Różnice indywidualne

Wykład 8

Inteligencja: pojęcie i

struktura

Czym inteligencja nie jest?

Wiedzą

O faktach, o zdarzeniach

Szczegółową zdolnością

Matematyczną, muzyczną, szachową

Wycinkową umiejętnością

Naprawa kranu, zmiana formatu zapisu pliku

Inteligencja a wiedza

Nabywanie wiedzy

może wymagać inteligencji
zasób słownictwa koreluje z IQ

(Nie)inteligentne użycie wiedzy

„inteligentny ale głupi”

Definicja inteligencji

Zdolność ogólna

(jak alkohol w drinkach…)

Zdolność do zmagania się z

problemami

nowymi
lub złożonymi

Proces czy struktura?

Inteligencja to trwała dyspozycja

Struktura zdolności

Ale „obsługuje ją” proces poznawczy

myślenie

Cecha czy stan?

Inteligentnym się JEST czy

inteligentnym się BYWA?

Nieustanne fluktuacje sprawności

intelektualnej

Głupota inteligentnych ludzi

Poziom typowy czy

maksymalny?

Rozwiązywanie testu

Np. podczas rekrutacji lub selekcji

Codzienna aktywność intelektualna

Np. w szkole

Paradoksy inteligencji

Dyspozycyjny proces i procesualna

dyspozycja

Cecha, która ujawnia się poprzez stany

Zdolność do działań na poziomie

maksymalnym, która przejawia się w

działaniach na poziomie typowym

Definicja inteligencji

(pierwsza kompilacja)

Źródło: Sternberg i Dettermann (1986)

(27 klas definicji)

Zdolność przystosowania się do okoliczności

dzięki

1. dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji
2. korzystaniu z uprzednich doświadczeń
3. i skutecznej kontroli nad własnymi procesami

poznawczymi

Definicja inteligencji

(druga kompilacja)

Źródło: Linda Gottfredson (1997)

(52 panelistów)

Bardzo

ogólna zdolność umysłowa

, która

między innymi obejmuje umiejętność

rozumowania, planowania, rozwiązywania

problemów, myślenia abstrakcyjnego,

rozumienia złożonych kwestii, szybkiego

uczenia się oraz uczenia się na podstawie

osobistego doświadczenia

Definicja inteligencji

(trzecia kompilacja)

Źródło: Gustafsson i in. (2000)

Ogólna sprawność poznawcza,

umożliwiająca człowiekowi
zmaganie się z problemami

1. nowymi
2. złożonymi

Podstawowe pytanie:

Ile mamy zdolności

intelektualnych?

Po prostu jedną

„general” intelligence, g factor

Kilka(naście)

Werbalna – niewerbalna
Praktyczna – akademicka
…

Bardzo wiele, liczba trudna do określenia

Sprawność w zakresie wszystkiego, co ludzie

potrafią robić

Metodologia

• Analiza czynnikowa

– Ekspolracyjna (FA)
– konfirmacyjna (CFA)

• Recepta

– Bateria testów
– Interkorelacje
– Ekstrakcja „czynników” według

współzmienności

– Rotacja czynników (klarowna struktura,

ortogonalność)

– Interpretacja czynników w terminach zdolności

Przykład testu: RAPM

Test analogii niewerbalnych

Test synonimów

Co znaczy słowo

ANTROPOGENEZA

Które słowo jest znaczeniowo najbliższe

słowu ANTAGONIZM:

Rywalizacja
Zła wola
Antypatia
Awersja

STM Span

Powtórz:

6 8 2 3 0 9

Powtórz w odwrotnej kolejności:

12 58 32 97 34 39

Typowe wyniki

Pierwszy niezrotowany czynnik wyjaśnia wiekszość

wariancji

Dodatnia różnorodność (positive manifold)
Test zbocza (scree test)

Pozostała wariancja przypisana dalszym czynnikom

Gdy dalsze czynniki wnoszą niewiele, ignoruje się je

Konkulzja: istnienie g

Test zbocza

1 2 3 4 5 6 7 8 …

Factors

% of variance

Matryca interkorelacji

(Carroll, 1997)

1

2

3

4

5

6

1.

Text

understanding

1,00

0,72

0,59

0,42

0,24

0,30

2.

Vocabulary

0,72

1,00

0,50

0,35

0,20

0,25

3.

Speech

understanding

0,59

0,50

1,00

0,28

0,16

0,20

4.

Figure

completion

0,42

0,35

0,28

1,00

0,58

0,65

5.

Rotation of

letters

0,24

0,20

0,16

0,58

1,00

0,56

6.

Unfolding of a

sheet

0,30

0,25

0,20

0,65

0,56

1,00

Ładunki czynnikowe (factor

loadings)

(Carroll, 1997)

Factor loading

I

II

III

1.

Text understanding

0,62

0,69

0,01

2.

Vocabulary

0,52

0,58

0,00

3.

Speech

understanding

0,42

0,48

0,00

4.

Figure completion

0,59

0,08

0,59

5.

Rotation of letters

0,44

-0,05

0,55

6.

Unfolding of a sheet

0,51

-0,03

0,60

Spór o istnienie g

• Za

– Ujawnia się w wiekszości badań
– Nie ujawnia się “ogólny czynnik osobowości”
– Wyjaśnia, dlaczego niektórzy ludzie są ogólnie

sprawni, a inni ogólnie niesprawni

• Przeciw

– Analiza czynnikowa daje tylko to, co się do niej

włożyło (homogeniczność zadań)

– Wiele zależy od tego, kogo badamy

(heterogeniczność próbki)

Specyficzność próbki

(sampling)

• g ujawnia się wtedy, gdy badamy

– Dzieci
– Heterogeniczną próbę dorosłych np.

poborowych)

• g może się nie ujawnić, gdy badamy

– Próbkę homogeniczną (np. studentów)
– Próbkę wyselekcjonowaną (np.

Studentów kierunków, gdzie obowiązuje
trudny egzamin wstępny)

Jak uchwycić g?

• Testami, które są w miarę możności

– Uniwersalne (wiek, płeć, wykształcenie,

kultura)

– Łatwe!

• Nie wymagają inteligencji
• Mierzą ją nie wprost

Inspection time

Inspection time and IQ

r = +0.30 - +0.70

Hipoteza dyferencjacji

• Intelligencja jest jedna i jednolita na

początku swego rozwoju

• Intelligencja staje się coraz bardziej

zróżnicowana wraz z

– Rozwojem poznawczym
– Ogólnym poziomem zdolności

Dyferencjacja zdolności

Poziom IQ

Korelacje między subskalami

WAIS

IQ < 78

0,56

78 < IQ < 92

0,37

93 < IQ < 107

0,30

108 < IQ < 122

0,25

IQ > 122

0,26

(Detterman i Daniel, 1989)

Hipoteza probabilistyczna

Wysoki poziom sprawności jest mniej

prawdopodobny, niż niski

Nie tylko w odniesieniu do inteligencji

np. sprawność fizyczna, uroda

Dlatego występowanie dwóch lub więcej

sprawności na najwyższym poziomie u
jednej osoby jest wysoce
nieprawdpodobne

Konkluzja: inteligencja ogólna nie ujawnia

się “na górze”, ale ujawnia się “na dole”
(jako niedostatek)

Status g

• Statystyczna abstrakcja czy realny

byt?

• Jeśli realny byt, to jakiego rodzaju?

– Poznawczy lub biologiczny substrat g

• Jeśli abstrakcja, to czy pożyteczna?

Relacja g do IQ

g to „destylat”

odnosi się do istoty (esencji)
„czysta” intelligencja

IQ to „amalgamat” (stop)

odnosi się do sumy zbioru zdolności
„zanieczyszczony”

Two-factor model of

Spearman

• Every skill and activity needs two

factors:

– General (just the one and only)
– Specific (dependent on the skill needed)

Ph. Vernon’s hierarchical

model

• g

• Group factors

– Verbal/academic vs spatial/manual

• Class factors

– e.g. verbal fluency, rotation of figures

• Specific factors

R. Cattell

• g

• Gf and Gc

– Fluid intelligence

• Inborn
• Just a potential

– Crystallized intelligence

• Educated
• Something already accomplished

H. J. Eysenck’s position

• g is well-defined and even better measured

• It is a construct with the real substrate

• It is like the force of gravitation: we cannot

see it but we all are dependent on it

• g is predictive better than any other

construct

Multiple models: L.

Thurstone

• Investigated university students

• Did not found any g!

• Developed a multi-factor model

Thurstone’s seven factors

• Verbal fluency
• Verbal comprehension
• Numerical skills
• Memory
• Perceptual speed
• Inductive reasoning
• Spatial reasoning

J. P. Guilford’s approach

• Increased the battery of tests

• Introduced divergent thinking (creativity)

• Used simple tests, requiring short time to

pass

• Developed a model of intellect (not

intelligence)

Guilford’s structure of

intellect (SI) model

• Content

– Verbal, figural, symbolic, behavioural

• Processes

– Cognition, memory, divergent

production, convergent production,

evaluation

• Outcomes

– Units, classes, relations, systems,

transformations, implications

H. Gardner’s multiple

intelligences

• There are many of them
• They are separate of each other

– Brain damages
– Idiots savant
– Distinctive developmental and

evolutionary history

– Separate „end-state” (expert)

performances

Seven intelligences

• Linguistic
• Logical-mathematical
• Spatial
• Musical
• Bodily-kinesthetic
• Interpersonal
• Intrapersonal

Intelligences or talents ?

Modele trójwarstwowe

(Carroll, 1993, 1994)

I warstwa

g

II warstwa

Gf, Gc, Gv (wzrok), Gu (słuch), Gy

(zapamiętywanie), Gr (odtwarzanie),
Gs (szybkość)

III warstwa

Zdolności specjalne (b. liczne)