Parasympatykomimetyki

Krystyna Cegielska-Perun

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Układ parasympatyczny



Część autonomicznego
(unerwiającego narządy
wewnętrzne) układu nerwowego



Działa antagonistycznie do układu
sympatycznego, powodując
wygaszanie pobudzenia organizmu,
jego odpoczynek i wzbudzanie
procesów trawiennych.

Układ parasympatyczny



Ośrodki przywspółczulne
rozmieszczone są w mózgowiu,
rdzeniu przedłużonym i krzyżowej
części rdzenia kręgowego



Zwoje układu przywspółczulnego
umiejscowione są w pobliżu lub w
ścianach unerwianych narządów

Układ parasympatyczny



Włókna przywspółczulne wychodzące z pnia

mózgu unerwiają mięśnie zwężające źrenicę,

akomodacji oka, gruczołu łzowe, śluzowe i

ślinianki.



Nerw błędny (powodujący zwolnienie akcji

serca, zwężenie oskrzeli, wzmaga ruch

robaczkowe jelit i wydzielania gruczołów jamy

brzusznej) zawiera stosunkowo najwięcej

włókien przywspółczulnych.



Włókna przywspółczulne części krzyżowej

rdzenia, unerwiają część okrężnicy i pęcherz

moczowy oraz narządy płciowe (pobudzająco).

Komórki przedzwojowe układu sympatycznego tworzą kolumnę w rdzeniu kręgowym. Komórki
przedzwojowe układu parasympatycznego znajdują się w pniu mózgu oraz w segmentach krzyżowych
rdzenia kręgowego. Główne narządy docelowe układu autonomicznego to głowa, płuca, serce, układ
krwionośny, żołądek, nerki, pęcherz moczowy i genitalia.

Antagonistyczne działanie układu autonomicznego na serce:

Układ przywspółczulny uwalnia acetylocholinę (ACh), co zmniejsza
przepuszczalność dla Ca

2+

i zwalnia pracę serca.

Układ współczulny uwalnia noradrenalinę (NE), co otwiera kanały wapniowe i
zwiększa siłę skurczu oraz przyśpiesza pracę serca.

„odpoczywać i trawić”

„rest and digest”

•zwężenie źrenicy

•hamowanie wydzielania
śliny

•hamowanie czynności serca
(zmniejszanie siły skurczu)

•zwężenie oskrzeli

•rozszerzenie naczyń
krwionośnych powodujące
spadek ciśnienia tętniczego
krwi

•nasilenie skurczów
przewodu pokarmowego

•kurczenie pęcherza
moczowego

Reakcje Układu przywspółczulnego:

Acetylocholina



jest to mediator neurochemiczny w
układzie przywspółczulnym
(włókna zazwojowe i zwoje)



Chemicznie jest estrem kwasu
octowego i choliny

Acetylocholina



powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych,



obniża ciśnienie krwi,



zwalnia częstość akcji serca,



zmniejsza siłę skurczu mięśnia sercowego,



powoduje skurcze mięśni gładkich oskrzeli, jelit i

pęcherza moczowego,



powoduje zwężenie źrenicy,



zwiększenie wydzielania gruczołów,



skurcz mięśni prążkowanych (receptory

nikotynowe)



skupianie się, uwagę,

naukę i pamięć

Biosynteza acetylocholiny



produkowana w synapsach oraz zakończeniach nerwów układu

parasympatycznego i neuronów ruchowych tworzących płytki

nerwowo- mięśniowe



Substratami do syntezy Ach w neuronach cholinergicznych są

cholina i acetylokoenzym A



Cholina syntetyzowana jest z fosfatydyloseryny w wątrobie,

przenika do cytoplazmy neuronu cholinergicznego w wyniku

transportu czynnego



Synteza acetylo-CoA zachodzi w mitochondriach neuronów,

trudno przechodzi on przez błonę mitochondrialną, w

mitochondriach ulega przemianie do cytrynianów, octanów,

acetylokarnityny, które po przetransportowaniu do cytoplazmy

są ponownie metabolitowane do acetylo-CoA



Powstała acetylocholina pod wpływem acetylotransferazy

cholinowej jest transportowana do pęcherzyków

synaptycznych (transport aktywny)

Biosynteza acetylocholiny

Acetylo- CoA

+

acetylocholina + CoA

Cholina

Acetylotransferaz
a cholinowa

Metabolizm acetylocholiny

acetylocholina

Acetylocholinoesteraza

H

2

O+

Kwas octowy

Cholina

Synapsa
cholinergiczn
a



Rozróżnia się dwa typy receptorów
cholinergicznych: muskrynowe i
nikotynowe. Nazwa ich jest związana z
wybiórczym pobudzaniem odpowiednio przez
muskarynę i nikotynę. Acetylocholina pobudza
oba typy receptorów, dzięki możliwości
przybierania różnych form konformacyjnych

Podzial receptorów

Muskarynowe
M

Nikotynowe N

Receptory muskarynowe



Wyróżnia się 5 podtypów:M1, M2, M3, M4, M5

receptory M1 występują w OUN oraz komórki

okłądzinowe żołądka

Receptory M2 w sercu i pniu mózgu
Receptory M3 w gruczołach, mięśniach gładkich i

śródbłonku naczyń

Wszystkie podtypy należą do rodziny receptorów

błonowych, sprzężonych z białkiem G

Receptory
muskarynow
e

Receptory nikotynowe



Receptory nikotynowe
zlokalizowane są w zwojach układu
autonomicznego i płytce ruchowej



Pobudzenie receptorów
nikotynowych wywołuje skurcz
mięśni prążkowanych

Receptory nikotynowe



Wyróżnia się 2 podtypy receptorów
N: N

n

(neuronalnych) i N

m

(mięśniowych)



Receptory nikotynowe – receptory
związane z kanałem jonowym (Na

+

,

K

+

)

Receptory
nikotynowe

Cholinomimetyki

Receptor
M

Receptor N

ACETYLOCHOLINOESTERAZA

-

+

Cholinomimetyki

1. Bezpośrednio popudzające

rec.muskarynowe i nikotynowe



Acetylocholina



Estry choliny (metacholina,
karbachol, betanechol)



Alkaloidy cholinomimetyczne
(muskaryna, pilokarpina)

Cholinomimetyki

2. Inhibitory acetylocholinoesterazy



Odwracalne (fizostygmina,
neostygmina,pirydostygmina,edrof
onium, ambenonium)



Nieodwracalne (fluostygmina,
ekotiopat)

Metacholina



Pobudza rec.M



Silnie od acetylocholiny działa na

układ krążenia, przewód pokarmowy



Po podaniu do oka zwęża źrenice i

obniża ciśnienie śródgałkowe



Zastosowanie:

1.

zaburzenia krążenia obwodowego

2.

2. Jaskra



Zdziałania niepożądane:

1.

Bradykardia

2.

Dusznośći

3.

Zaburzenia z p.pokarmowego:
nudności, wymioty, biegunki

4.

Ślinienie, łzawienie



Przeciwwskazania:

1.

Dychawica oskrzelowa

2.

Bradykardia zatokowa

3.

Blok przedsionkowo-komorowy

4.

Niewydolność wieńcowa

5.

Choroba wrzodowa

Karbachol, Betanechol



Karbachol pobudza rec. M, Betanechol-

pob.rec M,N



Zwiększają perystaltykę jelit



Zastosowanie:

1. Pooperacyjna atonia jelit, pęcherza

moczowego

2. Atonia żołądka
3. Jaskra



Przeciwwskazania: jak wyżej

Muskaryna



Muchomor czerwony



Objawy zatrucia:

1.

Ślinotok

2.

Ból głowy

3.

Biegunka, wymioty

4.

Zaburzenia widzenia

5.

Skurcz oskrzeli

6.

Zwolnienie czynności serca

7.

Spadek ciśnienia krwi

8.

Objawy wstrząsu



Odtrutka-

ATROPINA (1-2mg)

Jaskra (glaukoma)



Zespół chorób o różnym
patomechanizmie, przebiegających z:

1.

Postępującym uszkodzeniem nerwu
wzrokowego

2.

Zmiany morfologiczne nerwu
wzrokowego

3.

Charakterystyczne ubytki pola widzenia

4.

Podwyższone ciśnienie śródgałkowe

Budowa
oka

Czynniki ryzyka

1.

Podwyższone ciśnienie śródgałkowe (nadmierna

produkcja cieczy, utrudniony odpływ)

2.

Wiek

3.

Czynniki genetyczne

4.

Rasa

5.

Płeć

6.

Miżdżyca, zatorowość tętnic

7.

Stany skurczowe naczyń

8.

Problemy krążenia

9.

Wady refrakcji oka (krótko i dalekowzroczność)

Klasyfikacja jaskry

1.

Z otwartym kątem przesączania

2.

Z zamkniętym kątem
przesączania

3.

Anomalie wzrokowe w jaskrze
wrodzonej

Krążenie cieczy wodnistej i
regulacja ciśnienia
wewnątrzgałkowego

Kąt przesączania
szeroki, otwarty.

Kąt przesączania
zamknięty
tęczówką

.

Farmakologia jaskry

1.

Lipidy hipotensyjne

Ułatwiają odpływ cieczy wodnistej przez

drogę naczyniowo-twardówkową

Np.Tatanoprost
Bimatoprost
Trawoprost
Stos. 1 raz dziannie

Farmakologia jaskry

2. β-blokery
Zmniejszają wytwarzanie cieczy

wodnistej

Np.Timolol
Betaksolol
Karteolol

Farmakologia jaskry

3. Agoniści rec.α

2

- adrenergicznego

Pobudzają rec. Powodując obniżenie

ciśnienia śródgałkowego w wyniku

zmniejszenia wydzielania cieczy

wodnistej i zwiększenia odpływu

drogą nadnaczyniówkową

Np.Brimonidyna
Apraklonidyna

Farmakologia jaskry

4. Inhibitory anhydrazy węglanowej
Zmniejszają wytwarzanie cieczy

wodnistej

Np.Acetazolamid

Farmakologia jaskry

5. Parasympatykomimetyki
Mechanizm działania: pobudzają rec.

muskarynowy w zwieraczu źrenicy w
sposób bezpośredni i pośredni (hamowanie
acetylocholinoesterazy).

Powoduje to długotrwały skurcz mięśnia

zwieracza źrenicy i włókien podłużnych
mięśnia rzęskowego (zwężenie źrenicy i
rozszeżenie dróg odpływu cieczy wodnistej)

Wady i zalety grupy

1. Wady:



Leki te zmniejszają odpływ cieczy
drogą naczyniówkowo-twardówkową



Zwiększają wydzielanie łez



Krótko działają

2. Zalety:



Niska cena



Silne działanie hipotensyjne

Pilokarpina



Alkaloid zawarty w liściach roślin

południowo amerykańskich

Pilocarpus jaborandi i Pilocarpus

microphyllus



Podawany dospojówkowo w kroplach

(2%). Efekt po kilku minutach i

utrzymuje się do 4-8h



Stos. W monoterapii 4 razy dziennie.

Z β-blokerami – 2 razy.

Pilokarpina

Działania niepożądane:

1.

Upośledzenie widzenia

2.

Uczulenia

3.

Ból głowy

4.

Ślinotok, wzrost wydzielania potu

5.

Wymioty, biegunki

Pilokarpina -zastosowania

1.

Jaskra pierwotna z otwartym
kątem przesączania

2.

Zespół Sjögrena (podawana
doustnie, 5-10 mg) zwiększa
wydzielanie śliny

Karbachol



Ester choliny kwasu karbaminowego



Pobudza receptory M,N, wzmaga
wydzielanie Ach z części presynaptycznej



Nie jest rozkładana przez
acetylocholinoesterazę



Nie przenika do mózgu



Słabe działanie na układ sercowo-
naczyniowy, nie obniża ciśnienia krwi

Karbachol



Wskazania:

1.

Jaskra pierwotna z otwartym
kątem przesączania

2.

Jaskra z wąskim kątem
przesączania

3.

Profilaktyka przed zabiegami

Działania niepożądane:

1.

Przejściowe zaburzenia widzenia

2.

Wzmożone wydzielanie łez

3.

Zaczerwienie oczu

4.

Bóle głowy i oczu

5.

Odpowiedź zapalna po zabiegach
chirurgicznych (wzmożone
krwawienia)

Ogólne działanie:

1.

Pobudzenie układu
przywspółczulnego



Biegunka



Skurcz jelit



Ślina, sok żołądkowy



Skurcz oskrzeli



Mimowolne oddawanie moczu

Przeciwwskazania:

1.

Choroba serca

2.

Nadciśnienie tętnicze

3.

Nadczynność tarczycy (zaburzenia rytmu

serca)

4.

Niewyrównana niewydolność krążenia

(inotropowo -)

5.

Choroba wrzodowa (pobudzenie

wydzielania kw.żoładkowego)

6.

Choroba Parkinsonowa (wzrost

przewodnictwa cholinergicznego w

mózgu)

Odwracalne IAch



Fizostygmina



Neostygmina



Pirydostygmina



Distygmina



Abenonium



Edrofonium

Mechanizm działania



Wiążą się odwracalnie z
Achesterazą, konkurując z Ach o
ten enzym. A następnie dysocjiują

Zastosowanie:

1.

W popudzeniu perystaltyki jelit

2.

Jaskra

3.

Znoszą działanie środków
miorelaksacyjnych

4.

Myasthenia gravis

5.

Choroba Alzheimera

Przeciwwskazania:

1.

Bradykardia

2.

Spadek ciśnienia krwi

3.

Duszności

4.

Wzmożone wydzielanie gruczołów
ślinowych, łzowych, potowych

5.

Drżenia mięśni szkieletowych

Nieodwracalne IAch



Organiczne estry kwasu
ortofosforowego (śr.owadobójcze)



Pochode kwasu karbaminowego
(śr.insektycydy)



Lotne estry kwasu ortofosforowego
(śr.biobójcze)