują

w odległości około 2 mm do krawędzi kopyta.

Rys. 8. Schemat toru kleszczy podczas zaciągania wstępnego cholewki [6, s.163]

Każdy układ kleszczy posiada własny mechanizm napędu, dzięki któremu szczęki

kleszczy są zamykane na brzegu cholewki, a następnie przemieszczane w celu odpowiedniego
naciągnięcia cholewki.
Mechanizm podający i wbijający teksy

Mechanizm służy do podawania pięciu teksów w ciągu jednego cyklu roboczego

ć

wiekarki. Mechanizm ten składa się z bębna, prowadnic z kanalikami, płytki oddzielającej

teksy oraz zespołu rozdzielacza.

Bęben z umieszczonymi wewnątrz czerpakami służy do podawania teksów do kanalików,

w których się one układają. Bęben przystosowany jest do podawania teksów dwóch rodzajów.
Bęben 1 wykonuje ruch obrotowy, natomiast płytka oddzielająca sortuje teksy i podaje je
pojedynczo do otworków rozdzielacza wykonanego w postaci kółka, które na powierzchni
czołowej ma pięć równomiernie rozmieszczonych otworków, w które teksy wpadają łbami
w dół. Następnie mechanizm wbijający teksy pokazany na rysunku 9, wbija jednocześnie
teksy po obu bokach po dwa i jeden w środku czubka zaciąganej cholewki za pomocą
młotków.

Mechanizm wbijający teksy łączy podpodeszwę z cholewką w chwili, gdy zostanie ona

przegięta przez grań kopyta. Młotek 1 zamocowany jest w suwaku 2, który przemieszcza się
w podłużnym rowku wahacza 3 umocowanego w korpusie maszyny. W celu ułatwienia
zaginania końców wbijanych teksów, młotek ustawiony jest pod kątem w stosunku
płaszczyzny pionowej. Wbijanie teksów realizowane jest poprzez uderzenie młotkiem 1
spowodowane działaniem sprężyny 4 oddziaływującej na dzwignię 5 i łącznik 6 połączony
z suwakiem 2. Podnoszenie młotka wykonuje krzywka 7 zamocowana na wale napędowym 8.
Obrót krzywki powoduje przemieszczanie suwaka w wahaczu 3 do góry z równoczesnym
podnoszeniem młotka

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Rys. 9. Schemat mechanizmu wbijającego teksy [6, s. 173]

Regulacja siły uderzenia młotka odbywa się poprzez zmianę stopnia skręcenia sprężyny

10. Uchwyt podający teksy 11 zamocowany jest na końcu wodzika 9.

Maszyny do ćwiekowania boków za pomocą klamerek działały na podobnej zasadzie jak

opisane wcześniej ćwiekarki z tym, że zamiast mechanizmu podające i wbijającego teksy
posiadały mechanizmy do tworzenia i wbijania klamerek z drutu.

Mechanizm formujący klamerki

Z mechanizmem podającym i odcinającym, współpracuje mechanizm formujący klamerki

pokazany na rysunku 10. W jego skład wchodzi trzpień formujący 1 o kształcie
odpowiadającym klamerce oraz tulejka 2 wykonująca ruch w dół i w górę.

Rys. 10. Zasada działania mechanizmu formującego klamerki [6, s. 177]: a – odcięcie drutu,

b – formowanie klamerki, c – wbijanie klamerki

Odmierzony i ucięty przez mechanizm podająco-odcinający drut, jest formowany przez

tulejkę 2 wykonującą ruch w dół na trzpień 1. Następnie uformowana klamerka jest wbijana
przez młotek 3 za pośrednictwem prowadnika klamerki 4. Wbicie klamerki następuje
w chwili, gdy brzeg cholewki zostanie przegięty przez krawędź podpodeszwy.

Ć

wiekarki mechaniczne, w których ruchy poszczególnych mechanizmów odbywają się za

pośrednictwem układów przekładni, dzwigni i mechanizmów w nowoczesnych maszynach
ć

wiekujących zostały zastąpione przez układy mechatroniczne sterowane mikroprocesorami.

drut

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Skomplikowane

układy mechanicznego napędu wyparły siłowniki pneumatyczne

i hydrauliczne, którymi można łatwiej sterować, a uzyskiwane dokładności procesu
ć

wiekowania są znacznie wyższe.

Nowoczesna ćwiekarka czubków

Pokazana na rysunku 11 ćwiekarka czubków jest nowoczesną maszyną, która dzięki

sterowaniu wszystkich mechanizmów mikroprocesorem umożliwia pełną regulację siły

Obszar ćwiekowania

Rys. 11. Ćwiekarka czubków [opracowanie własne]

uciągu kleszczy, ilości podawanego kleju, pochylenia i skłonu kopyta. Maszyna wyposażona
jest w system podawania kleju bez koronki, dzięki czemu istnieje możliwość
zaprogramowania różnych rodzajów kopyt.

Ćwiekarka pięt i boków pokazana na rysunku 12, jest zaawansowaną technicznie

maszyną umożliwiającą równoczesne zaciąganie pięty i boków cholewki.

Maszyna jest wyposażona w system podawania kleju termoplastycznego oraz teksów,

dzięki czemu możliwe jest ćwiekowanie pięty i boków za pomocą kombinacji tych łączników.

Możliwość przeprowadzenia procesu technologicznego ćwiekowania z zachowaniem

dużej precyzji w dwóch operacjach jest dużym udoskonaleniem procesu technologicznego
montażu obuwia. Wpływa na znaczące skrócenie operacji ćwiekowania jak również zwiększa
jakość procesu. Nowoczesne rozwiązania stosowane w ćwiekarkach, umożliwiają stosowanie
różnych technik łączenia cholewki z podpodeszwą a tym samym pozwalają stosować je do
ć

wiekowania cholewek przeznaczonych do różnych systemów montażu. W pełni

zautomatyzowany proces ćwiekowania umożliwia zatrudnianie do obsługi tych maszyn
pracowników nie posiadających wysokich kwalifikacji, co nie było możliwe w przypadku
obsługi ćwiekarek starszych typów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Obszar ćwiekowania

Rys. 12. Uniwersalna ćwiekarka pięt i boków [opracowanie własne]

Maszyny do wykonania czynności kończących proces ćwiekowania

Zaćwiekowana cholewka jest trwale połączona z podpodeszwą oraz posiada przestrzenny
kształt odpowiadający kształtowi kopyta. Przed przystąpieniem do operacji związanych
z montażem obuwia konieczne jest wykonanie czynności związanych z utrwaleniem kształtu
cholewki oraz przygotowaniem brzegów zaćwiekowanej cholewki do następnych operacji.

W tym celu należy:

−−−−

usunąć klamerki,

−−−−

oklepać fałdy po ćwiekowaniu lub przeprowadzić tzw. kalibrowanie,

−−−−

przeprowadzić stabilizację kształtu.

Klamerki użyte do połączenia podpodeszwy z kopytem, po procesie ćwiekowania należy
usunąć ręcznie za pomocą odpowiednio skonstruowanego (ukształtowanego) przyrządu
nazywanego wyciągaczem klamerek.

Zaćwiekowany brzeg cholewki tworzy fałdy powstałe z nadmiaru materiału wierzchniego

oraz łączników (teksy, klamerki, klej termoplastyczny) użytych do połączenia cholewki
z podpodeszwą. Przed przymocowaniem podeszew powstałe w procesie zaciągania fałdy
muszą być wygładzone, a nadmiar materiału usunięty. Proces ten można wykonać poprzez
kalibrowanie obuwia na specjalnych prasach tzw. kalibrowarkach wyposażonych
w odpowiednie formy do kalibrowania. Maszyna do kalibrowania posiada konstrukcję
podobną do prasy hydraulicznej do przyklejania spodów obuwia. Forma do kalibrowania
pokazana na rysunku 13, składa się z dwóch płyt 1 i 2, sprężyn 3 i 4 oraz czubka 5, śródstopia
6 i pięty 7, przegubowo połączonych ze sobą w punktach 8 i 9.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Rys 13. Schemat mechanizmów roboczych formy do kalibrowania zaćwiekowanego obuwia [5. s.160]

Ustawienie części piętowej odbywa się przy pomocy dwóch krótkich zębatek 10, które

połączone są przegubem 12 z elementem nośnym 11 w części piętowej formy. Zębatki
poruszając się na rolkach 13 mogą wykonywać przemieszczenie kątowe do góry i do dołu
dzięki umieszczonym z boku kołom zębatym 14. Jeśli piętowa część formy przemieszcza się
wraz z elementem nośnym 11, to ruch wahadłowy części czubka odbywa się tylko wokół osi
15, zamocowanej na płycie 1. Takiej regulacji części czubka i pięty, towarzyszy jednocześnie
ustawienie części śródstopia formy. Formę w części czubka ustawia się w pionie tak samo, jak
w części pięty – przy pomocy rękojeści. Przez koło zębate 16 i oś 15 rączka podnosi
i opuszcza zębatkę 17, przegubowo połączona z częścią czubka formy. Za prowadnicę dla
zębatki służy rolka 18, która przy zmianie kształtu poduszki nie tylko podnosi zębatkę 17, ale
również pozwala jej odchylać się w pionie. Taki złożony ruch zębatki konieczny jest do
szybkiego ustawienia formy zgodnie ze skłonem kopyta i wyklucza konieczność stosowania
klinów wyrównujących lub płyt. Części formy same ustawiają się zgodnie ze skłonem kopyta,
co wpływa na równomierność rozkładu nacisków i zapobiega pękaniu kopyt.

Drugim sposobem wyrównania grubości zaciągniętego brzegu cholewki jest tzw.

oklepywanie wykonywane na oklepywarkach bębnowych.

Oklepywarka składa się z korpusu i podstawy. W korpusie na osi jest zamontowane tarło

i bęben z luźno osadzonymi na osi pierścieniami (rys. 14), które działając ruchami
rotacyjnymi przy obrotach 1800 na minutę wyrównują fałdy i nierówności zawiniętego brzegu
cholewki na podpodeszwie. Maszyna ta jest wyposażona w urządzenia pyłochłonne,
usuwające włókno skóry oraz wydzielający się dym i pył. Pozostałe na brzegach podpodeszwy
fałdy powinny być jeszcze oklepane podgrzewanym młotkiem, znajdującym się nad bębnem
maszyny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Rys. 14. Zasada działania oklepywarki [3, s.147]

Stabilizacja wierzchów obuwia

Stabilizacja wierzchów obuwia ma na celu utrwalenie kształtu nadanego w procesie

ć

wiekowania cholewek, poprzez usunięcie wewnętrznych naprężeń w materiale. Metody

stabilizacji możemy podzielić na:

−

stabilizację czasową,

−

stabilizację cieplną.

Stabilizacja czasowa polegająca na pozostawieniu obuwie na kopycie na okres co

najmniej dwóch dni, aby uzyskać dostateczny stopień stabilizacji, który w literaturze fachowej
jest określany w granicach 65

÷

70%. Z uwagi na długi czas przebywania obuwia na kopycie

w warunkach produkcji przemysłowej metoda ta nie ma zastosowania.

Stabilizacja cieplna umożliwia znaczące skrócenie czasu przebywania obuwia na

kopytach dzięki wykorzystaniu ciepła. W zależności od rodzaju obuwia i metody stabilizacji
proces ten możemy skrócić nawet do kilku minut. Obuwie w procesie stabilizacji poddawane
jest działaniu suchego gorącego powietrza i wilgotnego gorącego powietrza, natomiast w celu
osuszenia promieniowaniu podczerwonemu.

Urządzenie do cieplnej stabilizacji kształtu obuwia, często nazywane stabilizatorem

pokazane jest na rysunku 15

.

Rys. 15. Urządzenie do stabilizacji kształtu obuwia [8]

Zaćwiekowane cholewki układane są na taśmie maszyny, która poruszając się

z odpowiednią prędkością, przemieszcza je do stref wilgotnego, a następnie gorącego
powietrza w celu usunięcia naprężeń powstałych w materiale podczas ćwiekowania cholewki.

Parametry technologiczne, takie jak temperatura oraz czas przebywania obuwia w komorze
stabilizującej są dowolnie regulowane dlatego maszyna może być wykorzystywana do
stabilizowania wszelkiego rodzaju obuwia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie operacje technologiczne należy wykonać przed procesem ćwiekowania?

2.

Jakie maszyny służą do mocowania podpodeszwy do kopyta?

3.

Jaka jest rola kleszczy w procesie ćwiekowania i po jakiej poruszają się krzywej?

4.

Jakie części cholewki są ćwiekowane w poszczególnych etapach tego procesu?

5.

Jakiego rodzaju łączniki są używane do łączenia cholewki z podpodeszwą?

6.

Co to jest kalibrowanie i oklepywanie obuwia?

7.

Jakie są rodzaje stabilizacji obuwia?

8.

W jakim celu przeprowadza się proces stabilizacji obuwia?

9.

Jakie warunki panują w komorze stabilizatora obuwia?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj mocowanie podpodeszwy do kopyta na klamerkowarce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montażu,

3)

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi klamerkowarki,

4)

przygotować materiały (kopyta produkcyjne i uformowane podpodeszwy),

5)

przygotować maszynę do pracy, sprawdzić czy jest wystarczająca ilość drutu,

6)

przyłożyć podpodeszwę do kopyta a następnie przyłożyć je do głowicy maszyny
w miejscu w którym kopyto ma wykonane otwory w okuciu,

7)

uruchomić maszynę w celu umocowania klamerki,

8)

czynności powtórzyć,

9)

sprawdzić poprawność wykonanej operacji, zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi klamerkowarki,

−

instrukcja bhp w oddziale montażu,

−

kalmerkowarka,

−

kopyta produkcyjne,

−

uformowane podpodeszwy w numeracji zgodnej z kopytami,

−

drut do klamerkowarki,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ćwiekowanie na klej termoplastyczny cholewek w czubku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montażu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

3)

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi ćwiekarki czubków na klej
termoplastyczny,

4)

przygotować materiały przeznaczone do ćwiekowania,

5)

przygotować maszynę do pracy, założyć odpowiednią do numeru wielkościowego obuwia
koronkę, włączyć układ grzejny maszyny,

6)

włączyć parzak w celu ogrzania wody i wytworzenia pary,

7)

nałożyć cholewkę na kopyto z podpodeszwą,

8)

zaktywować czubek cholewki w parzaku,

9)

wprowadzić brzeg cholewki w kleszcze ćwiekarki,

10)

uruchomić naciąg kleszczy i sprawdzić czy cholewka jest równo naciągnięta,

11)

włączyć proces ćwiekowania,

12)

sprawdzić poprawność i estetyczność wykonanej operacji, zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi ćwiekarek czubków na klej termoplastyczny,

−

instrukcja bhp w oddziale montażu,

−

ć

wiekarka czubków na klej termoplastyczny,

−

parzak do aktywowania cholewek,

−

zmontowane cholewki,

−

klej termoplastyczny,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj ćwiekowanie cholewki w pięcie na teksy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montażu,

3)

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi ćwiekarki pięt na teksy,

4)

przygotować maszynę do pracy, sprawdzić czy w zasobniku są teksy o odpowiedniej
numeracji,

5)

założyć kopyto z zaćwiekowaną w czubku cholewką na trzpień maszyny ćwiekarki,

6)

włączyć proces ćwiekowania,

7)

sprawdzić poprawność i estetyczność wykonanej operacji, zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi ćwiekarek pięt na teksy,

−

instrukcja bhp w oddziale montażu,

−

ć

wiekarka pięt na teksy,

−

zaćwiekowane w czubku na kopycie cholewki,

−

teksy,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Ćwiczenie 4

Przeprowadź proces stabilizacji zaćwiekowanego obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi stabilizatorów obuwia,

3)

przygotować zaćwiekowane cholewki do stabilizacji,

4)

włączyć stabilizator i ustawić parametry procesu, w razie potrzeby dolać wodę do
zbiornika maszyny,

5)

po osiągnięciu odpowiednich parametrów przez stabilizator rozpocząć układanie
zaćwiekowanych cholewek na taśmie stabilizatora,

6)

odebrać cholewki po procesie stabilizacji z drugiej strony urządzenia,

7)

sprawdzić poprawność wykonanej operacji,

8)

zapisać wnioski z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi stabilizatorów obuwia,

−

instrukcja bhp w oddziale montażu,

−

stabilizator obuwia,

−

zaćwiekowane cholewki,

−

woda,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wyjaśnić cel procesu ćwiekowania cholewek?

2)

opisać drogę po jakiej poruszają się kleszcze ćwiekarki?

3)

scharakteryzować łączniki stosowane do mocowania cholewki?

4)

opisać sposób formowania klamerki?

5)

omówić zasadę działania mechanizmu wbijającego teksy?

6)

opisać budowę formy do kalibrowania?

7)

wyjaśnić cel oklepywania obuwia?

8)

określić stopień stabilizacji obuwia uznawany za zadowalający?

9)

wskazać przeznaczenie wody w stabilizatorze obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.3.

Maszyny do montażu i wykończania obuwia

4.3.1.

Materiał nauczania

Czynności technologicznych, w wyniku których następuje przymocowanie podeszwy do

zaćwiekowanej cholewki nosi nazwę montażu obuwia. Montaż bezpośredni, polegający na
formowaniu i przymocowaniu podeszwy z gumy lub tworzyw sztucznych w procesie
bezpośredniego wtrysku lub wulkanizacji wykonywany jest za pomocą maszyn opisanych
w poradniku dla ucznia w jednostce modułowej 744[02].Z2.02 Użytkowanie maszyn,
urządzeń i narzędzi do rozkroju materiałów oraz opracowania elementów spodu obuwia.
Najwięcej obuwia produkowane jest metodą montażu pośredniego, polegającego na
przymocowaniu gotowej podeszwy do zaćwiekowanej cholewki za pomocą różnych
systemów, przy czym obuwia produkowanego systemem klejonym wytwarza się najwięcej.
Do podstawowych operacje technologiczne podczas produkcji obuwia system klejonym
należą:

−

ś

cieranie zaciągniętego brzegu cholewki (lub zmywanie rozpuszczalnikami organicznymi),

−

odpylanie po ścieraniu,

−

ś

cieranie lub halogenizacja brzegu podeszwy,

−

nanoszenie kleju na wypełnienia i ich wklejania,

−

nanoszenie kleju na zaciągnięty brzeg cholewki,

−

nanoszenie kleju na podeszwy,

−

nakładanie podeszew,

−

prasowanie podeszew,

−

wyjmowanie kopyt,

−

przymocowywanie obcasów.

Maszyny do mechanicznego przygotowania powierzchni i do nanoszenia kleju

Ś

cierarki (drasarki) są maszynami służącymi do ścierania powierzchni elementów

i gotowego obuwia przed naniesieniem kleju w celu nadania elementom estetycznego
wyglądu oraz zabezpieczenia ich lica przed pękaniem. Ścierarki pod względem podobieństwa
konstrukcyjnego dzieli się na: ścierarki o wrzecionie poziomym oraz ścierarki o wrzecionie
pionowym.
Ścierarka lica elementów spodowych

Ś

cierarka pokazana na rysunku 16, służy do ścierania brzegu zaćwiekowanej cholewki,

ale ze względu na kształt elementu skrawającego może być stosowana do przygotowania
podeszew do operacji klejenia.

Rys. 16. Ścierarka zaćwiekowanego brzegu cholewki [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Ścierarka wałkowa

Ś

cierarka wałkowa pokazana na rysunku 17 służy do ścierania i drapania podeszew

gumowych oraz do ścierania czoła obcasa.

Korpus maszyny stanowi trójnożna podstawa z kolumną 1, na której znajduje się

obudowa 2 wrzeciona. Z obudową wrzeciona związana jest skrzynka prędkości 3napędzana
silnikiem elektrycznym 4 skrzynka prędkości napędza wrzeciono 5 ułożyskowane
w obudowie 2. Na wrzecionie są zamocowane dwa wałki ścierne 6: lewy o średnicy 132 mm
i długości 132 mm oraz prawy o średnicy 85mm i długości 132mm. Wałki ścierne są
dwudzielne i na nich napina się taśmy ścierne. Wałek ścierny większy ma ziarno grubsze,
mniejszy – drobniejsze.

Rys. 17. Ścierarka wałkowa [6, s. 84]

Ś

cierarka wałkowa zaopatrzona jest w zespół pochłaniacza pyłu. W skład tego zespołu

wchodzi wentylator 7, napędzany oddzielnym silnikiem elektrycznym, oraz filtr 8 i pojemnik
9. Wentylator wytwarza ruch powietrza, które wciąga pył powstały podczas ścierania otworem
w obudowie wrzeciona i odpowiednimi kanałami doprowadza do filtru. Filtr powietrza
zbudowany jest podobnie jak w ścierarkach elementów obuwia.

Ścierarka wierzchów

Automatyczna ścierarka wierzchów (rys. 18) służy do drapania brzegów cholewki

i oczyszczania ich po drapaniu z pyłu.

Maszyna wyposażona jest w automatyczny system prowadzenia szczotki ścierającej,

dzięki czemu możliwe jest równomierne ścieranie zaćwiekowanego brzegu cholewki bez
względu na zastosowany rodzaj materiału wierzchu. Prędkość obrotowa szczotki oraz
prędkość jej przesuwu po obrabianym materiale mogą być dobierane w zależności od rodzaju
materiału cholewki. Maszyna posiada układ umożliwiający kompensację zmiany średnicy
szczotki wynikającą z jej zużywania się na skutek ścierania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Rys. 18. Automatyczna ścierarka zaćwiekowanego brzegu cholewki [7]

Elementem wykonawczym urządzenia jest szczotka druciana, której ruchami roboczymi

steruje komputer. Umożliwia to, podczas wykonywania ścierania, unikać uszkodzeń szwów
oraz przetarć materiału cholewki.

Nakładarka kleju na elementy spodowe obuwia

Nakładarka pokazana na rysunku 19 służy do nanoszenia warstwy kleju na płaskie

elementy spodowe obuwia.

Maszyna składa się z kolumny 1 oraz ze wspornika 2, w którym są ułożyskowane dwa

wałki napędowe 3 i 4 napędzane silnikiem elektrycznym 5 za pośrednictwem przekładni
pasowej 6.

Rys. 19. Nakładarka kleju na elementy spodowe [6, s. 194]

Do wspornika 2 przymocowany jest pojemnik 7 z klejem oraz zbiornik 8. Górny wałek

3 częściowo zanurzony w zbiorniku 8 nabiera na swą powierzchnię zewnętrzną warstwę
kleju, którą nanosi na obrabiane elementy. Dolny walec 4 jest dociskany do walca górnego
sprężyną 9.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Automatyczna nakładarka kleju na brzegi zaćwiekowanej cholewki

Maszyna pokazana na rysunku 20, przeznaczona jest do równomiernego nakładania kleju

na zaćwiekowany brzeg cholewki.

Posiada automatyczny system sterowania prędkością oraz ilością podawanego kleju, która

jest ustalana w zależności od rodzaju kleju i rodzaju wierzchniego materiału.

Rys. 20. Automatyczna nakładarka kleju [7]

Dzięki zastosowaniu mikroprocesorowego sterowania procesem nanoszenia kleju

możliwe jest uzyskanie równomiernej spoiny klejowej nawet w miejscu występowania szwów
oraz w obszarze czubka. Urządzenie automatycznie reguluje ilość podawanego kleju w trakcie
nanoszenia, zwiększając ją w przypadku materiałów chłonnych, podając na bieżąco wielkość
zużycia kleju.

Maszyny do prasowania podeszew oraz mocowania obcasów

Bezpośrednio przed procesem prasowania obuwia montowanego systemem klejonym,

w celu uzyskania połączenia o wymaganej wytrzymałości konieczne jest aktywowanie
(uplastycznienia) błony klejowej. Operację tą wykonuje się za pomocą urządzenia pokazanego
na rysunku 21, które służy do aktywacji błony klejowej naniesionej na podeszwy.

Rys. 21. Aktywator kleju na podeszwach [8]

Urządzenie posiada stół roboczy do jednoczesnej aktywizacji 2 par obuwia oraz

promiennik podczerwieni posiadający możliwość regulowana temperatury w celu
zoptymalizowania procesu aktywizacji cholewek.
Aktywizator podeszew i cholewek
Przeznaczenie maszyny.

Maszyna przeznaczona jest do jednoczesnej aktywacji błony klejowej na podeszwach oraz

na brzegu zaciągniętej cholewki. Pokazany na rysunku 22 aktywator wyposażony jest

błona klejowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

w promienniki podczerwieni zapewniające optymalny rozkład temperatury na powierzchni
aktywowanych elementów.

Rys. 22. Aktywator błony klejowej podeszew i cholewek [8]

Aktywator posiada oddzielne układy: regulacji temperatury aktywacji spodu i cholewki

obuwia oraz czasu pozostawania obuwia w urządzeniu.

Prasy do przyklejania podeszew

Prasy do przyklejania podeszew obuwia stanowią grupę maszyn, których zadaniem jest

równomierne dociśnięcie podeszwy z naniesionym klejem montażowym do posmarowanej
klejem zaćwiekowanej cholewki w celu uzyskania połączenia o wymaganej wytrzymałością.
Istotnym parametrem tych maszyn jest siła prasowania od której zależą naciski
powierzchniowe w złączu oraz konstrukcja form od budowy której uzależniony jest rozkład
nacisków powierzchniowych występujący podczas przyklejania na poszczególne obszary
podeszwy.

Prasa hydrauliczna do przyklejania podeszew pokazana jest na rysunku 23. Maszyna

wyposażona jest w hydrauliczny układ napędowy, posiadający możliwość regulacji siły
docisku. Elektronicznie sterowany czas procesu prasowania, umożliwia dobranie optymalnych
parametrów w zależności od rodzaju używanego kleju i sklejanych materiałów.

Rys. 23. Hydrauliczna prasa do przyklejania podeszew [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

W celu zmniejszenia poboru energii elektrycznej, układ hydrauliczny po wytworzeniu

wysokiego ciśnienia w siłownikach niezbędnego do prawidłowego przyklejenia podeszwy do
cholewki, utrzymuje wysokie ciśnienie tylko w siłownikach hydraulicznych, co zmniejsza
zużycie energii elektrycznej przez silnik.

Prasy membranowe służące do przyklejania podeszew

miseczkowych, klinowych,

gumowych - także do mocowania taśmy z krepy do cholewki. Przykład takiego urządzenia
pokazany jest na rysunku 24.

Rys. 24. Membranowa prasa do przyklejania podeszew [8]

Płaska membrana zastosowana w maszynie jest podciśnieniowo zasysana na wysokość do

120 mm co pozwala montować dowolne podeszwy na obuwiu nawet z obcasami o znacznej
wysokości.

Szeroki, łatwy dostęp do komory maszyny umożliwia sklejenie obuwia o dowolnych

rozmiarach.

Maszyny ułatwiające zdejmowanie obuwia z kopyt

Urządzenia te służą do wyzuwania cholewek z kopyt w pełni automatycznie, niektóre

nawet bez konieczności łamania kopyt.

Operację zdejmowania obuwia z kopyt (wyzuwanie) najczęściej przeprowadza się ręcznie

poprzez złamanie kopyta nałożonego na trzpień mocowany do stołów roboczych. Kopyto
złamane jest krótsze, dlatego możliwe jest zdjęcie z niego obuwia. W celu usprawnienia tego
męczącego zajęcia, produkowane są maszyny pokazane na rysunku 25.

Rys. 25. Urządzenie do wyzuwania cholewek z kopyta [7]

Przybijarka obcasów

Maszyna służy do przybijania obcasów specjalnymi gwoździami tzw. ryflowanymi od

strony wewnętrznej cholewki do podpodeszwy obuwia.

Uniwersalna przybijarka obcasów pokazana na rysunku 26 składa się z następujących

głównych mechanizmów roboczych: napędowego, dociskowego, rozdzielającego i podającego
gwoździe oraz młotka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Rys. 26. Przybijarka obcasów [opracowanie własne]

Obuwie wraz z obcasem jest przyciskane do głowicy za pośrednictwem dźwigni

urządzenia hydraulicznego. Głowicę można uregulować na różne długości gwoździ przez
dokręcenie lub odkręcenie śruby dociskowej głowicy. Rozstaw gwoździ i ich ilość zależą od
rodzaju i numerów obcasa. Obcas najczęściej przybija się od wewnątrz. Główki gwoździ
powinny być zrównane z podpodeszwą i wbite symetrycznie do brzegu podpodeszwy
w pięcie.

Obcasy przybijane za pomocą gwoździ mogą z upływem czasu ulegać poluzowaniu. Aby

temu zapobiec, mocując obcasy na gwoździe, dodatkowo takie połączenie wzmacnia się
ś

rubami.

Śrubowarki

Maszyna przeznaczona jest do mocowania obcasa za pomocą wkręta w środku części

piętowej cholewki. Śrubowanie obcasa najczęściej przeprowadza się w celu wzmocnienia
połączenia obcasa za pomocą gwoździ.

Ś

rubowarka pokazana na rysunku 27, umożliwia uzyskanie wielokrotnie większej siły

mocowania obcasa niż w przypadku tradycyjnego wbijania gwoździa środkowego.
Przystosowana jest do wkręcania dużych wkrętów (20 i 25 mm) pod regulowanym kątem,
najkorzystniejszym z punktu widzenia kształtu obcasa. Stożkowy łeb wkrętu o średnicy
10 mm opiera się o krawędzie usztywniacza stalowego podpodeszwy, co powoduje, że obcas
nie obluzowuje się gdy materiał podpodeszwy zostanie zdegradowany wskutek działania potu
lub wilgoci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Rys. 27. Śrubowarka [opracowanie własne]

Konstrukcja mechanizmu wkręcającego gwarantuje silne dociągnięcie podpodeszwy do

obcasa przy jednoczesnej pewności, że gwint w obcasie nie zostanie zerwany.

Specjalistyczne maszyny montażowe

Dublerka

Maszyna przeznaczona jest do przyszywania podeszew do pasa w obuwiu pasowym,

brzegu zaciągniętej cholewki w obuwiu sandałowym, względnie międzypodeszwy z podeszwą
w obuwiu przeszywano – dublowanym.

Dublowanie jest to łączenie spodu obuwia szwem dwunitkowym, zwanym szwem

dublowanym. Jedna nitka wyciągana jest haczykiem igły przez otwór w warstwie zszywanych
materiałów, druga ciągniona jest ze szpulki w chwytaczu. Obie nitki krzyżują się w środku
zszywanych materiałów.

W procesie tworzenia szwu dublowanego biorą udział następujące mechanizmy pokazane

na rysunku 28:

−

igły i nakłuwaka,

−

chwytacza,

−

haczyka górnego,

−

narzutnika,

−

haczyka dolnego,

−

naprężacza,

−

stopki dociskowej

W trakcie szycia nakłuwak 1 przekłuwa pas i podeszwę przyciśniętą do stolika stopką 2,
a następnie transportuje obrabiany element na odległość równą żądanej długości ściegu, po
czym opuszcza się i wychodzi z materiału. Przy transportowaniu stopka maszyny słabiej
dociska podeszwę do stolika. Przez otwór wykonany nakłuwakiem przechodzi z góry igła 3.
Na jej haczyk, znajdujący się pod stolikiem, narzutnik 4 nakłada nitkę za pomocą dolnego
haczyka 5. Igła powracając, przeciąga nitkę przez materiał, tworząc pętlę nad powierzchnią

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

podeszwy. Górny haczyk 6 rozszerza pętlę, którą następnie przechwytuje grot chwytacza 7.
Chwytacz obwodzi górną nitkę wokół siebie i szpulki znajdującej się w jego wnętrzu. W taki
sposób nitki z igły i szpulki chwytacza przeplatają się, a następnie rolka 8 zmniejsza pętlę
nitki górnej i ściąga ścieg.

Rys. 28. Schemat kinematyczny elementów wykonawczych dublerki [4, s. 101]

Wszywarka pasa

Maszyna przeznaczona jest do wykonywania operacji technologicznej wszywania pasa

szwem łańcuszkowym jednonitkowym w pasowym systemie montażu obuwia.

Wszywarka pasa posiada następujące podstawowe mechanizmy robocze: igły, narzutnika

nitki, haczyka, stopki, opory, prowadnika pasa, podawania nitki i napędu. Schemat
kinematyczny elementów biorących udział w tworzeniu ściegu łańcuszkowego przedstawiony
jest na rysunku 29.

Igła 1 ze znajdującą się na niej pętlą poprzedniego ściegu, przemieszcza się w stronę

obrabianego elementu i przekłuwa pas, cholewkę i wargę podpodeszwy, przy czym pętla
pozostaje na powierzchni pasa. Narzutnik nitki 2 zarzuca nitkę na wystający z materiału
koniec igły, na haczyk 3, który odciąga i napręża nitkę dla lepszego jej przylegania do rowka
igły. Igła wychodząc z materiału, przeciąga nową pętlę przez poprzednią. Stopka 4
przemieszcza zszywane elementy o wielkość długości ściegu i igła ponownie opuszczając się
przekłuwa materiał, a rolka 5 w tym momencie ściąga ścieg.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Rys. 29. Schemat kinematyczny elementów wykonawczych wszywarki pasa [4, s.92]

Igła wykonana w kształcie łuku o promieniu 22,8 mm otrzymuje napęd od krzywki

zamocowanej na głównym wale maszyny za pośrednictwem dźwigni, która przez łącznik
nadaje igielnicy ruch obrotowo-zwrotny.

Narzutnik narzuca oczkiem nitkę na haczyk igły po przekłuciu materiału. Narzutnik nitki

otrzymuje napęd od dwóch krzywek zamocowanych na wale głównym maszyny. Od krzywki
pierwszej, przez system dźwigni narzutnik uzyskuje ruch prostopadły do kierunku szycia.
Ruch równoległy do kierunku szycia narzutnik otrzymuje od drugiej krzywki.

Haczyk odciąga i naciąga nić przy zarzucaniu jej wokół igły przez narzutnik nitki. Dzięki

temu uzyskuje się dokładne przyleganie nitki do rowka igły. Haczyk otrzymuje napęd od
krzywki zamocowanej na wale maszyny, która zamienia ruch obrotowy wału na ruch
obrotowo-zwrotny haczyka.

Stopka przemieszcza przedmiot obróbki na odległość równą długości ściegu i jest

jednocześnie oporą dla wargi podpodeszwy w chwili przekłucia jej przez igłę.

Opora przyciska brzeg podpodeszwy do stopki w momencie przechodzenia igły przez

materiał oraz zapobiega cofaniu kopyta w momencie wyciągania igły z materiału.

Prowadnik pasa w trakcie szycia przyciska pas do brzegu podpodeszwy w celu

zabezpieczenia niezbędnej dokładności przylegania pasa do cholewki i wargi podpodeszwy.

Przeszywarka

Przeszywarka pokazana na rysunku 30, służy do łączenia spodu obuwia z cholewką

w systemie obuwia przeszywanego lub przeszywano-dublowanego. Łączenie cholewki ze
spodem (podpodeszwa i podeszwa) odbywa się za pomocą szwu wykonanego ściegiem
łańcuszkowym, jednoigłowym, jednonitkowym.

Igła zakończona haczykiem wykonuje ruch postępowo-zwrotny. W momencie

przekłuwania przez igłę zszywanych materiałów, narzutnik wykonując ruch obrotowy
zaczepia pętle nici na haczyk igły.

Mechanizm narzutnika nitki służy do nakładania nitki na haczyk igły w jej dolnym

zwrotnym położeniu. Głównym elementem tego mechanizmu jest kółko narzutnika z dwoma
otworami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Rys. 30. Przeszywarka [ opracowanie własne]

Mechanizm podajnika i docisku zszywanych elementów zadaniem tego mechanizmu jest

przesuwanie zszywanych elementów o wielkość skoku ściegu w momencie, gdy igła znajduje
się poza materiałem oraz docisk tych elementów do wspornika.

Obszywarka

Maszyna służy do zszywania podeszwy miseczkowej o wysokim rancie z cholewką,

szwem dwunitkowym. Widok maszyny I obszywanych brzegów podeszew przedstawiony jest
na rysunku 31.

Rys. 31. Obszywarka [opracowanie własne]

Urządzenie posiada sprawdzony i opatentowany system ciągłego i automatycznego

nawijania nici, który pozwala na zaoszczędzenie czasu koniecznego na wymianę szpuli.
Podwójny transport oparty na igle i stopce zapewnia jednakową długość ściegu nawet
w najtrudniejszych miejscach jak czubki i pięty obuwia. Nowo opatentowany typ słupka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

pozwala na obszywanie obuwia o najróżniejszych kształtach. Maszyna posiada elektronicznie
kontrolowane ustawianie pozycji igły oraz automatyczne ustawianie pozycji stopki
transportującej na początku i na końcu szycia.

Nacinarka wargi

Maszyna przeznaczona jest do wykonywania wargi metodą bezpośrednią w elemencie

podpodeszwy tzw. warga naturalna przy produkcji obuwia pasowego.

Mechanizmy robocze nacinarki wargi pokazana na rysunku 32, składają się z opornika

regulującego głębokość nacięcia, noża o dwóch ostrzach ułożonych względem siebie pod
kątem prostym, dolnego podajnika taśmowego i górnego ząbkowanego oraz stopki
dociskowej.

Rys. 32. Schemat mechanizmu roboczego nacinarki wargi [2, s.178]: 1 – opornik podpodeszwy, 2 – nóż,

3 – podajnik talerzowy, 4 –stopka dociskowa, 5 – podajnik górny, 6 - podpodeszwa

Uruchomienie maszyny powoduje podniesienie głowicy, umożliwiając wprowadzenie

podpodeszwy. Włączenie przenośnika transportującego, powoduje przemieszczanie
podpodeszwy z równoczesnym nacinaniem jej krawędzi przez nóż poziomy. Nadmiar wargi
jest obcinany przez nóż pionowy i w ten sposób wyrównywana jest wysokość wargi.

Odwijarka wargi

Maszyna przeznaczona jest do podnoszenia lub tzw. stawiania wargi wykonanej

w podpodeszwie. Operacja poprzedza oklejanie wargi.

Zasada działania maszyny, której schemat mechanizmów roboczych pokazano na rysunku

33, polega na przesuwaniu podpodeszwy z naciętą wargą przez podajnik tarczowy tak, aby
pług odwracający znajdował się w nacięciu wykonanym w podpodeszwie. Podczas
przesuwania podpodeszwy, pług podnosi wargę podpodeszwy, a wibrujący młotek ustawia ją
do pozycji pionowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Rys. 32. Schemat mechanizmu roboczego odwijarki wargi [2, s.179]: 1 – pług, 2 – podajnik tarczowy,

3 – opornik, 4 – młotek, 5 – podajnik skośny, 6 – warga podpodeszwy

Maszyny i urządzenia do wykończania obuwia

Wykończanie obuwia jest ostatnim etapem procesu produkcji obuwia i od jego

przeprowadzenia zależy końcowy efekt produkowanego obuwia. Wykończanie realizuje się na
specjalnych maszynach i urządzeniach za pomocą środków wykończalniczych, retuszujących
lub gorącego i wilgotnego powietrza oddziaływujących na obuwie. Do tej grupy maszyn
należy zaliczyć: szczotkarko – polerki, dmuchawy gorącego i wilgotnego powietrza, kabiny
do malowania, wygładzarki powierzchni cholewek skórzanych.

Szczotkarko-polerka

Szczotkarko - polerka pokazana na rysunku 33, do przecierania skór w celu uzyskania

efektu cieniowania, nakładania wosku a także do polerowania i szczotkowania obuwia w celu
uzyskania właściwego wykończenia.

Rys. 33. Szczotkarko – polerka do wykończania obuwia [7]

Szczotkarka standardowo wyposażona jest w pochłaniacz pyłu, filtr poliestrowy oraz

worek na odpady. Urządzenie wyposażone jest standardowo w silnik dwubiegowy
z możliwością wyboru obrotów lub w bezstopniową regulację obrotów. Prędkość obrotowa
wału polerki na którym mocowane są szczotki, powinna wynosić ok. 700

÷

800 obr/min. Jest to

bardzo ważny parametr, ponieważ zastosowanie wyższych prędkości obrotowych może być
przyczyną niszczenia powierzchni materiałów wskutek tarciowego przegrzewania.

Maszyna może być również wykorzystywana do nakładania wosków i apretur stałych za

pomocą szczotek. Proces woskowania na polerce polega na nałożeniu wosku stałego na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

szczotkę (tarcie powoduje przenoszenie wosku na szczotkę) a następnie wosk zgromadzony
na szczotce jest przenoszony i wcierany w powierzchnię obuwia, również w wyniku tarcia.

Dmuchawa gorącego powietrza

Dmuchawy gorącego powietrza pokazane na rysunku 34 przeznaczone są do

wyrównywania i rozprasowywania fałd na powierzchni cholewek za pomocą nadmuchu
gorącego powietrza i pary wodnej.

Maszyny posiadają możliwość regulacji temperatury czynnika roboczego, w celu

ustawienia optymalnych parametrów do rodzaju materiału cholewki.

Rys. 34. Różne konstrukcje dmuchaw gorącego i wilgotnego powietrza [7]

Rozprasowywanie fałd można wykonywać gorącym powietrzem i parą lub tylko gorącym

powietrzem.

Kabiny do malowania

Kabiny do malowania służą do nanoszenia ciekłych apretur, środków nabłyszczających

i wykończających na elementy obuwia za pomocą pistoletu natryskowego.

Kabina do malowania - apreturowania gotowego obuwia pokazana na rysunku 35,

wyposażona jest w płaszcz wodny do zbierania nadmiaru apretury. Nanoszenie apretur
i środków nabłyszczających ręcznym pistoletem natryskowym, wpływa na dokładne
i równomierne ich nałożenie. Apretury nanosi się na obuwie, które w trakcie tej czynności
obraca się razem z obrotowym stołem.

Rys. 35. Kabina do nanoszenia apretur [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Urządzenie wymaga podłączenia do instalacji ze sprężonym powietrzem.

śelazka retuszerskie

ś

elazka retuszerskie wykorzystuje się do likwidowania zmarszczeń oraz fałd na

cholewkach obuwia za pomocą odpowiednio wyprofilowanych stop grzejnych wyposażonych
w system nadmuchu gorącej pary wodnej.

Różne rozwiązania konstrukcyjne żelazek pokazane na rysunku 36 posiadają elementy

robocze wyposażone we własną wytwornicę pary z możliwością regulacji jej temperatury
Z uwagi na niewielki kształt idealnie nadają się do retuszowania niewielkich pofałdowań na
obuwiu skórzanym.

Rys. 36. śelazka retuszerskie [7]

Do wygładzania większych powierzchni stosuje się stacjonarne wygładzarki obuwia oraz

specjalne formy do wygładzania i prasowania cholewek kozaków.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz rozwiązania konstrukcyjne układu roboczego ścierarek?

2.

Jak zbudowana jest nakładarka kleju na spody miseczkowe?

3.

Jakie parametry prasy do przyklejania podeszew mają wpływ na trwałość połączenia
klejowego?

4.

Jak jest zbudowana prasa hydrauliczna do przyklejania spodów?

5.

Do czego służy przybijarka obcasów i co jest elementem łączącym obcas z podpodeszwą?

6.

Jaką maszyną można umocować wkręt w obcasie?

7.

Jakie znasz maszyny szyjące montażowe?

8.

Do czego służy dublerka i jakim szyje ściegiem?

9.

Jakiego rodzaju środki chemiczne można nanosić w kabinie do malowania?

10.

Do czego służą żelazka retuszerskie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź ścieranie zaćwiekowanego brzegu cholewki skórzanej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi ścierarek,

3)

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montażu,

4)

włączyć ścierarkę oraz pochłaniacz pyłów,

5)

dokonać ścierania zaćwiekowanego brzegu cholewki poprzez dociskanie do obracającej
się tarczy z płótnem ściernym,

6)

zwracać uwagę na swoje bezpieczeństwo oraz aby nie przetrzeć połączeń szytych
i zaćwiekowanego brzegu cholewki,

7)

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp w oddziale montażu,

−

instrukcja bhp podczas obsługi ścierarki,

−

zaćwiekowane cholewki,

−

płótno ścierne,

−

zeszyt przedmiotowy

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj sklejanie zaćwiekowanej cholewki z podeszwą na prasie hydraulicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi pras do obuwia,

3)

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montażu,

4)

włączyć prasę i ustawić ciśnienie i czas prasowania zgodnie w wytycznymi podanymi
przez nauczyciela,

5)

zaktywować błonę klejową na podeszwie i zaćwiekowanej cholewce,

6)

nałożyć podeszwę na zaćwiekowaną cholewkę,

7)

umieścić cholewkę z nałożoną podeszwą w formie prasy i ją uruchomić,

8)

sprawdzić poprawność przyklejenia podeszwy,

9)

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp w oddziale montażu,

−

instrukcja bhp podczas obsługi hydraulicznych pras do obuwia,

−

instrukcja bhp podczas obsługi aktywatora błony klejowej,

−

podeszwy z naniesionym i przesuszonym klejem,

−

zaćwiekowane cholewki z naniesionym i przesuszonym klejem,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Ćwiczenie 3

Wykonaj czyszczenie obuwia z pozostałości kleju.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

2)

obejrzeć i przygotować obuwie do czyszczenia,

3)

pocierać specjalną gumką lub krepą miejsca zabrudzone klejem aż do całkowitego
wyczyszczenia,

4)

sprawdzić poprawność wykonania operacji,

5)

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zmontowane obuwie,

−

specjalne gumki z zaostrzoną krawędzią do usuwania kleju, kawałki krepy,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

opisać rodzaje ścierarek?

2)

wymienić znane Ci rodzaje pras do przyklejania podeszew obuwia?

3)

opisać sposób mocowania obcasów?

4)

wyjaśnić cel śrubowania obcasów?

5)

wymienić mechanizmy robocze dublerki i wszywarki pasa?

6)

omówić przeznaczenie obszywarki?

7)

opisać maszyny i urządzenia stosowane podczas wykończania
obuwia?

8)

wyjaśnić cel przeprowadzania operacji wykończania obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.

5.

Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.

6.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7.

Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za
poprawną.

8.

Test składa się z 14 zadań z poziomu podstawowego i 6 zadań z poziomu
ponadpodstawowego, które mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie
wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań o numerach od 15 do 20).

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.

12.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Szkodliwe opary rozpuszczalników organicznych uwalniane są na oddziale montażu
w wyniku przeprowadzania operacji

a)

ć

wiekowania czubków na klej termoplastyczny.

b)

aktywizacji czubków przed procesem ćwiekowania.

c)

prasowania obuwia,

d)

nakładania i przesuszania klejów rozpuszczalnikowych.

2.

Podczas obsługi parzaka do aktywizacji podnoska przyszwy pracownik jest narażony na

a)

zatrucie szkodliwymi oparami związków organicznych.

b)

poparzenie dłoni gorącym klejem termoplastycznym.

c)

poparzenie dłoni gorącą parą.

d)

przekłucie dłoni teksami.

3.

Brak wydobywania się pary wodnej ze sprawnym parzaku do podnosków świadczy
o konieczności dolania do zbiornika maszyny
a)

roztworu soli kuchennej.

b)

oleju hydraulicznego.

c)

wody.

d)

ś

rodka halogenizującego.

4.

Formowarka cholewek służy do kształtowania części
a)

piętowej cholewki.

b)

bocznej cholewki.

c)

przyszwy, boków i pięty cholewki.

d)

przyszwy i boków cholewki.

5.

Ć

wiekarka służy do przestrzennego formowania

a)

cholewki na kopycie.

b)

bryły pięty.

c)

zakładek.

d)

podpodeszwy.

6.

Podczas ćwiekowania cholewki w obuwiu klejonym, zaćwiekowany brzeg cholewki jest
przymocowany do
a)

podeszwy.

b)

podpodeszwy.

c)

zakładki.

d)

kopyta.

7.

W procesie ćwiekowania cholewek nie używa się jako łącznika
a)

kleju.

b)

teksów.

c)

drutu.

d)

ś

rub.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

8.

W celu wygładzenia zaćwiekowanego brzegu cholewki dokonuje się
a)

kalibrowania.

b)

frezowania.

c)

wygniatania.

d)

dogniatania.

9.

Obuwie poddaje się procesowi stabilizacji w celu
a)

ustabilizowania połączenia wytworzonego podczas ćwiekowani.

b)

ustabilizowania koloru wykończenia skór naturalnych.

c)

zatrzymania procesu migracji barwnika skór naturalnych.

d)

usunięcia naprężeń wewnętrznych w cholewce i utrwalenia kształtu nadanego przez
kopyto.

10.

Na oklepywarkach poddaje się procesowi obróbki
a)

brzeg cholewki po ćwiekowaniu.

b)

przyszwę.

c)

obłożyny.

d)

tylniki lub półtylniki.

11.

Operacja drasania zaćwiekowanego brzegu cholewki ma na celu wyrównanie jego
powierzchni oraz
a)

wyeksponowanie struktury skóry naturalnej.

b)

zwiększenie estetyki połączenia cholewki z podpodeszwą.

c)

usunięcia kurzu.

d)

przygotowania tej powierzchni do klejenia poprzez jej rozwinięcie.

12.

Bezpośrednio po drasaniu cholewki wykonuje się
a)

nanoszenie kleju.

b)

odpylanie.

c)

stabilizowanie błony klejowej.

d)

aktywowanie błony klejowej.

13.

Nakładarką do nanoszenia klejów rozpuszczalnikowych nie można nanosić klejów
a)

termoplastycznych.

b)

chloroprenowych.

c)

poliuretanowych jednoskładnikowych.

d)

poliuretanowych dwuskładnikowych.

14.

Aktywator błony klejowej służy do aktywowania termicznego klejów

a)

termoplastycznych.

b)

epoksydowych.

c)

chloroprenowych.

d)

lateksowych.

15.

Cholewki w stabilizatorze kształtu poddawane są działaniu

a)

oparów rozpuszczalników.

b)

oparów słabych kwasów organicznych.

c)

oparów utwardzaczy do klejów.

d)

wilgotnego zimnego i ciepłego powietrza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

16.

W większości ćwiekarek czubków cholewek klej termoplastyczny na nosi się przy użyciu

a)

koronki.

b)

ruchomych dysz.

c)

ruchomych i wirujących dysz.

d)

nieruchomych dysz.

17.

Transport zszywanych materiałów w dublerce odbywa się za pomocą mechanizmu

a)

igły.

b)

nakłuwaka.

c)

chwytacza.

d)

haczyka dolnego.

18.

Dublerka służy do łączenia materiałów spodowych ściegiem

a)

jednonitkowym dublowanym.

b)

dwunitkowym dublowanym.

c)

jednonitkowym łańcuszkowym.

d)

dwunitkowym łańcuszkowym.

19.

Wszywarka pasa wykonuje ścieg

a)

jednonitkowym dublowanym.

b)

dwunitkowym dublowanym.

c)

jednonitkowym łańcuszkowym.

d)

dwunitkowym łańcuszkowym.

20.

W procesie wykończania obuwia wykonujemy ostanie czynności związane z

a)

opracowaniem elementów spodowych obuwia.

b)

montażem cholewki.

c)

montażem obuwia.

d)

usunięciem wad i przygotowaniem obuwia do sprzedaży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Użytkowanie maszyn, urządzeń i narzędzi do montażu i wykończania
cholewki

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

6.

LITERATURA

1.

Grabkowski M.: Technika wytwarzania obuwia tom I. Politechnika Radomska, Radom
2000

2.

Grabkowski M.: Technologia obuwia. Ćwiczenia laboratoryjne. WSI w Radomiu, Radom
1982

3.

Charasz A.: Mechanizmy wykonawcze i elementy robocze maszyn obuwniczych. WSI
w Radomiu, Radom 1988

4.

Charasz A, Glinka F, Maleńczak J.: Maszyny Obuwnicze. WSI w Radomiu, Radom 1982

5.

Charasz A., Łuczyńska J., Matuszewski S., Suwart R., Olszewski A.: Oprzyrządowanie
do produkcji obuwia. WSI w Radomiu, Radom 1985

6.

Pala S.: Maszyny i urządzenia obuwnicze. WSiP, Warszawa 1973

7.

www.activ-trading.com.pl

8.

www.leibrock,pl

9.

www.wimatech.pl

Czasopisma fachowe:

−

Przegląd Skórzany (wydania archiwalne)

−

Ś

wiat Butów (wydania archiwalne i bieżące)