ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM

Wykład 3

Ekonomia i nauka o

zarządzaniu środowiskiem

Postulaty ekonomii

ekologicznej

Nauka o zarządzaniu

środowiskiem jest związana z

ekonomią

• Nauka o zarządzaniu wywodzi się z ekonomii, bez

ekonomii nie byłoby możliwe pojawienie się nauki

o zarządzaniu środowiskiem (Poskrobko 2007).

Ogniwem pośrednim pomiędzy ekonomią

środowiska a zarządzaniem środowiskiem była

ekonomika ochrony środowiska.

• Przedmiotem zainteresowania ekonomii

środowiska są relacje makrosystemowe:

• środowisko –

społeczeństwo - gospodarka.

• Według B.Fiedora „jest to dziedzina teorii

ekonomii, która bada statyczne i dynamiczne

warunki optymalności wykorzystania zasobów i

walorów środowiska przyrodniczego” (Fiodor i in.

2002, s. 39).

Ekonomia środowiska

Obszar badań ekonomii środowiska

W ekonomii środowiska wyodrębnia się

cztery

podstawowe problemy badawcze:

1.

Badanie optymalnego rozłożenia w czasie

pozyskiwania i wykorzystania zasobów naturalnych

oraz optymalności eksploatacji zasobów

odnawialnych i nieodnawialnych.

2.

Ekonomiczna teoria zanieczyszczenia i ochrony

środowiska określa warunki optymalności lub

efektywności osiągania celów ekologicznych, a

także bada ogólnospołeczne koszty dochodzenia do

założonego poziomu jakości środowiska.

Badanie kosztów oraz optymalności zanieczyszczenia

i ochrony środowiska są prowadzone w wymiarze

mikro- i makroekonomicznym.

Ekonomia środowiska

Wymiar mikroekonomiczny

to przede wszystkim

analiza wpływu kosztów ochrony środowiska na

zachowanie i strategię postępowania

przedsiębiorstw.

Wymiar makroekonomiczny

to analiza skutków

ekonomicznych ponoszenia przez gospodarkę

wydatków na redukcję emisji zanieczyszczeń do

poziomu akceptowanego ekologicznie i społecznie.

Służą temu modele ekologiczno-ekonomiczne

zrównoważonego rozwoju gospodarczego oraz

modele ekologicznie uwarunkowanego wzrostu

optymalnego.

Ekonomia środowiska

• 3. Ekonomiczna teoria zachowania przyrody

bada nie tylko optymalne warunki
zachowania zasobów i walorów środowiska w
celach poznawczych naukowych,
dydaktycznych oraz rekreacyjnych i
rehabilitacyjnych, lecz także wskazuje na
koszty i korzyści ochrony środowiska oraz
umiarkowanego użytkowania różnorodności
biologicznej na wszystkich poziomach
organizacji przyrody (krajobrazowym,
ekosystemowym, gatunkowym i
genetycznym)

Ekonomia środowiska

• 4. Modelowanie systemów

ekologiczno-

ekonomicznych w ujęciu statystycznym i

dynamicznym.

Komponenty ekologiczne

łączono do najbardziej

wykorzystywanych- rozpowszechnionych

modeli wzrostu gospodarczego (model

Harroda-Domara), modeli opartych na

koncepcjach Keynesa i dynamicznych

modelach nakładów do osiąganych

wyników Leontiefa (Bernaciak, Gaczek

2001).

Ekonomia środowiska bierze udział w

rozwiązywaniu problemów ekologiczno-

ekonomicznych

Ekonomia środowiska do tworzenia systemu zarządzania

środowiskiem postuluje:

1.

wykazanie ograniczoności w gospodarowaniu zasobami

środowiska, zwłaszcza:

a.

podstawowych zasobów naturalnych i nośników energii

niezbędnych

do kontynuacji wzrostu gospodarczego na dotychczasowych

podstawach;

b.

jakości elementów środowiska decydujących o warunkach

bytowania

i rozwoju organizmów, w tym także człowieka;

c.

ekologicznych uwarunkowań funkcjonowania otwartych procesów

gospodarowania (np. rolnictwa, turystyki);

d.

wyboru sposobu metod i zakresu działalności gospodarczej, w tym:

- kierunków rozwoju gospodarczego i społecznego,
- sposobu pomiaru efektów gospodarowania
- stopnia technogennego obciążenia środowiska.

Ekonomia środowiska

2. Ukazanie mechanizmu substytucji dóbr i czynników

produkcji: kapitału, pracy, środowiska i wiedzy.

3. Wprowadzenie kategorii efektów działalności

gospodarczej jako korzyści i niekorzyści powstających

w związku z użytkowaniem środowiska oraz

wskazanie sposobu ich internalizacji.

Teoretyczne podstawy internalizacji efektów

zewnętrznych stworzyli A.C.Pigou i R. Coase.

4. Opracowanie metody oceny i wyceny elementów

środowiska oraz środowiskowych skutków działalności

gospodarczej, głównie strat ekologicznych.

Ekonomia środowiska

• A.C.Pigou zaproponował stosowanie podatków w celu

korygowania społecznie niepożądanych skutków

spowodowanych działalnością człowieka (emisją

zanieczyszczeń).

• R. Coase przedstawił pogląd, że bezpośrednie

transakcje rynkowe między zanieczyszczającym a

poszkodowanym mogą być prowadzone bez

interwencji z zewnątrz (rządu) doprowadzić do

ograniczenia antropogennego zanieczyszczenia-

obciążenia środowiska i to po najniższych kosztach.

• Na teoretycznej podbudowie podatku A.C.Pigou

funkcjonują opłaty ekologiczne, a założenia R.

Coase΄a – rynki pozwoleń na emisję i wspólne

wdrożenia.

Wyróżnia się trzy grupy metod oceny

środowiska

• rynkowe metody wyceny elementów środowiska, które określają

pieniężną wartość dobra na podstawie decyzji podejmowanych na

rynku;

• metody oceny i wyceny strat spowodowanych degradacją środowiska,

takie jak:

• -

metody kosztowe,

polegające na określeniu kosztów utrzymania

podstawowej użyteczności danego elementu przekształconego

środowiska,

• -

metody wartościowania funkcjonalnego

, polegające na oszacowaniu

• różnych funkcji spełnianych przez oceniany element lub fragment

• środowiska przyrodniczego,

• -

metody wartościowania energetycznego

, polegające na określeniu

wartości ekosystemu na podstawie utraconej lub pozyskanej energii:

• metody oceny warunkowej

, które określają wielkość korzyści lub strat

w dobrobycie jednostek, wynikające ze zmiany jakości środowiska lub

zmiany dostępności dobra środowiskowego.

Najbardziej rozpowszechnione są

metody:

• -

metoda kosztów ogólnych

;

• -

metoda skłonności do zapłaty

;

• -

metoda funkcji gospodarstwa domowego

(metoda ukrytej

wartości

• dobra rynkowego);

• -

metoda oceny efektów zdrowotnych

.

•
• Wycena efektów ekologicznych ułatwia internalizację

(umiędzynarodowienie) kosztów zewnętrznych działalności

gospodarczej.

•

• Ekonomia środowiska zakłada, że efektywne i oszczędne

wykorzystanie zasobów naturalnych jest możliwe dzięki

wolnej grze rynkowej, ale pod warunkiem dobrze

zdefiniowanych problemów ekologicznych (Rogall 2002).

Ekonomia

ekologiczna

Pojawienie się ekonomii ekologicznej

była krytyka niedoskonałości

dotychczasowych ustaleń i rozwiązań

proponowanych przez ekologię

środowiska. Przedmiotem krytyki są:

Ekonomia ekologiczna

• Przedmiotem krytyki są:

• absolutyzacja suwerenności

konsumentów i indywidualnej
własności, w tym szczególnie
indywidualnej własności dóbr
środowiskowych;

Ekonomia ekologiczna

• ignorowanie społecznych,

ekologicznych i psychologicznych
uwarunkowań funkcjonowania
procesów działalności gospodarczej;

• niedoskonałość metod i

ograniczoność informacji
wykorzystywanych przy interpretacji
kosztów zewnętrznych działalności
gospodarczej,

Kategorie ekonomii ekologicznej

• Ekonomia ekologiczna posługuje się

charakterystycznymi terminami i
kategoriami, jak:

• kapitał naturalny, trwałość, usługi

ekosystemów, sprawiedliwość
międzypokoleniowa, nieodwracalność
procesów.

Ekonomia ekologiczna

• Kapitał naturalny

– to zasoby i walory

środowiska oraz usługi ekosystemów.

• Stanowi on stały i ograniczony czynnik

rozwoju, stąd w ekonomii ekologicznej

formułuje się postulat dostosowanie skali

działalności człowieka do rozmiarów

kapitału naturalnego. Jest to mocna część

kapitału. W ekonomii środowiska wiodące

znaczenie ma kategoria (rodzaj) słabej

trwałości kapitału naturalnego, który

uwzględnia możliwość jego substytucji

(zastąpienia) kapitałem antropogennym.

Ekonomia ekologiczna

• Sprawiedliwość międzypokoleniowa

jest

kategorią ściśle związaną z mocną
trwałością kapitału i oznacza obowiązek
uwzględniania w dzisiejszych decyzjach
interesów oraz warunków życia i rozwoju
przyszłych pokoleń, a także zachowanie
warunków bytu wszystkich istot
(różnorodności biologicznej).

• Ta teoria odchodzi od

antropocentrycznego poglądu na świat
(Jeżowski 2003).

Ekonomia ekologiczna

• Nieodwracalność procesów przyrodniczych

wymusza zapobieganie nieodwracalnym
zmianom przy eksploatacji zasobów
naturalnych nieożywionych i ożywionych.

• Korzystanie z zasobów nie powinno

naruszać ekosystemów w układzie
lokalnym, regionalnym i globalnym.
Gospodarcze i poza gospodarcze
korzystanie z zasobów i walorów należy
traktować równorzędnie – nie zachodzi
między nimi relacja hierarchiczności.

Ekonomia ekologiczna

• Wnioski wypływające z analizy

ekonomicznej są dostrzegane i
uwzględniane w teorii zarządzania
środowiskiem, ale nauka ta nie
akceptuje wszystkich wskazań
ekonomii ekologicznej.

• Podjęto próbę tworzenia koncepcji

zarządzania ekologicznego.

• Wnioski wypływające z analizy

ekonomicznej są dostrzegane i
uwzględniane w teorii zarządzania
środowiskiem, ale nauka nie
akceptuje wszystkich wskazań
ekonomii ekologicznej.

• Podjęto próbę tworzenia koncepcji

zarządzania ekologicznego.

Działania

proekologiczne

Na przełomie wieków XIX i XX wystąpił kryzys

społeczny, który doprowadził do rewolucji

socjalistycznej, powstania ustrojów totalitarnych

i dwóch światowych wojen, a w efekcie do

ogromnych strat materialnych, ludzkich i

ekologicznych.

Idea trwałego i zrównoważonego

rozwoju

• Obecnie tj. XXI w. obserwuje się ponowne narastanie

kryzysu społecznego w układzie globalnym,

wywołanego dyferencjacją społeczeństw i faktem,

wzrostu społeczeństw (państw) biednych.

• Na przełomie wieków XX i XXI jedna trzecia ludności

świata wytwarzała i zużywała aż 90% dóbr wysoko

przetworzonych, a dwie trzecie tylko 10%.

•

W drugiej połowie XX w. pojawił się globalny

kryzys ekologiczny, który wciąż zagraża ludzkości,

może bowiem przekształcić się w globalną

katastrofę ekologiczną.

•

Twały i zrównoważony

rozwój

• Obecnie przez pojęcie trwały i zrównoważony

rozwój można rozumieć taki sposób
prowadzenia działalności gospodarczej,
kształtowania i wykorzystania potencjału
środowiska oraz taką organizację życia
społecznego, które zapewnią dynamiczny
rozwój jakościowo nowych procesów
produkcyjnych oraz poprawę (w pierwszym
okresie), a następnie zachowanie wysokiej
jakości życia ludzi – osób, rodzin i
społeczeństw (Poskrobko 2007).

Rozwój zrównoważony

•

Ogólnym założeniem idei

trwałego i zrównoważonego
rozwoju jest takie ukierunkowanie i
taka organizacja rozwoju
gospodarczego, który nie doprowadzi
do napięć społecznych o charakterze
rewolucyjnym lub do kryzysu
ekologicznego.

Rozwój zrównoważony

•

W definicjach trwałego i zrównoważonego rozwoju

eksponuje się dwie podstawowe cechy tej idei:

zrównoważoność i trwałość rozwoju.

• oznacza to konieczność kształtowania i utrzymania

właściwych, najlepszych z punktu widzenia

gospodarowania efektów. To, zapewnienie w procesie

wzrostu,

realizacji celów ekonomicznych i społecznych

,

przy zachowaniu wysokiej jakości środowiska i

dostępności jego zasobów z uwzględnieniem wymiaru

czasowego i przestrzennego (Fiodor i inni 2002).

• w teorii systemów,

zrównoważenie

(zrównoważoność)

dotyczy relacji rozwojowych w makrosystemie:

środowisko – gospodarka – społeczeństwo

oraz

wewnątrz

każdego z tych podsystemów

.

Każdy system rozwija się (zmienia) we

właściwym dla siebie cyklu rozwojowym

• System środowisko

rozwija się w powolnym, długookresowym

cyklu ewolucyjnym, z możliwością przyśpieszenia lub spowolnienia

pewnych jego elementów (najczęściej kształtowania się

ekosystemów i populacji gatunków) przez określone działania

człowieka. Na niektórych obszarach możemy zatem mówić o

antropoewolucyjnych zmianach środowiska przyrodniczego

dostrzegalnych w stosunkowo krótkim okresie czasu. Poziom

zmian w środowisku jest trudno sterowalny.

• System gospodarka

rozwija się w całkowicie odmiennym tempie.

W stosunku do ewolucyjnych zmian środowiska tempo rozwoju

gospodarki jest super szybkie. W koncepcji zrównoważonego

rozwoju nie chodzi o spowolnienie tego tempa, tylko o sterowanie

presją gospodarki na środowisko. Szybki rozwój gospodarki może

bowiem ograniczyć jej materiało- i energochłonność, a tym samym

zmniejszyć presję na środowisko, zarówno w ujęciu bezwzględnym

– wzrost gospodarczy bez wzrostu presji, jak i względnym –

zmniejszające się wartości wskaźników presji na jednostkę

wytworu.

System społeczeństwo

• System społeczeństwo

rozwija w stosunku do poprzednich w innym

tempie i cyklu rozwojowym. Tempo rozwoju społecznego wg Poskrobko

(2007) jest wypadkową zmian w środowisku i gospodarce. Rozwój

gospodarczy i społeczny są sterowalne.

• relacja specyficzna,

odnosi się ona do wybranych cech (podsystemów,

elementów) systemu. Przykładem może być zależność między

zdolnością ekosystemów do pochłaniania i neutralizowania

antropogennych obciążeń a wielkością tych obciążeń generowanych

przez społeczeństwo i gospodarkę.

• Równowaga wewnętrzna poszczególnych systemów: środowiska,

gospodarki i społeczeństwa oraz sposoby i metody jej kształtowania T.

Borys (2005) określił pojęciem kształtowanie ładu.

• Wyróżnił on:

• ład ekologiczny, kształtowany w środowisku przez oddziaływanie

człowieka na naturalne procesy przyrodnicze;

• ład gospodarczy, kształtowany na określonym terytorium (od gminy

do planety),

• ład społeczny rozumiany jako organizacja życia społecznego oraz

• ładów przestrzennego i instytucjonalnego.

System społeczeństwo

• Równowaga wewnętrzna

poszczególnych

systemów: środowiska, gospodarki i

społeczeństwa oraz sposoby i metody jej

kształtowania

T. Borys (2005) określił

pojęciem kształtowanie ładu.

• Wyróżnił on:

• ład ekologiczny

,

kształtowany w środowisku przez

oddziaływanie człowieka na naturalne procesy

przyrodnicze;

• ład gospodarczy,

kształtowany na określonym

terytorium (od gminy do planety),

• ład społeczny,

rozumiany jako organizacja życia

społecznego oraz organizacja ładów

przestrzennego i instytucjonalnego.

Kształtowanie ładu

wewnętrznego

Kształtowanie ładu wg T. Borysa (2003)

Kształtowanie ładu

wewnętrznego

• Kształtowanie ładu wewnętrznego

w systemach

musi uwzględniać potrzebę ładu w makrosystemie,

który T. Borys (2003 nazywa ładem

zintegrowanym.

• Najbardziej skomplikowany jest problem

kształtowania ładu wewnętrznego systemu

środowisko. Jest to proces ewolucyjny,

długookresowy, dotychczas wciąż słabo

rozpoznany.

• stąd w zarządzaniu środowiskiem przedmiotem

analizy są relacje między użytkowaniem, ochroną i

kształtowaniem środowiska oraz relacje wewnątrz

tych podsystemów

Ład ekologiczny

• Utrzymuje się, że ekosystem

,

to układ ekologiczny

składający się z

biocenozy i jej środowiska (geotopu),

• w którym wzajemnie na siebie

oddziałują żywe organizmy

• i nieożywiona część środowiska,
• zapewniając przepływ materii, energii

i informacji.

Ład ekologiczny

• Trwałość rozwoju wg Poskrobko (2007) jest

rozumiana stosownie do jednej z pierwszych

definicji tej idei, zawartej w raporcie Światowej

Komisji do spraw Środowiska i Rozwoju „Nasza

wspólna przyszłość” [Nasza …, 1991].

• W dokumencie tym stwierdza się, że nadrzędnym

celem trwałego rozwoju jest zapewnienie

godnego życia członków obecnego i przyszłych

pokoleń, co oznacza zaspokojenie teraźniejszych

potrzeb bez pozbawiania przyszłych pokoleń

możliwości zaspokojenia ich przyszłych potrzeb.

•

Ład ekologiczny

•

Podstawą trwałości jest człowiek

jako jednostka, grupa społeczna,
naród i cała ludzkość. Zapewnienie tak
rozumianej trwałości wymaga rozwoju
sfery gospodarczej i społecznej oraz
utrzymania przyrodniczych podstaw
bytu człowieka, możliwie najbardziej
zbliżonych do tych, które
ukształtowały się w procesie ewolucji.

Ład ekologiczny

• Pojęcie „potrzeby” może być różnie

rozumiane przez teraźniejsze i
przyszłe pokolenia. Część potrzeb
pozostanie niezmienna w długim
okresie, w tym potrzeby związane z
rozwojem osadniczym oraz
trwałością istnienia gatunku Homo
sapiens.

Ład ekologiczny

• Człowiek jest elementem ekosystemu, stąd jednym z

warunków jego rozwoju jest obecność innych

składników przyrody – ożywionych i nieożywionych.

Tak rozumiana trwałość rozwoju nie stoi w

sprzeczności z ogólną teorią fal rozwojowych,

określającą cykliczność rozwoju w każdej z jego sfer i

w każdym z elementów biosfery.

•

W koncepcji trwałego i zrównoważonego rozwoju

nie zakłada się eliminacji cykli rozwojowych.

Równoważenie i trwałość rozwoju oznaczają natomiast

potrzebę uruchomienia takich mechanizmów, które

będą przeciw działać destrukcyjnym działaniom o

charakterze rewolucyjnym w sferze społecznej,

zapobiegać kryzysom ekologicznym, jednocześnie

sprzyjać wdrażaniu innowacji i postępu naukowego.

Ład ekologiczny

• Nieprzypadkowo stwierdza Poskrobko (20007), że

równolegle z ideą trwałego i zrównoważonego

rozwoju rozwija się koncepcja uświadamiania

społeczeństwa w wiedzę i gospodarkę partą na

wiedzy.

• Dążenie do zrównoważenia i trwałości rozwoju

powinno mieć miejsce na każdym poziomie

organizacji, układów globalnych, poprzez

międzynarodowe i państwowe, do lokalnych, od

układów sektorowych do pojedynczych

przedsiębiorstw.

Ład ekologiczny

• wybór priorytetów rozwojowych – produkcyjnych i

konsumpcyjnych, przy stosowaniu zestawu kryteriów

ekonomicznych, ekologicznych i społecznych;

• traktowanie środowiska jako organicznej całości

(ekosystemu), który podlega – podobnie jak

gospodarka i społeczeństwo – stałym procesom

rozwojowym o charakterze ewolucyjnym i

sporadycznym przekształceniom typu rewolucyjnego

( zaburzeniom wywołanym działalnością lub naturalną

katastrową;

• ocenę zmian stanu środowiska poprzez nowy

paradygmat jako wartości, jakim jest zachowanie

zdolności ekosystemów do świadczenia usług i

trwałego rozwoju.

Ład ekologiczny

• ocenę zmian stanu środowiska

poprzez nowy paradygmat
wartości, jakim jest zachowanie
zdolności ekosystemów do
świadczenia usług i trwałego
rozwoju.

Ład ekologiczny

• W działaniach praktycznych rozwój

zrównoważony oznacza:

• całościowe, systemowe ujmowanie zjawisk

(trendów, działań, zachowań)
gospodarczych, społecznych i
przyrodniczych, postrzeganie ich
współzależności, szczególnie zależności
między różnymi formami użytkowania
środowiska a stanem ekosystemów i
jakością życia;

Ład ekologiczny

• wybór priorytetów rozwojowych –

produkcyjnych i
konsumpcyjnych,

przy stosowaniu

zestawu kryteriów ekonomicznych,
ekologicznych i społecznych;

Zasady trwałego i

zrównoważonego rozwoju

• traktowanie środowiska jako organicznej całości

(ekosystemu), który podlega – podobnie jak

gospodarka i społeczeństwo – stałym procesom

rozwojowym o charakterze ewolucyjnym i

sporadycznym przekształceniom typu

rewolucyjnego ( zaburzeniom wywołanym

działalnością lub naturalną katastrową;

• ocenę zmian stanu środowiska poprzez nowy

paradygmat jako wartości, jakim jest zachowanie

zdolności ekosystemów do świadczenia usług i

trwałego rozwoju.

Zasady trwałego i

zrównoważonego rozwoju

•

Na szczególną uwagę wg Poskrobko (2007)

zasługuje zbiór zasad zaproponowany przez T.

Borysa (2005), który uznaje się za najbardziej

zbliżony do istoty tej idei.

• We wszystkich opracowaniach dotychczas

eksponowano przyrodniczy aspekt trwałego i

zrównoważonego rozwoju. Takie podejście

wynikało z postanowień Konferencji Narodów

Zjednoczonych „Człowiek i Środowisko” w Rio

de Janeiro (1992r.) gdzie przedmiotem rozważań w

głównej mierze było przeciw działanie globalnej

katastrofie ekologicznej.

Zasady trwałego i

zrównoważonego rozwoju

•

Dostrzeżono już w Rio, że wyeliminowanie lub

zneutralizowanie zagrożeń ekologicznych

nie jest

możliwe bez rozwiązania problemów

społecznych świata.

Stąd już na konferencji „10

lat po Rio” w Johannensburgu (2000) jednakowo

akcentowano te dwa aspekty rozwoju.

•

Szczyt w Johannensburgu był więc znacznie

bliższy idei trwałego i zrównoważonego rozwoju

niż szczyt w Rio, chociaż właśnie tam przyjęto jej

zasady i program wdrożeniowy (Agenda 21).

Zasady trwałego i

zrównoważonego rozwoju

•

W systemie zarządzania środowiskiem ważne

znaczenie mają następujące zasady trwałego i

zrównoważonego rozwoju:

• zasada integralności systemu ekologicznego,

gospodarczego i społecznego

na każdym poziomie

zarządzania (jest to zasada nadrzędna w każdym ich

zbiorze);

• zasada integralności środowiska przyrodniczego

wyrażająca się:

• - sprawnym przebiegiem przepływu materii, energii i

informacji w ekosystemach;

• - autonomicznością przepływu materii, energii i

informacji w poszczególnych podsystemach i

elementach ekosystemu ( organizmach, populacjach,

mikroekosystemach),

Zasady trwałego i

zrównoważonego rozwoju

• -

samoreprodukcją i samooptymalizacją

,

szczególnie w długim okresie;

• zasada dostosowania działalności gospodarczej

do systemu wartości

oraz systemu wartości

społecznych do ukształtowanego pojemności

[1]

* i potencjału środowiska

[2]

**;

• zasada uwzględniania uwarunkowań

kulturowych

oraz predyspozycji społecznych i

narodów w procesach rozwoju gospodarczego i

społecznego, a więc wykorzystanie kultury i

tożsamości mieszkańców w programowaniu

rozwoju lokalnego [Dokumenty …, 1993];

Zasada kompleksowej ekologiczno –

społeczno - ekonomicznej efektywności

•

[1]

Pojemność ekosystemów

jest to ich

zdolność do ponoszenia antropogennych
obciążeń

• [2]

Potencjał środowiska

jest to występujący

na danym terenie zapas zasobów naturalnych
(takich jak gleba, woda, minerały) i walorów
środowiska, których struktura i jakość
odpowiadają potrzebom biologicznym i
gospodarczym człowieka oraz odporność
ekosystemów na obciążenia powstające w
czasie użytkowania środowiska.

Zasada kompleksowej ekologiczno –

społeczno - ekonomicznej efektywności

• Zasada zapewnienia podstawowego

poziomu życia wszystkim członkom
społeczności i narodom

przez

eliminowanie sfer ubóstwa i
niedopuszczanie do ich powstania, a
więc przestrzeganie pryzmatu
potrzeb uzupełniających
(otoczkowych), pozornych i
zbędnych;

Zasada kompleksowej ekologiczno –

społeczno - ekonomicznej efektywności

• Zasada kompleksowej ekologiczno –

społeczno - ekonomicznej efektywności

podejmowanych przedsięwzięć

politycznych, gospodarczych i społecznych;

• Zasada przestrzegania międzygeneracyjnej

sprawiedliwości ekologicznej,

wyrażająca

się w umiarkowanym użytkowaniem i

ochroną środowiska w każdej skali (od

gospodarstwa domowego do gospodarki

globalnej) i na każdym szczeblu organizacji

społeczeństw ( od przedsiębiorstwa do

państwa i organizacji ponadnarodowych).

Zasada kompleksowej ekologiczno –

społeczno - ekonomicznej efektywności

• Zasada kompleksowej ekologiczno – społeczno -

ekonomicznej efektywności podejmowanych

przedsięwzięć politycznych, gospodarczych i

społecznych;

• Zasada przestrzegania międzygeneracyjnej

sprawiedliwości ekologicznej, wyrażająca się w

umiarkowanym użytkowaniem i ochroną środowiska

w każdej skali (od gospodarstwa domowego do

gospodarki globalnej) i na każdym szczeblu

organizacji społeczeństw ( od przedsiębiorstwa do

państwa i organizacji ponadnarodowych).

•

Różne aspekty

zrównoważenia

• między gospodarką, społeczeństwem a

środowiskiem należy badań z
uwzględnieniem problemu opóźnienia
kulturowego (W.F.Ogburn 1975).
Nowości w sferze materialnej są
najpierw adaptowane w społecznościach
stanowiących centrum cywilizacji, a
następnie z pewnym opóźnieniem przez
społeczeństwa peryferyjne.

Różne aspekty

zrównoważenia

• Na Konferencji w Johannensburgu

stwierdzono, że w dziesięcioleciu
1992-2002 próby wspierania rozwoju
społecznego, wyrównywania rozwoju
gospodarczego w układach
międzynarodowych (Północ –
Południe) i powstrzymania degradacji
środowiska przyrodniczego okazały
się nieskuteczne.

Różne aspekty

zrównoważenia

• Istotą trwałego i zrównoważonego

rozwoju jest zmniejszenie czasu
opóźnienia kulturowego, a nie
przystosowanie tempa zmian
gospodarki do stanu świadomości
społecznej (uwarunkowanej
poziomem wykształcenia).

• K.