Opieka

farmaceutycz

na

1. Od momentu, kiedy produkcją leków

zajął się przemysł, do szczątkowej wręcz

formy ograniczyło to rolę farmaceuty jako

wytwórcy leków.

2. Działalność aptekarza w aptece coraz

częściej ogranicza się wyłącznie do roli

dystrybutora i sprowadza do kontroli

prawidłowości recept, dyspensowania

leków, czynności administracyjnych i

zaopatrzeniowych

związanych

z

zarządzaniem apteką.

Bezpieczeństwo i

skuteczność farmakoterapii

- farmakoterapia jest najpowszechniejszą

formą leczenia lub wspomagania leczenia

-

rozwój

farmakoterapii

w

ostatnich

dziesięcioleciach był ogromny, a wszystko

wskazuje na to, że rozwój ten będzie jeszcze

większy i szybszy (terapia celowana i

genowa)

Bezpieczeństwo i

skuteczność farmakoterapii

Nowe leki charakteryzują się:

- specyfiką działania,

- skutecznością,

- bezpieczeństwem,

co

wynika

z

rygorystycznych

procedur

badań

klinicznych.

Bezpieczeństwo i

skuteczność farmakoterapii

Obecnie pacjenci:

1. orientują się o wiele lepiej w problematyce

zdrowotnej niż ich przodkowie

2. chcą w coraz większym stopniu być

współdecydentami w rozwiązywaniu swoich

problemów zdrowotnych

3. chcą samodzielnie leczyć łagodniejsze

dolegliwości

Bezpieczeństwo i

skuteczność farmakoterapii

Postęp farmakoterapii

+

wzrastająca wiedza społeczeństwa o

sprawach zdrowia

nie przekładają się na efekt

leczenia.

Dlaczego mimo prawidłowego

rozpoznania choroby, właściwego

doboru leku iprawidłowego jego

dyspensowania nie osiąga się

zamierzonych celów

terapeutycznych?

Bezpieczeństwo i

skuteczność farmakoterapii

-

działania niepożądane i niepowodzenia

terapeutyczne są chorobą współczesnej

medycyny, której można zapobiec, a która

generuje

zbędne

koszty

ekonomiczne,

niepotrzebne cierpienie, a w najgorszej

postaci śmierć

Bezpieczeństwo i

skuteczność farmakoterapii

Wyniki badań przeprowadzone w USA wykazują, że:

- 45-65% pacjentów przyjmuje przepisane im leki

niezgodnie z zaleceniami, co prowadzi do

nieprzewidzianych

konsekwencji,

niepowodzeń

terapeutycznych

i

występowania

działań

niepożądanych;

- 0,66-50,6% w tych granicach waha się częstość

występowania działań niepożądanych

- 10% tyle procent przypadków hospitalizacji

stanowią działania niepożądane

Twórcy opieki farmaceutycznej

●

Wiliam Procter - powiedział w 1958 r.,

że z chwilą, w której farmaceuci

przestaną wytwarzać leki w swoich

aptekach i staną się wyłącznie ich

dysponentami,

wówczas

zawód

aptekarski

zostanie

pozbawiony

znacznej części swojego dostojeństwa

oraz znaczenia i stanie się zwykłym

sklepikarstwem. Ale dzisiaj nawet to

sklepikarstwo jest zagrożone przez

intensywnie rozwijający się handel

elektroniczny i wysyłkowy.

Twórcy opieki farmaceutycznej

●

Charlesa Heplera i Lindę Strand w

1990

roku

opracowali

koncepcję

opieki farmaceutycznej.

●

Opublikowali oni wówczas w American

Journal of Hospital Pharmacy pracę

łączącą rozważania Heplera dotyczące

złego stosowania leków z praktyczną

wizją rozwiązania tego problemu,

zaproponowaną przez zespół Strand.

Opieka farmaceutyczna

- jako nowa koncepcja postępowania

farmaceuty wobec pacjentów i ich

farmakoterapii

1. wskazuje sposób, w jaki pacjenci powinni

otrzymywać i stosować leki

2. wskazuje w jak sposób pacjenci powinni być

informowani o prawidłowym stosowaniu leków

3. dotyczy ona odpowiedzialności, nadzoru nad

farmakoterapią, doradzania i efektów leczenia

Rozpoznając i rozwiązując problemy związane

z niewłaściwą farmakoterapią oraz

zapobiegając im, farmaceuta może eliminować

niepożądane skutki, a tym samym przyczyniać

się do poprawy jakości procesu leczenia i

obniżenia jej kosztów.

Definicja opieki

farmaceutycznej

●

Termin opieka farmaceutyczna po raz pierwszy

pojawił się w 1975 r. w Stanach Zjednoczonych w

artykule opublikowanym przez Mikeal i wsp. w

American Journal of Hospital Pharmacy, w

którym opisywana jest ona jako: opieka, jakiej

wymaga i jaką otrzymuje dany pacjent, która

zapewnia bezpieczne i racjonalne stosowanie

leków.

●

W

następnych

latach

pojęciem

opieki

farmaceutycznej posługiwano się dość swobodnie

w odniesieniu do wszelkiego rodzaju działań

związanych

z

przygotowywaniem

i

dyspensowaniem leków.

Definicja opieki

farmaceutycznej

Pierwszą

pełniejszą

definicję

opieki

farmaceutycznej podali w 1980 r. Brodie i

wsp.

stwierdzając,

że:

opieka

farmaceutyczna

obejmuje

określenie

potrzeb lekowych danej osoby, nie tylko

zaopatrzenie w potrzebne leki, lecz

również

udzielenie

niezbędnych

świadczeń (przed, w czasie i po

zakończeniu leczenia) zapewniających

optymalnie

bezpieczną

i

skuteczną

farmakoterapię.

Uwzględnia

ona

mechanizm sprzężenia zwrotnego jako

środek ułatwiający ciągłość tej opieki

przez sprawującą ją osobę.

Definicja opieki

farmaceutycznej

W 1987 r. Hepler sformułował swoją

pierwszą definicję, w której wyraźnie określa

zobowiązanie

wobec

pacjenta:

opieka

farmaceutyczna

jest

uzgodnionym

związkiem

miedzy

pacjentem

a

farmaceutą,

w

którym

farmaceuta,

sprawuje

kontrolę

nad

procesem

stosowania

leków

(posiadając

odpowiednią wiedzę i umiejętności),

kierując

się

świadomością

i

zobowiązaniem wobec interesu (dobra)

pacjenta.

Definicja opieki

farmaceutycznej

W 1990 r. Hepler i Strand sformułowali

klasyczną definicję, której pełne brzmienie jest

następujące:

Opieka

farmaceutyczna

jest

odpowiedzialnym

zapewnieniem

farmakoterapii, której celem jest uzyskanie

określonych efektów poprawiających jakość

życia pacjenta. Efektami tymi są: wyleczenie,

wyeliminowanie lub złagodzenie objawów

choroby,

zatrzymanie

lub

spowolnienie

procesu

chorobowego

oraz

zapobieżenie

chorobie lub wystąpieniu jej objawów.

Opieka farmaceutyczna jest procesem, w

którym farmaceuta współpracuje z pacjentem i

innymi członkami zespołu opieki zdrowotnej w

opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu

planu terapeutycznego, którego celem jest

uzyskanie

określonych

efektów

terapeutycznych u tego pacjenta.

Definicja opieki

farmaceutycznej

Obecnie

obowiązująca

definicja

opieki

farmaceutycznej mówi, że podstawowe cele,

procesy i relacje w opiece farmaceutycznej są

niezależne od miejsca wykonywania praktyki

zawodowej.

W 1998 roku Międzynarodowa Federacja

Farmaceutyczna wprowadziła do tej definicji

niewielkie, ale bardzo istotne uzupełnienie,

określające, że celem opieki farmaceutycznej

jest (…) uzyskanie określonych efektów

poprawiających lub utrzymujących jakość

życia pacjenta. Jest to cel bardzo realny,

zwłaszcza

w

odniesieniu

do

chorych

przewlekle.

Takim przykładem może być cukrzyca, w której

utrzymanie jakości życia na niezmienionym

poziomie jest już samo w sobie wielkim

osiągnięciem.

Z podaną przez Heplera i Strand

definicją wiążą się trzy główne działania:

1. rozpoznawanie rzeczywistych i potencjalnych

problemów lekowych

2. rozwiązywanie rzeczywistych problemów

lekowych

3. zapobieganie potencjalnym problemom

lekowym

Opieka farmaceutyczna jest nieodzownym

składnikiem opieki zdrowotnej i powinna

być zintegrowana z innymi jej elementami

(tzn.

opieką

lekarską

pielęgniarską,

stomatologiczną itp.).

Opieka farmaceutyczna ma na celu

bezpośrednie

dobro

pacjenta,

wobec

którego farmaceuta jest odpowiedzialny za

jej jakość.

Podstawową

relacją

w

opiece

farmaceutycznej jest wzajemnie korzystna

wymiana,

w

której

pacjent

udziela

farmaceucie pełnomocnictw, a farmaceuta

z kolei zapewnia pacjentowi wykorzystanie

swojej

wiedzy

i

zaangażowania

w

rozwiązywaniu jego problemów.

Czego można oczekiwać od

opieki farmaceutcznej?

(wg. Schaefera M., Schultz M.)

●

W zakresie choroby:

1. poprawy stanu

zdrowia pacjenta

2.

poprawy wartości

mierzonych

parametrów (poziom

glukozy, ciśnienie

krwi)

3. uniknięcia lub

osłabienia powikłań

●

W odniesieniu do

pacjenta: 1. lepszej

wiedzy o chorobie i

jej leczeniu 2.

poprawy jakości życia

3. zadowolenia z

opieki

●

W zakresie ekonomicznym:

1. uniknięcia niepotrzebnego stosowania leków

2. zredukowania przypadków niewłaściwego

stosowania leków

3. uniknięcia zdrowotnych i ekonomicznych

skutków niewłaściwego stosowania leków

Podstawowym warunkiem

Podstawowym warunkiem

opieki farmaceutycznej jest

opieki farmaceutycznej jest

współpraca potencjalnych

współpraca potencjalnych

partnerów:

partnerów:

- lekarza

- lekarza

- farmaceuty

- farmaceuty

-pacjenta

-pacjenta

W opiece farmaceutycznej

głównym podmiotem jest

pacjent, a farmaceuta

inicjatorem i realizatorem tej

opieki.

CEL OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

1. zapewnienie właściwej, w miarę

możliwości najskuteczniejszej,

najbezpieczniejszej i najdogodniejszej dla

pacjenta farmakoterapii

2. wtórnym celem jest ograniczenie do

minimum skutków nieprawidłowego

stosowania leków i związanych z nimi

zbędnych nakładów finansowych, w

poważnym stopniu obciążających system

ochrony zdrowia

Opieka farmaceutyczna

- wskazuje sposób w jaki pacjenci

powinni otrzymywać i stosować leki

oraz jak powinni być informowani o

prawidłowym ich stosowaniu

- dotyczy także odpowiedzialności,

nadzoru

nad

farmakoterapią,

doradzania i efektów leczenia

Filozofia opieki farmaceutycznej

Filozofia praktyki zawodowej:

* zestaw ideałów, zasad, wartości, koncepcji

przestrzeganych

przez

wszystkich

wykonujących dany zawód na podstawie,

których opracowywane są ramy określające

daną praktykę zawodową;

* określa zasady, role, relacje i zakres

odpowiedzialności każdej osoby wykonującej

dany zawód;

* pomaga w podejmowaniu decyzji, określeniu

tego co jest ważne, a także w ustaleniu

priorytetów w codziennej pracy;

*

umożliwia

rozstrzyganie

dylematów

etycznych i spraw związanych z zarządzaniem.;

*

umożliwia

standaryzację

zachowań

zawodowych,

sprzyja

świadczeniu

usług

wysokiej jakości i zwiększa zapotrzebowanie

na te usługi;

Filozofia opieki farmaceutycznej

Filozofia opieki farmaceutycznej realizowana

jest poprzez identyfikowanie, zapobieganie i

rozwiązywanie problemów lekowych indywidualnych

pacjentów. Wskazuje, że:

1. podstawowym podmiotem zainteresowania

farmaceuty staje się pacjent i jego problemy z

farmakoterapią, co umożliwia zaspokojenie potrzeb

społecznych w zakresie ograniczenia chorobowości i

umieralności związanej z lekami;

2. zadaniem farmaceuty jest sprawowanie

kontroli nad potrzebami lekowymi pacjenta;

3. określa odpowiedzialność farmaceuty w tym

zakresie.

Filozofia opieki farmaceutycznej

Farmaceuta odpowiada za to, by:

- leki stosowane w leczeniu danego pacjenta

miały właściwe wskazania;

- wszystkie istniejące wskazania do zastosowania

leków były nimi leczone;

- stosowane przez pacjenta leki były dla niego

możliwie najskuteczniejsze, najbezpieczniejsze i

najwygodniejsze;

- właściwie rozpoznać i rozwiązać występujący

problem lekowy;

- zapobiegać, żeby problemy potencjalne nie

przekształciły się w problemy rzeczywiste;

- upewnić się, że pacjent potrafi przestrzegać

instrukcji dotyczących stosowania leków oraz

wspólnie opracować plan opieki.

Filozofia opieki farmaceutycznej

Bezwzględnym

warunkiem

opieki

farmaceutycznej

jest

bliska

współpraca farmaceuty z lekarzem,

opierająca

się

na

wzajemnym

poszanowaniu specjalistycznej wiedzy i

kompetencji

zawodowych.

Ich

współpartnerem jest taż pacjent, który

ma prawo głosu we wszelkich sprawach

związanych z jego zdrowiem.

Filozofia opieki farmaceutycznej

Opieka farmaceutyczna:

●

wszechstronny proces poznawczym

●

wspomaga

nawiązanie

dobrych,

stale

podtrzymywanych kontaktów z pacjentem i

lekarzem

Opieka farmaceutyczna wiąże się z:

●

gromadzeniem danych

●

łączeniem zebranych danych z posiadaną wiedzą

●

podejmowaniem decyzji

●

prowadzeniem dokumentacji

●

samodoskonaleniem zawodowym

●

systematycznością

●

konsekwencją

●

dyscypliną

●

dobrą organizacją pracy

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

Deklaracja norm zawodowych przyjęta przez

Radę Międzynarodowej Federacji

Farmaceutycznej (FIP) na posiedzeniu w

Hadze (1998 r.):

FIP

uważa,

że

w

ramach

opieki

farmaceutycznej nie ma zasadniczej różnicy,

co do roli farmaceuty w odniesieniu do leków

dostępnych tylko na recepty jak również leków

OTC. Celem opieki farmaceutycznej jest

optymalizacja jakości życia pacjenta związanej

ze zdrowiem i uzyskanie pomyślnych wyników

klinicznych.

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest

systematyczne podejście, uwzględniające

poszczególne etapy:

-

nawiązanie

i

utrzymywanie

kontaktu

profesjonalnego farmaceuty z pacjentem,

- prowadzenie rejestru wydawanych pacjentowi

leków

oraz

zbieranie,

zapisywanie,

monitorowanie i przechowywanie dodatkowych

informacji medycznych dotyczących tego

pacjenta, za jego zgodą,

- ocena informacji medycznej dotyczącej

danego pacjenta, a w przypadku leku na

receptę

opracowanie

planu

leczenia

z

udziałem pacjenta i lekarza.

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

Farmaceuta pracuje z pacjentem nad

maksymalizowaniem zrozumienia przez niego

konieczności przestrzegania terapeutycznego

planu opieki farmaceutycznej. Z chwilą

uzyskania pożądanych efektów należy ustalić

dalszy tok postępowania, który zapewni

utrzymywanie

dobrego

samopoczucia

pacjenta.

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

Rola Farmaceuty, jakościowo dobre usługi

farmaceutyczne. Korzyści dla rządów i

społeczeństw. Sprawozdanie z II Spotkania

Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

w Tokio w 1993 roku.

Idea opieki farmaceutycznej może być

realizowana w każdym kraju, bez względu na

różnice w warunkach rozwoju społeczno-

ekonomicznego. Opieka farmaceutyczna jest

filozofią, w myśl, której osobą odnoszącą

korzyści z działań farmaceuty jest pacjent.

Opieka

farmaceutyczna

skupia

się

na

postawach, zachowaniach, zainteresowaniach,

etyce, obowiązkach, wiedzy, odpowiedzialności

i umiejętności farmaceuty w zapewnieniu

farmakoterapii prowadzącej do uzyskania

określonych wyników poprawiających zdrowie

pacjenta i jakość jego życia.

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

Elementy

opieki

farmaceutycznej

w

odniesieniu

do

indywidualnego

pacjenta

opisują

wyczerpująco

proces

opieki

farmaceutycznej,

której

świadczenie

wymaga

konsekwencji

i

zgodnej

współpracy farmaceuty z pacjentem.

Farmaceuta musi umieć wykorzystywać

swoją wiedzę kliniczną do określenia

rodzaju

opieki

farmaceutycznej

wymaganej przez każdego pacjenta.

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

Przykładami wymagającymi opieki

farmaceutycznej są:

1. pacjenci szczególnie podatni na działania

niepożądane z uwagi na niesprawność układów

fizjologicznych – np. noworodki, osoby starsze, z

niewydolnością nerek, wątroby, oddechową,

2.

pacjenci

z

warunkami

medycznymi

wymagającymi

stałej

oceny

i

zmian

w

farmakoterapii dla uzyskania optymalnych

wyników – np. cukrzyca, astma, nadciśnienie,

niewydolność krążenia,

3. pacjenci otrzymujący wiele leków, narażeni

są na zwiększone ryzyko wystąpienia złożonych

interakcji lek-lek, lek-choroba, lek-pożywienie,

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

4.

pacjenci

wymagający

stosowania

szczególnie

toksycznych

leków

–

np.

przeciwnowotworowe

środki

chemioterapeutyczne,

leki

zmniejszające

krzepliwość krwi, narkotyki parenteralne,

5. pacjenci, których ostra faza choroby

może być niebezpieczna dla życia, jeżeli

przepisany lek będzie nieskuteczny lub

stosowany

niewłaściwie

–

np.

niektóre

zakażenia, ciężkie biegunki.

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

Działania składające się na opiekę

farmaceutyczną

stanowią

„wartość

dodaną” do farmakoterapii poprzez

korzystny

wpływ

na

bezpieczne

i

ekonomiczne

stosowanie

leków,

prowadzące do uzyskania lepszych jej

wyników

i

usprawnienia

opieki

zdrowotnej.

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

Opieka farmaceutyczna w świetle polskiego

prawa

1. Prawo Farmaceutyczne – Apteka jest

placówką ochrony zdrowia publicznego, w

której

osoby

uprawnione

świadczą

w

szczególności usługi farmaceutyczne, Nazwa

apteka zastrzeżona jest wyłącznie dla miejsca

świadczenia usług farmaceutycznych, które

m.in.

obejmują

udzielanie

informacji

o

produktach

leczniczych

i

wyrobach

medycznych.

Opieka farmaceutyczna w świetle

dokumentów międzynarodowych

stowarzyszeń farmaceutycznych i

organizacji zdrowia

2.

Ustawa

o

Izbach

Aptekarskich

-

Wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu

ochronę zdrowia publicznego i obejmuje

udzielanie

usług

farmaceutycznych

polegających w szczególności na: sprawowaniu

opieki

farmaceutycznej

polegającej

na

dokumentowanym

procesie,

w

którym

farmaceuta, współpracując z pacjentem i

lekarzem,

a

w

razie

potrzeby

z

przedstawicielami

innych

zawodów

medycznych,

czuwa

nad

prawidłowym

przebiegiem farmakoterapii w celu uzyskania

określonych jej efektów poprawiających jakość

życia pacjenta.

Problemy lekowe

problemem lekowym jest każde niepożądane
zdarzenie

doświadczane

przez

pacjenta,

związane ze stosowaniem leku lub mogące się
z jego stosowaniem wiązać, wpływające lub
mogące wpływać na efekt leczenia tego
pacjenta

Problemy lekowe

Aby

można

było

dane

zdarzenie

zakwalifikować jako problem lekowy, musi ono
spełnić dwa warunki:

1. Występuje lub może wystąpić u pacjenta.
Może

przyjąć

formę

skargi,

objawu,

rozpoznania

procesu

chorobowego,

niewydolności, niesprawności lub zespołu.
Może

mieć

uwarunkowania

psychiczne,

fizjologiczne,

społeczno-kulturowe

lub

ekonomiczne.

Problemy lekowe

2. Musi istnieć (lub być podejrzewany)
związek przyczynowy danego zdarzenia z
farmakoterapią. Związek ten musi być albo
skutkiem farmakoterapii, albo dane zdarzenie
może

wymagać

zastosowania

leku

dla

zapobieżenia mu lub wyeliminowania go.

Problemy lekowe

Opieka farmaceutyczna zapewnia zaspokojenie

potrzeb lekowych pacjenta poprzez rozpoznawanie,
zapobieganie i rozwiązywanie problemów lekowych.

Bez wyraźnej wiedzy o tym, czym jest problem

lekowy i jak go rozpoznać w konsekwentny, logiczny
i zorganizowany sposób, z zaangażowaniem własnej
wyobraźni, nie będziemy mogli zidentyfikować
wszystkich problemów lekowych występujących u
danego pacjenta i zapewnić mu właściwej opieki.

Problemy lekowe

Ważne jest zrozumienie różnicy między

problemami medycznymi a problemami

lekowymi.

Problemem

medycznym

jest

stan

chorobowy,

tzn.

problem

spowodowany

zmianami w fizjologii, powodujący określony
stan kliniczny.

Problem lekowy jest natomiast problemem
pacjenta, spowodowanym albo przez lek, albo
poddający się leczeniu lekiem.

Problemy lekowe

Problemy lekowe z reguły wynikają z

problemów medycznych.

Nadciśnienie jest chorobą i dlatego jest

problemem medycznym. Natomiast, jeżeli
pacjent wymaga leczenia hipotensyjnego, a
nie otrzymuje odpowiednich leków, wówczas
mamy do czynienia z problemem lekowym.

Inaczej mówiąc, samo nadciśnienie nie jest

problemem lekowym, jest nim natomiast

potrzeba zastosowania odpowiednich leków.

Problemy lekowe

Rozpoznanie problemu medycznego jest

zadaniem lekarza, zaś działanie farmaceuty musi

ograniczać się wyłącznie do problemów lekowych.

Nie wolno pozwolić sobie na wdawanie się z

pacjentem w jakiekolwiek rozmowy na temat

rozpoznania, a tym bardziej podawać je w

wątpliwość.

Problemy lekowe

Problemy lekowe:

- rzeczywiste, to problemy, które już wystąpiły
i dlatego musimy starać się je rozwiązać

- potencjalne, to problemy, które mogą
wystąpić, coś na co pacjent jest narażony o ile
nie będziemy interweniować

Problemy lekowe

Gdy

występuje

problem

rzeczywisty,

powinniśmy podjąć natychmiastowe działania dla
usunięcia go.

Jeżeli natomiast występuje problem potencjalny,

powinniśmy podjąć wszelkie niezbędne kroki, by
zapobiec przekształceniu się go w problem
rzeczywisty.

Problemy lekowe

Typowym przykładem mogą być interakcje

lekowe.

Dopóki u pacjenta nie wystąpią objawy

toksyczne lub brak efektu terapeutycznego

spowodowanego interakcją leku z lekiem, mamy do

czynienia z potencjalnym problemem lekowym.

Problemy lekowe

Strand i wsp. wyróżniają siedem rodzajów

tych problemów:

1. Potrzeba zastosowania leku

- Stan nieleczony
- Leczenie synergistyczne
- Profilaktyka i prewencja

Problemy lekowe

2.Zbędna farmakoterapia

- Brak wskazań

- Stosowanie leków uzależniających i

rekreacyjnych

- Możliwość leczenia niefarmakologicznego

- Zdublowanie leków

- Leczenie możliwych do uniknięcia działań

niepożądanych

Problemy lekowe

3. Niewłaściwy lek

- Niewłaściwa postać farmaceutyczna
- Obecne przeciwwskazania
- Stan oporny na lek
- Lek nie jest wskazany w danym stanie
- Dostępny jest skuteczniejszy lek

Problemy lekowe

4. Za mało właściwego leku

- Złe dawkowanie
- Niewłaściwa częstość przyjmowania
- Niewłaściwy czas leczenia
- Niewłaściwe przechowywanie
- Interakcje lekowe
- Wpływ stanu chorobowego
- Genetycznie uwarunkowany szybki metabolizm

Problemy lekowe

5. Za dużo właściwego leku

- Złe dawkowanie
- Niewłaściwa częstość przyjmowania
- Niewłaściwy czas trwania leczenia
- Interakcje lekowe
- Wpływ stanu chorobowego
- Genetycznie uwarunkowany wolny metabolizm

Problemy lekowe

6. Działania niepożądane

- Lek uważany jest za niebezpieczny dla pacjenta

- Reakcja uczuleniowa
- Niewłaściwe podawanie
- Interakcje lekowe
- Dawka zwiększana lub zmniejszana zbyt szybko

- Niepożądany efekt

Problemy lekowe

7. Niezdyscyplinowanie pacjenta

- Lek niedostępny
- Trudności w połykaniu lub przyjmowaniu leku w

inny sposób

- Niezrozumienie instrukcji
- Pacjent woli nie stosować leku
- Pacjent nie umie radzić sobie z lekiem

Cykl procesu opieki

farmaceutycznej

wg Heplera

1.

Stwierdzenie

występowania

problemu

lekowego

2. Uzyskanie informacji od pacjenta i jej

ocena

3. Ustalenie celów terapii

4. Opracowanie planu terapeutycznego

5. Opracowanie planu monitorowania leczenia

6. Wydanie leku i udzielanie informacji

7. Wdrożenie planu monitorowania leczenia

8. Rozwiązanie problemu

Cykl procesu opieki

farmaceutycznej

wg Heplera

Punkiem

wyjściowym

cyklu

jest

podejrzenie

występowania

problemu

lekowego. Dla zidentyfikowania tego

problemu konieczne jest uzyskanie od

pacjenta odpowiednich informacji i ich

przeanalizowanie.

Kolejnym

krokiem

jest określenie tego, co chcemy z

rozpoznanym problemem zrobić, czyli

wyznaczenie celu terapeutycznego oraz

sprecyzowanie. jak w najlepszy sposób

cel ten osiągnąć i jak kontrolować jego

realizację. Służy temu opracowanie

planu opieki i planu monitorowania

uzyskanych efektów.

Cykl procesu opieki

farmaceutycznej

wg Heplera

Logiczną konsekwencją tego kroku

będzie wdrożenie obu planów poprzedzone

zapewnieniem pacjentowi wszystkich leków,

środków i informacji potrzebnych do ich

realizacji. Jeżeli zamierzony cel zostanie

osiągnięty (tzn. rozpoznany problem zostanie

rozwiązany) cykl ulega zatrzymaniu do

chwili, gdy będziemy mieli powód do

ponownego zajęcia się pacjentem. Jeżeli celu

tego nie osiągniemy lub gdy wystąpi nowy

problem lekowy, wówczas cykl opieki

farmaceutycznej rozpoczyna się od nowa. Za

każdym razem, gdy będziemy podejrzewać

istnienie problemu lekowego, powinno to

stanowić dla nas bodziec do podjęcia

działania.

Etapy procesu opieki

farmaceutycznej wg Strand

Etap I. Nawiązanie kontaktu profesjonalnego

farmaceuty z pacjentem.

Etap II. Zebranie, scalenie i interpretacja

informacji o pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

Etap III. Spisanie i uszeregowanie pod

względem ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych pacjenta.

Określenie, którymi z nich należy zająć się w

pierwszej kolejności.

Etapy procesu opieki

farmaceutycznej wg Strand

Etap IV. Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii

dla

każdego

problemu

lekowego.

Etap V. Określenie dostępnych alternatyw

farmakoterapeutycznych: spisanie możliwości

terapeutycznych umożliwiających osiągnięcie

przez

pacjenta

pożądanych

efektów.

Określenie alternatyw terapeutycznych.

Etap VI. Wybór ,,najlepszego" rozwiązania

farmakoterapeutycznego i indywidualizacja

postępowania terapeutycznego (opracowanie

planu opieki).

Etapy procesu opieki

farmaceutycznej wg Strand

Etap VII. Opracowanie planu monitorowania.

Etap VIII. Wdrożenie zindywidualizowanego

planu opieki i planu monitorowania.

Etap

IX.

Kontynuacja

opieki

i

ocena

uzyskanych efektów.

Etapy procesu opieki

farmaceutycznej wg Strand

Proces opieki farmaceutycznej, jest na tyle

jednolity, że możemy mówić tylko o jednym

procesie.

Zrozumiałe

jest,

że

każdy

farmaceuta będzie realizował go w nieco inny

sposób, w zależności od kraju, miejsca pracy

czy rodzaju opieki, jakiej będzie wymagał

pacjent. Ale istota procesu pozostanie taka

sama, a istniejące różnice nie zmienią jego

charakteru. Po to, by zapewnić pacjentowi

opiekę farmaceutyczną jak najlepszej jakości,

wszystkie jego etapy muszą być sumiennie

zrealizowane.

Etapy procesu opieki

farmaceutycznej wg Strand

Należy z całym naciskiem podkreślić, że

opieka

farmaceutyczna

jest

wszechstronnym procesem poznawczym

obejmującym

gromadzenie

danych,

wiązanie ich z posiadaną wiedzą i na tej

podstawie

podejmowanie

decyzji

i

dokonywanie

ocen,

a

także

dokumentowanie całego procesu i jego

efektów.

Etapy procesu opieki

farmaceutycznej wg Strand

Opieka

farmaceutyczna

nie

jest

wydarzeniem

jednorazowym

i

statycznym. Nie jest ona zlepkiem

przypadkowych i niezależnych, nawet

powtarzających się działań farmaceuty

wykonywanych wtedy, kiedy ma on na to

ochotę.

Nie jest więc opieką farmaceutyczną,

wbrew często wypowiadanym poglądom,

poinformowanie pacjenta o tym, jak ma

zażywać lek, ani sporadyczne udzielenie

porady.

Etapy procesu opieki

farmaceutycznej wg Strand

Raz

rozpoczęty

proces

opieki

farmaceutycznej musi być kontynuowany

i powtarzany tak długo, aż rozwiązane

zostaną

wszystkie

związane

z

farmakoterapią

problemy

danego

pacjenta lub pacjent ten fizycznie

zniknie z pola widzenia farmaceuty.

Dlatego

tak

bardzo

ważnym

warunkiem

wstępnym

opieki

farmaceutycznej

jest

nawiązanie

bliskiego kontaktu profesjonalnego z

pacjentem.

Etap 1

Nawiązanie kontaktu

profesjonalnego farmaceuty z

pacjentem.

Kontakt z pacjentem jest kamieniem węgielnym

opieki farmaceutycznej. Bez niego nie można

zrealizować żadnego etapu procesu opieki. W

procesie tym większość informacji niezbędnych do

sprawowania opieki farmaceutycznej musimy

przecież uzyskiwać bezpośrednio od pacjenta, co

jest bardzo trudne, o ile w ogóle możliwe, przy

braku jego zgody i współpracy. Z uwagi na to, że

pacjenci

mają

prawo

i

powinni

czynnie

uczestniczyć w udzielanej im opiece zdrowotnej,

sprawą bardzo ważną jest by między nimi a

zapewniającymi tę opiekę rozwinęły się kontakty

polegające na wzajemnym zaufaniu i współpracy.

Etap 1

Nawiązanie kontaktu

profesjonalnego farmaceuty z

pacjentem.

W kontakcie tym farmaceuta zawiera z

pacjentem niepisaną umowę, w której zobowiązuje

się do zrobienia wszystkiego co jest możliwe, by

zapewnić pacjentowi uzyskanie jak najlepszych

elektów farmakoterapii. Zobowiązuje się także do

traktowania

dobra

pacjenta

jako

sprawy

najważniejszej, zachowania odpowiedniej postawy

w dbałości o to dobro oraz do wykorzystywania

swojej wiedzy i umiejętności zawodowych na rzecz

pacjenta. Z kolei pacjent zobowiązuje się do

udzielania osobistych informacji, wyrażania swoich

preferencji, czynnego udziału w opracowywaniu i

realizowaniu planów opieki i monitorowania jej

efektów.

Etap 1

Nawiązanie kontaktu

profesjonalnego farmaceuty z

pacjentem.

Kontakt z pacjentem rozwija się zazwyczaj

powoli, często nawet przez kilka miesięcy.

Najlepszym

sposobem

jego

rozwoju

jest

wykazywanie przez farmaceutę opierającego się na

empatii, życzliwości i dyskrecji, zainteresowania

problemami

zdrowotnymi

pacjenta

oraz

umiejętności skutecznego komunikowania się.

Farmaceuta musi mieć świadomość, ze jego

działania związane z opieką farmaceutyczną będą

zupełną nowością dla pacjentów, dla których

apteka

była

dotychczas

tylko

punktem

zaopatrywania się w leki. Dlatego w rozwijaniu

tych kontaktów konieczne są z jego strony również

wyrozumiałość, cierpliwość i konsekwencja.

Etap 1

Nawiązanie kontaktu

profesjonalnego farmaceuty z

pacjentem.

Efektem końcowym ma być uznanie farmaceuty

przez pacjenta za przedstawiciela służby zdrowia,

zdobycie jego zaufania i woli współpracy. Dobrą

okazją do nawiązania takiego kontaktu może być

sytuacja, w której klient apteki zwraca się do

farmaceuty z prośbą o poradę, zwierza się mu ze

swoich kłopotów zdrowotnych lub krytycznie

wyraża o skuteczności stosowanych przez siebie

leków.

Etap 1

Nawiązanie kontaktu

profesjonalnego farmaceuty z

pacjentem.

Dla zainicjowania rozmowy możemy powiedzieć

np.:

W naszej aptece pracujemy nieco inaczej i

staramy się pomagać naszym klientom w ich

problemach związanych ze stosowaniem leków.

Ale byśmy mogli robić to jak najlepiej

chciałabym zadać Pani/Panu kilka pytań,

jakich dotychczas nie zadawano w aptece.

Niektóre z nich mogą mieć charakter osobisty,

ale zapewniam, ze będzie zachowana pełna

poufność

odpowiedzi

i

zostaną

one

wykorzystane tylko do tego, byśmy razem

mogli podjąć decyzje o tym jak rozwiązać

Pani/Pana problem.

Etap 1

Nawiązanie kontaktu

profesjonalnego farmaceuty z

pacjentem.

Dla rozwoju kontaktu z pacjentem niezwykle

ważne są warunki, w jakich ma on miejsce. Muszą

one zapewniać możliwość swobodnej, spokojnej,

niczym nie zakłóconej i poufnej rozmowy. Miejscem

odpowiednim z pewnością nie jest okienko

ekspedycyjne, samo przez się stwarzające bardzo

poważną przeszkodę w skutecznym komunikowaniu

się, podobnie jak oddzielająca pacjenta od

farmaceuty pierwszy stół, powodujący, że pacjent

czuje się jak petent w urzędzie pocztowym lub

wydziale finansowym, a nie w miejscu mającym

ambicję bycia placówką służby zdrowia.

Etap 1

Nawiązanie kontaktu

profesjonalnego farmaceuty z

pacjentem.

Dlatego tak wielką wagę przywiązuje się do

wydzielenia w aptece miejsca przeznaczonego

na swobodną rozmowę z jej klientem.

Należy podkreślić, że kontakt z pacjentem musi

być utrzymywany przez cały czas sprawowania nad

nim opieki farmaceutycznej, musi być bezpośredni i

w miarę możliwości powinien być dość częsty.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

Do czego potrzebne są informacje o

pacjencie?

W celu przeprowadzenia pełnej oceny

potrzeb lekowych pacjenta, która stanowić

będzie później podstawę do opracowania planu

farmakoterapii, farmaceuta musi zrealizować

dwa podstawowe zadania:

1. Zebrać, sklasyfikować i powiązać ze sobą

różne rodzaje informacji o pacjencie.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

2. Zadecydować o tym, czy:

a. Dotychczasowa lub zalecona farmakoterapia

jest

najwłaściwsza,

najskuteczniejsza,

najbezpieczniejsza i najdogodniejsza dla pacjenta.

b. Występują u niego problemy lekowe mogące

utrudniać

uzyskanie

zamierzonych

celów

farmakoterapii.

c. Istnieje potencjalna możliwość wystąpienia w

przyszłości problemu lekowego, czemu będzie

trzeba zapobiec.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

Z tego względu najkorzystniej dla pacjenta

byłoby, gdyby można mu zaoferować pomoc i

opiekę

zanim

zostanie

podjęta

decyzja

o

zastosowaniu leku. Zapewnienie opieki w takim

momencie jest nie tylko skuteczniejsze, ale również

bardziej

konstruktywne,

gdyż

unika

się

korygowania skutków już podjętych niewłaściwych

decyzji. Ale jest to sytuacja idealna, wymagająca

bardzo bliskiej współpracy farmaceuty z lekarzem i

póki co jest jeszcze mało realna w naszych

warunkach. Źródłem niezbędnych informacji jest

oczywiście przede wszystkim sam pacjent i dlatego

tak ważne jest nawiązanie z nim profesjonalnego

kontaktu.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

W

pewnych

sytuacjach

źródłem

informacji mogą być też rodzice pacjenta,

członkowie jego rodziny, a także opiekujące

się

nim

osoby

trzecie

(pielęgniarki

środowiskowe,

lekarze).

Dotyczy

to

zwłaszcza dzieci, ludzi w wieku podeszłym,

obłożnie lub psychicznie chorych.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

Rozmowa z pacjentem ma na celu jak

najlepszą ocenę jego potrzeb. Pamiętając o

tym, że podstawowym efektem tej oceny ma

być zaspokojenie potrzeb lekowych i

identyfikacja

ewentualnych

problemów

lekowych, konieczne jest poznanie na

początku tej rozmowy oczekiwań i obaw

pacjenta.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

Kolejnym po poznaniu oczekiwań pacjenta

jest poznanie jego obaw, np. czy ma jakieś

wątpliwości dotyczące skuteczności zaleconego

leku, czy obawia się działań niepożądanych, czy

może mu zaszkodzić, pogorszyć jakość życia lub

uzależnić. I tu też podstawowe znaczenie ma

wiedza farmaceuty, ale tylko pacjent może

dostarczyć informacji ujawniających te obawy. Zaś

objawy nierozpoznane i niewyjaśnione nie sprzyjają

budowie zaufania pacjenta i jego zdyscyplinowaniu.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

Tylko przez poznanie oczekiwań,

obaw i indywidualnych cech pacjenta

możemy mu zapewnić taką opiekę

farmaceutyczną, w której będzie on

czynnie

uczestniczył

i

będzie

przestrzegał wspólnie ustalonego planu

farmakoterapii i jej monitorowania.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

Podstawą do podejmowania odpowiedzialnych.

kompetentnych i klinicznie uzasadnionych decyzji

jest stworzenie bazy danych o pacjencie,

zawierającej specyficzne dla niego informacje. Dla

założenia takiej bazy farmaceuta powinien dobrze

znać patofizjologię i obraz kliniczny powszechnie

występujących problemów medycznych, tak by

mógł skojarzyć zgłaszane przez pacjenta skargi,

objawy i oznaki z określoną chorobą. Musi tez mieć

głęboką wiedzę o farmakoterapii tych chorób, a to

wiąże się z bardzo dobrą ogólną wiedzą

farmakologiczną.

Etap 2

Zebranie, scalenie i

interpretacja informacji o

pacjencie, jego chorobie i

stosowanych przez niego lekach.

Oczywiście trudno oczekiwać, by każdy z nas

posiadał tak obszerną wiedzę. Jest to zresztą

zupełnie niemożliwe i dlatego w warunkach

praktycznych pożądane jest specjalizowanie się na

przykład w opiece diabetologicznej, onkologicznej,

wspomaganiu leczenia nadciśnienia lub astmy, czy

w opiece nad ludźmi w wieku podeszłym itp.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

W zbieraniu informacji bardzo ważne jest

umiejętne posługiwanie się takimi zasadami

komunikacji interpersonalnej, jak uważne

słuchanie, język ciała i odpowiednia technika

zadawania pytań. Tutaj należy zwrócić uwagę

na kilka ważnych spraw:

1. Początkowa rozmowa z pacjentem

powinna być poprzedzona wyjaśnieniem mu jej

celów oraz określeniem, jak długo będzie

trwała. Jeżeli pacjent nie ma w danym

momencie czasu, należy mu zaproponować

odpowiadający mu termin.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

2. Wszystkie rozmowy z pacjentem powinny

odbywać się w wydzielonym miejscu apteki, w

którym rozmowa ta będzie miała spokojny,

niczym nie zakłócony przebieg, a także takim,

które będzie zapewniało jej poufność.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

3. Przed przystąpieniem do rozmowy

powinniśmy zastanowić się, jakie informacje

chcemy uzyskać od pacjenta. Ma to istotne

znaczenie dla przebiegu tej rozmowy, która

musi

być

odpowiednio

ukierunkowana.

Pozwoli to na skupienie całej naszej uwagi na

słuchaniu tego, co ma nam do powiedzenia

pacjent. Słuchając jego odpowiedzi nie

powinniśmy zastanawiać się, jakie będzie

nasze kolejne pytanie. Starajmy się zawsze

stosować się do cech dobrego słuchacza.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

CECHY DOBREGO SŁUCHACZA:

CECHY DOBREGO SŁUCHACZA:

Zainteresowanie tym, co ma do powiedzenia

druga osoba.

Cierpliwość

-

umiejętność

spokojnego

wysłuchania całej wypowiedzi drugiej osoby

oraz zaprzestanie nieustannego myślenia o

tym, co powiemy rozmówcy.

Obiektywizm - umiejętność powstrzymania się

od przypisywania drugiej osobie intencji

sprzecznych z wypowiedzianymi słowami, a

zgodnych

z

własnymi

oczekiwaniami

i

przekonaniami. rozmówcy.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

Otwartość na drugiego człowieka, na to, że

jest on inny od nas. Akceptacja i szacunek dla

drugiej osoby, niezależnie od jej poglądów.

Życzliwość - cecha sprawiająca, że tworzy się

atmosfera

aprobaty,

zrozumienia

i

konstruktywnego rozwiązywania problemów.

Nie chodzi tu o podzielenie poglądów drugiej

osoby, lecz o ogólne nastawienie zachęcające

tę osobę do dzielenia się nimi.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

Wrażliwość - umiejętność dostrzegania reakcji

emocjonalnych zarówno własnych, jak i

rozmówcy. Dostrzeżenie tych reakcji pozwala

na konstruktywne włączenie ich do rozmowy.

Wnikliwość - umiejętność koncentrowania się

nie na poszczególnych słowach i zdaniach, ale

wyłącznie

na

istotnych

treściach,

pozwalających

zrozumieć

sens

całej

wypowiedzi.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

4. Należy stworzyć odpowiednią atmosferę

rozmowy. Jej przeprowadzanie zza biurka,

siedząc

vis-a-vis,

utrudnia

bezpośrednią

wymianę informacji. By zachęcić pacjenta do

aktywnego udziału w tej rozmowie, lepiej jest

prowadzić ją przy mniejszym stole, z krzesłami

ustawionymi względem siebie pod pewnym

kątem. Umożliwia to też lepszy kontakt

wzrokowy i bardziej spontaniczny przebieg

rozmowy.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

5. Zawsze pamiętajmy o tym, jak ważne

znaczenie ma język ciała. Słuchajmy nie tylko

uszami, ale również głową, ciałem i sercem.

Głową – bo musimy zrozumieć, co chce nam

pacjent przekazać;

Sercem – bo musimy w stosunku do tego

pacjenta przyjąć odpowiednie nastawienie

emocjonalne;

Ciałem – bo przez jego pozycję, ruchy i gesty

ułatwiamy lub utrudniamy rozmowę, często

nie zdając sobie z tego sprawy.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

6.

W

trakcie

rozmowy

powinniśmy

zadawać

pacjentowi

przede

wszystkim

pytania otwarte, wymagające od niego

wyjaśnień i rozwijania tematu. Umiejętne

posługiwanie się takimi pytaniami stawia

farmaceutę w roli obserwatora, słuchacza i

podpowiadającego, pacjenta zaś w roli

opowiadającego. Technika ta pozwala na

szybką ocenę wiedzy pacjenta o jego chorobie

i stosowanych lekach.

Pytania zamknięte, wymagające krótkiej

odpowiedzi tak lub nie powinniśmy stosować

tylko do podpowiadania pacjentom, którzy

mają niewielką wiedzę o stanie swojego

zdrowia, a także dla uściślenia niektórych

informacji i wyjaśnienia niezamierzonych

pominięć.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

7. Zawsze należy zostawić pacjentowi dość

czasu na udzielenie odpowiedzi. Powinniśmy

też

zostawić

mu

możliwość

wniesienia

pewnych tematów i rozwinięcia niektórych

wątków. Z drugiej strony, nie wolno dopuścić,

by

rozmowa

przyjęła

charakter

„luźnej

pogawędki".

8. Wszelkie notatki dotyczące rozmowy i

zapisy uzyskanych informacji powinniśmy

sporządzić po jej zakończeniu. Robienie ich w

trakcie rozmowy burzy spontaniczność i

powoduje,

że

skupiamy

uwagę

na

tej

czynności, a nie na pacjencie.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

9. We wszystkich kontaktach z pacjentem

musimy traktować go z szacunkiem. Musimy

też robić wszystko, by zadawać pytania i

uzyskiwać informacje w sposób obiektywny,

nie osądzający postępowania pacjenta.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

Informacje o pacjencie mogą mieć

charakter danych subiektywnych bądź

obiektywnych

Dane subiektywne nie są bezpośrednio

mierzalne,

nie

zawsze

są

dokładne

i

powtarzalne, a farmaceuta ma ograniczone

możliwości ich zweryfikowania. Pochodzą

przede wszystkim od pacjenta i dotyczą takich

spraw, jak informacje o aktualnej chorobie i

związanych z nią odczuciach i dolegliwościach,

informacje o ogólnym stanie zdrowia i

samopoczuciu,

a

także

informacje

o

stosowanych przez niego lekach oraz wywiad

społeczny.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

Dane obiektywne natomiast są mierzalne, można

je zweryfikować i wyrazić liczbowo, nie mają na nie

też wpływu czynniki emocjonalne i ewentualne

uprzedzenia, mogące mieć istotne znaczenie w

przypadku danych subiektywnych.

Przykładami danych obiektywnych są:

- wyniki badań laboratoryjnych (np. stężenie

glukozy lub cholesterolu we krwi) i badań

fizykalnych (np. pomiar ciśnienia krwi lub

maksymalnego przepływu wydechowego),

- niektóre zapisy w historii choroby prowadzonej

przez lekarza.

Jak zbierać informacje o

pacjencie?

Należy pamiętać, że informacje zaliczane

do danych obiektywnych, jeżeli są tylko ustną

informacją

pacjenta,

pozostają

danymi

subiektywnymi do czasu, gdy przedstawi on

oficjalny wynik badania laboratoryjnego.

Dane obiektywne można wykorzystać do

weryfikacji niektórych danych subiektywnych.

Jakie dane należy zbierać?

Dane zbierane w trakcie rozmów z

pacjentem można zebrać w trzech

grupach, które stanowią:

a). wywiad medyczny,

b). wywiad terapeutyczny,

c). wywiad społeczny (demograficzny).

Jakie dane należy zbierać?

Wywiad medyczny

Celem wywiadu medycznego jest uzyskanie

informacji

o

problemach

medycznych

pacjenta, jakie miały miejsce w przeszłości

oraz zidentyfikowanie, scharakteryzowanie i

ocena

aktualnych

problemów

ostrych

i

przewlekłych, a także zebranie wszystkich

informacji o stanie zdrowia pacjenta, które

mogą mieć wpływ na wybór leku i dobór

wielkości jego dawki.

Jakie dane należy zbierać?

Wywiad terapeutyczny

Wywiad

terapeutyczny

służy

zebraniu

informacji o wszystkich lekach stosowanych

przez

pacjenta

i

uzyskanych

efektach

terapeutycznych.

Jakie dane należy zbierać?

Wywiad społeczny

Informacje uzyskiwane w tym wywiadzie

obejmują

zawód

pacjenta,

jego

status

rodzinny, zawodowy i ubezpieczeniowy, styl

życia, a także palenie tytoniu, picie alkoholu i

napojów zawierających kofeinę, pozwolą nam

na opracowanie planu farmakoterapii, który

będzie odpowiadał specyficznym potrzebom

pacjenta.

Jak zapisać zebrane

informacje?

Zanim dokonamy zapisu musimy uzyskać

pisemną zgodę pacjenta na założenie jego bazy

danych.

Oczywiście, uzyskanie tej zgody uwarunkowane

jest poinformowaniem pacjenta o tym, w jakim celu

informacje te zostaną zapisane i jak będą

wykorzystane. Dokument, w którym pacjent wyrazi

zgodę, powinien dokładnie precyzować kto będzie

miał dostęp do jego danych i w jakim celu.

Jak zapisać zebrane

informacje?

Zebrane

informacje

można

utrwalić,

pisemnie na specjalnych formularzach lub w

bazie komputerowej.

Przykłady formularzy pozwalających na

zapisywanie informacji można znaleźć w

piśmiennictwie

dotyczącym

opieki

farmaceutycznej.

Mogą one składać się ż 2 części: ankiety

wypełnianej przez pacjenta i części, w której

zapisów dokonuje farmaceuta.

Mogą to też być formularze wypełniane

tylko przez farmaceutę.

Jak zapisać zebrane

informacje?

Poufność zebranych danych

Należy pamiętać, że zebrane dane stanowią

prywatną własność pacjenta i pod żadnym

pozorem nie wolno ich wykorzystywać do

innych

celów,

niż

związane

z

opieką

farmaceutyczną,

ani

też

udostępniać

komukolwiek bez uzyskania zgody pacjenta.

Nie przestrzeganie tych warunków jest

niezgodne z etyką! Dokumentacja pacjenta

musi też być odpowiednio zabezpieczona, tak

by

nie

miały

do

niej

dostępu

osoby

niepowołane.

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

Analiza informacji o pacjencie - kolejnym

etapem procesu opieki farmaceutycznej jest

przeanalizowanie

zebranych

o

pacjencie

informacji pod kątem potrzeb lekowych tego

pacjenta.

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

Efektem tej analizy powinno być:

- stwierdzenie czy u tego pacjenta występują

jakiekolwiek

aktualne

lub

potencjalne

problemy lekowe,

- określenie czy jego farmakoterapia jest

najwłaściwsza,

najskuteczniejsza,

najbezpieczniejsza i najdogodniejsza,

-

określenie

wszystkich

czynników

sprawczych lub przyczyniających się do

wystąpienia problemu lekowego, (często będą

one stanowiły podstawę do opracowania planu

opieki).

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

W określaniu ważności problemu należy

kierować się następującymi kryteriami:

- ostrością problemu,

- ciężkością problemu,

- stosunkiem pacjenta do ostrości i

ciężkości problemu,

- kompetencją farmaceuty w zajmowaniu

się tym

problemem.

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

Sposób, w jaki przedstawiony zostanie

dany problem:

1. może mieć istotny wpływ na jego

rozwiązanie, gdyż kierować on będzie całą

dalszą naszą opieką, działaniami i ocenami;

2. określi też nasze obowiązki wobec pacjenta.

3. musi być wyraźnie opisany, bowiem im

dokładniejsza jest informacja, tym większe

prawdopodobieństwo

pomyślnego

jego

rozwiązania.

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

Nadanie priorytetu problemom lekowym

Wszystkie występujące u danego pacjenta

problemy lekowe należy uszeregować według

stopnia ryzyka, jakie się z nimi wiąże, a

następnie zadecydować o tym:

- który problem musi być rozwiązany w

pierwszej kolejności, a który może jeszcze

poczekać,

- które problemy mogą być rozwiązane przez

nas, a które wymagają współpracy z innymi

członkami zespołu opieki zdrowotnej,

- rozwiązanie których problemów będzie

naszym obowiązkiem.

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

W hierarchizowaniu problemów lekowych

należy też uwzględnić punkt widzenia

pacjenta.

Najpoważniejsze problemy niekoniecznie

muszą być rozwiązane w pierwszej kolejności!

Ważnym zagadnieniem jest też to,

czy dany problem może być rozwiązany przez

farmaceutę

za pomocą dostępnych mu środków

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

Żeby

zilustrować

taką

sytuację

posłużę się przykładem chorego na raka

prostaty,

którego

choroba

nie

odpowiada w pełni na zastosowaną

chemioterapię i wystąpiły przerzuty do

kości, które wywołują silne bóle. Bóle te

są u pacjenta dobrze kontrolowane

doustnie

podawanym

lekiem

narkotycznym, ale jego stosowanie jest

przyczyną

długotrwałego

i

bardzo

dokuczliwego zaparcia.

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

U pacjenta tego ból nie stanowi

problemu, ale są nim:

- konieczność wprowadzenia

dodatkowego chemioteraputyku,

- zaparcie spowodowane narkotykiem.

Etap III.

Spisanie i uszeregowanie pod względem

ważności wszystkich rzeczywistych i

potencjalnych problemów lękowych

pacjenta. Określenie, którymi z nich

należy zająć się w pierwszej kolejności.

W przypadku tym najważniejszy jest

oczywiście problem pierwszy, gdyż jego

nierozwiązanie może prowadzić do zgonu

pacjenta, ale problemem najostrzejszym jest

długotrwałe zaparcie i związane z nim

dolegliwości. Będzie ono miało w danym

momencie większy negatywny wpływ na

jakość życia pacjenta niż zagrażający jego

życiu nowotwór i dlatego problem zaparcia

powinien zostać rozwiązany w pierwszej

kolejności.

Stwierdzenie, że u pacjenta nie występują

w

danym

czasie

żadne

rzeczywiste

i

potencjalne problemy lekowe oznacza, że:

- farmakoterapia zastosowana u tego pacjenta jest

właściwa,

-

zalecone

dawki

dają

zamierzone

efekty

terapeutyczne,

-

zalecone

leki

nie

wywołują

działań

niepożądanych,

- zaspokojone zostały wszystkie potrzeby lekowe

pacjenta,

- pacjent nie wymaga zastosowania nowych leków,

- pacjent posiada odpowiednią wiedzę o swoim

stanie zdrowia i stosowanych przez siebie lekach,

- pacjent akceptuje zastosowany w stosunku do

niego proces leczenia,

-

pacjent

wykazuje

zdyscyplinowanie

w

przestrzeganiu udzielonych mu zaleceń.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

Po

przeanalizowaniu

informacji

zebranych o pacjencie, kolejnym etapem

procesu opieki farmaceutycznej jest

opracowanie planu tej opieki, w którym

ustala się specyficzne dla tego pacjenta

cele i określa działania zmierzające do

ich osiągnięcia. Z uwagi na to, że

pacjent będzie głównym wykonawcą

tego planu, powinien on też czynnie

uczestniczyć w jego opracowywaniu.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

Powinniśmy zawsze pamiętać o tym,

że w opiece farmaceutycznej pacjent

jest naszym pełnoprawnym partnerem

w podejmowaniu wszelkich decyzji

związanych z jego farmakoterapią.

Naszym zadaniem, jako specjalistów w

zakresie leku, jest zapewnienie mu,

poprzez odpowiednią edukację i poradę,

niezbędnej wiedzy do tego, by decyzje

te

były

świadome

i

racjonalnie

uzasadnione.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

Z uwagi na to, że problemy lekowe

utrudniają

lub

opóźniają

uzyskanie

pożądanych efektów terapeutycznych, ich

rozwiązaniu powinien być nadany największy

priorytet, a dopiero w drugiej kolejności

należy zaplanować działania mające na celu

uzyskanie

jak

najlepszych

elektów

farmakoterapii.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

W planie opieki farmaceutycznej

powinny też znaleźć się działania

prewencyjne,

mające

na

celu

niedopuszczenie do wystąpienia nowego

problemu lekowego i zminimalizowanie

prawdopodobieństwa

wystąpienia

nowego problemu medycznego.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

W

konstruowaniu

planu

opieki

powinniśmy zachować realizm w tym, co

będzie można zrealizować w czasie jednego

spotkania z pacjentem.

Podstawowe

znaczenie

będą

miały

działania dotyczące:

- poprawy samopoczucia pacjenta,

- stanowiące podstawę powodzenia terapii,

- związane z tym, co pacjent uważa za

najważniejsze.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

Ważnym elementem planu opieki są też

działania:

1. związane z edukacją pacjenta,

2. zapewniające zrozumienie przez pacjenta

zastosowanego postępowania

terapeutycznego,

3. zachęcające pacjenta do współudziału w

tym planie.

Plan opieki powinien też określać obowiązki

pacjenta w jego realizacji, które muszą być

starannie

i

w

pełni

wyjaśnione

dla

zapewnienia

jego

jak

największego

zdyscyplinowania.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

Określenie celów (efektów) terapii

Pierwszym krokiem w opracowywaniu planu

opieki jest określenie przez farmaceutę

zamierzonego efektu, innymi słowy ustalenie

celu terapeutycznego i upewnienie się, że

pacjent jest gotów go zaakceptować.

Farmaceuta i pacjent muszą mieć takie

same cele, bo inaczej można przypuszczać, że

pacjent nie będzie w pełni stosował się do

nakreślonego planu.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

W planie opieki powinny też zostać

uwzględnione cele lekarza. Niestety, cele te

często nie są wyraźnie określone i na ogół są

dość ogólne. W takiej sytuacji pożądane jest

porozumienie się z lekarzem i wspólne

ustalenie wzajemnie nie wykluczających się

celów.

Nawet jeżeli farmaceuta, lekarz i pacjent

mają wspólny cel, mogą go oni wyrażać w

zupełnie różny sposób, tak że z pozoru mogą

się one wydawać zupełnie różne.

Naszym zadaniem jest w tym przypadku

znalezienie wspólnego mianownika dla tych

celów.

Etap IV.

Wyznaczenie pożądanych efektów

farmakoterapii dla każdego

problemu lekowego.

Nie zawsze jednak efekt terapeutyczny

może być wymierny i wtedy jego miarą może

być subiektywne odczucie pacjenta, na

przykład złagodzenie lub ustąpienie bólu w

wyniku zastosowania niesteroidowego leku

przeciwzapalnego lub ustąpienie zawrotów

głowy spowodowanych spadkami ciśnienia

krwi

w

trakcie

leczenia

lekami

antydepresyjnymi, co na ogół wiąże się z ich

zbyt

dużą

dawką.

Konieczne

jest

też

określenie

ram

czasowych

uzyskania

zamierzonych efektów. Jest to szczególnie

ważne dla pacjentów, gdyż pozwala im

dowiedzieć się czego i kiedy mogą się

spodziewać,

a

więc

stanowić

czynnik

motywacyjny, ale też ma istotne znaczenie dla

oceny naszych działań.

Etap V.

Określenie dostępnych

alternatyw

farmakoterapeutycznych:

spisanie możliwości

terapeutycznych

umożliwiających osiągnięcie

przez pacjenta pożądanych

efektów.

Określenie alternatyw

terapeutycznych.

Etap V.

Zamierzone cele można na ogół osiągnąć

różnymi sposobami. Dlatego ważnym etapem

w opracowywaniu planu opieki jest określenie

możliwych

do

realizacji

alternatyw

terapeutycznych.

Wiele do powiedzenia w tym zakresie ma

sam pacjent, który powinien mieć możliwość

uczestniczenia w wyborze sposobu leczenia.

Etap V.

Należy brać też pod uwagę rozwiązania

niefarmakologiczne, np.:

- zmiana sposobu odżywiania,

- zaprzestanie palenia tytoniu,

- ograniczenie spożycia alkoholu,

- zwiększenie aktywności fizycznej.

Etap V.

Dla upewnienia się, że wszystkie te

możliwości zostały uwzględnione, należy je

zapisać.

Pomocne

może

być

na

przykład

tabelaryczne zestawienie:

- różnych soli tego samego leku (o ile może

to mieć znaczenie kliniczne),

- różnych jego postaci farmaceutycznych,

- różnych działań farmakologicznych,

- różnych działań biologicznych leków o

takich samych wskazaniach.

Etap V.

Aby móc zidentyfikować i ocenić

wszystkie

możliwości,

powinniśmy

orientować

się

w

dostępnych

alternatywach

terapeutycznych

oraz

umieć

krytycznie

analizować

piśmiennictwo, a także uczyć się na

podstawie własnego doświadczenia.

Etap VI.

Wybór ,,najlepszego"

rozwiązania

farmakoterapeutycznego

i

indywidualizacja

postępowania

terapeutycznego

(opracowanie planu opieki).

Etap VI.

Zadaniem tego etapu jest zapewnienie

pacjentowi najkorzystniejszego rozwiązania

jego problemu.

Należy wybrać najlepszą alternatywę

terapeutyczną, w przypadku farmakoterapii

opracować

zindywidualizowany

schemat

dawkowania leków.

Po

rozmowie

z

pacjentem

oraz

uwzględnieniu jego stylu życia i preferencji

należy określić postać leku, wielkość dawki i

sposób stosowania.

Etap VI.

Powinniśmy

unikać

pośpiechu

w

akceptowaniu

pierwszej

nasuwającej

się

możliwości,

gdyż

zawsze

dla

każdego

problemu

związanego

z

farmakoterapią

istnieją

przynajmniej

dwie

możliwości.

Dokonując tego wyboru powinniśmy zadać

sobie przynajmniej dwa istotne pytania:

1. Biorąc pod uwagę to wszystko co wiem

o tym pacjencie i jego farmakoterapii, jakie są

możliwości mojego działania?

2. Która z tych możliwości jest najlepsza

dla pacjenta w jego konkretnej sytuacji?

Etap VII.

Opracowanie planu

monitorowania.

Plan monitorowania:

- pozwala na ocenę przebiegu leczenia,

- jest niezbędny dla sprawdzenia, czy

wprowadzone w życie decyzje dały pożądany

efekt terapeutyczny,

- jest niezbędny dla sprawdzenia, czy

zminimalizowano lub uniknięto toksyczności

leku.

Etap VII.

Opracowanie planu

monitorowania.

Jeżeli mogą być zastosowane obiektywne

metody monitorowania, takie jak badania

laboratoryjne, pomiar ciśnienia krwi lub

maksymalnego

przepływu

wydechowego,

wówczas powinniśmy sprawdzić, czy zostały

poczynione odpowiednie przygotowania do

tego monitorowania i czy jego potrzeba jest

dobrze rozumiana przez pacjenta.

Może to też obejmować pomoc w uzyskaniu

odpowiedniego sprzętu (aparatu do pomiaru

ciśnienia krwi lub aparatu do oznaczania stężenia

glukozy we krwi), wyjaśnienia sposobu jego

stosowania

oraz

prowadzenia

zapisów

uzyskanych wyników, tak by mogły być one

ocenione przez farmaceutę lub lekarza przy

okazji kolejnych kontaktów.

Etap VII.

Opracowanie planu

monitorowania.

Dla

zapewnienia

efektywnej

realizacji planu opieki, powinien być on

opracowany w formie pisemnej.

Forma taka nie tylko utrwala zebrane

informacje

i

zaplanowane

zadania,

czego nie zapewnia ulotna pamięć, ale

jest też bardzo ważnym dokumentem

umożliwiającym

kontrolę

realizacji

planu, wykazującym potrzebę opieki

farmaceutycznej i wynikających z niej

korzyści

oraz

stanowiącym

cenny

materiał

samokształceniowy

i

dydaktyczny.

Etap VIII.

Wdrożenie

zindywidualizowanego planu

opieki i planu monitorowania.

Etap ten jest praktyczną realizacją

ustaleń

i

decyzji

podjętych

w

poprzednich etapach procesu opieki

farmaceutycznej.

Wdrażając zaplanowane działania

musimy współpracować z pacjentem i w

razie potrzeby z innymi członkami

zespołu opieki zdrowotnej.

W realizacji tych działań musimy

służyć pacjentowi (lub jego opiekunowi)

radą i pomocą, a także zachęcać go do

wytrwałości i przestrzegania wspólnie

ustalonych zaleceń.

Etap VIII.

Wdrożenie

zindywidualizowanego planu

opieki i planu monitorowania.

Przystępując do realizacji planu

opieki musimy upewnić się, czy pacjent:

- zrozumiał plan,

- ma wszystkie niezbędne do jego

realizacji leki, środki i informacje,

- rozumie potrzebę utrzymywania

dalszego kontaktu z farmaceutą,

- będzie czynnie uczestniczył w

realizacji planu monitorowania.

Etap IX.

Kontynuacja opieki

i ocena uzyskanych efektów.

Opieka

farmaceutyczna

jest

procesem dynamicznym a informacje i

obserwacje

gromadzone

w

trakcie

realizacji

planu

opieki

oraz

monitorowania

powinny

służyć

doskonaleniu

i

odpowiedniemu

modyfikowaniu tych planów.

Efekty

realizacji

planu

opieki

powinny być systematycznie poddawane

ocenie

pod

kątem

postępu

w

uzyskiwaniu

zamierzonych

celów

i

występowania

nowych

problemów

lekowych.

Etap IX.

Kontynuacja opieki

i ocena uzyskanych efektów.

Ocena ta, którą można w odróżnieniu od

wstępnej oceny informacji zebranych od pacjenta

nazwać ocena następczą, jest jedynym możliwym

sposobem

określenia

rzeczywistych

efektów

uzyskanych przez pacjenta.

Polega na dokonywaniu przez farmaceutę, w

ustalonych

wcześniej

odstępach

czasu,

przeglądów obiektywnych i subiektywnych

parametrów pozwalających na stwierdzenie, czy

został osiągnięty zadowalający postęp i czy nie

wystąpiły nowe problemy lekowe.

W

przeglądach

tych

powinien

czynnie

uczestniczyć, jako podstawowe źródło informacji,

pacjent i dlatego kontakt z nim powinien być stały.

Etap IX.

W

ustalaniu

harmonogramu

kolejnych

konsultacji należy uwzględniać:

1. rodzaj choroby,

2. szczególne czynniki zagrożenia występujące

u danego pacjenta.

I tak dla przykładu w przypadku stanu ostrego

kontakt z pacjentem może być konieczny w ciągu

kilku godzin lub po kilku dniach, zależnie od celu

i czasu trwania leczenia.

Kontakt ten może być:

- bezpośredni,

- telefoniczny (szczególnie w odniesieniu do stanów

ostrych).

Etap IX.

Kontynuacja opieki

i ocena uzyskanych efektów.

W chorobach przewlekłych wskazany jest

przede wszystkim kontakt bezpośredni wg

podanego poniżej schematu:

- 5 do 10 dni po rozpoczęciu leczenia,

- miesiąc po tym spotkaniu,

- co 3 do 6 miesięcy w czasie dalszego leczenia.

Pacjenci z dużym ryzykiem wystąpienia

problemów lekowych mogą wymagać

częstszych konsultacji.

Etap IX.

Kontynuacja opieki

i ocena uzyskanych efektów.

Informacje, jakie powinniśmy zbierać

na tym etapie procesu opieki, które są

konieczne dla oceny jakości tej opieki

to:

- skuteczność farmakoterapii,

- bezpieczeństwo farmakoterapii,

- interakcje lekowe,

- zdyscyplinowanie pacjenta,

- nowe problemy pacjenta,

- niezaspokojone potrzeby lekowe

pacjenta.

Etap IX.

Jeżeli stwierdzimy, że w przypadku danego

pacjenta nie nastąpił postęp kliniczny lub

wystąpiły nowe problemy lekowe, wspólnie z

nim i jeżeli jest o wskazane również z

lekarzem, musimy zadecydować o tym, czy

należy

zmodyfikować,

czy

kontynuować

dotychczasowy plan.

Konieczne może okazać się powtórzenie

niektórych etapów procesu opieki, aby pomóc

pacjentowi w osiągnięciu wytyczonych celów.

Kontynuowanie dotychczasowego planu

może być dobrym wyborem wtedy, gdy mamy

do czynienia z brakiem zdyscyplinowania

pacjenta lub gdy dodatkowy czas może

przynieść dalszą poprawę.

Etap IX.

Kontynuacja opieki

i ocena uzyskanych efektów.

Gdy plan opieki nie spełnia swojej

roli

lub

gdy

wystąpiły

działania

niepożądane albo interakcje lekowe,

konieczne będzie jego zmodyfikowanie.

Należy przede wszystkim określić:

- czy od czasu ostatniego spotkania nie

wystąpił

u

pacjenta

nowy

stan

medyczny,

- czy nie nastąpiły zmiany w jego

farmakoterapii.

Etap IX.

Kontynuacja opieki

i ocena uzyskanych efektów.

Jeżeli tak, należy przeprowadzić z

pacjentem ukierunkowany wywiad dla

określenia:

- czy nie wystąpiła nowa choroba

- czy zmiana w leczeniu nie wywołała

nowych problemów lekowych.

Za każdym razem, gdy wykryty

zostanie nowy problem, cykl

procesu opieki rozpoczyna się od

nowa.

Modele opieki farmaceutycznej

Ogólna

opieka

farmaceutyczna

(L.

Strand) – zakłada, że powinna dotyczyć

wszystkich pacjentów leczonych lekami,

którzy wyrażają na to zgodę.

Modele opieki farmaceutycznej

Dla

zidentyfikowania

aktualnych

lub

potencjalnych

problemów

lekowych

farmaceuta

dyspensujący

lek

powinien

odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

1. Czy dany lek jest rzeczywiście

potrzebny?

2. Czy zastosowano właściwy lek?

3. Czy zalecono właściwy sposób

dawkowania?

4. Czy pacjent potrafi prawidłowo

stosować ten lek?

5. Czy lek ten wchodzi w interakcje z

innymi lekami stosowanymi przez pacjenta?

6. Czy wywołuje on jakiekolwiek działania

niepożądane u tego pacjenta?

7. Czy pacjent wymaga zastosowania

nowego leku?

Modele opieki farmaceutycznej

Pozytywna odpowiedź na pytania 1-4 i

negatywna na pytania 5-7 wskazuje, że u

danego chorego nie występuje żaden

problem lekowy i zainteresowanie tym

pacjentem kończy się z chwilą wydania leku

lub upewnienia się, że pacjent rzeczywiście

wie, jak go stosować.

Modele opieki farmaceutycznej

Jeżeli odpowiedź na którekolwiek pytanie

od 1-4 jest negatywna, a 5-7 pozytywna,

świadczy to o występowaniu problemu

lekowego, który musi zostać rozwiązany.

Modele opieki farmaceutycznej

Drugi model zaproponowany przez prof. Ch.

Heplera:

monitorowanie efektów terapeutycznych

– koncentruje się na nadzorze nad

farmakoterapią u pacjentów przez długi

czas, a nawet przez całe życie, którzy

potrzebują często systematycznej edukacji

zdrowotnej i motywowania do kontynuacji

leczenia.

Model monitorowanej opieki

farmaceutycznej można uważać za

wstępny na drodze do ogólnej opieki

farmaceutycznej.

Modele opieki farmaceutycznej

Ukierunkowania opieki farmaceutycznej

(wg. Schaefer i Schultz):

1. ze względu na chorobę:

- astma

- cukrzyca

- nadciśnienie tętnicze

- choroba niedokrwienna serca

- zaburzenia krzepliwości krwi

- choroby reumatyczne

- choroba Parkinsona

- migreny

- ból

- choroby nowotworowe

- AIDS

Modele opieki farmaceutycznej

2. Ze względu na specyfikę pacjenta:

- matki z małymi dziećmi

- pacjenci w wieku podeszłym

- pacjenci szczególnie narażeni na działania

niepożądane (np. uczuleniowcy)

- narkomani i lekomani

- nałogowi palacze tytoniu

- pacjenci po transplantacjach

- pacjenci ze sztucznymi przetokami

Modele opieki farmaceutycznej

3. Ze względu na problemy farmakologiczne:

- ewidencja i dokumentacja niepożądanych

działań leków (nadzór farmakologiczny)

- rozpoznanie, rozwiązanie i dokumentowanie

wybranych problemów lekowych

- monitorowanie przebiegu leczenia

- monitorowanie i dobór dawkowania

Wewnątrzzawodowe przeszkody we

wprowadzaniu opieki

farmaceutycznej do praktyki

zawodowej

- zmiana myślenia

- zmiana charakteru wykonywanych

obowiązków

- zmiana zakresu odpowiedzialności

- zmiana podstawowego podmiotu

zainteresowania

zawodowego

- harmonijne, oparte na wzajemnej współpracy

kontakty farmaceuty z lekarzem

Musimy uświadomić sobie, że

dotychczasowa praktyka zawodu jest

anachroniczna

i prowadzi do jego marginalizacji.

Warunki wdrażania opieki

farmaceutycznej

Warunki ogólne:

- pozytywne nastawienie do koncepcji opieki

farmaceutycznej i samomotywacja

- przewodzenie zespołowi aptecznemu i

motywowanie go do czynnego udziału w

opiece farmaceutycznej

- umiejętność komunikowania się z pacjentem

- umiejętność współpracy z lekarzami i innymi

zawodami służby zdrowia

- opanowanie techniki i metod opieki

farmaceutycznej

Warunki wdrażania opieki

farmaceutycznej

Warunki techniczne i logistyczne:

- dostęp do danych

- komputerowe programy opieki

farmaceutycznej

- stworzenie warunków umożliwiających

poufne komunikowanie się z pacjentem

- optymalizacja wykorzystania personelu

aptecznego i toku pracy w aptece

Literatura

Opracowano na podstawie:

1. J. Łazowski: Opieka farmaceutyczna w teorii i

praktyce aptecznej

2. R. Jachowicz: Farmacja praktyczna

3. Czasopismo Aptekarskie, Opieka farmaceutyczna,

kwartalnik

Dziękuję

za uwagę