Wykłady RI


Wykład 1
PRZEDMIOT PSYCHOLOGII RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

Literatura obowiązująca do egzaminu

Psychologia Podręcznik akademicki (2008) red Strelau J.; Doliński D. Gdańsk, GWP rozdz. 9

Psychologia podręcznik akademicki ( 2000) red.

J. Strelau:

TREŚĆ

1. Początki badań nad różnicami

2. Definicje różnic indywidualnych

3. Różnice intraindywidualne - pojęcia stałości

4 Geneza różnic indywidualnych - 3 stadia sporu

5. Genetyka zachowania

6. Rodzaje środowiska

7. Pojęcia stosowane do opisu RI

8. Rodzaje diagnozy

PREKURSORZY BADAŃ NAD RI

POCZĄTKI BADAŃ NAD RÓŻNICAMI

CH. SPEARMAN, badania inteligencji , czynnik g zastosował analizę czynnikową - (1904) General inteligence

Alfred BINET- wprowadził pojęcie WIEK UMYSŁOWY (1905) pierwszy test inteligencji (Bineta -Simona)

STERN (1912) wprowadził pojecie Iloraz Inteligencji (I.I.)

I. KANT (1798) cztery temperamenty analogiczne jak Hipokrates ale podstawa różnicy to ENERGIA ŻYCIOWA ( aktywacja)

POCZĄTKI BADAŃ NAD RÓŻNICAMI

Różnice dotyczące : szybkość warunkowania,

wielkość odruchów warunkowych

Zdolność zmiany odruchów w zależności od sygnału

Hamowanie czynności odruchowej zależne od CECH UKŁADU NERWOWEGO

DEFINICJA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

RÓŻNICE INDYWIDUALNE > RÓŻNICE MIĘDZYKULTUROWE

PRZEDMIOT BADAŃ PSYCHOLOGII R.I.

DEFINICJA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

CZY MOŻLIWA JEST STAŁOŚĆ BEZWZGLĘDNA?

RÓŻNICE

RÓŻNICE „CZASOWE” (sytuacje -const. , zmiany: t1 - t2)

RÓŻNICE „PRZESTRZENNE” SYTUACYJNE (czas- const. zmiany : s1 - s2)

UJĘCIE PSYCHOLOGICZNE - ZNACZENIE SYTUACJI

STAŁOŚĆ WZGLĘDNA

GENEZA RI - 3 STADIA SPORU

1. NATURA ALBO WYCHOWANIE (NATURE OR NURTURE?)

2. NATURA + WYCHOWANIE - W JAKIM STOPNIU G LUB Ś? (SUMA)

3. INTERAKCJA G x Ś (100% G i 100% Ś - HEBB, PERVIN, ANASTAZI);

Z= GxE

JAKIEKOLWIEK ZACHOWANIE (ŻADNE ZJAWISKO PSYCHICZNE) NIE MOŻE WYSTĄPIĆ JEŻELI JEDEN Z CZYNNIKÓW MA WARTOŚĆ ZEROWĄ

GENETYKA ZACHOWANIA

GENETYKA ZACHOWANIA znajduje odpowiedź na pytanie o źródła i przyczyny różnic

  1. Addytywny czynnik genetyczny- transmisja genetyczna z pokolenia rodziców

Ten wpływ zależny od doboru rodziców: losowy lub nielosowy

  1. Nieaddytywny- dwa procesy: w interakcje wchodzą allele (wersje genu) o takim samym umiejscowieniu w chromosomie - to tzw.

(interlokusowa)

Czynniki nieaddytywne zmniejszają podobieństwo R-DZ

Rodzaje środowiska

Paradygmaty badań

GENETYKA CZY ŚRODOWISKO

ODZIEDZICZALNOŚĆ - opis populacji, miara statystyczna (w jakim stopniu różnice genetyczne determinują (wyjaśniają) różnice fenotypowe

s2F = s2G + s2Ś h2 = s2G : s2F

G=cz. ADDYTYWNE/A/+NIEADDYTYWNE/D/

A- WPŁYW OD RODZICÓW

D - WPŁYW DOMINACJI I EPISTAZY

Ś = C + E

C - ŚRODOWISKO WSPÓLNE

E- ŚRODOWISKO SPECYFICZNE /E/

INTERAKCJA - G i Ś

3 FORMY INTERAKCJI genotyp - środowisko

(DeFries; SCARR i McCARTNEY, PLOMIN, PERVIN):

Kategorie opisu różnic indywidualnych

WSPÓŁCZESNE UJĘCIE: CECHA TO WZGLEDNIE STAŁA, CHARAKTERYSTYCZNA DLA JEDNOSTKI ZGENERALIZOWANA TENDENCJA DO OKREŚLONYCH ZACHOWAŃ POJAWIAJACA SIĘ W RÓZNYCH SPÓJNYCH Z TĄ TENDENCJĄ SYTUACJACH

POJĘCIA WYKORZYSTYWANE DO OPISU RI

Cecha nie jest zlokalizowana w genach, dziedziczone są mechanizmy biologiczne kształtujące się w ontogenezie

Wnioskujemy o cechach zna podstawie zachowania i stanów (mierzalnych)

POJĘCIA WYKORZYSTYWANE DO OPISU RI

CZYNNIK gdy określone zachowania lub cechy współwystępują stosuje się analizę czynnikową- pozwala ustalić jaki procent zmienności (różnic ind) każdej z badanych cech zależy od czynnika znajdującego się u podłoża tych korelacji

CZYNNIK - zmienna wyjaśniająca;

STYL- typowy sposób przebiegu czynności

POJĘCIA WYKORZYSTYWANE DO OPISU RI

WYMIAR - pojęcie wprowadzone przez W.Wundta

dwubiegunowe kontinuum, na którym można uporządkować ludzi pod względem natężenia jakiejś właściwości, (siła emocji i szybkie/powolne zmiany (zrównoważony / wybuchowy; smutny/ wesoły

Kontynuatror Hans Eysenck (1970) choroba psychiczna = skrajne położenie na wymiarze - różnica ilościowa a nie jakościowa

POJĘCIA WYKORZYSTYWANE DO OPISU RI

typ- klasyfikacja jednostek do typu jeżeli spełnia pewne warunki

dominująca dyspozycja psychofizyczna, która przysługuje grupie, jednak grupy tej nie można jednoznacznie i wszechstronnie oddzielić od innych grup (stern)

Jednostka nie ma typu, a należy do typu

TYP pogranicze tego, co ogólne i indywidualne

Granice między typami są płynne

TYP obejmuje względnie stałe cechy

Wykład 2

PRZEGLĄD KONCEPCJI TEMPERAMENTU

I. TYPOLOGIA HIPOKRATESA-GALENA -

II. KONSTYTUCJONALNE TYPOLOGIE TEMPERAMENTU

  1. TYPOLOGIA KRETSCHMERA

  2. TYPOLOGIA SHELDONA

III. TYPOLOGIA PAWŁOWA

IV. MODYFIKACJE NEOPAWŁOWISTÓW

TYPOLOGIA HIPOKRATESA-GALENA

4 TYPY PODSTAWOWE:

ŹRÓDŁO RÓŻNIC:

PROPORCJA SOKÓW W ORGANIZMIE

Obecnie układ hormonalny oraz procesy fizjologiczne i biochemiczne

W. WUNDT - Siła i Zmienność uczuć M= smutny; S. wesoły; F zrównoważony CH- wybuchowy

II. KONSTYTUCJONALNE TYPOLOGIE TEMPERAMENTU

„KONSTYTUCJONALNE”

- szeroko: czynniki „dane” w momencie narodzin, efekt oddziaływań G i Ś płodowego (budowa i funkcje fizjologiczne i psychiczne)

- wąsko: związane z budową fizyczną organizmu (pomijane funkcje)

KONCEPCJE KONSTYTUCJONALNE TEMPERAMENTU - szukają związku między zachowaniem a budową ciała (wąsko)

1. TYPOLOGIA KRETSCHMERA (1921) -ZAŁOŻENIA, BADANIA, KRYTYKA

ZAŁOŻENIA: Różnice w chemizmie krwi i funkcjonowaniu Układu Hormonalnego powodują różnice:

4 cechy temperamentu:

TYPY BUDOWY CIAŁA

Pomiar 17 części twarzy i czaszki:

LEPTOSOMATYK PYKNIK ATLETYK DYSPLASTYK

BUDOWA CIAŁA a charakterystyka zachowań

OBSERWACJA CHORYCH -

WŚRÓD: SCHIZOFRENIKÓW - 50,3% LEPTOSOMATYKÓW

LEPTOSOMATYK - SCHIZOTYMIK (skłonny do abstrakcji, sztywne przekonania, oschły, drażliwy, zamknięty, nietowarzyski)

PYKNIK -- CYKLOTYMIK (zmienność nastroju, towarzyski, powierzchowne kontakty, przyziemny, realista)

ATLETYK (DYSPLASTYK?) -- IKSOTYMIK /typ wiskozyjny - lepki/ (spokojny, mało wrażliwy, umiarkowane gesty i mimika, uczucia długo, drobiazgowy, skrupulatny

KRYTYKA KONCEPCJI KONSTYTUCJONALNYCH

TYPOLOGIA SHELDONA (1949) - ZAŁOŻENIA BADANIA, KRYTYKA

Badanie BUDOWY w oparciu o 4000 fotografii (3 pozycje, 17 wskaźników) normalnych zdrowych mężczyzn

TYPOLOGIA SHELDONA
3 WYMIARY oraz TYPY budowy

ENDOMORFIA (narządy wewnętrzne) (1-7)

MEZOMORFIA (kości i mięśnie) (1-7)

EKTOMORFIA (mózg, nerwy, skóra) (1-7)

TYPY SOMATYCZNE - Kombinacja natężenia 3

wymiarów: ENDOMORFIK 7-1-1 (Pyknik) MEZOMORFIK 1-7-1 (Atletyk)

EKTOMORFIK 1-1-7 (Leptosomatyk)

TYPY ZACHOWANIA wskaźnikiem temperamentu

WISCEROTONIA (pożądanie pokarmu, ludzi, uczucia, dobrobytu) - socjofilia

SOMATOTONIA (działanie, ryzyko, władza, dominacja) - agresywna rywalizacja

CEREBROTONIA (wrażliwość, skrępowanie, chęć ukrycia się) - socjofobia

3 typy: WISCEROTONIK,

SOMATOTONIK,

CEREBROTONIK

KORELACJE WYMIARÓW BUDOWY CIAŁA I ZACHOWANIA

N=200 Wiscerotonia Somatotnia Cerebrotonia

Endomorfia ,79 -,29 -,32

Mezomorfia -,23 ,82 -,58

Ektomorfia -,40 -,53 ,83

Wg Sheldona te korelacje potwierdzają, że BUDOWA i TEMPERAMENT - to przejawy „morfogenotypu”

BUDOWA CIAŁA A CHOROBY;

Korelacje:  Cyklofrenia Paranoja Schizofrenia

(P) Endomorfia ,54 -,04 -,25

(A) Mezomorfia ,41 ,57 -,68

(L) Ektomorfia -,59 -,34 ,64

POTENCJALNE MECHANIZMY

1/ Dla osób o danym typie ciała inne zachowania są skuteczne

2/ W zależności od budowy ciała otoczenie nagradza pewne zachowania

3/ Otoczenie oczekuje innych zachowań od ludzi o różnej budowie

4/ Środowisko wpływa na budowę i zachowanie

5/ Geny wpływają na budowę i zachowania - istnieją biologiczne predyspozycje do doświadczeń, które prowadzą do określonych zachowań

KRYTYKA TYPOLOGII KONSTYTUCJONALNYCH

1/ STATYCZNE - zakładają BRAK ZMIAN BUDOWY I TEMPERAMENTU

2/ ZWIĄZEK BUDOWY I CHORÓB JEST POZORNY („zdrowi noszą zalążki chorób
psychicznych, zależne od budowy ciała”) - BRAK KONTROLI WIEKU I PŁCI

3/ ZAINTERESOWANIE SKRAJNYMI CECHAMI

4/ NIE DOCENIAJĄ LUB IGNORUJĄ ROLĘ ŚRODOWISKA - fatalizm, rasizm

III. TYPOLOGIA PAWŁOWA

DLACZEGO WAŻNA?

TEORIA METODA „Od ogółu do szczegółu”

ZAŁOŻENIE: „KONCEPCJA NERWIZMU”:

CECHY UN - c. d.

1/ SIŁA PROCESU POBUDZENIA (SPP)

2/ SIŁA PROCESU HAMOWANIA (wydolność H)

hamowanie warunkowe = wyuczone, przejawy: wytwarzanie i czas utrzymywania OW- (wygaszanie, opóźnianie, różnicowanie, hamowanie pod warunkiem);

Zdolność do opóźniania, przerywania, powstrzymania się od zachowania

3/ RÓWNOWAGA (wtórna - stosunek SPP do SPH) - czy hamowanie dorównuje pobudzeniu

4/ RUCHLIWOŚĆ (cecha złożona): czas powstawania i zaniku procesów, przechodzenie od P do H i odwrotnie, przeuczanie OW, zmiana reakcji

2. CECHY UKŁADU NERWOWEGO

1/ SIŁA PROCESU POBUDZENIA

(wydolność P - odporność na bodźce silne i długotrwałe) reagowanie adekwatne - zgodne z prawem siły;

hamowanie ochronne - przejawy:

R = próg wydolności (R- mała SPP),

tworzenie Odruchów warunkowych (OW)

odporność na zmęczenie i dystraktory,

Emocjonalna Siła Reakcji

3. TYPY UN

kryteria: TYP

SPP SILNY SŁABY (M)

Tylko dla silnego:

RWN niezrównoważony (CH) zrównoważony

Tylko dla

zrównoważonego:

RPN ruchliwy(S) powolny(F)

4. KRYTYKA TYPOLOGII PAWŁOWA

1. WARTOŚCIOWANIE TYPÓW

2. IGNOROWANIE ROLI ŚRODOWISKA

3. UTOŻSAMIANIE TYPU UKŁADU NERWOWEGO z TEMPERAMENTEM

-TUN to również podstawa ZDOLNOŚCI, PAMIĘCI, UWAGI, MOTYWACJI

TEMPERAMENT zależy nie tylko od KORY, ale od

MODYFIKACJE NEOPAWŁOWISTÓW

RÓWNOWAGA - ROZŁOŻONA NA WIELE CECH - niektóre, to:

OGÓLNA - Siły, Ruchliwości, Labilności, Dynamiczności (Tiepłow)

AKTYWOWALNOŚĆ - równowaga pomiędzy stanami P i H, energetyczna charakterystyka UN, wrażliwość i intensywność (Palej)

RÓWNOWAGA między stanem pobudzenia w korze i ośrodkach podkorowych (Krasnogorski

MODYFIKACJE DOTYCZĄCE MECHANIZMÓW

WYKŁAD 3

KONCEPCJE TEMPERAMENTU DZIECI

1. Koncepcja czynnikowa Guilforda

2. Temperament- konstrukt psychologiczny

3. Interakcyjna koncepcja Tomasa i Chess

4. Rozwojowy model temperamentu

5. Koncepcja Kagana- temperament zahamowany i niezahamowany

6. Koncepcja Buss i Plomina

PIERWSZE BADANIA PSYCHOMETRYCZNE

3 WYMIARY TEMPERAMENTU

Gross (1902) - perseweracja zależy od szybkości regeneracji tkanki nerwowej; efekt wtórny - długo utrzymujący się stan psychiczny, długa perspektywa czasowa

Statystyczno- czynnikowa koncepcja Guilforda - 7 czynników:

1 Aktywność (szybkość, tempo psychiczne)

2 Wigor (wydatkowanie energii fizycznej)

3 Impulsywność (beztroska - impulsy, zmienność)

4 Dominacja (kierowanie, odpowiedzialność)

5 Zrównoważenie (spokój w chwilach krytycznych, odporność na zakłócenia,
przeszkody

6 Towarzyskość (życzliwe, wzbudzają zaufanie)

7 Refleksyjność (zag. teoretyczne, planowanie, dokładność, obserwacja innych i
siebie)

SIEDMIOCZYNNIKOWY OPIS W DWÓCH PROFESJACH

MEDYCZNE MECHANICZNE

A *

W * *

I * *

D * *

Z * *

T * *

R *

6 7 8 9 10 11 12 13

KRYTYKA KONCEPCJI STATYSTYCZNO-INTUICYJNYCH

Cechy wspólne dla konstruktu psychologicznego TEMPERAMENT

INTERAKCYJNA KONCEPCJA Aleksandra THOMASA I Stelli CHESS

WYMIARY TEMPERAMENTU

AKTYWNOŚĆ - poziom, tempo, częstotliwość zachowań motorycznych, proporcja aktywności i braku

RYTMICZNOŚĆ - Stopień regularności powtarzających się funkcji (sen, czuwanie)

ZBLIŻANIE - UNIKANIE - pierwsza reakcja na nowe bodźce

ŁATWOŚĆ PRZYSTOSOWANIE - łatwość zmiany zachowania dziecka w pożądanym kierunku

PRÓG REAGOWANIA- poziom stymulacji niezbędny do wywołania reakcji (słabe bodźce)

INTENSYWNOŚĆ REAKCJI - siła reakcji na B

JAKOŚĆ NASTROJU - stosunek reakcji pozytywnych (śmiech, radość) do negatywnych (płacz, smutek, krzyk)

ROZTARGNIENIE - podatność na zakłócenia, skuteczność odwracania uwagi przez bodźce zewnętrzne do aktywności

ZASIĘG UWAGI I WYTRWAŁOŚĆ - najdłuższy czas koncentracji uwagi, poświecony bez przerwy danemu rodzajowi aktywności i zdolność kontynuacji mimo dystraktorów

„Trzy” możliwe temperamenty dziecka

TEMPERAMENT „ŁATWY” - ok. 40% dzieci szybka adaptacja, dążenie do kontaktu, przewaga nastroju pozytywnego, mała lub średnia intensywność reakcji, duża rytmiczność

TEMPERAMENT „TRUDNY” - ok. 10% dzieci wolna adaptacja, wycofywanie się, nastrój --, duża intensywność reakcji, mała rytmiczność)

TEMPERAMENT „WOLNO ROZGRZEWAJĄCY SIĘ” - ok. 15% średnia adaptacja, wycofywanie się, średnia lub mała intensywność reakcji, średnia rytmiczność, nastrój początkowo negatywny —zmienia się na pozytywny

Dlaczego koncepcja interakcyjna?

1. STABILNOŚĆ T zależy od stabilności interakcji T z otoczeniem

T dziecka od urodzenia wchodzi w interakcje z T Rodziców, opiekunów, z cechami osobowości, cechami otoczenia - znając T dziecka trudno przewidzieć jego T jako osoby dorosłej

Korelacja T dziecka (1-5 lat) i T dorosłego <0,30

Dziecko może ujawniać inne style w różnych sytuacjach (w szkole, w domu - inne w obecności matki, inne w obecności ojca)

PRZYPOMNIENIE

GENEZA ZABURZEŃ

interakcyjna KONCEPCJA DOBROCI DOPASOWANIA „GOODNESS OF FIT”

TEMPERAMENT NIE DETERMINUJE, NIE WYZNACZA ZABURZEŃ!

Jeśli dobre dopasowanie T-Ś rozwój dziecka optymalny, małe prawdopodobieństwo zaburzeń

Jeśli słabe dopasowanie - duże ryzyko zaburzeń.

Struktura cech zmienia się z wiekiem (Rothbart) rytmiczność - inna waga i znaczenie

Pojęcia „trudny temperament” i „trudne dzieci” wartościują temperament i są niezgodne z głoszoną koncepcją interakcyjną

„To, co w jednej sytuacji lub dla jednej osoby wydaje się trudne, w innej sytuacji bądź dla innych osób nie jest trudne” (Rothbart)

Badania nad temperamentem trudnym jako pretyktorem zaburzeń zachowania

( pośrednia zm-różyczka)

ROZWOJOWY MODEL TEMPERAMENTU

KONCEPCJA M. Rothbart ; D Derryberry - temperament jako konstytucjonalnie uwarunkowane różnice indywidualne w reaktywności i samoregulacji

Przejawia się :

KONCEPCJA TEMPERAMENTU J. KOGANA

Krytyka koncepcji Kagana

KONCEPCJA Arnolda BUSSA I Roberta PLOMINA

4. TEORIA H. J. EYSENCKA - TEORIA OSOBOWOŚCI CZY TEMPERAMENTU

1. Koncepcja Eysencka - osobowość czy temperament

2. PEN - trzy wymiary koncepcji Eysencka

3. PEN a funkcjonowanie

4. Krytyka koncepcji Eysencka przez Graya

5. Koncepcja Graya - Impulsywność i Lęk

OSOBOWOŚĆ - względnie stała organizacja charakteru, temperamentu, intelektu i właściwości fizycznych, które determinują specyficzne sposoby przystosowania się do otoczenia (T<O) 

TEMPERAMENT - pozapoznawcze aspekty osobowości

(Temperament = Osobowość - Intelekt albo

Osobowość = Temperament + poznawcze aspekty

Eysenck używa terminów T i O ZAMIENNIE

To teoria OSOBOWOŚCI, ponieważ jej wymiary:

To teoria TEMPERAMENTU, ponieważ:

WYMIARY KONCEPCJI PEN

WYMIARY (superczynniki, wymiary osobowości) Ekstrawersja (E)

Neurotyczność (N)

Psychotyczność (P)

koncepcja PEN

DLACZEGO?

WYJAŚNIENIE EWOLUCYJNE (Zuckerman) - rezultat adaptacji:

E- I - współdziałanie

N - zagrożenia

P - rywalizacja i obrona

NEUROTYCZNOŚĆ (emocjonalność) - CHWIEJNOŚĆ / STABILNOŚĆ EMOCJONALNA

Przejawy:

Wysoka N -lęk, przygnębienie, poczucie winy niska samoocena, napięcie

nastrojowość, nerwowość, drażliwość, mała odporność na stres, dolegliwości somatyczne, bezsenność, sugestywność,

Niska N - równowaga emocjonalna

U Introwertyków - lęk, depresja, dystymia, psychastenia, hipochondria, natrętne myśli i zach.

U Ekstrawertyków - drażliwość, złość, agresja, zachowania aspołeczne

Podłoże biologiczne AUN: przewaga sympatycznego nad parasympatycznym;

po 1967: UKŁAD LIMBICZNY I MÓZG WISCERALNY

Ekstrawersja-introwersja

Ekstrawersja

Introwersja - przeciwieństwo tego co wyżej

Introwersja (wysoki PA) - unikanie stymulacji, hamowanie aktywności szybka socjalizacja, nadmierne sumienie pesymizm

RYTMY DOBOWE - różne u I i u E

Temperatura, żwawość, szybkość warunkowania bodźców, efekty uczenia się działań

I - optimum w godz. 6-12 (8) > 15-21 (18)

E - optimum w godz. 8-14 (11) < 18-02 (22)

E łatwiej niż I dostosowują się do zmian niezgodnych z ich rytmem (praca nocna i zmianowa, zmiany czasu, pory roku)

PSYCHOTYZM

Przejawy:

Agresywny, chłodny, egocentryczny, bezosobowy, impulsywny, aspołeczny, brak empatii, twórczy,

Przeciwny biegun - altruizm empatia. Uspołecznienie

Powiązanie z patologią

Niejasne mechanizmy

system hormonalny? MAO?

Zakłócenie koordynacji (kora, AUN, motoryka)

Różne ścieżki uaktywniania psychotyzmu: psychotyczność, twórczość, psychoza

PEN A FUNKCJONOWANIE ZAINTERESOWANIA SZKOLNE I ZAWODOWE

I - sukcesy w starszych klasach, lepiej samotnie i bez presji; Preferują przedmioty teoretyczne

E - sukcesy w młodszych, lepiej w grupie i z presją, przeceniają swój wkład, jeśli sukces; Preferują praktyczne, artystyczne i społeczne

OCENIANIE INNYCH LUDZI

E - bardziej szczegółowo, częściej skrajnie

I - bardziej ogólnie, pośrednio, tolerancyjnie (siebie surowo i skrajnie)

Wypadki - najwięcej EN, najmniej In

RELACJE Z INNYMI

E - oceniani: aktywni, przywódczy, zmienni, lubiani, popularni, sympatyczni, atrakcyjni, interesujący, łatwo nawiązujący relacje

I - oceniani: uczciwi, stali, odpowiedzialni, solidni

KOMUNIKACJA WERBALNA i NIEWERBALNA

przy bodźcach słabych E przy silnych

Dobrego wykonania zadania

Subiektywnego poczucia szczęścia

Sprzeczność :

W świetle koncepcji Pawłowa

Introwertycy ze względu na wyższy potencjał pobudzenia i niższy hamowania szybciej łatwiej wytwarzają odruchy warunkowe

Koncepcja aktywacji- warunkowanie przebiega w sytuacji silnego pobudzenia zatem Introwertycy hamowanie ochronne - i trudniej wytwarzają OW

Krytyka koncepcji Eysencka przez J. Graya

krytyka postulatu:

u Introwertyków - większa szybkość warunkowania niż u E

KONCEPCJA GRAYA

E i I to wymiary wtórne w stosunku do dwóch pierwotnych

IMPULSYWNOŚC - wrażliwość na sygnały nagrody, braku kary

LĘK - wrażliwość na kary i brak nagrody

Ekstrawertycy = wysoki poziom Impulsywności i niski Lęku

Introwertycy - niski poziom Impulsywności i wysoki Lęku

WYKŁAD 5

REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU (RTT) J. STRELAUA

DEFINICJA TEMPERAMENTU

PODSTAWOWE, WZGLĘDNIE STAŁE CECHY OSOBOWOŚCI, KTÓRE MANIFESTUJĄ SIĘ W FORMALNEJ CHARAKTERYSTYCE ZACHOWANIA (cechach ENERGETYCZNYCH I CZASOWYCH)

T ujawnia się WE WSZYSTKICH ZACHOWANIACH, Emocjonalnych, Motorycznych, Poznawczych

CHARAKTERYSTYKA CZASOWA ZACHOWANIA

Cechy opisujące przebieg zachowania w czasie

ŻYWOŚĆ (labilność pobudzenia) obejmuje: SZYBKOŚĆ - czas powstawania reakcji (czas latencji) i TEMPO - częstość występowania reakcji, liczba reakcji w jednostce czasu

PERSEWERATYWNOŚĆ (labilność hamowania): UTRZYMYWANIE I POWTARZANIE REAKCJI - jak długo trwa, ile razy po zaprzestaniu bodźca występuje

RYTMICZNOŚĆ (regularność)- Stałość odstępów między reakcjami tego samego rodzaju (nie wiąże się z labilnością, a słabo z ruchliwością procesów nerwowych)

RUCHLIWOŚĆ

POZIOM ENERGETYCZNY ZACHOWANIA - PEZ

Cechy odpowiedzialne za gromadzenie i rozładowywanie energii: reaktywność aktywność

REAKTYWNOŚĆ (Określa wielkość pobudzenia powstającego pod wpływem stymulacji) - cecha determinująca względnie stałą i charakterystyczną dla jednostki:

MECHANIZM FIZJOLOGICZNY REAKTYWNOŚCI

układ endokrynalny, AUN, OUN, CUN - kora, struktury podkorowe ARAS, pień mózgu

Funkcja - energetyczne przetwarzanie bodźców, WZMACNIANIE STYMULACJI (u WR) lub TŁUMIENIE STYMULACJI (u NR)

REAKTYWNOŚĆ WYZNACZA OPTYMALNY POZIOM STYMULACJI (OPS)

Optymalny poziom aktywacji - OPA (Hebb) -środkowa część kontinuum aktywacji, której towarzyszy: dobre samopoczucie, maksymalna efektywność,

reagowanie zgodne ze znaczeniem B

Optymalny poziom stymulacji - OPS (Eliasz) - poziom stymulacji, który prowadzi do OPA, towarzyszy OPA

OPS = potrzeba stymulacji, zapotrzebowanie na stymulację, możliwości przetwarzania stymulacji

Reaktywność wyznacza OPS - cel albo standard regulacji stymulacji

AKTYWNOŚĆ JAKO ŹRÓDŁO STYMULACJI

Cecha, która determinuje ilość i zakres działań (zachowań celowych) o określonej wartości stymulacyjnej

AKTYWNOŚĆ JAKO ŹRÓDŁO STYMULACJI

POŚREDNIA - podejmowanie działań, których celem jest dostarczenie lub unikanie stymulacji z zewnątrz, poszukiwanie określonych sytuacji

BEZPOŚREDNIA - podejmowanie działań, które same w sobie są źródłem stymulacji. 3 mechanizmy:

REAKTYWNOŚĆ

AKTYWNOŚĆ

Jeśli osobnik nauczy się prawidłowej regulacji - ujemny związek R i A (im wyższa R, tym mniejsza A: R = 1/A)

Cechy Poziomu Energetycznego Zachowania

W PIERWSZEJ wersji koncepcji

REAKTYWNOŚĆ

Wrażliwość i wydolność, 5 cech

AKTYWNOŚĆ - pośrednia i bezpośrednia

Cechy PEZ po modyfikacji

WS - WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA - zdolność detekcji i reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej

RE - REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA - tendencja do intensywnego reagowania na bodźce emotogenne, duża wrażliwość i mała odporność emocjonalna

WT - WYTRZYMAŁOŚĆ - zdolność do adekwatnego reagowania mimo długotrwałej lub intensywnej aktywności i w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej

AK - AKTYWNOŚĆ - tendencja do podejmowania zachowań o dużej wartości stymulacyjnej lub zachowań dostarczających stymulacji zewnętrznej (z otoczenia)

CECHY POZIOMU ENERGETYCZNEGO ZACHOWANIA PRZED I PO

WRAŻLIWOŚĆ WS WS

WRAŻLIWOŚĆ WE+

RE

REA OE-

WYDOLNOŚĆ OZ

WT

OD

AB

AKT AK

AP

CECHY CHARAKTERYSTYKI CZASOWEJ ZACHOWANIA (CCZ) PO MODYFIKACJI

ŻW = ŻWAWOŚĆ - tendencja do szybkiego reagowania, utrzymywania wysokiego tempa reakcji i łatwej zmiany zachowania (reakcji) odpowiednio do zmian otoczenia

PE - PERSEWERATYWNOŚĆ - tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu działania bodźca (sytuacji), który te zachowania wywołał

ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH CZASOWYCH ZACHOWANIA PRZED I PO

RUCHLIWOŚĆ ZMIANY

SZYBKOŚĆ ŻWAWOŚĆ

ŻYWOŚĆ

TEMPO

UTRZYMYWANIE

PERSEWERATYWNOŚĆ PE

POWTARZANIE

RYTMICZNOŚĆ xxxx

MECHANIZMY FIZJOLOGICZNE PEZ:

struktury regulujące poziom aktywacji -

Wrażliwość receptorów postsynaptycznych;

Ilość uwalnianych neuroprzekaźników (np. dopaminy, serotoniny);

Reaktywność SN;

ŻW i PE - mechanizmy odpowiedzialne za szybkość powstawania, czas trwania i przebieg procesów nerwowych i ich interakcje

ZNACZENIE FUNKCJONALNE CECH

REAKTYWNOŚĆ I WYTRZYMAŁOŚĆ- wyznaczają możliwości przetwarzania stymulacji (potrzebę stymulacji)

AKTYWNOŚĆ - główny regulator dopływu stymulacji

ŻWAWOŚĆ I PERSEWERACJA regulacja czasowa (plastyczność szybkość)

i udział w REGULACJI ENERGETYCZNEJ:

WS, ŻW i PE - wskaźniki skuteczności regulacji

CECHY nie są NIEZALEŻNE:

Zależności między cechami

WYKŁAD 6

Transakcyjny model temperamentu - koncepcja A. Eliasza

1. TEMPERAMENT- ZBÓR MECHANIZMÓW REGULACJI STYMULACJI

2. DYNAMIKA TEMPERAMENTU I RELACJE Z OSOBOWOŚCIĄ

3. DWA WYMIARY MECHANIZMÓW REGULACJI

4. DWIE FORMY REGULACJI AKTYWACJI

5. ROLA REAKTYWNOŚCI W REGULACJI STYMULACJI

6. ZMIANY TEMPERAMENTU

7. PODSUMOWANIE- I ZESTAWIENIE

Temperament- zbór mechanizmów regulacji stymulacji

TEMPERAMENT - ZBIÓR MECHANIZMÓW REGULACJI STYMULACJI, które w obrębie klas sytuacji we względnie stały sposób wyznaczają dynamikę zachowania

DYNAMIKA ZACHOWANIA = ASPEKT FORMALNY

(głównie intensywność, ale także wielkość, szybkość elastyczność).

Trudno odróżnić PEZ i CCZ -

DYNAMIKA zmienia się dla różnych klas sytuacji, ale w danej klasie sytuacji jest względnie stała w czasie (stały profil)

DYNAMIKA zmienia się dla różnych klas sytuacji, ale w danej klasie sytuacji jest względnie stała w czasie (stały profil) - STAŁOŚC KOHERENTNA

Sytuacje społeczne, poznawcze fizyczne

Dynamika temperamentu i relacje z osobowością

T. AKTYWNIE uczestniczy w regulacji stymulacji i w rezultacie ZMIENIA SIĘ (zmiany w czasie - „ilościowe” oraz zmiany „jakościowe” - różnicowanie się ogólnych wymiarów na subdymensje dla klas sytuacji)

T. wchodzi w złożone relacje z osobowością -

nie tylko wpływa na kształtowanie osobowości, ale O zwrotnie może modyfikować T (poziom aspiracji, poziom samooceny)

Dwa wymiary mechanizmów regulacji

REAKTYWNOŚĆ - ZBIÓR MECHANIZMÓW REGULACJI STYMULACJI, KTÓRE W OBRĘBIE KLAS SYTUACJI WE WZGLĘDNIE STAŁY SPOSÓB WYZNACZAJĄ DYNAMIKĘ ZACHOWAŃ REAKTYWNYCH, DYNAMIKĘ REAKCJI

AKTYWNOŚĆ - ZBIÓR MECHANIZMÓW REGULACJI STYMULACJI, KTÓRE W OBRĘBIE KLAS SYTUACJI WE WZGLĘDNIE STAŁY SPOSÓB WYZNACZAJĄ DYNAMIKĘ ZACHOWAŃ CELOWYCH, CZYNNOŚCI

Dlaczego Transakcyjny Model Temperamentu (TMT)

Temperament - SYSTEM I OGNIWO szerszego SYSTEMU REGULACJI STYMULACJI

ZWIĄZKI TRANSAKCYJNE

podobnie jak w RTT

cel (standard regulacji) - uzyskanie i utrzymanie OPA i OPS

Reagowanie zgodne ze znaczeniem bodźców.

OPS - OPTYMALNY POZIOM STYMULACJI, poziom stymulacji, który towarzyszy lub prowadzi do OPTYMALNEGO POZIOMU AKTYWACJI

Dwie formy regulacji aktywacji

(FA) AKTYWNA - WG SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO (-) jak homeostat

(FB) BIERNA - WG SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO (+) skutki odwrotne!

Forma regulacji zależy od wielkości rozbieżności i czasu jej trwania (ΔR x t)

W jaki sposób bierna forma jest formą regulacji? -

wymusza włączanie w proces regulacji innych mechanizmów, z innych poziomów regulacji

POZIOM ZACHOWANIA - PODEJMOWANIE ZACHOWAŃ CELOWYCH/CZYNNOŚCI (style działania i strategie, preferencje sytuacji, działalności zawodowej)

POZIOM MECHANIZMÓW FIZJOLOGICZNYCH (zmiany w mechanizmach fizjologicznych, których skutkiem jest wzrost lub stępienie wrażliwości)

POZIOM OSOBOWOŚCI (zmiany w hierarchii wartości, celów)

(np., hospitalizacja, konflikt)

ROLA REAKTYWNOŚCI W REGULACJI STYMULACJI

REAKTYWNOŚĆ WYZNACZA

Ze względu: na węższe pasmo - częściej, na większą wrażliwość - silniej odczuwają negatywne skutki rozbieżności dopływającej stymulacji od pożądanego poziomu, od OPS

Warunki efektywnej regulacji:

ROZPOZNAWANIE ODCHYLEŃ OD OPS

PRZYSWAJANIE CZYNNOŚCI PROWADZĄCYCH DO OPS

Ograniczenia w regulacji stymulacji związane z wiekiem: Dzieci - Bierna forma, młodzież - Aktywna forma, Starsi - częściej Bierna

ROLA REAKTYWNOŚCI W REGULACJI STYMULACJI

NR - MAŁA WRAŻLIWOŚĆ

trudności w rozpoznawaniu odchyleń i duża tolerancja na odchylenia („głód stymulacji”)

niebezpieczeństwo FB (jeśli poza OPS) i

„zewnątrzsterowności” w regulacji stymulacji - dostosowywanie czynności do siły stymulacji fizycznej - orientacja na rzeczy = na fizyczne aspekty środowiska (Eskalona, Matczak, Little, Eliasz)

WR - DUŻA WRAŻLIWOŚĆ,

łatwe rozpoznawanie odchyleń, silna motywacja do precyzyjnej regulacji stymulacji („wie, że jest głodny”),

ale duża wrażliwość na kary społeczne (najsilniejsze) i dążenie do unikania kar: dostosowywanie zachowania do oczekiwań i wymagań społecznych - orientacja na ludzi = na społeczne aspekty Ś (zewnątrzsterowność -O)

Środowisko społeczne utrudnia przyswojenie czynności prowadzących do OPS, jeśli jego wymagania niezgodne z możliwościami WR.

ZMIANY TEMPEAMENTU

ZMIANY TEMPEAMENTU - REZULTAT UDZIAŁU W REGULACJI STYMULACJI

Środowisko bądź jego wcześniejsze oddziaływania utrwalone we właściwościach osobowości wpływają na znaczenie sytuacji -

mogą intensyfikować lub hamować dynamikę zachowania w tych sytuacjach.

Jeśli sytuacje powtarzalne, zmiany w dynamice utrwalają się - zwiększanie dynamiki w jednych sytuacjach kosztem zmniejszania jej w innych -

tworzą się subdymensje R i A DLA KLAS SYTUACJI

nieefektywna regulacja stymulacji na jednym poziomie może być kompensowana na innych

Brak zmian w klasach sytuacji prowadzić może do trwałych zmian w czasie.

Nieefektywna regulacja - Niespójność między możliwościami T i wymaganiami Ś

Kształtowanie wymiarów O niezgodnych z T

Zmiany w czasie b. biologicznie uwarunkowanej składowej T powoduje

TEMPERAMENT

ROZUMIENIE TEMPERAMENTU

STAŁOŚĆ TEMPERAMENTU

WYMIARY

MECHANIZMY FIZJOLOGICZNE

CEL REGULACJI

KONSEKWENCJE NIEEFEKTYWNEJ REGULACJI

ROLA TEMPERAMENTU W REGULACJI STYMULACJI

RTT: T - „ODPOWIADA ZA REGULACJĘ”

RTT-M: T - „ODPOWIADA ZA REGULACJĘ”

TMT: T - TYLKO OGNIWO W SYSTEMIE REGULACJI

WYKŁAD 7

RELACJE MIĘDZY OSOBOWOŚCIĄ i TEMPERAMENTEM

1. TEMPERAMENT A OSOBOWOŚĆ

a) OSOBOWOŚC JAKO TEORIA CECH

b) RÓŻNICE MIĘDZY OSOBOWOŚCIĄ a TEMPERAMENTEM\

2. RELACJE Osobowość i Temperament

ŚRODOWISKO - TEMPERAMENT - OSOBOWOŚĆ

TEMPERAMENT ŚRODOWISKO OSOBOWOŚĆ

2a. TEMPERAMENT A WZÓR ZACHOWANIA A

2b. REAKTYWNOŚĆ A CELE ŻYCIOWE MŁODZIEŻY

Temperament a osobowość

OSOBOWOŚĆ W SZEROKIM ROZUMIENIU - CAŁOKSZTAŁT DOŚWIADCZEŃ

KONCEPCJA CZŁOWIEKA - kim jest? Jaka jest „NATURA LUDZKA” - jaka organizacja doświadczeń, jakie są mechanizmy zachowania, co wyznacza zachowanie (kierunek)?

    1. DYNAMICZNE - PSYCHOANALIZA I PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA:

dlaczego? kierunkowość (motywy), integracja

2. POZNAWCZE - co? cele, schematy, oczekiwania, interpretacja świata,
podmiotowość i kontrola, redukcjonizm - pomijanie T

3. TEORIE UCZENIA SIĘ - zasady nabywania zachowań, s-r, S- O-R - POJAWIA
SIĘ PROBLEM RÓŻNIC

4. TEORIE CECH - uwzględniają temperament, O - indywidualność, podejście
różnicowe (kombinacja różnic)

MODEL WIELKIEJ PIĄTKI

O - OTWARTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIE openness to experience

wartości, (wyobraźnia, estetyka, uczucia, działania, idee, wartości)

C - SUMIENNOŚĆ conscientiousness (kompetencja, porządek, obowiązko-wość, dążenie do osiągnięć, samodyscyplina, rozwaga)

E - EKSTRAWERSJA extraversion (towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań, pozytywna emocjonalność)

A - UGODOWOŚĆ agreeableness (zaufanie, prostolinijność, altruizm, uległość, skromność, skłonność do rozczulania się - współczucie)

N - NEUROTYZM neuroticism (lęk, agresywna wrogość, depresja, impulsywność, nadwrażliwość - podatność na zranienie, nieśmiałość)

CZYNNIKI ISTNIEJĄ REALNIE - zgodność samoopisu i szacowania (,36-,60), stałość, znaczenie w adaptacji

NIEZMIENNICZOŚĆ - osobowość najlepiej można opisać przez 5 ogólnych czynników, korelacje z wynikami badań leksykalnych

UNIWERSALNOŚĆ - 5 wymiarów można wyodrębnić niezależnie od rasy, płci i kultury

BIOLOGICZNE PODSTAWY - wskaźnik Odziedziczalności (P):

O. - 0.41 /0.40

S. - 0.39 /0.48

N. - 0,41 /0.33

E. - 0.31 /0.34

U. - 0.32 /0.22

RÓŻNICE MIĘDZY OSOBOWOŚCIĄ I TEMPERAMENTEM

O T

Determinanty: b. społeczne b. biologiczne

Czas ujawniania: dorośli dzieci

Populacja: ludzie ludzie i zwierzęta

Przedmiot: treść forma

Centralne funkcje ważne nieistotne

regulacyjne

Wartościowanie ważne nie dotyczy

RELACJE Osobowość i Temperament

ŚRODOWISKO- TEMPERAMENT -OSOBOWOŚĆ

Te same oddziaływania środowiska są inaczej odbierane, zależnie od T i mogą kształtować odmienne cechy O (kara)

T - a orientacja na różne sfery rzeczywistości (ludzie - rzeczy, Ja - świat)

T - a zewnątrz- wewnątrzsterowność jako cecha O (informacje, wzmocnienia, cele)

WR - b. wrażliwe na oczekiwania społeczne, częściej aktywność kierowana, ale silniej internalizują - sztywna realizacja

NR - odporne na wymagania Ś, wewnątrzsterowne, ale jeśli brak standardów, wtedy realizują doraźne impulsy

TEMPERAMENT ŚRODOWISKO OSOBOWOŚĆ

Wyznaczając odmienne reakcje na otoczenie, T prowokuje Ś do innych oddziaływań, które wpływają na O (siła kary)

T - a konformizm (uleganie, upodobnienie) (WR>NR)

Odbiór i znaczenie (waga) informacji od innych

u WR: Oczekiwanie wskazówek (cele, algorytmy) i informacji zwrotnych (wzmocnienia, oceny zewnętrzne)

Konformizm redukuje stan lęku nacisk Ś

U NR: reaktancja, opór dawanie swobody

Temperament wyznacza preferencje dotyczące czynności i sytuacji, a doświadczenia z nimi związane wpływają na kształtowanie cech osobowości.

T a MAKIAWELIZM (r=0,56)

„Syndrom chłodu”- odporność na wpływ i nacisk Ś, brak respektu dla potrzeb i dążeń innych, efektywne działanie i inicjowanie sytuacji zagrożenia społecznego, manipulacja

T a AGRESJA (reaktywna =gorąca i instrumentalna =zimna)

OSOBOWOŚĆ Wartość stymulacyjna TEMPERAMENT -wymiary O poprzez swą wartość stymulacyjną mogą wpływać na kształtowanie T

T a POZIOM SAMOAKCEPTACJI (Ja Realne - Ja Idealne)

WR - wrażliwość na oddziaływania społeczne i kary

- wysokie standardy - wysokie Ja Idealne

- porównywanie siebie z innymi, wrażliwość na oceny (--), silniejsze RE(-), gorsze wyniki - niskie Ja Realne

TEMPERAMENT A WZÓR ZACHOWANIA A

Wzór A - czynnik ryzyka, wymiar O: silna PO, agresywność, presja czasu - pośpiech, niecierpliwość, niezdolność do relaksacji, mobilizacja, silne dążenie do kontroli

PO - zachowania silnie stymulujące - sytuacje silnie stymulujące (rywalizacja)

Wzór A - silnie stymulujący wymiar O, ale kształtuje się równie często u WR i NR

Badania nad Wzorem A dowodzą, że T nie determinuje rozwoju O - wymiary O mogą kształtować się niezgodnie z możliwościami T!

U WR i NR inne są:

geneza, struktura, konsekwencje WZA

GENEZA WZORU A u WR i NR:

DOSTĘPNE AMBITNE CELE (brak - Wzór B)

WR NR

SWOBODA: WZÓR B WZÓR A

PRESJA Ś: WZÓR A opór - WZÓR B

KONSEKWENCJE Wzoru A u WR i NR:

Konsekwencje niespójności T-Ś: niespójność T-O, zmiany w T, częściej stres - obniżanie efektów, wyższe koszty, ryzyko zaburzeń

REAKTYWNOŚĆ A CELE ŻYCIOWE MŁODZIEŻY

    1. WARTOŚCI INDYWIDUALISTYCZNE

Związane ze standardami zewnętrznymi „WI-Z”

Związane ze standardami wewnętrznymi „WI-W”

II. WARTOŚCI SPOŁECZNE - „WS”

3 potencjalne formy wpływu REAKTYWNOŚCI NA CELE ŻYCIOWE MŁODZIEŻY

1/ BIERNA: Ś - T - O

Założenie WR b. wrażliwi na B społ. niż NR, WR szybciej przejmują wartości, a szczególnie WS

2/ REAKTYWNA: T - Ś - O

WR częściej prowokują Ś do kierowania sobą, uleganie redukuje lęk, mniej ważne własne standardy

3/ AKTYWNA: T - Azs - O

WR preferują czynności i sytuacje słabo stymulujące, niższy makiawelizm niż NR

Wyniki potwierdzają wpływ zgodny z formą reaktywną (T-Ś-O) i aktywną (T-Azs-O),

Brak potwierdzenia dla formy biernej (Ś-T-O) Cenienie wartości społecznych nie zależy od R

Wartości indywidualistyczne (WI-W i WI-Z) są mniej cenione przez WR niż przez NR, zwłaszcza

C4-Silna Stymulacja,

C3-(Twórczość, Wykształcenie, Ideały)

C2-Władza,

jedynie C1-Osiągnięcia są podobnie ważne

WYKŁAD 8

TEMPERAMENT A DZIAŁANIE

1. PREFERENCJE - WYBÓR CZYNNOŚCI I SYTUACJI

2. EFEKTY I KOSZTY W RÓŻNYCH SYTUACJACH

3. TEMPERAMENT JAKO MODERATOR STRESU (STRESORY, STAN STRESU,
RADZENIE SOBIE, KONSEKWENCJE)

4. POJĘCIE TEMPERAMENTALNEGO CZYNNIKA RYZYKA - WPŁYW
TEMPERAMENTU NA ZABURZENIA ZACHOWANIA ORAZ NA KOSZTY
PSYCHOFIZJOLOGICZNE

PREFERENCJE - WYBÓR CZYNNOŚCI I SYTUACJI

1. STYLE DZIAŁANIA - S.DZ. powtarzalny, typowy dla jednostki sposób wykonywania działań (rezultat interakcji: TxŚx...)

Struktura FUNKCJONALNA czynności

Zasadnicze - bezpośrednio prowadzą do celu (przygotowawcze, zabezpieczające,
kontrolne, korekcyjne)

Pomocnicze - umożliwiają, ułatwiają czynności.

Struktura CZASOWA:

WR: CZ Przerywane > CZ Ciągłe

NR: CZ Przerywane < lub = CZ Ciągłe

W sytuacji o małej stymulacji (monotonnych, stereotypowych) - odwrotnie!

WR: CZ Różnorodne > CZ Jednorodne

NR: CZ Różnorodne < lub = CZ Jednorodne

WR -męczliwość; NR- nowość (RL+)

 

Rola inteligencji

Inteligencja nie wiąże się z Reaktywnością, nie wiąże się ze stylami działania

Nęcka - inteligencja wiąże się z umiejętnością optymalizacji PA do zadań

Osoby o wys. II lepiej dostosowują style działania do POZIOMU STYMULACJI I SKUTECZNIEJ potrafią zapewnić sobie OPTYMALNY POZIOM STYMULACJI

Strategie rozwiązywania problemów

ASEKURACI - RYZYKANCI :

RYZYKOWNA: WR < NR

KOSERWATYWNA (OSTROŻNA): WR > NR

M = f (U x Ps)

M= MOTYWACJA

U= UZYTECZNOŚĆ

Ps = PRAWDOPODOBIEŃSTWO SUKCESU

U NR częściej aktywny styl samoregulacji = przekształcanie środowiska

U NR większe: Potrzeba Osiągnięć, wytrwałość, efekty (ale realistyczne, elastyczne aspiracje)

Współczesne badania: Potrzeba Osiągnięć: WR =NR

REAKTYWNOŚC A STRES

STRES - PODSTAWOWE POJĘCIA

Stres = stresor (Elliot, Eisdorfer, 1982)

Stres = reakcja fizjologiczne wyznaczana przez intensywność B (Selye, 50)

Stres = stan wewętrzny określany przez silne E- (

ŹRÓDŁO stresu - rozbieżność między Wymaganiami i Możliwościami,

jeśli osoba motywowana do radzenia sobie, sprostania wymaganiom

STRESORY = WYMAGANIA (sytuacje, wydarzenia życiowe, wartości)

OBIEKTYWNE - specyficzna gatunkowo podatność na zdarzenia - Lista Ważnych Zdarzeń, (Holmes i Rahe, 67);

SUBIEKTYWNE - świadoma lub nieświadoma ocena zagrożenia, szkody. Ocena - przyczyna stresu, np. egzamin; badane u człowieka.

MOŻLIWOŚCI - WŁAŚCIWOŚCI OSOBY (Z, T, O, wiedza, stan)

Brak równowagi W-M (O lub S) - źródło stresu

Stres - efekt interakcji WxM (O lub S)

Stres - rezultat straty zasobów - ujemnego bilansu (utracone>zdobyte) (Hombolt)

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM

Utrzymywanie równowagi lub redukowanie rozbieżności M-W

Wysiłek - intensywność, zasięg, wytrwałość w podejmowaniu prób

Korzyści: uzyskanie nowych lub zachowanie, utrzymanie zasobów

Koszty: utrata, zużywanie zasobów (zmiany towarzyszące, następcze)

KONSEKWENCJE STRESU

Konsekwencje pozytywne (rozwój) - jeśli niewielka rozbieżność M-W

Konsekwencje negatywne i koszty - nieprzystosowanie i zaburzenia (lęk, depresja, somatyka, zaburzenia zachowania - rezultat zmian emocjonalnych, fizjologicznych i biochemicznych)

efekt interakcji „stres nadmierny lub chroniczny x inne czynniki”

MODERATOR - warunki, czynniki, które poprzedzają występowanie innych zjawisk i wpływają na te zjawiska.

TEMPERAMENT - MOŻE BYĆ MODERATOREM STRESU, gdyż

Temperament jako moderator stresu

w zależności od poziomu aktywowalności (mechanizm wzmacniania/ tłumienia stymulacji)

W. A obniża tolerancję na zdarzenia intensywne

N. A obniża tolerancję na zdarzenia mało intensywne.

TE SAME WYDARZENIA, wymagania o tej samej intensywności SĄ STRESORAMI LUB NIE w zależności od cech temperamentu

Odchylenia od OPA (OPS) - ujemne emocje

Zgodne z OPA (OPS) - emocje dodatnie

WR OPS

Intensywność stanu stresu zależy od cech T, które wpływają na intensywność emocji

Skłonność do przeżywania stresu (częstość) zależy od cech T warunkujących skłonność do przeżywania E- (Gray- Lęk; Buss i Plomin- Emocjonalność; Eysenck - N; Eliasz - R)

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM

Proces zorientowany na Emocje i Działania

styl zadaniowy - ŻW

styl emocjonalny - (+) RE, PE, N, R - (--) E- I, RPN, WY

Style działania: WR - wspomagający; NR - prostolinijny

Wysiłek i koszty:

WR w sytuacjach silnie stymulujących;

NR - w słabo;

Efekty: odwrotnie (spadek efektów silniej zaznaczony wśród WR )

Koszty Towarzyszące zmiany fizjologiczne i biochemiczne:

lub Następcze

- efekty (poziom wykonania innych zadań)

- zaburzenia emocjonalne, fizjologiczne

Kahneman:

Niedociążenie - obniżone inwestowanie zasobów;

Przeciążenie - szybsze wyczerpywanie zasobów

U WR ograniczanie aktywności, „zamykanie wejść, zawężanie pola percepcji, pojemności pamięci operacyjnej, szybkości przetwarzania;

Spadek zachowań prospołecznych; wzrost agresji

Temperamentalne Czynniki Ryzyka (RCT) cecha lub układ cech temperamentu, które w konfiguracji z innymi czynnikami zwiększają ryzyko zaburzeń, sprzyjają kształtowaniu osobowości nieprzystosowanej.

Środowisko predysponujące ŚP - obecność stresorów wywołujących chroniczny lub nadmierny stres

Środowisko chroniące ŚC - brak takich stresorów

WR i NOWE miejsce PRACY

WR gorsze emocjonalne oceny ZDROWIA, PRACY i ŻYCIA, poznawcze oceny ZDROWIA oraz mniejsza SATYSFAKCJA ZE SKŁADNIKÓW PRACY niż NR

Wśród WR emocjonalne oceny zdrowia wpływają na oceny poznawcze zdrowia, oceny ZDROWIA wpływają na oceny innych sfer, a poznawcze oceny pracy są izolowane od poznawczych ocen innych sfer (nadmierne pobudzenie i ostrożność)

Wśród NR emocjonalne oceny pracy wpływają na poznawcze oceny pracy, a oceny PRACY (sprzyja OPS) wpływają na oceny innych sfer


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wyklad RI Eysenck
Wyklad RI Eysenck
RI Wykład 5
RI Wykład 7
S6 Psychologia róznic indywidualnych wykład 7 20130504, Notatki RI
RI Wykład 6
RI Wykład 9
S6 Psychologia róznic indywidualnych wykład 5 20130406, Notatki RI
S6 Psychologia róznic indywidualnych wykład 6 20130420, Notatki RI
S6 Psychologia róznic indywidualnych wykład 3 20130316, Notatki RI
RI Wykład 4
RI Wykład 3
RI Wykład 8
S6 Psychologia róznic indywidualnych wykład 1 20130302, Notatki RI
RI Wykład 2
RI Wykład 5
RI Wykład 7
S6 Psychologia róznic indywidualnych wykład 7 20130504, Notatki RI
RI Wykład 6

więcej podobnych podstron