1

BADANIA

W

CHOROBACH NEREK

2

Nerki – narząd parzysty, położony

Nerki – narząd parzysty, położony

zaotrzewnowo, na tylnej ścianie

zaotrzewnowo, na tylnej ścianie

jamy brzusznej w okolicy lędźwiowej,

jamy brzusznej w okolicy lędźwiowej,

po obu stronach kręgosłupa.

po obu stronach kręgosłupa.

Wymiary: 10 – 12 cm x 5 – 7 cm

Wymiary: 10 – 12 cm x 5 – 7 cm

Waga: 120 – 170 g

Waga: 120 – 170 g

Lewa nerka jest nieco większa i

Lewa nerka jest nieco większa i

położona wyżej niż prawa.

położona wyżej niż prawa.

3

Budowa nerek

Nerki zbudowane są z części korowej –

Nerki zbudowane są z części korowej –

zewnętrznej i rdzennej – wewnętrznej.

zewnętrznej i rdzennej – wewnętrznej.

Istota korowa stanowi ¾ nerki.

Istota korowa stanowi ¾ nerki.

Część rdzenna składa się z piramid

Część rdzenna składa się z piramid

nerkowych oddzielonych wypustkami

nerkowych oddzielonych wypustkami

istoty korowej (słupy nerkowe Bertina).

istoty korowej (słupy nerkowe Bertina).

Szczyt piramidy tworzy brodawkę

Szczyt piramidy tworzy brodawkę

nerkową z ujściami cewek zbiorczych.

nerkową z ujściami cewek zbiorczych.

Brodawki otaczają kielichy nerkowe,

Brodawki otaczają kielichy nerkowe,

które łączą się w miedniczkę nerkową.

które łączą się w miedniczkę nerkową.

4

5

Budowa nerek

Układ kielichowo-miedniczkowy

Układ kielichowo-miedniczkowy

(UKM) – górne drogi moczowe

(UKM) – górne drogi moczowe

Pęcherz i cewka moczowa – dolne

Pęcherz i cewka moczowa – dolne

drogi moczowe

drogi moczowe

6

7

W kłębuszku nerkowym odbywa się

W kłębuszku nerkowym odbywa się

przesączanie, czyli przejście przez błonę

przesączanie, czyli przejście przez błonę

filtracyjną kłębuszka wody i

filtracyjną kłębuszka wody i

rozpuszczonych w niej substancji

rozpuszczonych w niej substancji

drobnocząsteczkowych. Błona filtracyjna to

drobnocząsteczkowych. Błona filtracyjna to

trójwarstwowa ściana naczyń kłębuszka.

trójwarstwowa ściana naczyń kłębuszka.

W ciągu doby powstaje ok. 150 l przesączu.

W ciągu doby powstaje ok. 150 l przesączu.

Z tego 1% jest wydalane jako mocz

Z tego 1% jest wydalane jako mocz

ostateczny, a 99% jest wchłaniane

ostateczny, a 99% jest wchłaniane

zwrotnie w cewkach nerkowych.

zwrotnie w cewkach nerkowych.

8

Funkcje cewek nerkowych

1.

1.

Cewki bliższe – wchłanianie

Cewki bliższe – wchłanianie

zwrotne glukozy, aminokwasów,

zwrotne glukozy, aminokwasów,

fosforanów, wodorowęglanów

fosforanów, wodorowęglanów

oraz dużej części elektrolitów

oraz dużej części elektrolitów

2.

2.

Pętla Henlego – zagęszczanie i

Pętla Henlego – zagęszczanie i

rozcieńczanie moczu

rozcieńczanie moczu

3.

3.

Cewki dalsze – wchłanianie Na

Cewki dalsze – wchłanianie Na

+

+

,

,

wydzielanie H

wydzielanie H

+

+

i K

i K

+

+

9

Funkcje nerek

1.

1.

Wydalnicza – usuwanie końcowych

Wydalnicza – usuwanie końcowych

produktów przemiany materii oraz

produktów przemiany materii oraz

nadmiaru elektrolitów i wody

nadmiaru elektrolitów i wody

2.

2.

Homeostatyczna:

Homeostatyczna:

- izowolemia – prawidłowe uwodnienie

- izowolemia – prawidłowe uwodnienie

ustroju

ustroju

- izojonia – prawidłowy skład jonowy

- izojonia – prawidłowy skład jonowy

płynów ustrojowych

płynów ustrojowych

- izohydria – stałe stężenie jonów

- izohydria – stałe stężenie jonów

wodorowych

wodorowych

10

Funkcje nerek

3. Wewnątrzwydzielnicza:

3. Wewnątrzwydzielnicza:

- erytropoetyna

- erytropoetyna

- aktywna postać wit. D

- aktywna postać wit. D

3

3

- renina

- renina

- prostaglandyny

- prostaglandyny

11

Badania czynnościowe
nerek

1.

1.

Ocena wielkości przesączania

Ocena wielkości przesączania

kłębuszkowego (GFR)

kłębuszkowego (GFR)

2.

2.

Ocena stopnia ukrwienia nerek

Ocena stopnia ukrwienia nerek

3.

3.

Ocena funkcji cewek nerkowych

Ocena funkcji cewek nerkowych

12

Przesączanie kłębuszkowe

Klirens – określa objętość osocza, która

Klirens – określa objętość osocza, która

zostaje całkowicie oczyszczona z danej

zostaje całkowicie oczyszczona z danej

substancji podczas przejścia przez nerki

substancji podczas przejścia przez nerki

w ciągu 1 minuty

w ciągu 1 minuty

Ux – stężenie subst. w moczu

Ux – stężenie subst. w moczu

Px – stężenie subst. w osoczu

Px – stężenie subst. w osoczu

V – minutowa objętość moczu

V – minutowa objętość moczu

Px

V

Ux

Cx





13

Przesączanie kłębuszkowe

Do oznaczenia klirensu nadaje się substancja,

Do oznaczenia klirensu nadaje się substancja,

która po przesączeniu w kłębuszkach nie

która po przesączeniu w kłębuszkach nie

jest wchłaniana ani wydzielana przez cewki.

jest wchłaniana ani wydzielana przez cewki.

Taką substancją jest inulina. Klirens inuliny

Taką substancją jest inulina. Klirens inuliny

wynosi 80 – 120 ml/min / 1,73 m

wynosi 80 – 120 ml/min / 1,73 m

2

2

powierzchni ciała. Ta wartość odpowiada

powierzchni ciała. Ta wartość odpowiada

wartości filtracji kłębuszkowej (GFR).

wartości filtracji kłębuszkowej (GFR).

W praktyce określa się klirens kreatyniny

W praktyce określa się klirens kreatyniny

endogennej.

endogennej.

14

Ukrwienie nerek

Przez nerki przepływa 25% objętości wyrzutowej serca. Jest to:

Przez nerki przepływa 25% objętości wyrzutowej serca. Jest to:

-

1300 ml krwi lub

1300 ml krwi lub

-

700 ml osocza na minutę

700 ml osocza na minutę

Do oceny ukrwienia nerek potrzebna jest substancja, która

Do oceny ukrwienia nerek potrzebna jest substancja, która

całkowicie przejdzie z krwi do moczu przy jednokrotnym

całkowicie przejdzie z krwi do moczu przy jednokrotnym

przepływie krwi przez nerki. Wtedy jej klirens odpowiada

przepływie krwi przez nerki. Wtedy jej klirens odpowiada

objętości osocza przepływającej przez nerki w ciągu minuty

objętości osocza przepływającej przez nerki w ciągu minuty

(RPF – renal plasma flow).

(RPF – renal plasma flow).

15

Ukrwienie nerek

Taką substancją jest kwas

Taką substancją jest kwas

paraaminohipurowy (PAH).

paraaminohipurowy (PAH).

CPAH = RPF

CPAH = RPF

Przepływ krwi przez nerki (RBF – renal

Przepływ krwi przez nerki (RBF – renal

blood flow) wynosi:

blood flow) wynosi:

gdzie Ht oznacza hematokryt

gdzie Ht oznacza hematokryt

Ht

RPF

RBF





1

16

Ocena zagęszczania
moczu

Ocena zdolności zagęszczania moczu – pomiar

Ocena zdolności zagęszczania moczu – pomiar

ciężaru właściwego.

ciężaru właściwego.

1.

1.

Próba rozcieńczeniowa – podanie wody (20 ml/kg

Próba rozcieńczeniowa – podanie wody (20 ml/kg

masy ciała), pomiar ciężaru właściwego i

masy ciała), pomiar ciężaru właściwego i

objętości moczu.

objętości moczu.

Przez pierwsze 3 godziny

Przez pierwsze 3 godziny

człowiek powinien wydalić min. połowę podanej

człowiek powinien wydalić min. połowę podanej

wody.

wody.

C.wł. <1,004 g/ml

C.wł. <1,004 g/ml

2.

2.

Próba zagęszczeniowa – podanie 5 j. hormonu

Próba zagęszczeniowa – podanie 5 j. hormonu

antydiuretycznego. C.wł. >1,025g/ml

antydiuretycznego. C.wł. >1,025g/ml

17

Badanie moczu

Badanie ogólne moczu:

Badanie ogólne moczu:

1.

1.

Cechy fizyczne

Cechy fizyczne

2.

2.

Cechy biochemiczne

Cechy biochemiczne

3.

3.

Cechy morfologiczne (osad po

Cechy morfologiczne (osad po

odwirowaniu)

odwirowaniu)

18

Badanie moczu

Cechy fizyczne:

Cechy fizyczne:

1.

1.

pH: 4,5 – 8 (zwykle 5 – 6)

pH: 4,5 – 8 (zwykle 5 – 6)

2.

2.

barwa: przejrzysty, jasnożółty

barwa: przejrzysty, jasnożółty

inne:

inne:

- czerwonobrunatny: krew, mioglobina, porfiryny,

- czerwonobrunatny: krew, mioglobina, porfiryny,

leki (salicylany, nitrofurantoina, metyldopa)

leki (salicylany, nitrofurantoina, metyldopa)

- różowy: erytrocyty, mioglobina, leki

- różowy: erytrocyty, mioglobina, leki

(azatiopryna, ryfampicyna), po spożyciu buraków

(azatiopryna, ryfampicyna), po spożyciu buraków

- mętny – ropomocz (bakterie i leukocyty)

- mętny – ropomocz (bakterie i leukocyty)

- zielononiebieski – bilirubina, leki (wit.B

- zielononiebieski – bilirubina, leki (wit.B

2

2

),

),

bakterie (

bakterie (

Pseudomonas aeruginosa

Pseudomonas aeruginosa

)

)

19

Badanie moczu

3. Gęstość względna:

3. Gęstość względna:

- oznacza się w pierwszym rannym moczu

- oznacza się w pierwszym rannym moczu

- prawidłowo ok. 1,020 – 1,025 g/ml

- prawidłowo ok. 1,020 – 1,025 g/ml

- przy zaburzeniach zagęszczania mocz

- przy zaburzeniach zagęszczania mocz

jest izostenuryczny (c.wł. 1,010 g/ml)

jest izostenuryczny (c.wł. 1,010 g/ml)

- c.wł. > 1,035 g/ml sugeruje obecność

- c.wł. > 1,035 g/ml sugeruje obecność

dodatkowego, niefizjologicznego

dodatkowego, niefizjologicznego

czynnika, np. glukozy, mannitolu,

czynnika, np. glukozy, mannitolu,

radiologicznego środka cieniującego

radiologicznego środka cieniującego

20

Badanie moczu

(cechy

biochemiczne)

Cechy biochemiczne:

Cechy biochemiczne:

1.

1.

Białko: dobowe wydalanie z moczem nie

Białko: dobowe wydalanie z moczem nie

przekracza 250 mg (średnio 50 mg). Są to:

przekracza 250 mg (średnio 50 mg). Są to:

- białka osocza – 60% (albuminy 20 – 30 mg/d,

- białka osocza – 60% (albuminy 20 – 30 mg/d,

enzymy, hormony)

enzymy, hormony)

- białka dróg moczowych (białko Tamma-Horsfalla,

- białka dróg moczowych (białko Tamma-Horsfalla,

IgA)

IgA)

Badanie pojedynczej próbki moczu nie powinno

Badanie pojedynczej próbki moczu nie powinno

zawierać białka. Określenie „ślad białka” może

zawierać białka. Określenie „ślad białka” może

świadczyć o zanieczyszczeniu lub

świadczyć o zanieczyszczeniu lub

mikroalbuminurii.

mikroalbuminurii.

21

Badanie moczu

(cechy

biochemiczne)

Mikroalbuminuria – wydalanie 20 – 300 mg/l

Mikroalbuminuria – wydalanie 20 – 300 mg/l

albumin (oznacza się w pojedynczej

albumin (oznacza się w pojedynczej

próbce moczu) – wczesny objaw nefropatii

próbce moczu) – wczesny objaw nefropatii

cukrzycowej.

cukrzycowej.

Białkomocz nerczycowy – wydalanie >3,5g

Białkomocz nerczycowy – wydalanie >3,5g

białka na dobę.

białka na dobę.

Dla oceny ilości wydalanego białka konieczna

Dla oceny ilości wydalanego białka konieczna

jest dobowa zbiórka moczu. Ilość białka w

jest dobowa zbiórka moczu. Ilość białka w

pojedynczej, porannej próbce moczu jest

pojedynczej, porannej próbce moczu jest

tylko wartością orientacyjną.

tylko wartością orientacyjną.

22

Badanie moczu

(cechy

biochemiczne)

Rodzaje białkomoczu:

Rodzaje białkomoczu:

1.

1.

Przednerkowy – przelewowy; wskutek

Przednerkowy – przelewowy; wskutek

nadmiernego napływu białek do kanalików

nadmiernego napływu białek do kanalików

nerkowych (białko Bence-Jonesa, mioglobina,

nerkowych (białko Bence-Jonesa, mioglobina,

hemoglobina)

hemoglobina)

2.

2.

Nerkowy:

Nerkowy:

a) kłębuszkowy – wskutek uszkodzenia bariery

a) kłębuszkowy – wskutek uszkodzenia bariery

filtracyjnej:

filtracyjnej:

- selektywny – tylko białka drobnocząsteczkowe

- selektywny – tylko białka drobnocząsteczkowe

- nieselektywny – wszystkie białka

- nieselektywny – wszystkie białka

b) cewkowy – charakterystyczne wydalanie β2-

b) cewkowy – charakterystyczne wydalanie β2-

mikroglobuliny

mikroglobuliny

23

Badanie moczu

(cechy

biochemiczne)

Rodzaje białkomoczu cd.:

Rodzaje białkomoczu cd.:

3. Zanerkowy – białka wydzielane w

3. Zanerkowy – białka wydzielane w

drogach moczowych:

drogach moczowych:

- stany zapalne

- stany zapalne

- nowotwory

- nowotwory

24

Badanie moczu

(cechy

biochemiczne)

2. Glukoza

2. Glukoza

Prawidłowy mocz nie zawiera glukozy.

Prawidłowy mocz nie zawiera glukozy.

Glukoza w moczu pojawia się kiedy

Glukoza w moczu pojawia się kiedy

zostanie przekroczony próg nerkowy

zostanie przekroczony próg nerkowy

(>180 mg/dl glukozy w surowicy krwi).

(>180 mg/dl glukozy w surowicy krwi).

Glukozuria może być pochodzenia:

Glukozuria może być pochodzenia:

-

cukrzycowego

cukrzycowego

-

cewkowego – zaburzenia funkcji cewek,

cewkowego – zaburzenia funkcji cewek,

prawidłowy poziom glukozy we krwi

prawidłowy poziom glukozy we krwi

25

Badanie moczu

(cechy

biochemiczne)

3. Hemoglobina

3. Hemoglobina

Przesiewowe wykrywanie krwinkomoczu i krwiomoczu

Przesiewowe wykrywanie krwinkomoczu i krwiomoczu

(test paskowy).

(test paskowy).

Dodatni test paskowy – konieczne badanie osadu pod

Dodatni test paskowy – konieczne badanie osadu pod

mikroskopem na obecność krwinek czerwonych:

mikroskopem na obecność krwinek czerwonych:

a) krwinki czerwone obecne –

a) krwinki czerwone obecne –

krwinkomocz,

krwinkomocz,

krwiomocz

krwiomocz

b) krwinki nieobecne:

b) krwinki nieobecne:

- hemoglobinuria (wskutek hemolizy

- hemoglobinuria (wskutek hemolizy

śródnaczyniowej) lub

śródnaczyniowej) lub

- mioglobinuria (po urazach mięśni

- mioglobinuria (po urazach mięśni

szkieletowych)

szkieletowych)

26

Badanie moczu

(cechy

morfologiczne)

Cechy morfologiczne – ocena osadu po

Cechy morfologiczne – ocena osadu po

odwirowaniu świeżo oddanego moczu

odwirowaniu świeżo oddanego moczu

1.

1.

Leukocyturia: norma 2–3 leukocyty

Leukocyturia: norma 2–3 leukocyty

w.pw. Białkomocz >0,5 g/d i

w.pw. Białkomocz >0,5 g/d i

glukozuria >2g/d mogą dawać wynik

glukozuria >2g/d mogą dawać wynik

fałszywie ujemny. Większa ilość

fałszywie ujemny. Większa ilość

leukocytów śwaidczy najczęściej o

leukocytów śwaidczy najczęściej o

infekcji, możę też występować w KZN.

infekcji, możę też występować w KZN.

27

Badanie moczu

(cechy

morfologiczne)

Leukocyty i drobnoustroje w takiej ilości, że

Leukocyty i drobnoustroje w takiej ilości, że

powodują zmętnienie moczu – ropomocz.

powodują zmętnienie moczu – ropomocz.

Jałowy ropomocz (brak wzrostu bakterii mimo

Jałowy ropomocz (brak wzrostu bakterii mimo

leukocyturii):

leukocyturii):

-

zakażenie prątkami gruźlicy, rzęsistkiem

zakażenie prątkami gruźlicy, rzęsistkiem

pochwowym, mykoplazmą

pochwowym, mykoplazmą

-

śródmiąższowe zapalenie nerek (np. przy

śródmiąższowe zapalenie nerek (np. przy

stosowaniu NLPZ)

stosowaniu NLPZ)

-

KZN (np. toczniowe)

KZN (np. toczniowe)

-

Nowotwory układu moczowego

Nowotwory układu moczowego

28

Badanie moczu

(cechy

morfologiczne)

2. Wałeczkomocz

2. Wałeczkomocz

Głównym składnikiem wałeczków jest białko

Głównym składnikiem wałeczków jest białko

Tamma-Horsfalla, wydzielane do moczu przez

Tamma-Horsfalla, wydzielane do moczu przez

cewki dalsze. Typy wałeczków:

cewki dalsze. Typy wałeczków:

- szkliste – bez znaczenia

- szkliste – bez znaczenia

- leukocytowe

- leukocytowe

- ziarniste – zawierają elementy komórkowe;

- ziarniste – zawierają elementy komórkowe;

uszkodzenie miąższu nerek

uszkodzenie miąższu nerek

- erytrocytowe – KZN

- erytrocytowe – KZN

- nabłonkowe – komórki cewek nerkowych (przy

- nabłonkowe – komórki cewek nerkowych (przy

ich uszkodzeniu)

ich uszkodzeniu)

29

Badanie moczu

(cechy

morfologiczne)

3. Krwinkomocz, krwiomocz

3. Krwinkomocz, krwiomocz

Norma do 3 – 4 erytrocytów w.pw.

Norma do 3 – 4 erytrocytów w.pw.

Wydalanie większej ilości erytrocytów

Wydalanie większej ilości erytrocytów

– krwinkomocz

– krwinkomocz

Krwiomocz – wydalanie erytrocytów w

Krwiomocz – wydalanie erytrocytów w

ilości zabarwiającej mocz na różowo

ilości zabarwiającej mocz na różowo

(już 0,2 ml krwi zabarwia 500 ml

(już 0,2 ml krwi zabarwia 500 ml

moczu)

moczu)

30

Badanie moczu

(cechy

morfologiczne)

Przyczyny mikro- i makrohematurii:

Przyczyny mikro- i makrohematurii:

1.

1.

Przednerkowe – skazy krwotoczne

Przednerkowe – skazy krwotoczne

(najczęściej przedawkowanie

(najczęściej przedawkowanie

acenokumarolu)

acenokumarolu)

2.

2.

Nerkowe:

Nerkowe:

- zapalenie kłębuszków nerkowych

- zapalenie kłębuszków nerkowych

- nowotwory

- nowotwory

- urazy

- urazy

31

Badanie moczu

(cechy

biochemiczne)

3. Pozanerkowe:

3. Pozanerkowe:

-

nowotwory

nowotwory

-

kamica

kamica

-

stany zapalne

stany zapalne

-

urazy

urazy

-

domieszka krwi miesiączkowej

domieszka krwi miesiączkowej

Badanie w mikroskopie kontrastowo-fazowym

Badanie w mikroskopie kontrastowo-fazowym

pozwala na rozróżnienie krwinkomoczu: krwinki

pozwala na rozróżnienie krwinkomoczu: krwinki

dysmorficzne (o zmienionym kształcie) sugerują

dysmorficzne (o zmienionym kształcie) sugerują

krwinkomocz kłębuszkowy.

krwinkomocz kłębuszkowy.

32

Badanie moczu

(cechy

morfologiczne)

4. Krystaluria: kryształy szczawianu

4. Krystaluria: kryształy szczawianu

wapnia, moczanów, fosforanów

wapnia, moczanów, fosforanów

mogą występować u zdrowych

mogą występować u zdrowych

osób.

osób.

Znaczenie patologiczne mają np.

Znaczenie patologiczne mają np.

kryształy cystyny (w cystynurii),

kryształy cystyny (w cystynurii),

ksantyny (w ksantynurii).

ksantyny (w ksantynurii).

33

Badanie moczu

(cechy

morfologiczne)

5. Bakteriuria

5. Bakteriuria

Prawidłowo powyżej zwieracza pęcherza

Prawidłowo powyżej zwieracza pęcherza

moczowego mocz jest jałowy. U osób zdrowych

moczowego mocz jest jałowy. U osób zdrowych

liczba drobnoustrojów nie przekracza 10

liczba drobnoustrojów nie przekracza 10

3

3

w 1

w 1

ml świeżo oddanego moczu.

ml świeżo oddanego moczu.

Bakteriomocz znamienny

Bakteriomocz znamienny

to >10

to >10

5

5

bakterii;

bakterii;

świadczy o zakażeniu. Jeżeli pobieramy mocz

świadczy o zakażeniu. Jeżeli pobieramy mocz

przez nakłucie nadłonowe, to każda ilość

przez nakłucie nadłonowe, to każda ilość

bakterii jest nieprawidłowa.

bakterii jest nieprawidłowa.

Bakteriomocz bezobjawowy

Bakteriomocz bezobjawowy

– bakteriomocz u

– bakteriomocz u

osoby bez objawów klinicznych infekcji

osoby bez objawów klinicznych infekcji

34

Badania krwi

1.

1.

Kreatynina:

Kreatynina:

- powstawanie zależne od masy mięśniowej

- powstawanie zależne od masy mięśniowej

- stężenie w miarę stałe, prawidłowo:

- stężenie w miarę stałe, prawidłowo:

0,6 – 1,3 mg/dl (53 – 115 μmol/l)

0,6 – 1,3 mg/dl (53 – 115 μmol/l)

- stężenie zwiększa się dopiero, gdy

- stężenie zwiększa się dopiero, gdy

nieczynna jest połowa miąższu, dlatego do

nieczynna jest połowa miąższu, dlatego do

oceny funkcji nerek lepszy jest klirens

oceny funkcji nerek lepszy jest klirens

kreatyniny

kreatyniny

35

Badania krwi

Wzór Cockrofta i Gaulta

Wzór Cockrofta i Gaulta

U kobiet wynik x 0,85

U kobiet wynik x 0,85

Pkreat – stężenie w surowicy w mg/dl (stężenie w

Pkreat – stężenie w surowicy w mg/dl (stężenie w

μmol/l / 88,4)

μmol/l / 88,4)

72

)

(

)

140

(









Pkreat

kg

mc

wiek

Ckreat

36

Badania krwi

2. Mocznik

2. Mocznik

Produkt katabolizmu białek. Stężenie zależy

Produkt katabolizmu białek. Stężenie zależy

od udziału białka w diecie, stan

od udziału białka w diecie, stan

nawodnienia organizmu, poziomu

nawodnienia organizmu, poziomu

katabolizmu białek. Prawidłowo: 15 – 40

katabolizmu białek. Prawidłowo: 15 – 40

mg/dl (2 – 6,7 mmol/l).

mg/dl (2 – 6,7 mmol/l).

BUN – azot mocznika w osoczu krwi

BUN – azot mocznika w osoczu krwi

mocznik = BUN x 2,14 (mg/dl)

mocznik = BUN x 2,14 (mg/dl)

BUN = mocznik x 0,45 (mg/dl)

BUN = mocznik x 0,45 (mg/dl)

37

Badania obrazowe

– RTG

przeglądowe

RTG przeglądowe jamy brzusznej:

RTG przeglądowe jamy brzusznej:

- zarysy nerek

- zarysy nerek

- złogi cieniujące

- złogi cieniujące

- zwapnienia w miąższu nerek

- zwapnienia w miąższu nerek

wstępne badanie w kolce nerkowej

wstępne badanie w kolce nerkowej

38

Badania obrazowe -

ultrasonografia

1.

1.

Ocena położenia i morfologii nerek

Ocena położenia i morfologii nerek

2.

2.

Wykrycie zmian rozlanych i

Wykrycie zmian rozlanych i

ogniskowych w nerkach

ogniskowych w nerkach

3.

3.

Ocena przepływów w tętnicach

Ocena przepływów w tętnicach

nerkowych

nerkowych

4.

4.

Ocena drożności dróg moczowych

Ocena drożności dróg moczowych

5.

5.

Ocena pęcherza moczowego i prostaty

Ocena pęcherza moczowego i prostaty

(badanie z pełnym pęcherzem)

(badanie z pełnym pęcherzem)

39

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Wskazania:

Wskazania:



objawy chorób dróg moczowych

objawy chorób dróg moczowych

(kolka, zmiany w moczu)

(kolka, zmiany w moczu)



uraz brzucha

uraz brzucha



podejrzenie nadciśnienia

podejrzenie nadciśnienia

nerkopochodnego

nerkopochodnego



tętniak aorty brzusznej (ocena

tętniak aorty brzusznej (ocena

tętnic nerkowych)

tętnic nerkowych)

40

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Wskazania cd.:

Wskazania cd.:

5. ocena skuteczności leczenia

5. ocena skuteczności leczenia

zwężenia tętnicy nerkowej

zwężenia tętnicy nerkowej

6. ocena nerki przeszczepionej

6. ocena nerki przeszczepionej

7. kontrola obrazowa przy zabiegach

7. kontrola obrazowa przy zabiegach

(biopsja nerki, nefrostomia,

(biopsja nerki, nefrostomia,

drenaż ropnia lub torbieli,

drenaż ropnia lub torbieli,

pielografia zstępująca)

pielografia zstępująca)

41

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Obraz prawidłowy:

Obraz prawidłowy:

1.

1.

Wymiar podłużny 9 – 13 cm

Wymiar podłużny 9 – 13 cm

2.

2.

Warstwa miąższowa 15 – 25 mm u

Warstwa miąższowa 15 – 25 mm u

młodych, ok. 10 mm powyżej 60 roku

młodych, ok. 10 mm powyżej 60 roku

życia

życia

3.

3.

Echogeniczność mniejsza niż wątroby i

Echogeniczność mniejsza niż wątroby i

śledziony

śledziony

Zatoka nerkowa (UKM, naczynia krwionośne)

Zatoka nerkowa (UKM, naczynia krwionośne)

ma prawidłowo echogeniczność większą

ma prawidłowo echogeniczność większą

niż warstwa miąższowa.

niż warstwa miąższowa.

42

43

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Rozlana hipoechogeniczność miąższu:

Rozlana hipoechogeniczność miąższu:

1.

1.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

2.

2.

Zakrzepica żyły nerkowej

Zakrzepica żyły nerkowej

3.

3.

Ostre odrzucanie przeszczepu

Ostre odrzucanie przeszczepu

Rozlana hiperechogeniczność miąższu:

Rozlana hiperechogeniczność miąższu:

1.

1.

Ostre i przewlekłe KZN

Ostre i przewlekłe KZN

2.

2.

Nefropatia toczniowa, cukrzycowa,

Nefropatia toczniowa, cukrzycowa,

skrobiawicza

skrobiawicza

44

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Ogniskowe zmiany hipoechogenne:

Ogniskowe zmiany hipoechogenne:

1.

1.

Torbiele

Torbiele

2.

2.

Ropień

Ropień

3.

3.

Krwiak

Krwiak

4.

4.

Zawał nerki

Zawał nerki

5.

5.

Nowotwory pierwotne i

Nowotwory pierwotne i

przerzutowe.

przerzutowe.

Przerzuty prawie

Przerzuty prawie

zawsze są hipoechogenne.

zawsze są hipoechogenne.

45

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Ogniskowe zmiany hiperechogenne:

Ogniskowe zmiany hiperechogenne:

1.

1.

Naczyniakomięśniakotłuszczak

Naczyniakomięśniakotłuszczak

(

(

angiomyolipoma

angiomyolipoma

)

)

2.

2.

Gruczolak

Gruczolak

3.

3.

Nowotwory złośliwe

Nowotwory złośliwe

UWAGA

UWAGA

około 80% raków nerkowokomórkowych

około 80% raków nerkowokomórkowych

jest

jest

izoechogenicznych

izoechogenicznych

46

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Zmiany w UKM:

Zmiany w UKM:



Podwójny układ

Podwójny układ



Poszerzenie

Poszerzenie



Złogi

Złogi



Torbiele okołomiedniczkowe

Torbiele okołomiedniczkowe

47

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Zmiany okołonerkowe

Zmiany okołonerkowe



Ropień

Ropień



Krwiak

Krwiak



Zwłóknienie zaotrzewnowe

Zwłóknienie zaotrzewnowe



Zaciek moczu w nerce

Zaciek moczu w nerce

przeszczepionej

przeszczepionej

48

Badania obrazowe -

ultrasonografia

Gruczoł krokowy i pęcherz moczowy:

Gruczoł krokowy i pęcherz moczowy:



Ocena kształtu pęcherza, złogów,

Ocena kształtu pęcherza, złogów,

uchyłków, zmian w ścianie

uchyłków, zmian w ścianie



Ocena stercza

Ocena stercza

Badanie przy pełnym pęcherzu

Badanie przy pełnym pęcherzu

49

Badania obrazowe

–

urografia

klasyczna

Ocena morfologii i czynności nerek

Ocena morfologii i czynności nerek

oraz dróg moczowych.

oraz dróg moczowych.

Wskazania:

Wskazania:

1.

1.

Wady wrodzone i nabyte

Wady wrodzone i nabyte

2.

2.

Kształt i czynność wydalnicza

Kształt i czynność wydalnicza

3.

3.

Nierozstrzygający obraz USG

Nierozstrzygający obraz USG

(przy braku TK)

(przy braku TK)

50

Badania obrazowe

–

urografia

klasyczna

Przebieg: RTG przeglądowe jamy brzusznej,

Przebieg: RTG przeglądowe jamy brzusznej,

kontrast i.v., zdjęcia w odstępach czasowych

kontrast i.v., zdjęcia w odstępach czasowych

(najczęściej po 5, 10, 20, 30 minutach, także

(najczęściej po 5, 10, 20, 30 minutach, także

zdjęcia opóźnione po 6, 12 i 24 godzinach)

zdjęcia opóźnione po 6, 12 i 24 godzinach)

UWAGA

UWAGA

: Środek cieniujący jest nefrotoksyczny

: Środek cieniujący jest nefrotoksyczny

51

Badania obrazowe

–

urografia

klasyczna

Obraz prawidłowy:

Obraz prawidłowy:

1.

1.

Nerki na poziomie kręgów Th12 – L3,

Nerki na poziomie kręgów Th12 – L3,

długość 4 kręgów

długość 4 kręgów

2.

2.

Moczowody – na przedniej powierzchni

Moczowody – na przedniej powierzchni

mięśni biodrowo-lędźwiowych, bocznie

mięśni biodrowo-lędźwiowych, bocznie

od wyrostków poprzecznych kręgów

od wyrostków poprzecznych kręgów

lędźwiowych; 3 naturalne przewężenia:

lędźwiowych; 3 naturalne przewężenia:

przejście miedniczki w moczowód,

przejście miedniczki w moczowód,

skrzyżowanie z naczyniami biodrowymi,

skrzyżowanie z naczyniami biodrowymi,

ujście do pęcherza.

ujście do pęcherza.

52

53

Badania obrazowe

–

urografia

klasyczna

Urografia może ujawnić:

Urografia może ujawnić:

1.

1.

Nieprawidłowe położenie, kształt,

Nieprawidłowe położenie, kształt,

wielkość nerek

wielkość nerek

2.

2.

Upośledzenie lub brak wytwarzania

Upośledzenie lub brak wytwarzania

zagęszczonego moczu

zagęszczonego moczu

3.

3.

Złogi

Złogi

4.

4.

Poszerzenie dróg moczowych

Poszerzenie dróg moczowych

54

Badania obrazowe

–

urografia

klasyczna

Urografia może ujawnić cd.:

Urografia może ujawnić cd.:

5. Zniekształcenia i ubytki w zacienieniu

5. Zniekształcenia i ubytki w zacienieniu

UKM (nowotwór, torbiel, krwiak, ropień,

UKM (nowotwór, torbiel, krwiak, ropień,

złogi)

złogi)

6. Nieprawidłowa liczba i przebieg

6. Nieprawidłowa liczba i przebieg

moczowodów

moczowodów

7. Zacieki moczu

7. Zacieki moczu

8. Zmiany w pęcherzu (złogi, ubytki

8. Zmiany w pęcherzu (złogi, ubytki

wypełnienia w nowotworach)

wypełnienia w nowotworach)

55

56

Badania obrazowe –

uretrografia i cystografia

Uretrografia – zwężenia i zastawki cewki

Uretrografia – zwężenia i zastawki cewki

moczowej oraz przetoki pourazowe. Przez

moczowej oraz przetoki pourazowe. Przez

cewnik wprowadzony do ujścia

cewnik wprowadzony do ujścia

zewnętrznego cewki moczowej podaje się

zewnętrznego cewki moczowej podaje się

kontrast. Przy większej ilości kontrastu

kontrast. Przy większej ilości kontrastu

można też ocenić pęcherz

można też ocenić pęcherz

(cystouretrografia). Dodatkowo zwykle

(cystouretrografia). Dodatkowo zwykle

wykonuje się zdjęcia podczas mikcji

wykonuje się zdjęcia podczas mikcji

(cystouretrografia mikcyjna).

(cystouretrografia mikcyjna).

Cystografia – badanie kontrastowe pęcherza

Cystografia – badanie kontrastowe pęcherza

moczowego,

moczowego,

57

Badania obrazowe -

pielografia

Badanie kontrastowe układu kielichowo-

Badanie kontrastowe układu kielichowo-

miedniczkowego.

miedniczkowego.

Kontrast można podać cewnikiem

Kontrast można podać cewnikiem

wprowadzonym przez pęcherz do ujścia

wprowadzonym przez pęcherz do ujścia

moczowodu (pielografia wstępująca) lub

moczowodu (pielografia wstępująca) lub

bezpośrednio do miedniczki nerkowej po

bezpośrednio do miedniczki nerkowej po

przezskórnym jej nakłuciu pod kontrolą

przezskórnym jej nakłuciu pod kontrolą

USG.

USG.

Bardzo duże ryzyko zakażenia.

Bardzo duże ryzyko zakażenia.

58

Badania obrazowe –

tomografia komputerowa

Zarysy nerek widoczne dzięki

Zarysy nerek widoczne dzięki

różnicy gęstości miąższu i

różnicy gęstości miąższu i

otaczającej tkanki tłuszczowej. Po

otaczającej tkanki tłuszczowej. Po

podaniu kontrastu możliwe

podaniu kontrastu możliwe

odróżnienie miąższu i rdzenia

odróżnienie miąższu i rdzenia

nerek. Rekonstrukcja pozwala

nerek. Rekonstrukcja pozwala

uzyskać obrazy jak w urografii

uzyskać obrazy jak w urografii

klasycznej.

klasycznej.

59

Badania obrazowe –

tomografia komputerowa

Wskazania:

Wskazania:

1.

1.

Wykrywanie i ocena zaawansowania

Wykrywanie i ocena zaawansowania

guzów nerki.

guzów nerki.

TK jest badaniem z wyboru.

TK jest badaniem z wyboru.

2.

2.

Urazy nerek

Urazy nerek

3.

3.

Kamica nerkowa – tu nie trzeba podawać

Kamica nerkowa – tu nie trzeba podawać

kontrastu. Ważne – wykrywa też złogi

kontrastu. Ważne – wykrywa też złogi

niecieniujące.

niecieniujące.

4.

4.

Ocena narządów miednicy mniejszej

Ocena narządów miednicy mniejszej

60

Badania obrazowe -

radioizotopowe

Ocena:

Ocena:

1.

1.

Czynności nerek (wytwarzanie

Czynności nerek (wytwarzanie

zagęszczonego moczu)

zagęszczonego moczu)

2.

2.

Unaczynienia nerek

Unaczynienia nerek

3.

3.

Przepływu krwi przez nerki

Przepływu krwi przez nerki

4.

4.

Przesączania kłębuszkowego

Przesączania kłębuszkowego

5.

5.

Nerki przeszczepionej

Nerki przeszczepionej

61

Badania obrazowe -

radioizotopowe

Podaje się dożylnie lub doustnie związki

Podaje się dożylnie lub doustnie związki

znakowane izotopami o promieniowaniu

znakowane izotopami o promieniowaniu

gamma, a następnie za pomocą

gamma, a następnie za pomocą

gammakamer określa się rozmieszczenie

gammakamer określa się rozmieszczenie

radioizotopów w nerkach.

radioizotopów w nerkach.

Podział:

Podział:

1.

1.

Scyntygrafia dynamiczna

Scyntygrafia dynamiczna

2.

2.

Scyntygrafia statyczna

Scyntygrafia statyczna

62

Badania obrazowe -

radioizotopowe

Scyntygrafia dynamiczna

Scyntygrafia dynamiczna

– ciągła rejestracja

– ciągła rejestracja

radioaktywności radioizotopu. Wynik badania –

radioaktywności radioizotopu. Wynik badania –

krzywa renograficzna dla każdej nerki. W

krzywa renograficzna dla każdej nerki. W

krzywej wyróżnia się:

krzywej wyróżnia się:

- fazę I naczyniową – stromą, szybkie narastanie

- fazę I naczyniową – stromą, szybkie narastanie

radioaktywności po podaniu znacznika. 40 sek.

radioaktywności po podaniu znacznika. 40 sek.

- fazę II miąższową (wydzielniczą) – mniej

- fazę II miąższową (wydzielniczą) – mniej

stromą, 3-5 min

stromą, 3-5 min

- fazę III wydalniczą (wydalanie znacznika przez

- fazę III wydalniczą (wydalanie znacznika przez

drogi moczowe) – spadek radioaktywności

drogi moczowe) – spadek radioaktywności

63

Badania obrazowe -

radioizotopowe

Scyntygrafia statyczna

Scyntygrafia statyczna

– obraz nerek w

– obraz nerek w

godzinę – kilka godzin po podaniu

godzinę – kilka godzin po podaniu

znacznika

znacznika

64

Badania obrazowe –

rezonans

magnetyczny

1.

1.

Zamiast TK na jodowe środki kontrastowe

Zamiast TK na jodowe środki kontrastowe

2.

2.

W razie wątpliwości w ocenie TK np.:

W razie wątpliwości w ocenie TK np.:

- różnicowanie torbieli prostych i

- różnicowanie torbieli prostych i

torbielowatych nowotworów

torbielowatych nowotworów

- różnicowanie rozległości nacieku

- różnicowanie rozległości nacieku

nowotworowego zwłaszcza przy

nowotworowego zwłaszcza przy

naciekaniu układu żylnego

naciekaniu układu żylnego

- potwierdzenie angiomyolipoma

- potwierdzenie angiomyolipoma

- ocena guzów nadnerczy

- ocena guzów nadnerczy

65

Badania obrazowe –

angiografia tętnic nerkowych

Badanie kontrastowe tętnic nerkowych; środek

Badanie kontrastowe tętnic nerkowych; środek

cieniujący podaje się bezpośrednio do układu

cieniujący podaje się bezpośrednio do układu

tętniczego.

tętniczego.

Wskazania:

Wskazania:

1. Podejrzenie zwężenia tętnicy nerkowej

1. Podejrzenie zwężenia tętnicy nerkowej

Możliwe jednoczasowe poszerzenie zwężonej

Możliwe jednoczasowe poszerzenie zwężonej

tętnicy

tętnicy

2. Ocena unaczynienia guza nerki i jego

2. Ocena unaczynienia guza nerki i jego

embolizacja

embolizacja

3. Ocena unaczynienia nerki u potencjalnego

3. Ocena unaczynienia nerki u potencjalnego

żywego dawcy przeszczepu

żywego dawcy przeszczepu