PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO

NA WYDZIALE LEKARSKIM I

ROK AKADEMICKI 2013/2014

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku

1.

NAZWA PRZEDMIOTU

: Diagnostyka Laboratoryjna i Kliniczna

2.

NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot

:

KATEDRA CHEMII I BIOCHEMII KLINICZNEJ

ZAKŁAD BIOCHEMII KLINICZNEJ I MEDYCYNY LABORATORYJNEJ

ZAKŁAD BIOCHEMII KLINICZNEJ I MEDYCYNY LABORATORYJNEJ

3 . Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę

:

Adres: Collegium Chemicum

60-780 Poznań, ul. Grunwaldzka 6

Tel. /Fax: Collegium Chemicum tel. [phone]; fax [phone],

Strona WWW:

chembiochklin.ump.edu.pl

E-mail sekretariat:

[e-mail]

4.

Kierownik jednostki

:

prof. dr hab. Maria Pioruńska - Stolzmann

5.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I (koordynator

przedmiotu) :

Nazwisko: prof. dr hab. Maria Pioruńska - Stolzmann

Tel. kontaktowy: tel. [phone]

Możliwość kontaktu (dni, godz., miejsce): codziennie poprzez sekretariat

E-mail:, email :

[e-mail]

Osoba zastępująca dr med. Ewa Wysocka:

[e-mail]

Kontakt: codziennie poprzez sekretariat

6.

Miejsce przedmiotu w programie studiów

:

Rok: III

Semestr: VI

7.

Liczba godzin ogółem

:

60

liczba pkt.ECTS: 4

Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu

Semestr zimowy liczba godzin

W

Ć

Ćwiczenia

kategoria

S

Razem:

Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu

Semestr letni liczba godzin

W

Ć

Ćwiczenia

kategoria

S

ZAKŁAD BIOCHEMII KLINICZNEJ I MEDYCYNY
LABORATORYJNEJ

15

45

Razem:

15

45

8 .

Cel nauczania przedmiotu

Zgodnie z treścią zawartą w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 roku w
sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, załącznik 54

( proszę

wpisać)

Właściwy dobór badań dodatkowych: laboratoryjnych na podstawie stanu klinicznego pacjenta

oraz ich interpretacja celem różnicowania, postawienia wstępnej diagnozy, monitorowania przebiegu choroby i
leczenia.

Efekt kształcenia – umiejętności i kompetencje:

Zgodnie z treścią zawartą w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 roku w

sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, załącznik 54

(proszę

wpisać)

Po ukończeniu kursu „Diagnostyki Laboratoryjno-Klinicznej” przyszły lekarz powinien:

rozumieć biochemiczne konsekwencje zaburzeń ustrojowych i znać podstawowe metody analityczne umożliwiające ich
śledzenie

znać zasady przygotowania pacjenta do badań laboratoryjnych, zlecania i pobierania materiału do badań

wykonać i zinterpretować testy szybkiej diagnostyki ( tzw. przyłóżkowe - point-of-care testing)

potrafić identyfikować źródła błędów laboratoryjnych i ich unikać

dokonać uzasadnionego doboru badań laboratoryjnych (w tym tzw. profili narządowych) w profilaktyce, rozpoznawaniu
i monitorowaniu chorób

zinterpretować uzyskane wyniki zleconych analiz w rozwiązywaniu konkretnych problemów klinicznych

znać wartości krytycznych parametrów laboratoryjnych wymagające pilnej interwencji terapeutycznej

znać zasady tworzenia programu i przeprowadzania badań przesiewowych w profilaktyce chorób

9.

SYLABUS

w załączeniu.

10.Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń i seminariów

Wykłady - Semestr zimowy

Tematyka wykładów

Imię i nazwisko osoby

prowadzącej zajęcia

Wykład 1.

Wykład 2.

Wykład 3.

Wykład 4.

Wykłady - Semestr letni

Tematyka wykładów

Imię i nazwisko osoby

prowadzącej zajęcia

Wykład 1.

Morfologia krwi obwodowej.

Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń hemostazy.

Prof. dr hab. Lech
Torliński

Dr med. Milosława
Zowczak-Drabarczyk i

Wykład 2.

Diagnostyka biochemiczna procesu zapalnego oraz chorób
infekcyjnych.

Prof. dr hab. Lech
Torliński

Dr med. Milosława
Zowczak-Drabarczyk

Wykład 3.

Diagnostyka laboratoryjna klinicznych postaci zaburzeń
równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej.

Dr med. Waldemar
Myszka

Dr med. Milosława
Zowczak-Drabarczyk

Wykład 4.

Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. XXX.
Diagnostyka laboratoryjna chorób układu sercowo-
naczyniowego (w tym ostrych zespołów wieńcowych).

Prof. dr hab. Lech
Torliński

Dr med. Waldemar
Myszka

Wykład 5.

Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy i stanów
przedcukrzycowych.

Dr med. Ewa Wysocka

Dr med. Karolina
Wyszomirska

Wykład 6.

Diagnostyka różnicowa zaburzeń lipidowych: wtórne i
pierwotne hiperlipoproteinemie.

Prof. dr hab. Maria
Pioruńska-Stolzmann

Prof. dr hab. Lech
Torliński

Wykład 7.

Diagnostyka laboratoryjna schorzeń układu moczowego:
zakażenie układu moczowego, kamica układu moczowego,
kłębuszkowe zapalenia nerek, niewydolność nerek.

Dr med. Dorota
Formanowicz

Dr med. Ewa Wysocka

Wykład 8.

Udział medycyny laboratoryjnej we wczesnym
rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia choroby
nowotworowej.

Prof. dr hab. Lech
Torliński

Dr med. Milosława
Zowczak-Drabarczyk

Ćwiczenia - Semestr zimowy

Tematyka ćwiczeń

Osoba odpowiedzialna

Ćwiczenie 1.

Ćwiczenie 2.

Ćwiczenie 3.

Ćwiczenia - Semestr letni

Tematyka ćwiczeń

Osoba odpowiedzialna

Ćwiczenie 1.

Dobór i interpretacja wyników badań laboratoryjnych w
endokrynologii.

Dr med. Karolina
Wyszomirska

Przygotowanie:

1. Budowa, mechanizm działania i znaczenie

biologiczne hormonów.

2. Oś podwzgórze – przysadka – narząd docelowy jako

przykład wzajemnego oddziaływania substancji
hormonalnych. Mechanizmy sprzężeń zwrotnych.

3. Patogeneza

cukrzycy:

regulacja

hormonalna

gospodarki węglowodanowej, insulina – skutki
niedoboru

hormonu

w

organizmie,

patobiochemiczne podłoże objawów chorobowych.

Cel:

Znać zasady doboru i interpretacji wyników badań

laboratoryjnych

oceniających

czynność

narządu

dokrewnego oraz skutki metaboliczne jego nadczynności
lub niedoczynności.

Znać zasady doboru i interpretacji wyników badań lab. w

monitorowaniu terapii schorzeń endokrynologicznych

rozpoznawać czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy t.2 oraz

diagnozować stany przedcukrzycowe i cukrzycę,

dokonać uzasadnionego doboru badań laboratoryjnych w

diagnostyce ostrych

i przewlekłych powikłań cukrzycowych; monitorowanie
przebiegu cukrzycy,

nauczyć się oznaczania stężenia glukozy we krwi

włośniczkowej przy użyciu glukometrów.

Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę

przypadków klinicznych):

I.1. Klasyfikacja stanów hiperglikemii.
2. Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy:
- kryteria rozpoznania,
- wartości prawidłowe glikemii na czczo (u dorosłych i
kobiet ciężarnych),
- test doustnego obciażenia glukozą – wskazania, p-
wskazania i interpretacja wyników,
- badania różnicujące typ 1 i 2 cukrzycy.
3. Biochemiczne monitorowanie przebiegu cukrzycy:
- badanie krwi: glikemia na czczo, profil dobowy glikemii,
stężenie fruktozaminy i Hb A

1c

,

gospodarka lipidowa, badanie czynności nerek,
gazometria, stężenie elektrolitów
-

badanie

moczu:

badanie

ogólne

moczu,

mikroalbuminuria, glukozuria i ketonuria.
4. Otyłość a cukrzyca typu 2. Diabetogenne mechanizmy
otyłości.
5. Zespół metaboliczny.
6. Diagnostyka laboratoryjna ostro narastających zaburzeń
metabolicznych – śpiączki
u chorych na cukrzycę.
II. Stany hipoglikemii:
- podział (hipoglikemie głodowe i reaktywne),
- laboratoryjne kryteria rozpoznania (wartość glikemii na
czczo, próba głodowa, test doustnego
obciążenia glukozą, próba glukagonowa, próba z
tolbutamidem).
III Inne zaburzenia endokrynologiczne

1.Wole obojętne, oraz hipo- i hipertyreoza jako najczęstsze
schorzenia tyreologiczne spotykane w codziennej praktyce
lekarskiej.
2.Odchylenia

w

zakresie

podstawowych

analiz

laboratoryjnych oraz badań hormonalnych (w tym testów
czynnościowych) w przebiegu zaburzeń funkcjonowania
tarczycy.
3.Interpretacja

wyników

badań

laboratoryjnych

w

monitorowaniu terapii nadczynności i niedoczynności
tarczycy oraz towarzyszących zaburzeń metabolicznych.
4.Nietypowe problemy diagnostyczne na przykładzie
interpretacji badań u ciężarnych.

Ćwiczenie 2.

Analiza przypadków klinicznych niedokrwistości.

Przygotowanie:

1. Fizjologia erytronu. Erytropoeza i jej regulacja. Destrukcja
krwinek czerwonych.
2. Patofizjologiczny i morfologiczny podział niedokrwistości.
3. Ogólne i specyficzne objawy kliniczne niedokrwistości.

Cel:

Zdobycie umiejętności:

rozpoznania sytuacji klinicznych, w których
ocena morfologii krwi obwodowej jest
szczególnie wskazana

prawidłowej interpretacji wyników morfologii
krwi

efektywnego wykorzystania morfologii krwi w
diagnostyce różnicowej niedokrwistości

doboru dalszych badań laboratoryjnych w
poszukiwaniu przyczyny niedokrwistości

Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę

przypadków klinicznych):

1. Niedokrwistości mikrocytarne:

niedokrwistość z niedoboru żelaza

niedokrwistość w chorobach przewlekłych (gł.
zapalnych i nowotworowych)

talasemia

niedokrwistość syderoblastyczna

2. Niedokrwistości makrocytarne:

megaloblastyczne:

- niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego
- chemioterapia
- dysplazja szpiku kostnego

niemegaloblastyczne:

- choroby wątroby
- alkoholizm
- retikulocytoza
- niedoczynność tarczycy

3. Niedokrwistości normocytarne:

z retikulocytozą:

- niedokrwistości hemolityczne
- niedokrwistości pokrwotoczne

z prawidłową liczbą retikulocytów

- niedokrwistości w chorobach ogólnoustrojowych
(tzw. wtórne)

ze zmniejszoną liczbą retikulocytów

- niedokrwistość aplastyczna

Dr med. Miłosława
Zowczak-Drabarczyk

Ćwiczenie 3.

Analiza przypadków klinicznych zaburzeń RKZ i wodno-
elektrolitowych.

Przygotowanie:

1.Podział, skład i ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych.
Bilans wodny.
2.Wykładniki laboratoryjne zaburzeń gospodarki wodno-
elektrolitowej: morfologia, wskaźniki erytrocytarne, jonogram
surowicy, molalność osocza i moczu, proteinemia, ośrodkowe
ciśnienie żylne.
3.Bufory, pojemność buforowa.
4.Pojęcia stosowane w charakterystyce gospodarki kwasowo-
zasadowej: stężenie jonów
wodorowych /pH/, ciśnienie cząstkowe dwutlenku węgla
/pCO2 /, aktualne stężenie
wodorowęglanów /HCO

3

-

/, standardowe stężenie

wodorowęglanów /sHCO

3

-

/, zasady

buforujące osocza /BBp/, nadmiar zasad /BE/. Pojęcie luki
anionowej.
5.Kliniczne postacie zaburzeń RKZ /patogeneza, objawy:
kwasica i zasadowica oddechowa,
kwasica i zasadowica metaboliczna; postacie ostre i
przewlekłe, wyrównane i niewyrównane/.

Cel:

umiejętność oceny wyniku badania gazometrycznego
krwi

charakterystyka stanów klinicznych pod kątem
możliwości występowania zaburzeń równowagi wodno-
elektrolitowej i kwasowo-zasadowej

Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę

przypadków klinicznych):

I.Kliniczne postacie zaburzeń gospodarki wodno-
elektrolitowej.
1.Zaburzenia stosunku bilansu sodowego do bilansu wolnej
wody /przyczyny, objawy,
wykładniki laboratoryjne, patogeneza obrzęków i
hipohydratacji/:
a/ przebiegające z prawidłową natremią /odwodnienie i
przewodnienie izotoniczne/,
b/ przebiegajace z hipernatremią /odwodnienie i
przewodnienie hipertoniczne/,
c/ przebiegajace z hiponatremią /odwodnienie i
przewodnienie hipotoniczne/.
2.Stany kliniczne przebiegajace z hiper- i hipokaliemią
/przyczyny, objawy/.
3.Przyczyny zmniejszonego i zwiększonego stężenia
chlorków w surowicy krwi.
II. Wykładniki laboratoryjne zaburzeń gospodarki kwasowo-
zasadowej: pH ([H

+

]),pCO

2

pO

2

,[HCO

3

-

], BE, O

2

-SAT.

III. Zaburzenia równowagi wodno - mineralnej i kwasowo -
zasadowej w wybranych jednostkach
i zespołach chorobowych np.:

- niewyrównana cukrzyca (śpiączki cukrzycowe), inne
endokrynopatie,
- niewydolność nerek,
- niewydolność wątroby,
- niewydolność oddechowa,
- wstrząs,
- zatrucia (np. alkoholami, lekami)

Dr med. Miłosława
Zowczak-Drabarczyk

Ćwiczenie 4.

Analizy lekarskie w diagnostyce różnicowej w hepatologii.

Przygotowanie:

1. Funkcje metaboliczne wątroby (synteza białek, udział w

przemianie węglowodanów, lipidów i białek),
magazynowanie, odtruwanie i wydalanie. Krążenie
jelitowo – wątrobowe.

2. Białka osocza krwi – rodzaje białek i ich znaczenie dla

organizmu.

3. Białka ostrej fazy.
4. Enzymologia kliniczna w diagnostyce schorzeń wątroby

(enzymy wydzielnicze, wskaźnikowe, wydalnicze).

5. Bilirubina – pochodzenie i rodzaje.

Cel: opanować zasady zlecania odpowiednich analiz i
interpretować ich wyniki:

przy podejrzeniu chorób wątroby,

w przypadku innych schorzeń, w przebiegu których
mogą ulec zmianie parametry profilu wątrobowego we
krwi.

Zakres omawianych zagadnień
1. Znaczenie badań białek osocza krwi w diagnostyce

hepatologicznej:
- badania podstawowe OB., białko całkowite,

elektroforeza białek,

- badania rozszerzone: immunoelektroforeza, oznaczanie
stężeń poszczególnych białek (immunodyfuzja radialna,
turbidymetria, nefelometria).

2. Pozawątrobowe przyczyny hipo- i dysproteinemii.
3. Hiperproteinemie. Pojęcie gammapatii mono- i

poliklonalnej.

4. Badania hemostazay a czynność wątroby. Czas

protrombinowy.

5. Diagnostyka enzymatyczna schorzeń wątroby.
6. Bilirubinuria i urobilinogenuria. Hiperbilirubinemie.
7. Badania lipidowe w diagnostyce hepatologicznej

(lipoproteiny, LpX,).

8. Markery nowotworowe w hepatologii.
9. Zarys diagnostyki serologicznej wirusowych zapaleń

wątroby.

10. Znaczenie badań laboratoryjnych w wybranych

schorzeniach wątroby:
- WZW, przewlekłe zapalenie wątroby, marskość,
kamica żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego,
zespól Gilberta, hemochromatoza pierwotna,
- różnicowanie żółtaczek.

Dr med. Ewa Wysocka

Ćwiczenie 5.

Analizy laboratoryjne sprawdzające skuteczność terapii
dietą.

Przygotowanie:

1. Zasady zdrowego żywienia – „piramida” żywienia wg
Instytutu Żywnosci i Żywienia
w Warszawie.

Cel: Umiejętność interpretacji wyników badań
laboratoryjnych służących do monitorowania zmian w stylu
życia, w tym zmian odżywiania.

Zakres omawianych zagadnień:

1. Wpływ stylu życia, w tym odżywiania, na wybrane

wyniki badań laboratoryjnych i
antropometrycznych.

2. Zmiany w wynikach badań laboratoryjnych jako

efekt skutecznego leczenia dietą:

a) zaburzeń lipidowych
b) zespołu metabolicznego
c) cukrzycy
d) chorób wątroby
e) chorób nerek

Dr n.med. Kalina
Maćkowiak

Ćwiczenie 6.

Diagnostyka laboratoryjna płynów ustrojowych i wydalin.

Przygotowanie:

1.Zbieranie i przechowywanie płynów ustrojowych w
zależności od rodzaju zaplanowanych badań.

2. Elementy badania ogólnego moczu. Posiew moczu i
antybiogram.

3. Rola biologiczna gonadotropiny kosmówkowej (hCG).

Dr med. Dorota
Formanowicz

Cel:

znać zasady rozpoznawania patologicznych wyników
badania płynów ustrojowych,

zdobyć umiejętność wykonywania badań moczu przy
użyciu suchych testów szybkiej diagnozy.

Zakres omawianych zagadnień:

1. Diagnostyka różnicowa płynu przesiękowego i
wysiękowego.

2. Badanie kału (ocena mikroskopowa, badanie na krew
utajoną).

3. Badanie ogólne moczu (metodą tradycyjną i w
analizatorze): właściwości fizyczne i chemiczne,

elementy badania osadu moczu (erytrocyturia,
hematuria, wałeczki erytrocytarne; leukocyturia, pyuria,

wałeczki leukocytarne; bakteriuria; wałeczki szkliste i
patologiczne; nabłonki).

4. Ilościowa ocena erytrocytów, leukocytów i wałeczków
szklistych (w polu widzenia, liczba Addisa

i liczba Hamburgera).

5. Suche testy szybkiej diagnozy

6. Laboratoryjne badanie własnego porannego moczu na
analizatorze CLINITEC.

7. hCG - biochemiczny parametr wczesnego rozpoznania
ciąży i oceny stanu płodu:

Ćwiczenie 7.

Diagnostyka laboratoryjna i analiza przypadków
klinicznych dyslipoproteinemii.

Przygotowanie:

1. Fizjologiczne przemiany lipoprotein osocza.
2. Podział i charakterystyka hiperlipoproteinemii pierwotnych.
3. Dyslipoproteinemie wtórne i pierwotne, kryteria
laboratoryjne i kliniczne.
4. Diagnostyka różnicowa dyslipoproteinemii w praktyce
lekarza rodzinnego – podstawowe
i specjalistyczne badania laboratoryjne
5. Aktualna „definicja” miażdżycy.
6. Biochemiczne czynniki ryzyka chorób sercowo-
naczyniowych.
Cel:

rozpoznać sytuacje kliniczne, które wymagają oceny

gospodarki lipidowej we krwi

przeprowadzić ocenę czynników ryzyka przedwczesnej

miażdżycy

znać zasady diagnostyki różnicowej dyslipoproteinemii

Przygotowanie:

1. Fizjologiczne przemiany lipoprotein osocza.
2. Metody rozdziału lipoprotein surowicy (metody
elektroforetyczne ("lipidogramy"),
ultrawirowanie, chemiczne metody strąceniowe).

Dr med. Ewa Wysocka

Zakres omawianych zagadnień:

1. Test zimnej flotacji.
2. Metody rozdziału lipoprotein surowicy (metody
elektroforetyczne ("lipidogramy"),
ultrawirowanie, chemiczne metody strąceniowe)-
zastosowanie kliniczne.
3. Diagnostyka dyslipoproteinemii w aspekcie ryzyka
miażdżycy:
stężenie cholesterolu całkowitego (T-C), cholesterolu
frakcji HDL (HDL-C), triacylogliceroli (TAG),
cholesterolu frakcji LDL (LDL-C) oraz stężenie
cholesterolu nie-HDL (non HDL-C).

Istnieje możliwość oznaczenia w/w parametrów we krwi i
przeprowadzenia oceny czynników ryzyka
przedwczesnej miażdżycy (obwód talii, wskaźnik masy
ciała BMI, ciśnienie tętnicze krwi) oraz
wyliczenia na podstawie ww. danych indywidualnego
ryzyka incydentu wieńcowego wg
skali Framingham.
Zainteresowanych studentów prosimy o przyjście na zajęcia
na czczo!

Ćwiczenie 8.

Analiza przypadków klinicznych schorzeń układu
moczowego.

Przygotowanie:
1. Nerki – funkcja wydalnicza, utrzymywanie równowagi
kwasowo-zasadowej i czynność endokrynna.
2. Badanie ogólne moczu – właściwości fizyczne moczu,
pochodzenie i znaczenie diagnostyczne
składników chemicznych moczu prawidłowego i
patologicznego.
3. Proteinuria. Białkomocz fizjologiczny i patologiczny –
ocena ilościowa i jakościowa.
4. Patofizjologia ostrej niewydolności nerek – przyczyny i
skutki.
5. Patogeneza przewlekłej niewydolności nerek i jej
metaboliczne następstwa.
Cel:

zdobyć umiejętność interpretacji wyników analiz krwi i
moczu dla oceny dobrostanu układu moczowego oraz w
diagnostyce wybranych chorób układu moczowego,

interpretować wyniki badania ogólnego moczu w
schorzeniach pozanerkowych.

Zakres omawianych zagadnień:
Zastosowanie badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób
nerek:
1. Zakażenia układu moczowego (ZUM) i ostre/przewlekłe
niebakteryjne cewkowo-śródmiąższowe
zapalenie nerek
2. Kłębuszkowe zapalenie nerek.
3. Zespół nerczycowy.
4. Biopsja nerki (wskazania i przeciwwskazania).
5.

Kamica

moczowa

(kamica

nerkowa,

kamica

moczowodowa, kamica pęcherza moczowego).
6. Niewydolność nerek:
- Ostra niewydolność nerek (przednerkowa, nerkowa,

pozanerkowa),

- Przewlekła niewydolność nerek – zmiany we krwi i w

moczu,

- Wskazania do dializoterapii w ostrej i przewlekłej

niewydolności nerek.

Dr med. Dorota
Formanowicz

Ćwiczenie 9.

Analiza przypadków klinicznych choroby niedokrwiennej
serca.

Przygotowanie:
1. Biochemiczne i nie-biochemiczne czynniki ryzyka ChNS.
2. Patobiochemia niedotlenowania mięśnia sercowego.
3. Markery uszkodzenia mięśnia sercowego.

Cel:

identyfikacja czynników ryzyka choroby niedokrwiennej
serca

umiejętność wykorzystania badań laboratoryjnych w
diagnostyce i monitorowaniu ChNS

Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę

przypadków klinicznych):

1. Diagnostyka laboratoryjna czynników ryzyka choroby
niedokrwiennej serca.
2. Diagnostyka laboratoryjna różnych postaci choroby
niedokrwiennej serca:
- dusznica bolesna,
- dusznica bolesna niestabilna,
- zawał mięśnia sercowego.

Dr med. Waldemar
Myszka

Ćwiczenie 10.

Diagnostyka różnicowa procesu zapalnego i chorób
infekcyjnych.

Przygotowanie:

1. Przyczyny zapaleń i ich skutki dla organizmu.

Patomechanizm reakcji zapalnej.

2. Mechanizmy odpowiedzi wrodzonej i nabytej: czynniki

humoralne i komórkowe.

3. Funkcje cytokin w reakcji ostrej fazy.
4. Funkcje białek ostrej fazy w przebiegu procesu zapalnego.
5. Funkcje komórek biorących udział w procesie zapalnym.

Cel:

opanować zasady zlecania odpowiednich analiz i

interpretowania ich wyników w zależności od
podejrzewanej etiologii zapalenia i stanu pacjenta

● nabyć umiejętność doboru badań laboratoryjnych dla

monitorowania przebiegu choroby

Zakres omawianych zagadnień:

1.

Cytokiny i ich potencjalna przydatność do szybkiej
diagnostyki i monitorowania reakcji ostrej fazy.

2.

Białka ostrej fazy: mechanizmy zmian ich stężeń oraz
dynamika zmian stężenia poszczególnych białek
specyficznych; przydatność kliniczna oznaczeń: OB,
elektroforezy białek surowicy krwi, CRP i ich
interpretacja.

3.

Nowe markery zapalenia: prokalcytonina, neopteryna.

4.

Zmiany w leukocytogramie i ilości płytek krwi w
przebiegu zapaleń oraz infekcji bakteryjnych i
wirusowych.

5.

Niedokrwistość w chorobach przewlekłych: przyczyny i
różnicowanie.

6.

Omówienie przypadków klinicznych.

Dr med. Miłosława
Zowczak-Drabarczyk

Ćwiczenie 11.

Dobór i interpretacja badań laboratoryjnych w
zaburzeniach hemostazy.

Przygotowanie:

1. Fizjologia hemostazy i znaczenie diagnostyczne

podstawowych testów laboratoryjnych służących jej
ocenie (czas krwawienia, czas kaolinowo – kefalinowy,
czas protrombinowy).

2. Objawy kliniczne skaz krwotocznych.
3. Etiopatogeneza małopłytkowości.
Cel:

rozpoznać sytuacje kliniczne, które wymagają oceny
układu hemostazy,

przeprowadzić taką ocenę za pomocą podstawowych
testów laboratoryjnych,

sformułować na podstawie obrazu klinicznego oraz
wyników podstawowych badań laboratoryjnych hipotezę
dotyczącą przyczyny obserwowanego zaburzenia
hemostazy,

dokonać uzasadnionego doboru dalszych,
specjalistycznych procedur laboratoryjnych, niezbędnych
w diagnostyce różnicowej najczęstszych skaz
krwotocznych,

wykorzystać badania laboratoryjne w monitorowaniu
leczenia przeciwkrzepliwego.

Zakres omawianych zagadnień:

I. Zasady pobierania krwi do badań hematologicznych i
koagulologicznych.

II. Diagnostyka zaburzeń hemostazy.

1. Wartości referencyjne i interpretacja wyników
podstawowych badań koagulologicznych:
-

czas krwawienia (BT),

-

czas krzepnięcia,

-

liczba płytek krwi (PLT),

-

czas kaolinowo-kefalinowy (APTT)

-

czas protrombinowy (PT), wskaźnik protrombinowy,
współczynnik

protrombinowy,

międzynarodowy

współczynnik znormalizowany (INR),

-

czas trombinowy (TT).

2. Badania podstawowe w przewlekłej skłonności do

krwawień i zakrzepów.
Rozszerzony zestaw badań hemostazy:

-

oznaczanie poszczególnych czynników krzepnięcia,

Dr med. Karolina
Wyszomirska

-

poziom krążących antykoagulantów (przeciwciała IgG i
IgM),

-

produkty rozkładu fibrynogenu i fibryny (FDP), D-dimer,

-

poziom

białka

C

i

S,

poziom

p-ciał

antykardiolipinowych.

3. Zarys diagnostyki laboratoryjnej skaz krwotocznych:
-

płytkowych (małopłytkowość),

-

osoczowych (wrodzonych: hemofilie; nabytych: zespół
rozlanego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego – DIC),

-

naczyniowych.

Ćwiczenie 12.

Odrębności wyników laboratoryjnych wieku podeszłego.

Przygotowanie:

1. Wpływ podeszłego wieku na funkcjonowanie narządów.

Odmienności symptomatologiczne u osób w wieku
podeszłym.

2. Pojęcie skriningu populacyjnego. Badania przesiewowe w

zależności od wieku.

3. Definicje podstawowe: dokładność diagnostyczna testu,

czułość i swoistość diagnostyczna,
dodatnia i ujemna wartość predykcyjna.

Cel:

Znać zasady

doboru badań przesiewowych w zależności od wieku

pacjenta

interpretacji badań w diagnostyce i monitorowaniu stanów

chorobowych u osób w wieku podeszłym

różnicowania zmian biochemicznych związanych z

wiekiem pacjenta a patologią danych układów.

Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę
przypadków klinicznych):

1. Odmienności wyników analiz lekarskich w podeszłym

wieku.

2. Zmiany biochemiczne i patofizjologiczne w podeszłym

wieku a wielochorobowość i wielolekowość.

3. Współwystępowanie patologii.

Dr med. Ewa Wysocka

Seminaria - Semestr zimowy

Tematyka seminariów

Imię i nazwisko osoby

prowadzącej zajęcia

Seminarium 1.

Seminarium 2.

Seminarium 3.

Seminaria - Semestr letni

Tematyka seminariów

Imię i nazwisko osoby

prowadzącej zajęcia

Seminarium 1.

Seminarium 2.

Seminarium 3.

11.

Organizacja zajęć:

Aktualny podział grupy studenckiej na stronie internetowej jednostki :

www

chembiochklin.ump.edu.pl

REGULAMIN ZAJĘĆ:

1. Przedmiot diagnostyka laboratoryjna i kliniczna jest realizowany w semestrze VI (letnim) III roku studiów lekarskich, w

ilości 60 godzin w przeliczeniu na każdego studenta (15 godzin wykładów i 45 godzin ćwiczeń).

2. Ćwiczenia odbywają się w wyznaczonych przez Dziekanat blokach, codziennie w godzinach od 8

00

do 11

00

oraz we

wtorki w godzinach popołudniowych (16

00

-19

00

).

3. Każdy student otrzymuje szczegółowy program ćwiczeń, z zalecaną literaturą, adresami laboratoriów i datami odbywania

zajęć w wyznaczonej przez Zakład podgrupie.

4. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest uzyskanie 55% z 24 możliwych do zdobycia punktów, na które składa się 2 x 2 pkt. z

opracowania przypadków do ćwiczeń nr I i XII oraz maks. 20 pkt. z testu końcowego. Do testu, który odbędzie się

ostatniego dnia zajęć mogą przystąpić tylko studenci po zaliczeniu wszystkich ćwiczeń.

5. W uzasadnionych przypadkach (tzn. przypadki losowe, choroba) student może odrobić dwie nieobecności po uzgodnieniu

z mym pełnomocnikiem ds. dydaktyki dr n. med. Ewą Wysocką (przez sekretariat - p. mgr Barbarą Strzelczyk, Coll.

Chemicum tel.:[phone]).

6. Przed rozpoczęciem każdego ćwiczenia asystent przypomina studentom aktualne przepisy BHP.

7. Egzamin końcowy przewidywany jest w systemie OLAT (pytania testowe) – egzamin będzie zaliczony po uzyskaniu

min. 60 % prawidłowych odpowiedzi.

PROGRAM ZAJĘĆ

:

Morfologia krwi obwodowej. Diagnostyka laboratoryjna niedokrwistości. Analiza przypadków klinicznych niedokrwistości.

Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń układu hemostazy. Rola badan laboratoryjnych w monitorowaniu leczenia
przeciwkrzepliwego. Dobór i interpretacja wyników badań laboratoryjnych w zaburzeniach hemostazy.

Znaczenie diagnostyczne białek surowicy. Analizy lekarskie w diagnostyce różnicowej w hepatologii.

Reakcja ostrej fazy. Laboratoryjne wykładniki procesu zapalnego oraz chorób infekcyjnych. Diagnostyka różnicowa procesu
zapalnego i chorób infekcyjnych.

Diagnostyka laboratoryjna klinicznych postaci zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej. Analiza
przypadków klinicznych zaburzeń RKZ i wodno-elektrolitowych.

Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu sercowo-naczyniowego ( w tym ostrych
zespołów wieńcowych). Analiza przypadków klinicznych choroby niedokrwiennej serca.

Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy i stanów przedcukrzycowych. Dobór i interpretacja wyników badań laboratoryjnych w
endokrynologii.

Diagnostyka różnicowa hiperlipoproteinemii. Diagnostyka laboratoryjna i analiza przypadków klinicznych
dyslipoproteinemii. Analizy laboratoryjne sprawdzające skuteczność terapii dietą.

Diagnostyka laboratoryjna schorzeń układu moczowego. Diagnostyka laboratoryjna płynów ustrojowych i wydalin. Analiza
przypadków klinicznych schorzeń układu moczowego.

Markery nowotworowe. Medycyna laboratoryjna we wczesnym rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia choroby
nowotworowej.

Odrębności wyników laboratoryjnych w podeszłym wieku.

PROGRAM NAUCZANIA

Wymagania wstępne: wiedza i umiejętności z zakresu: anatomii, histologii, cytofizjologii i embriologii, biologii

medycznej, chemii i biochemii, fizjologii, patomorfologii, mikrobiologii i immunologii.

Przygotowanie do zajęć: zgodnie z podanymi w programie wymaganiami względem każdego ćwiczenia.

Wymagania końcowe: pytania problemowe i testowe z uzasadnieniem prawidłowej odpowiedzi.

12

.

Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny

Zaliczenie – obecność na zajęciach oraz uzyskanie pozytywnej oceny z treści objętych programem. Celem uzyskania
zaliczenia student przystępuje do testu wielokrotnego wyboru, z pisemnym uzasadnieniem wybranej odpowiedzi
(pozytywna ocena-55% poprawnych odpowiedzi). Zgodnie z Regulaminem Studiów student ma prawo do
jednokrotnego poprawienia niezaliczonego testu.

Egzamin – Egzamin końcowy przewidywany jest w systemie OLAT (pytania testowe) – egzamin będzie zaliczony po

uzyskaniu min. 60 % prawidłowych odpowiedzi,

w terminie uzgodnionym z kierownikiem Zakładu. Zgodnie z Regulaminem Studiów, student ma prawo do
dwukrotnego poprawienia oceny niedostatecznej z egzaminu.

13.Literatura:

Zalecana literatura:

1. Wykłady z biochemii klinicznej.
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W. „Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej” , Wydanie III,
Urban & Partner, Wrocław 2010.
3. Kokot F. i wsp. Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja. Wyd. Lek. PZWL, 2011.
4. Szczeklik A. i wsp. „Choroby wewnętrzne” Medycyna Praktyczna 2010, 2011, 2012.

14.Studenckie koło naukowe

Opiekun koła dr med. Waldemar Myszka

Tematyka podstawową aktywność Koła stanowi doskonalenie umiejętności praktycznego zastosowania badań

laboratoryjnych w diagnostyce lekarskiej. Cel ten realizowany jest w formie interaktywnej analizy przypadków

klinicznych (od wywiadu chorobowego, poprzez badania dodatkowe, do ostatecznego rozpoznania).

Członkowie Koła, pod opieką asystentów, mają również możliwość czynnego uczestniczenia w badaniach

naukowych prowadzonych przez Zakład lub realizacji samodzielnie zgłaszanych projektów badawczych w

ramach Studenckiego Towarzystwa Naukowego.

Miejsce spotkań spotkania Koła odbywają się 1- 2 razy w miesiącu w salach wykładowych Collegium A.

Wrzoska ul. Dąbrowskiego. Istnieje również możliwość uczestniczenia w dyżurach lekarskich pełnionych

przez Opiekuna Koła (na Oddziale Chorób Wewnętrznych oraz w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym).

Informacje dotyczące dat i miejsca spotkań umieszczane są na stronie internetowej Koła Naukowego:

/

www.diagnawpoznaniu.republika.pl/

15. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora

16. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów
koordynowanych)

UWAGA ; wszystkie tabele i ramki można powiększyć w zależności od potrzeb

SYLABUS

Nazwa
przedmiotu/modułu

Diagnostyka laboratoryjna i kliniczna

Wydział

Lekarski I

Nazwa kierunku studiów

lekarski

Poziom kształcenia

studia magisterskie

Forma studiów

studia stacjonarne

Język przedmiotu

polski

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowy fakultatywny 

Rok studiów/semestr

I  II  III  IV  V  VI 



1  2  3  4  5  6  7  8  9 
10  11  12 



Liczba godzin zajęć
dydaktycznych z
podziałem na formy
prowadzenia zajęć

60, w tym: 15 - wykłady, 0 - seminaria, 45 – ćwiczenia,

Założenia i cele
przedmiotu

Zna zasady doboru badań laboratoryjnych i potrafi interpretować ich wyniki w różnych
sytuacjach klinicznych.
Zna wartości krytycznych parametrów laboratoryjnych wymagające pilnej interwencji
terapeutycznej.
Wykorzystuje wyniki badań dodatkowych w diagnostyce różnicowej chorób.
Proponuje szczegółowe analizy lekarskie dla ustalenia rozpoznania końcowego.
Proponuje badania laboratoryjne do monitorowania przebiegu choroby i leczenia.
Zna zasady tworzenia programu badań przesiewowych i przeprowadzania badań
przesiewowych w profilaktyce chorób.

Symbol

efektów

kształcenia

zgodnie ze

standardami

OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

Metody weryfikacji

osiągnięcia

zamierzonych efektów

kształcenia:

Symbole z
Ustawy

WIEDZA (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI

KSZTAŁCENIA)

C.W19, E.W37,

Zna i rozumie zasady pobierania materiałów biologicznych do badań
laboratoryjnych.

Test wiedzy

E.W37, E.W38

Zna korzyści i ograniczenia stosowania testów przyłóżkowych, tzw. point-of-
care testing) i badań wykonywanych przy użyciu analizatorów.

Test wiedzy.
Analiza przypadku
klinicznego - Ocena
formująca.

E.W38

Zna badania laboratoryjne służące ocenie prawidłowego funkcjonowania
poszczególnych układów ludzkiego organizmu.

Test wiedzy
Analiza przypadku
klinicznego - Ocena
formująca.

E.W39,

Zna wartości krytycznych parametrów laboratoryjnych wymagające pilnej
interwencji terapeutycznej

Test wiedzy
Analiza przypadku
klinicznego - Ocena
formująca.

E.W38,

Zna zasady interpretacji wyników badań laboratoryjnych w zależności od
rodzaju i zakresu wartości referencyjnych.

Test wiedzy

B.W19, B.W.20,

Zna i rozumie wpływ stylu życia, czynników fizycznych i ksenobiotyków na
wyniki badań laboratoryjnych.

Analiza przypadku
klinicznego - Ocena

formująca.

B.W1

Zna przyczyny i potrafi zinterpretować odchylenia w panelach badań
laboratoryjnych wykonywanych w diagnostyce patologii poszczególnych
narządów i układów ludzkiego organizmu (tzw. profile narządowe)

Test wiedzy
Analiza przypadku
klinicznego

E.W24, G.W2

Zna zasady prowadzenia badań przesiewowych w profilaktyce i wczesnym
wykrywaniu chorób.

Analiza przypadku
klinicznego

D.W3, E.W8,
E.W9

Zna i potrafi zinterpretować odrębności w wynikach badań laboratoryjnych w
zależności od wieku (w wieku podeszłym)

Analiza przypadku
klinicznego

UMIEJĘTNOŚCI (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI

KSZTAŁCENIA)

E.U28, F.U3

Posiada umiejętność pobierania materiału biologicznego celem wykonania
badań laboratoryjnych.

Ocena procesu
(wykonanie zadania) –
ocena diagnostyczna

E.U24, E.U28,
E.U29, F.U3

Potrafi wykonać i zinterpretować testy szybkiej diagnostyki (tzw. testy
przyłóżkowe – „point-of-care testing”).

Ocena procesu
(wykonanie zadania) –
ocena diagnostyczna

E.U24

Potrafi zaplanować i przeprowadzić ocenę czynników ryzyka rozwoju cukrzycy
i choroby niedokrwiennej serca (np. u studentów-ochotników). Po uzyskaniu
wyniku badania przesiewowego - podejmuje decyzję o dalszym postępowaniu.

Ocena procesu
(wykonanie zadania) –
ocena formująca

E.U24

Potrafi zaproponować szczegółowe analizy lekarskie dla ustalenia ostatecznego
rozpoznania.

Analiza przypadku
klinicznego – ocena
formująca

E.U24

Potrafi przeprowadzić diagnostykę różnicową najczęstszych chorób w oparciu o
wyniki badań dodatkowych.

Analiza przypadku
klinicznego – ocena
formująca

C.U11, E.U24

Potrafi interpretować wyniki badań laboratoryjnych, korelować je ze stanem
klinicznym i innymi badaniami dodatkowymi w najczęstszych patologiach
poszczególnych narządów.

Analiza przypadku
klinicznego – ocena
formująca

E.U16

Proponuje badania laboratoryjne do monitorowania przebiegu choroby i
leczenia.

Analiza przypadku
klinicznego – ocena
formująca

D.U17,

Potrafi korzystać z literatury fachowej i wyszukać standardy/zalecenia
ekspertów dotyczące wykorzystania badań laboratoryjnych w praktyce
klinicznej

Ocena pracy własnej
studenta -
samokształcenia

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (ZGODNIE Z OGÓLNYMI EFEKTAMI

KSZTAŁCENIA)

G.W4, G.W5

Potrafi komunikować się z lekarzem, pielęgniarką i pracownikiem laboratorium
w zakresie zlecanych badań laboratoryjnych.

Symulacja sytuacji
typowych, odgrywanie
ról

G.U2

Rozumie zasady współpracy lekarza, pielęgniarki, specjalisty promocji zdrowia,
i specjalisty d.s. zarządzania w ochronie zdrowia, w programie badań
przesiewowych.

Symulacja sytuacji
typowych, odgrywanie
ról

D.U16

Rozwija potrzebę samokształcenia i zdolność pracy zespołowej.

Ocena pracy własnej
studenta

PUNKTY ECTS

4

TREŚCI MERYTORYCZNE PRZEDMIOTU:

Tematyka

Forma

(wykłady,seminarium,

ćwiczenia,

zaj.fakultatywne, itp…)

Morfologia krwi obwodowej. Diagnostyka laboratoryjna niedokrwistości i chorób układu
białokrwinkowego.

wykład,
ćwiczenia

Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń hemostazy. Rola badań laboratoryjnych w monitorowaniu

wykład,

leczenia przeciwkrzepliwego.

ćwiczenia

Diagnostyka laboratoryjna klinicznych postaci zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-
elektrolitowej.

wykład,
ćwiczenia

Białka surowicy, białka ostrej fazy, reakcje ostrej fazy. Diagnostyka biochemiczna procesu
zapalnego oraz chorób infekcyjnych.

wykład,
ćwiczenia

Patobiochemia wątroby. Analizy lekarskie w diagnostyce różnicowej w hepatologii.

ćwiczenia

Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. XXX. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu
sercowo-naczyniowego (w tym ostrych zespołów wieńcowych).

wykład,
ćwiczenia

Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy i stanów przedcukrzycowych.

wykład,
ćwiczenia

Diagnostyka różnicowa zaburzeń lipidowych: wtórne i pierwotne hiperlipoproteinemie.

wykład,
ćwiczenia

Diagnostyka laboratoryjna schorzeń układu moczowego: zakażenie układu moczowego, kamica
układu moczowego, kłębuszkowe zapalenia nerek, ostra niewydolność i przewlekła choroba nerek.

wykład,
ćwiczenia

Diagnostyka laboratoryjna płynów ustrojowych.

ćwicz

Patobiochemia nowotworów. Markery nowotworowe. Udział medycyny laboratoryjnej we
wczesnym rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia choroby nowotworowej.

wykład,
ćwiczenia

Dobór i interpretacja wyników badań laboratoryjnych w endokrynologii.

ćwiczenia

Odrębności diagnostyczne wieku podeszłego.

ćwiczenia

LITERATURA PODSTAWOWA:

1. Wykłady z diagnostyki laboratoryjnej i klinicznej – aktualizowane co roku.
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W. „Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej” , Wydanie
III, Urban & Partner, Wrocław 2010.
3. Kokot F. i wsp. „Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja.” Wyd. Lek. PZWL, 2011.

4. Szczeklik A. i wsp. „Choroby wewnętrzne stan wiedzy na 2011 rok.” Medycyna Praktyczna 2011-2012.
LITERATURA I UZUPEŁNIAJĄCA:
Rene Caquet. „250 badań laboratoryjnych. Kiedy zlecać. Jak interpretować.” Wydanie II, PZWL 2012.
Jacques Wallach. „Interpretacja badan laboratoryjnych”. Wydanie I, MediPage, Warszawa 2011.
Jeremiasz J. Tomaszewski. „Diagnostyka laboratoryjna.” Wydanie III, PZWL 2001.

WARUNKI UZYSKANIA ZALICZENIA PRZEDMIOTU:
Spełnienie założeń i celów przedmiotu.
Zaliczenie ćwiczeń:
Test umiejętności. Ocena podsumowująca. Ocena pozytywna przy uzyskaniu nie mniej niż 55% poprawnych odpowiedzi.
Egzamin z przedmiotu:
Test umiejętności. Ocena podsumowująca. Ocena pozytywna przy uzyskaniu nie mniej niż 60% poprawnych odpowiedzi.