W2: Główne nurty współczesnej ekonomii

W2: GŁÓWNE NURTY

W2: GŁÓWNE NURTY

WSPÓŁCZESNEJ

WSPÓŁCZESNEJ

EKONOMII

EKONOMII

Dr Joanna Ejdys

Dr Joanna Ejdys

Ekonomia klasyczna

Ekonomia klasyczna



II połowa XVII wieku – zwarty nurt:

II połowa XVII wieku – zwarty nurt:

ekonomia klasyczna

ekonomia klasyczna



A. Smith,

A. Smith,

Badania nad naturą i

Badania nad naturą i

przyczynami bogactwa narodów

przyczynami bogactwa narodów

1776

1776

rok

rok



D. Ricardo,

D. Ricardo,

Zasady ekonomii

Zasady ekonomii

politycznej i opodatkowania

politycznej i opodatkowania

, 1817 rok.

, 1817 rok.

Twórcy teorii głoszące:

Twórcy teorii głoszące:



wolnokonkurencyjna gospodarka

wolnokonkurencyjna gospodarka

samoczynnie, bez zewnętrznej ingerencji,

samoczynnie, bez zewnętrznej ingerencji,

dąży do równowagi. Jest to tzw. Liberalizm

dąży do równowagi. Jest to tzw. Liberalizm

ekonomiczny.

ekonomiczny.



Swoboda działania i swoboda ruchu

Swoboda działania i swoboda ruchu

to

to

przewodnie idee ustawodawstwa i działań

przewodnie idee ustawodawstwa i działań

administracji państwowej;

administracji państwowej;



Rząd nie powinien ingerować w procesy

Rząd nie powinien ingerować w procesy

gospodarcze ponieważ „niewidzialna ręka

gospodarcze ponieważ „niewidzialna ręka

rynku” dokonuje optymalnej alokacji

rynku” dokonuje optymalnej alokacji

zasobów.

zasobów.

NIEWIDZIALNA RĘKA

NIEWIDZIALNA RĘKA

RYNKU

RYNKU



Interesy społeczne są wypadkową

Interesy społeczne są wypadkową

interesów indywidualnych;

interesów indywidualnych;



Wolna i nieskrępowana działalność

Wolna i nieskrępowana działalność

jednostek kierujących się zasadą

jednostek kierujących się zasadą

korzyści materialnych przyczynia

korzyści materialnych przyczynia

się do powiększania korzyści

się do powiększania korzyści

społecznych;

społecznych;



Interes osobisty zapewnia

Interes osobisty zapewnia

optymalny rozwój ekonomiczny i

optymalny rozwój ekonomiczny i

realizacje interesu społecznego.

realizacje interesu społecznego.

Prawo rynków Saya jest

Prawo rynków Saya jest

źródłem optymizm klasyków

źródłem optymizm klasyków



J. B. Say w 1803 roku opublikował

J. B. Say w 1803 roku opublikował

Traktak o ekonomii politycznej

Traktak o ekonomii politycznej

;

;



Główna teza:

Główna teza:

produkcja stwarza

produkcja stwarza

możliwość zbytu produktów, tzn. tworzy

możliwość zbytu produktów, tzn. tworzy

efektywny popyt zapewniający zakup

efektywny popyt zapewniający zakup

całej podaży

całej podaży

;

;



W systemie gospodarczym nie może

W systemie gospodarczym nie może

wystąpić nadprodukcja,

wystąpić nadprodukcja,



Pogląd Saya wynika z założenia o

Pogląd Saya wynika z założenia o

neutralności pieniądza,

neutralności pieniądza,

NEUTRALNOŚĆ

NEUTRALNOŚĆ

PIENIĄDZA

PIENIĄDZA



Pieniądz jest neutralny, kiery zmiana

Pieniądz jest neutralny, kiery zmiana

jego ilości w obiegu powoduje wyłącznie

jego ilości w obiegu powoduje wyłącznie

zmiany wielkości nominalnych (cen).

zmiany wielkości nominalnych (cen).

Pieniądz nie wpływa na kształtowanie się

Pieniądz nie wpływa na kształtowanie się

wielkości realnych (poziomu i struktury

wielkości realnych (poziomu i struktury

produkcji, poziomu zatrudnienia).

produkcji, poziomu zatrudnienia).



Pieniądz pełni rolę technicznego pośrednika,

Pieniądz pełni rolę technicznego pośrednika,

odzwierciedla wartość towarów,

odzwierciedla wartość towarów,



Wartość produktów jest tworzona w

Wartość produktów jest tworzona w

procesie produkcji przez pracę, ziemie i

procesie produkcji przez pracę, ziemie i

kapitał,

kapitał,



Czynniki produkcji świadczą w procesie

Czynniki produkcji świadczą w procesie

produkcji usługi, za które otrzymują

produkcji usługi, za które otrzymują

wynagrodzenie,

wynagrodzenie,



W procesie produkcji z jednej strony

W procesie produkcji z jednej strony

powstają produkty a z drugiej dochody,

powstają produkty a z drugiej dochody,

będące ścisłym odzwierciedleniem ich

będące ścisłym odzwierciedleniem ich

wartości, czyli powstaje siła nabywcza (na

wartości, czyli powstaje siła nabywcza (na

produkty).

produkty).

KLASYCZNA TEORIA

KLASYCZNA TEORIA

PODZIAŁU

PODZIAŁU

Czynniki produkcji w

Czynniki produkcji w

procesie produkcji świadczą

procesie produkcji świadczą

usługi na które otrzymują

usługi na które otrzymują

wynagrodzenie

wynagrodzenie

(źródło dochodów):

(źródło dochodów):



Wynagrodzeniem pracy – płaca;

Wynagrodzeniem pracy – płaca;



Wynagrodzeniem ziemi – renta;

Wynagrodzeniem ziemi – renta;



Wynagrodzeniem kapitału – procent.

Wynagrodzeniem kapitału – procent.

Założenie Saya, że

Założenie Saya, że

produkcja sama tworzy

produkcja sama tworzy

rynki zbytu wyzwoliło

rynki zbytu wyzwoliło

krytykę

krytykę



Thomas R. Maltus twórca teorii

Thomas R. Maltus twórca teorii

niedostatecznego popytu

niedostatecznego popytu

.

.

Kwestionuje on tezę o „rodzeniu”

Kwestionuje on tezę o „rodzeniu”

popytu przez podaż,

popytu przez podaż,



Wykazuje możliwość powszechnej

Wykazuje możliwość powszechnej

nadprodukcji,

nadprodukcji,



Proponuje pobudzenie popytu:

Proponuje pobudzenie popytu:

W jaki sposób można pobudzić popyt?

W jaki sposób można pobudzić popyt?

EKONOMIA

EKONOMIA

NEOKLASYCZNA

NEOKLASYCZNA



A. Marshal, W.S. Jevons, J.B. Clark, A.C.

A. Marshal, W.S. Jevons, J.B. Clark, A.C.

Pigou;

Pigou;



Nawiązują do klasycznego dorobku

Nawiązują do klasycznego dorobku

ekonomii,

ekonomii,



Wszelkie twierdzenia o zbiorowych

Wszelkie twierdzenia o zbiorowych

zjawiskach społecznych należy redukować

zjawiskach społecznych należy redukować

dp twierdzeń o zachowaniu jednostek;

dp twierdzeń o zachowaniu jednostek;



Psychologia jednostek jest podstawa

Psychologia jednostek jest podstawa

wyjaśnienia zjawiska społecznych;

wyjaśnienia zjawiska społecznych;



Zależności formułowane na

Zależności formułowane na

szczeblu mikroekonomicznych

szczeblu mikroekonomicznych

przenosi się na szczebel globalny,

przenosi się na szczebel globalny,

makroekonomiczny. Takie podejście

makroekonomiczny. Takie podejście

nazywane jest INDYWIDUALIZMEM

nazywane jest INDYWIDUALIZMEM

METODOLOGICZNYM.

METODOLOGICZNYM.

NEOKLASYCZNA TEORIA

NEOKLASYCZNA TEORIA

PODZIAŁU

PODZIAŁU



Teoria produkcyjności krańcowej

Teoria produkcyjności krańcowej

J.B.

J.B.

Clark,

Clark,



Jest to teoria popytu na na czynniki

Jest to teoria popytu na na czynniki

produkcji,

produkcji,



Krańcowy przychód z produktu danego

Krańcowy przychód z produktu danego

czynnika

czynnika

= krańcowy przychód

= krańcowy przychód

przedsiębiorstwa, a więc przyrost

przedsiębiorstwa, a więc przyrost

całkowitego przychodu, uzyskany dzięki

całkowitego przychodu, uzyskany dzięki

wykorzystaniu dodatkowej jednostki tego

wykorzystaniu dodatkowej jednostki tego

czynnika

czynnika

Teoria produkcyjności

Teoria produkcyjności

krańcowej

krańcowej



W stanie równowagi właściciele

W stanie równowagi właściciele

każdego z czynników produkcji

każdego z czynników produkcji

otrzymują zań wynagrodzenie

otrzymują zań wynagrodzenie

zgodnie z jego produkcyjnością

zgodnie z jego produkcyjnością

krańcową, mierzona wpływem jaki

krańcową, mierzona wpływem jaki

na produkt całkowity wywiera

na produkt całkowity wywiera

dodanie jednej jednostki tego

dodanie jednej jednostki tego

czynnika przy stałej ilości

czynnika przy stałej ilości

pozostałych czynników.

pozostałych czynników.



Przedsiębiorstwo zwiększa

Przedsiębiorstwo zwiększa

wykorzystanie danego czynnika

wykorzystanie danego czynnika

dopóki krańcowy koszt zastosowania

dopóki krańcowy koszt zastosowania

tego czynnika nie przekroczy

tego czynnika nie przekroczy

krańcowego przychodu z dodatkowej

krańcowego przychodu z dodatkowej

jednostki produkcji uzyskanej dzięki

jednostki produkcji uzyskanej dzięki

temu czynnikowi.

temu czynnikowi.

KEYNESIZM I JEGO

KEYNESIZM I JEGO

EWOLUCJA

EWOLUCJA



Rozwija się

Rozwija się

ekonomia dobrobytu

ekonomia dobrobytu

z

z

tezą, że wolność gospodarcza nie

tezą, że wolność gospodarcza nie

zapewnia maksimum dobrobytu

zapewnia maksimum dobrobytu

społecznego i dopuszcza się

społecznego i dopuszcza się

interwencjonizm państwowy w celu

interwencjonizm państwowy w celu

jego optymalizacji. Twórca kierunku

jego optymalizacji. Twórca kierunku

jest A.C. Pigou. Powstaje teoria

jest A.C. Pigou. Powstaje teoria

niedoskonałej konkurencji.

niedoskonałej konkurencji.

TEORIA J.M. KEYNESA

TEORIA J.M. KEYNESA



Główne dzieło

Główne dzieło

Ogólna teoria

Ogólna teoria

zatrudnienia, procentu i pieniądza

zatrudnienia, procentu i pieniądza

(1936);

(1936);



Keyns sprowadza neoklasyczny system

Keyns sprowadza neoklasyczny system

teoretyczny do marginalnego

teoretyczny do marginalnego

przypadku równowagi przy pełnym

przypadku równowagi przy pełnym

wykorzystaniu czynników produkcji;

wykorzystaniu czynników produkcji;



Uważa on, że potencjał produkcyjny

Uważa on, że potencjał produkcyjny

jest w różnym stopniu wykorzystywany;

jest w różnym stopniu wykorzystywany;

TEORIA J.M. KEYNESA

TEORIA J.M. KEYNESA



O stopniu wykorzystania potencjału

O stopniu wykorzystania potencjału

produkcyjnego decyduje popyt

produkcyjnego decyduje popyt

efektywny,

efektywny,



Wielkość, składniki i czynniki popytu to

Wielkość, składniki i czynniki popytu to

centralny problem rozważań Keynsa;

centralny problem rozważań Keynsa;



Zrywa z prawem Saya,

Zrywa z prawem Saya,



Współzależny związek indywidualizmu

Współzależny związek indywidualizmu

metodologicznego zastępuje związkiem

metodologicznego zastępuje związkiem

przyczynowym,

przyczynowym,

TEORIA J.M. KEYNESA

TEORIA J.M. KEYNESA



Obszarem badań przestaja być

Obszarem badań przestaja być

poszczególne podmioty gospodarcze

poszczególne podmioty gospodarcze

ale makroekonomiczne warunki

ale makroekonomiczne warunki

produkcji i realizacji,

produkcji i realizacji,



Sytuacja na rynku pieniężnym ma

Sytuacja na rynku pieniężnym ma

wpływ na rozmiary działalności

wpływ na rozmiary działalności

gospodarczej;

gospodarczej;

TEORIA J.M. KEYNESA

TEORIA J.M. KEYNESA



Niedostateczny popyt jest

Niedostateczny popyt jest

źródłem niedoskonałości rynku,

źródłem niedoskonałości rynku,



Państwo powinno pełnić funkcję

Państwo powinno pełnić funkcję

stymulatora popytu,

stymulatora popytu,

INSTRUMENTY

INSTRUMENTY

STYMULUJĄCE POPYT

STYMULUJĄCE POPYT



Działania obniżające stopę

Działania obniżające stopę

procentową,

procentową,



Zwiększenie opodatkowania

Zwiększenie opodatkowania

wysokich dochodów,

wysokich dochodów,



Zwiększenie świadczeń społecznych

Zwiększenie świadczeń społecznych

dla najuboższych.

dla najuboższych.

EKONOMIA

EKONOMIA



w dalszym ciągu poszukuje

w dalszym ciągu poszukuje

koncepcji wyrażających wiarę w

koncepcji wyrażających wiarę w

skuteczność mechanizmu

skuteczność mechanizmu

rynkowego i niechęć do aktywnej

rynkowego i niechęć do aktywnej

roli państwa w gospodarce;

roli państwa w gospodarce;



Powstają kolejne doktryny

Powstają kolejne doktryny

ekonomiczne;

ekonomiczne;

A) monetaryzm,

A) monetaryzm,

B) nowa ekonomia klasyczna,

B) nowa ekonomia klasyczna,

C) Nowa szkoła austriacka,

C) Nowa szkoła austriacka,

D) ekonomiczna teoria polityki,

D) ekonomiczna teoria polityki,

E) ekonomia strony podażowej

E) ekonomia strony podażowej

Doktryny te łączy przekonanie, że

Doktryny te łączy przekonanie, że

rynek to najlepszy regulator

rynek to najlepszy regulator

procesów gospodarczych, natomiast

procesów gospodarczych, natomiast

różnicuje je zakres dopuszczalnej

różnicuje je zakres dopuszczalnej

interwencji państwa.

interwencji państwa.

INSTYTUCJONALIZM

INSTYTUCJONALIZM



Ogólnej koncepcji ekonomicznej nie

Ogólnej koncepcji ekonomicznej nie

można opierac na koncepcji „człowieka

można opierac na koncepcji „człowieka

ekonomicznego”, motywy, którymi

ekonomicznego”, motywy, którymi

kierunej się jednostka są o wiele bardziej

kierunej się jednostka są o wiele bardziej

złozone,

złozone,



Istotna role odgrywają bodźce moralne,

Istotna role odgrywają bodźce moralne,

psychika gospodarcza,

psychika gospodarcza,



Ekonomia powinna integrowac się z

Ekonomia powinna integrowac się z

innymi naukami społecznymi,

innymi naukami społecznymi,



Należy dążyć do uzyskania odpowiedzi na

Należy dążyć do uzyskania odpowiedzi na

pytanie nie tylko: jak zachowują się ludzie

pytanie nie tylko: jak zachowują się ludzie

ale dlaczego się tak zachowują?

ale dlaczego się tak zachowują?

INSTYTUCJONALIZM

INSTYTUCJONALIZM



Zależy zająć się badaniem instytucji

Zależy zająć się badaniem instytucji

społecznych, które mają znaczenie dla

społecznych, które mają znaczenie dla

zachowań ekonomicznych,

zachowań ekonomicznych,



Instytucje: związki zawodowe, władze

Instytucje: związki zawodowe, władze

państwowe, organizacje finansowe,

państwowe, organizacje finansowe,

organizacje społeczno-polityczne,

organizacje społeczno-polityczne,



Instytucjonaliści nie stworzyli alternatywy

Instytucjonaliści nie stworzyli alternatywy

dla ekonomii neoklasycznej,

dla ekonomii neoklasycznej,

Aby obalić

Aby obalić

stara teorię, nie wystarczy krytyka jej

stara teorię, nie wystarczy krytyka jej

założeń i nagromadzenie nowych

założeń i nagromadzenie nowych

faktów, potrzeba nowej teorii.

faktów, potrzeba nowej teorii.

MARKSIZM

MARKSIZM



K. Marks, F. Engels,

K. Marks, F. Engels,



Krytyka tezy o harmonii interesów jednostki

Krytyka tezy o harmonii interesów jednostki

i społeczeństwa,

i społeczeństwa,



Własności prywatna dzieli społeczeństwo na

Własności prywatna dzieli społeczeństwo na

dwie antagonistyczne klasy: burżuazje i

dwie antagonistyczne klasy: burżuazje i

proletariat,

proletariat,



Robotnik pozbawiony środków produkcji

Robotnik pozbawiony środków produkcji

sprzedaje kapitaliście swoja siłę roboczą,

sprzedaje kapitaliście swoja siłę roboczą,

siła robocza może wytwarzać więcej niż jej

siła robocza może wytwarzać więcej niż jej

własna wartość, czyli wartość produktów i

własna wartość, czyli wartość produktów i

usług niezbędnych do jej reprodukcji,

usług niezbędnych do jej reprodukcji,

MARKSIZM

MARKSIZM



Nadwyżka, określana jest przez Marksa

Nadwyżka, określana jest przez Marksa

jako wartość dodana i jest przywłaszczana

jako wartość dodana i jest przywłaszczana

przez kapitalistów,

przez kapitalistów,



Stosunek wartości dodanej do wartości

Stosunek wartości dodanej do wartości

siły roboczej to stopa wyzysku pracy

siły roboczej to stopa wyzysku pracy

przez kapitał,

przez kapitał,



Robotnicy otrzymują mniej niż wytworzyli,

Robotnicy otrzymują mniej niż wytworzyli,



Zmienić to można poprzez zniesienie

Zmienić to można poprzez zniesienie

systemu opartego na prywatnej własności

systemu opartego na prywatnej własności

środków produkcji.

środków produkcji.

MARKSIZM

MARKSIZM



Teoretyczny system Marksa stał się podstawa

Teoretyczny system Marksa stał się podstawa

strategii ruchu robotniczego w walce o zmiane

strategii ruchu robotniczego w walce o zmiane

ustroju,

ustroju,



Optymistyczne przekonanie marksistów w

Optymistyczne przekonanie marksistów w

system oparty na społecznej własności

system oparty na społecznej własności

środków produkcji nie znalazło przekonania,

środków produkcji nie znalazło przekonania,



Powstały nowe formy zniewolenie o wiele

Powstały nowe formy zniewolenie o wiele

bardziej dotkliwe i tragiczne dla jednostek i

bardziej dotkliwe i tragiczne dla jednostek i

społeczeństw,

społeczeństw,



Eksperyment komunistyczny został odrzucony.

Eksperyment komunistyczny został odrzucony.

CASE STUDY

CASE STUDY

Agregatowa podaż i popyt

Agregatowa podaż i popyt

Agregatowy popyt i podaż

Agregatowy popyt i podaż

stanowisko………………………….

stanowisko………………………….

AP

P

AP

D

Ceny

Dochód
narodowy

Y

p

Agregatowy popyt i podaż

Agregatowy popyt i podaż

stanowisko………………………….

stanowisko………………………….

AP

P

AP

D

Ceny

Dochód
narodowy

Y

p

AP’

P

Y

e