Przemoc w Rodzinie

Formy przemocy

Przejawy złego traktowania drugiego człowieka nie maja żadnych

granic i dotyczą jednostek w każdym przedziale wiekowym.
Przynoszą cierpienie, a ich konsekwencji można doświadczać przez
całe życie. W literaturze przedmiotu najczęściej opisuje się pięć form
złego traktowania. Należą do nich: przemoc fizyczna, psychiczna,
seksualna, werbalna oraz zaniedbanie.

Dwuczynnikowa klasyfikacja przemocy w rodzinie z przykładami jej

głównych form

Przemoc fizyczna

Przemoc

psychiczna

Przemoc

seksualna

Aktywne

nadużycia

Obrażenia, które nie są
skutkiem wypadku.

Zniewolenie z użyciem
siły i uwięzienie.

Poniżenie.
Nadużycia

emocjonalne.
Pozbawienie środków

materialnych.

Kazirodztwo.
Napad i gwałt.

Bierne

zaniedbania

Brak opieki zdrowotnej.

Fizyczne zaniedbanie.

Nieokazywanie

uczuć.
Lekceważenie

emocjonalne.
Lekceważenie

potrzeb materialnych.

Brak należytej

opieki.
Prostytucja.

Przemoc seksualna

Przypadki seksualnych nadużyć zarówno wobec dzieci, jak i

dorosłych wywołują zainteresowanie, obawę, a także czasami
powodują utajenie sprawy, łącznie z niezawiadamianiem organów
powołanych do ścigania tego typu przestępstw. U postaw takich
zachowań leży często lęk przed urazem wtórnym w czasie
przesłuchań, wstyd pojawiający się w trakcie opisu zdarzenia, a także
swoisty strach przed naznaczeniem przez środowisko, w którym
funkcjonuje osoba pokrzywdzona. Jeżeli wykorzystane seksualnie jest
dziecko, to i tak nie może odejść od rodziców, dokonywać wyboru, nie
może także ocenić, czy to, co mu uczynili, jest złe i czy mieli do tego
prawo. Dziecko wykorzystywane seksualnie, zdaniem Finkelhora,
może doświadczać czterech sytuacji traumatycznych:

1.urazogenna seksualizacja;
2.zdrada zaufania;
3.stygmatyzacja lub oskarżenie;
4.bezsilność.

Badacze wyróżniają sześć typów przemocy seksualnej wobec
dzieci:

1. Bez kontaktu fizycznego: rozmowy o treści seksualnej
kierowane do dziecka, ekspozycje anatomii i czynności
seksualnych (np. masturbowanie się w obecności dziecka),
oglądactwo (np. oglądanie dziecka podczas kąpieli, czynności
fizjologicznej);
2. Kontakty seksualne polegające na pobudzaniu intymnej
części ciała, może przyjmować różne formy;
3. Kontakty oralno-genitalne;
4. Stosunki udowe;
5. Penetracja seksualna (oralne, genitalne);
6. Seksualne wykorzystywanie dzieci, powiązane z różnymi
formami przemocy (np. dewiacyjne formy przemocy seksualnej;
urolagnia).

Zaniedbanie

Możemy mówić o dwóch formach przemocy odnoszącej się do

zaniedbania:

Zaniedbanie fizyczne— brak należytej opieki w tym lekarskiej;

wszelkie zaniedbania fizyczne ofiary. Jest to szczególnie dolegliwe
dla dzieci oraz dla osób zależnych od opieki domowników.

Zaniedbanie psychiczne— obojętność, nieokazywanie

pozytywnych uczuć, lekceważenie emocjonalne, lekceważenie
psychicznych po- trzeb ofiary (w tym materialnych).

„Zaniedbanie rozumiane jako niezapewnienie lub uniemożliwienie

zaspokojenia potrzeb jednostce zależnej, jest zjawiskiem obejmującym
całą skalę zachowań”. Formy zaniedbania dotyczą dzieci, ale i osób
dorosłych cierpiących na różne choroby uniemożliwiające im normalne
funkcjonowanie. Obejmuje również osoby, które z powodu podeszłego
wieku potrzebują wsparcia, (w tym także emocjonalnego) oraz osoby z
zaburzeniami psychicznymi.

Rozmiary przemocy w rodzinie

Przemoc wobec dziecka

To jedna z najczęściej spotykanych form przemocy wobec

drugiego człowieka. O ile agresja w małżeństwie już stosunkowo
często wydaje się być zachowaniem potępianym, o tyle zasada ta
nie może się jakoś upowszechnić w odniesieniu do dzieci. Badania
pokazują, że66-93% dzieci doświadcza przemocy fizycznej ze
strony rodziców. Im młodsza osoba w rodzinie, tym bardziej
narażona jest na przemoc. Niektórzy badacze podają, że 40-45%
dzieci do 5 roku życia trafiających do szpitala to ofiary złego
traktowania przez opiekunów. W wypadku małych dzieci częściej
krzywdzeni są chłopcy. Oni też doświadczają surowszych form
przemocy. Wiek największego ryzyka dla chłopców to okres od 3
do 5 roku życia. Przemoc dotyka także dzieci młodsze. Wobec
dzieci w wieku 10-14 lat stosowanie przemocy spada o jedną
czwartą. Natomiast tylko jedna trzecia dzieci w wieku 15-17 lat
doświadcza przemocy. Najrzadziej karane fizycznie są dzieci
dorosłe — ok. 8%. W tym wieku częściej karane są dziewczęta.

Wykorzystywanie

seksualne

Wykorzystywanie seksualne dzieci

Badania pokazują, że co najmniej jedna czwarta dorosłych kobiet
i co dziesiąty mężczyzna zostali wykorzystani seksualnie przed
16 rokiem życia, z tego ok. 30-35% w związkach kazirodczych,
zaś ok. 14% zamężnych kobiet zostało zmuszonych do
kontaktów seksualnych z osobą spoza rodziny.

Wykorzystywanie seksualne dzieci cechuje kilka
charakterystycznych rysów, które warto mieć na względzie:

•dzieci najczęściej wykorzystywane są przez osoby znajome (np.
kuzynów, wujków, przyjaciół rodziny, ojców, ojczymów);

•im młodsze dziecko, tym większe prawdopodobieństwo, że sprawcą
wykorzystania jest osoba z najbliższego kręgu;

•im bliższe więzy rodzinne łączą dziecko i sprawcę, tym większe
prawdopodobieństwo, że wykorzystanie powtórzy się wielokrotnie, a
dziecko będzie się starało zachować je w tajemnicy;

•dzieci wykorzystywane są najczęściej nie przez gwałt, ale przez
wabienie, uwodzenie, szantaż, przekupstwo;

•dziewczynki wykorzystywane są dwukrotnie częściej niż chłopcy;

•chłopcy wykorzystywani są najczęściej przez mężczyzn;

•okres największego ryzyka wykorzystania to, w wypadku dziewcząt,
10-15 lat, w wypadku chłopców, 3-12 lat;

•najbardziej na wykorzystywanie narażone są dzieci nielubiane w
rodzinie, tzw. czarne owce, lub dzieci, które dzieli duży psychologiczny
dystans od opiekunów;

•na wykorzystywanie bardziej narażone są dzieci matek, które same w
dzieciństwie zostały seksualnie wykorzystane (chociaż w tej sprawie
istnieją pewne kontrowersje).

OBJAWY SEKSUALNEGO WYKORZYSTYWANIA DZIECKA:

•pseudodojrzałe zachowania o seksualnym charakterze, zachowania
seksualne nietypowe dla wieku (duża częstotliwość zachowań, ich
kompulsywność, używanie przemocy, sapanie lub bardzo dokładne
odwzorowywanie);

•zachowania prowokujące seksualnie dorosłych lub rówieśników (np.
dotykanie genitaliów i zachęcanie do masturbacji, u starszych dzieci
promiskuityzm);

•używanie nowych, niespotykanych dotąd nazw organów i czynności
płciowych, obsceniczne wyrazy i zwroty;

•ciągła (nie okazjonalna), otwarta masturbacja (przymusowa i
niepohamowana);

•agresywne (przemocowe) zachowania seksualne wobec rówieśników,
symulowanie w zabawach stosunków seksualnych, odgrywanie
przemocy seksualnej na lalkach i zabawkach;

•rysunki o kontekście seksualnym;

•mówienie lub pisanie w kontekście seksualnym;

•postawa „zimnego wyczekiwania", nadmiernie ostrożna;

•częste napady złości i złego humoru lub trudne do wytłumaczenia
zmiany zachowań;

•odosobnienie, izolacja, nieposiadanie przez dziecko prawie żadnych
przyjaciół;

•postawa obojętności wobec wszystkiego;

•uciekanie od rzeczywistości;

•doświadczanie tzw. chwil utraty pamięci;

•przerwanie aktywności, które dotychczas sprawiały dziecku
przyjemność np. słuchanie muzyki, uprawianie sportu itp.;

•wyraźna niechęć przed powrotem do domu, znajdowanie wielu
wymówek, by opóźnić powrót;

•generalny brak zaufania — dziecko nie ufa nikomu;

•uskarżanie się na bóle podbrzusza i genitaliów bez medycznego
wyjaśnienia;

•zaburzenia jedzenia z rozwinięciem w anoreksję lub nadmierne
objadanie się (tzw. bulimia) bądź też nagła zmiana nawyków
jedzenia;

•zaburzenia snu, koszmary nocne, nocne moczenie (nie u małych
dzieci!);

•nagłe pojawienie się trudności szkolnych, wagarowanie;

•wyraźna niska samoocena i stałe poczucie winy;

•permanentne, częste ucieczki z domu;

•kradzieże, kłamstwa, jawne oszukiwanie (w nadziei, że ktoś je
przyłapie);

•samookaleczenia, myśli i próby samobójcze, wrogość
wobec samego siebie;

•mówienie o sobie, że jest się złym, brudnym, zepsutym;

•głębokie stany depresyjne, postawa stałego wycofania
się;

•zachowania regresywne, nieodpowiednie do wieku;

•ciąża z upartym ukrywaniem ojcostwa;

•drapanie intymnych okolic — choroby weneryczne lub
infekcje;

•lęk i niechęć jawna lub sugerowana do przebywania z
określonymi dorosłymi (opiekunkami, krewnymi,
rodzicem);

•obawa, niechęć przed badaniami medycznymi, niechęć
do rozbierania się;

•posiadanie pieniędzy z niewiadomego źródła.

Zakończenie

Jak już wcześniej wspominałam przemoc jest stosowana od wielu,

wielu lat. Nie jest ona dobra, lecz mimo tej wiedzy, każdy ją stosuje.
Człowiek jest tylko człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mu obce. Błędy
są nieodzowną częścią ludzkiej egzystencji jednak biorąc pod uwagę to
wszystko pamiętamy słowa człowieka, który mimo tych strasznych
czasów zachował pełnie człowieczeństwa i postarajmy się do tego, choć
trochę dostosować. Przeczytajmy co na temat powinności rodzicielskich
mówi sługa Boży Jan Paweł II - najwyższy autorytet naszych czasów:
"Jeżeli bycie dzieckiem jest takie ważne, to nie powinno i nie może być
dzieci porzuconych. Ani dzieci bez rodzinnego domu, ani chłopców i
dzieci ulicy. Nie może i nie powinno być dzieci używanych przez
dorosłych do celów niemoralnych, ani do handlu narkotykami, do małych
i wielkich przestępstw, do praktykowania nałogu. Nie powinno i nie może
być dzieci nagromadzonych w przytułkach i w domach poprawczych,
gdzie nie mogą otrzymać prawdziwego wychowania. Nie powinno ani nie
może - Papież prosi i wymaga w imię Boga i jego Syna, który też był
dzieckiem". Nie może i nie powinno być dzieci tak bardzo
nieszczęśliwych. A jednak są wciąż tysiące umiera z głodu, są gwałcone,
zmuszane do czynów przestępczych, porzucone, cierpiące nędze i
upodlenie, nie wspominając już o wsparciu ze strony rodziców jakiego
każde dziecko potrzebuje najbardziej.

Bibliografia:

1. Dworakowski M., Jak przeciwdziałać przemocy, (w:) Problemy

Opiekuńczo-Wychowawcze, 2000, nr 3;

2. Glass L., Toksyczni ludzie, Dom Wydawniczy „Rebis” Poznań 1997;
3. Jarosz E., Wysoka E., Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe

problemy i rozwiązania., Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa
2006;

4. Kaczara A., Przemoc w domu rodzinnym, (w:) Problemy Rodziny, 1997,

nr 1/2;

5. Mazur J., Przemoc w rodzinie. Teoria i rzeczywistość., Wydawnictwo

Akademickie „Żak”, Warszawa 2002;

6. Nowak A. /red./, Wybrane zjawiska powodujące zagrożenia społeczne.

Rozpoznanie i przeciwdziałanie., Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
2000;

7. Pikor K., Walc W., Przemoc wobec dzieci. Wybrane zagadnienia

teoretyczne i praktyczne., Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego,
Rzeszów 2002;

8. Popek L., Urbanowicz E., Zjawisko przemocy wobec dziecka w rodzinie,

(w:) Wychowanie na co Dzień, 1996, nr 4/5;

9. Pospiszyl I., Przemoc w rodzinie, wyd. WSiP, Warszawa 1994;
10.Pospiszyl I., Razem przeciw przemocy, Wydawnictwo Akademickie

„Żak”, Warszawa 1999;

11.Urban B., Stanik J. M. /red./, Resocjalizacja, tom 2, wyd. PWN,

Warszawa 2007;

12.Wojtyła K., Tygodnik Powszechny, nr 5, 1991.