Nienasycone kwasy tłuszczowe są to kwasy
tłuszczowe zawierające wiązania podwójne. Są
one z reguły bezbarwnymi cieczami.
Wśród nienasyconych kwasów tłuszczowych
wyróżnia się grupę wielonienasyconych kwasów
tłuszczowych, które, jak sama nazwa wskazuje,
zawierają więcej niż jedno wiązanie podwójne.
Są one niezbędnym elementem diety człowieka
(stanowią grupę tzw. witamin F, inaczej
egzogenne lub niezbędne kwasy tłuszczowe),
gdyż są nam potrzebne do tworzenia ważnych
związków (np. prostaglandyn), a nie są
syntezowane przez nasze organizmy (mogą je
syntezować jedynie rośliny).
Są nimi dostarczane z pożywieniem, główne
pochodzenia roślinnego tzw. egzogenne kwasy
tłuszczowe: linolowy i a-linolenowy. Kwasy te
wraz z produktami ich przemiany,
wytworzonymi w organizmie , tworzą 2 rodziny
kwasów nienasyconych:
Kwasy omega 6 (pochodnych
kwasu linolowego C18:2, w-
6)
Kwasy omega 3 (pochodnych
kwasu a-linolenowego C18:3,
w-3)
Kwasy omega-3 i omega-6 określane są jako
nienasycone niezbędne kwasy tłuszczowe (NNKT)
lub wielonienasycone niezbędne kwasy tłuszczowe
(WNKT).
NNKT nie są syntetyzowane w organizmie
człowieka i dlatego stanowią niezbędny składnik
pożywienia . Niezbędne to znaczy, że musimy
pozyskiwać je z pożywienia, ponieważ organizm nie
potrafi ich sam wytworzyć.
Pierwszym takim kwasem jest a-linolenowy,
należący do rodziny kwasów omega-3 . Drugim
niezbędnym kwasem jest kwas linolowy, należący
do rodziny omega-6.
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone
omega-6
Kwasy tłuszczowe omega-6 (ω-6, zwane też
kwasami tłuszczowymi n-6) – wielonienasycone
kwasy tłuszczowe, których ostatnie wiązanie
podwójne znajduje się przy szóstym od końca
atomie węgla łańcucha węglowodorowego. Kwasy
omega-6 należą do niezbędnych nienasyconych
kwasów tłuszczowych (NNKT), co oznacza, że nie
są one produkowane przez organizm człowieka, a
jednocześnie są mu potrzebne do prawidłowego
funkcjonowanie i muszą być pobierane z
pożywienia.
Przykładowe kwasy ω-6
* kwas linolowy (LA)
* kwas gammalinolenowy (GLA)
* kwas arachidonowy (AA, ARA)
Kwas linolowy (LA), o wzorze sumarycznym
C18H32O2, główne źródła w pożywieniu to oleje-
korkoszowy, kukurydziany, słonecznikowy,
rzepakowy itp. zaliczany jest do egzogennych
kwasów tłuszczowych. należy do grupy witamin F.
Jest używany w przemyśle m.in. do produkcji mydeł i
farb olejnych.
Kwas
gammalinolenowy (GLA)
, posiada 18
atomów węgla, jego główne źródło, to olej z
wiesiołka, ogórecznika, mleko kobiece.
Brak GLA powoduje, ze skóra staje się sucha i traci
elastyczność. GLA zaaplikowany bezpośrednio na
skórę działa nie tylko odmładzająco, ale jest także
skuteczny w profilaktyce i leczeniu różnego rodzaju
nieprawidłowości: np.: suchej, zaczerwienionej,
podrażnionej i swędzącej skóry, egzemy, wyprysku
alergicznego, trądziku, łojotokowego zapalenia
skóry, niektórych przypadków łuszczycy.
Kwas arachidonowy (AA), wzór
sumaryczny:C20H32O2
, jego głównym
źródłem są produkty zwierzęce, mięso. Może
powstawać w tkankach większości ssaków (z
wyjątkiem rodziny kotów) z kwasu linolowego.
Kwas ten jest ważnym składnikiem pokarmu
człowieka (nienasycone kwasy tłuszczowe
znane są jako witamina F)
Kwasy tłuszczowe
wielonienasycone omega-3
Kwasy tłuszczowe omega-3 (ω-3, zwane też
kwasami tłuszczowymi n-3) – nienasycone
kwasy tłuszczowe, których ostatnie wiązanie
podwójne w łańcuchu węglowym znajduje się
przy trzecim od końca atomie węgla. Do tej
grupy należą m.in. wielonienasycone kwasy
pełniące ważną rolę w odżywianiu człowieka:
* kwas α-linolenowy (ALA)
* Kwas eikozapentaenowy (EPA)
* Kwas dokozaheksaenowy (DHA)
Kwas α-linolenowy (ALA)
Kwas a-linolenowy (ALA),wzór sumaryczny:C18H30O2, jego
główne źródła w pożywieniu, to oleje-lniany, rzepakowy,
sojowy oraz rośliny liściaste. Kwas α-linolenowy jest
niezbędnym składnikiem diety, gdyż nie jest syntezowany
przez organizm (należy do grupy witamin F). Przedmiotem
dyskusji jest, czy kwas α-linolenowy jest rzeczywiście kwasem
niezbędnym (egzogennym) u człowieka. Jest używany w
przemyśle do produkcji lakierów i farb olejnych.
Kwas eikozapentaenowy (EPA)
Jest to nienasycony kwas karboksylowy o wzorze
sumarycznym C19H29COOH. Stosowany w leczeniu chorób
skóry (m. in. łuszczycy).
EPA wpływa na zmniejszenie aktywności fosfolipazy A2. Jest
on substratem do wytwarzania kwasu dokozaheksaenowego
("DHA") i może być łatwo w niego przekształcany. EPA jest
niezbędny do przekazywania informacji między włóknami
nerwowymi i jest stosowany w trudnościach z nauką i
koncentracją, zazwyczaj łącznie z innymi kwasami omega-3
(np. DHA) oraz omega-6 (np. kwas arachidonowy, "AA").
Jego główne źródła w pożywieniu, to- łosoś, olej wątłuszowy
(dorsz).
Kwas dokozaheksaenowy (DHA)
Wielonienasycony kwas tłuszczowy ω-3 (omega-3) zaliczany do NNKT.
Najlepszym jego źródłem jest tłuszcz rybi, w mniejszych stężeniach
występuje także w niektórych algach oraz w nasionach lnu.
DHA wykazuje szereg pozytywnych oddziaływań na organizm.
Spożywane w pokarmach powoduje obniżenie poziomu triacylogliceroli
we krwi. Z kolei niedobór kwasu dokozaheksaenowego powoduje niski
poziomu serotoniny w mózgu[2] a także może mieć związek z
występowaniem ADHD, choroby Alzheimera i depresji.
W tych przypadkach jest on stosowany wraz z kwasem
eikozapentaenowym (EPA), który jest substratem do wytwarzania DHA.
Objawy niedobory NNKT:
Zahamowanie wzrostu
Zmiany skórne-> parakeratoza, zapalenie,
wzmożona utrata wody
Bezpłodność u samców i samic
Uszkodzenie nerek-> martwica brodawek
nerkowych, hematuria, nadciśnienie tętnicze
nerkowopochodne
Zmiany w mitochondriach-> zaburzenia ich
czynności
Zwiększenie łamliwości naczyń włosowatych
Zwiększenie podatności krwinek czerwonych na
czynniki uszkadzające
Zaburzenie czynności fizjologicznych narządów i
tkanek
Zwiększenie podatności na zakażenia
Pozytywny wpływ diety zawierającej
prawidłową proporcję kwasów omega-6 /
omega-3:
Wpływ na prawidłowy profil lipidów
Działanie obniżają ciśnienie krwi
Działanie przeciwzakrzepowe
Działanie antyarytmiczne->szczególnie obniżenie
ryzyka migotania komór i nagłej śmierci sercowej
Działanie przeciwzapalne
Działanie antyalergiczne
Działanie antynowotworowe
Działanie antydepresyjne
Korzystny wpływ na przebieg cukrzycy II typu
Budowa kwasów tłuszczowych omega-3 i
omega-6:
Około 90% tłuszczów pochodzących z pożywienia ma postać
triglicerydów, które są zbudowane z kwasów tłuszczowych mi
glicerolu. Kwasy tłuszczowe składają sie z łańcucha atomów
węgla z grupa metylową na jednym końcu łańcucha i grupą
kwasową na drugim końcu. Każdy atom węgla wiąże pewna
liczbę atomów wodoru. Nasycone kwasy tłuszczowe
zawierają max możliwą ilość atomów wodoru, podczas, gdy w
nienasyconych kwasach tłuszczowych jest kilka atomów
wodoru mniej i są one zastąpione podwójnymi wiązaniami
miedzy atomami węgla.
Tłuszcz jest nazywany „jednonienasyconym”, jeżeli
istnieje 1 podwójne wiązanie, a „wielonienasyconymi”,
jeżeli istnieje 2 lub więcej podwójnych wiązań.
Kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 są kwasami
wielonienasyconymi. Różnica między nimi polega na
umiejscowieniu pierwszego podwójnego wiązania:
-->omega-3, gdzie pierwsze podwójne wiązanie jest
przy 3 atomie węgla (n-3)
-->omega-6, gdzie pierwsze podwójne wiązanie jest
przy 6 atomie węgla (n-6)
Kwasy tłuszczowe z rodziny
omega-6 i omega-3
metabolizowane są przez
identyczne systemy enzymatyczne,
jednak żaden z kwasów
tłuszczowych omega-6 nie może
być przekształcony w kwas omega-
3 i odwrotnie.Nadmiar kwasu
linolowego (omega-6), którego
głównym źródłem są oleje roślinne
blokuje odpowiednie enzymy i
uniemożliwia syntezę w
organiźmie człowieka WNKT z
rodziny omega-3
(eikozapentaenowy - EPA oraz
dokozaheksaenowy - DHA)
.