RÓWNOWAGA W KONCEPCJI
MOTORYCZNOŚCI
CZŁOWIEKA WEDŁUG
WIESŁAWA OSIŃSKIEGO

Kędra Krzysztof
Adam Wandachowicz

JAN WIESŁAW OSIŃSKI



Wiesław Jan Osiński (ur. 13 grudnia 1948 r.
w Poznaniu) – polski specjalista teorii
wychowania fizycznego i antropomotoryki.



W 1972 r. ukończył studia w Wyższej Szkole
Wychowania Fizycznego w Poznaniu i w tym
samym roku rozpoczął pracę
jako nauczyciel akademicki.



Był członkiem Komitetu Nauk o Kulturze
Fizycznej PAN (trzy kadencje) oraz jest z
wyboru członkiem Komitetu Rehabilitacji,
Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN

SZCZEGÓLNIE ZNANE SĄ JEGO
BADANIA W ZAKRESIE:



oceny wpływu znaczenia treningu w
kształceniu różnych elementów sprawności
fizycznej,



morfologicznych i środowiskowych
uwarunkowań motoryczności człowieka,



roli aktywności fizycznej w rozwoju kondycji
fizycznej i stabilności posturalnej osób w
wieku starszym.

RÓWNOWAGA



Równowaga to umiejętnosć utrzymania
pozycji ciała w różnych zróżnicowanych
warunkach wykonywania różnorodnych
ruchów lub utrzymania pozycji statycznej. 
Rówmnowagę dzieliny na statyczna i
dynamiczną. Statyczna to taka w której
utrzymujemy pozycje ciała w miejscu -
postawa zasadnicza, stanie stanie jednonóż,
waga przodem, STANIE NA RĘKACH, stanie na
głowie itp. 

RÓWNOWAGA
DYNAMICZNA WYSTĘPUJE
W TRAKCIE WYKONYWANIA
RÓŻNORODNYCH
ĆWICZEŃ, GDZY CIAŁO
ZNAJDUJE SIĘ W RUCHU -
MARSZE, BIEGI, SKOKI,
RZUTY, WAHANIA,
ĆWICZENIA NA
PRZYŻĄDACH, ĆWICZENIA
WOLNE ITP. 



Nawet w czasie wykonywania ćwiczeń
równoważnych w miejscu(statycznych0 ciało
człowieka nie pozostaje nieruchome, chwieje
sie ono przez cały czas przy różnej
amplitudzie. Im doskonalsza jest funkcja
równowagi człowieka, tym szybciej następuje
powrót do równowagi po jej utracie, tym
mniejsza jest amplituda chwiania

ZMYSŁ



Równowaga jest jednym ze zmysłów człowieka
obok zmysłów- wzroku, słuchu węchu, smaku i
dotyku - spełnia ważne funkcje w życiu
codziennym. Równowaga człowieka jest złożoną
reakcją odruchów sterowanych przez centralny
system nerwowy. 

WARUNKI ZACHOWANIA
RÓWNOWAGI: 

Warunki zachowania równowagi: 
- zrównoważenie wszystkich sił
zewnętzrzynych. 
- suma momętów wszystkich sił 
- zachowana równowaga momentów sił 
- wielkosc powierzchni podstawy(podparcia) 
- Wysokość usytułowania ogólnego środka
cieżkości(OSC) 
- wielkość kąta równowagi lub stabilności 

ROZRÓŻNIAMY TRZY STANY
RÓWNOWAGI: CHWIEJNY, STAŁY I
OBOJĘTNY.



Rozróżniamy trzy stany równowagi:



chwiejny



stały



obojętny.

ZADANIEM UKŁADU RÓWNOWAGI
JEST: 



dostarczenie aktualnych danych o pozycji
ciała w przestrzeni, o kierunku i prędkości
jego ruchu



szybka, zapobiegająca upadkowi reakcja,
korygująca każde odchylenie środka ciężkości
ciała od pozycji równowagi w obrębie pola
podstawy; 



kontrola ruchu gałek ocznych w celu
utrzymania prawidłowego obrazu otaczającej
przestrzeni, podczas ruchu danej osoby, jej
otoczenia lub obu jednocześnie



układ równowagi przyjmuje bodźce z
otaczającego środowiska
poprzez receptory w narządzie
przedsionkowym, proprioreceptory oraz
narząd wzroku. Uzyskane informacje są
przekazywane i modulowane
przez ośrodkowy układ nerwowy.
Następnie impulsy nerwowe docierają
do narządów efektorowych, tzn. mięśni
tułowia i kończyn oraz gałek ocznych,
wywołując ich odruchowe reakcje
koordynujące postawę ciała. 



W złożonym systemie mechanizmów
odpowiedzialnych za kontrolę równowagi
można wyszczególnić dwa odrębne, jednak
uzależnione od siebie układy:



układ stabilizujący spojrzenie,



kład stabilizujący postawę,



Oba układy, stabilizujący spojrzenie i
stabilizujący postawę ciała, różnią się
źródłem informacji receptorowych, informacji
o reakcjach ruchowych różnych części ciała
oraz zaangażowaniem odmiennych szlaków
w ośrodkowym układzie nerwowym. 



Są przy tym ściśle od siebie uzależnione,
ponieważ stabilizacja spojrzenia nie jest
możliwa dopóki ciało i głowa wraz z gałkami
ocznymi także nie są stabilne. Natomiast
prawidłowe widzenie, które zależy od
stabilnego spojrzenia, jest jednym z
podstawowych zmysłów umożliwiających
kontrolę i stabilizację postawy. 

UKŁAD STABILIZUJĄCY
SPOJRZENIE



 składa się na niego kontrola kierunku i
ostrości widzenia podczas czynności
związanych z ruchami głowy i całego ciała.



W procesie stabilizacji spojrzenia bierze
udział szereg składowych, do których
zaliczamy odruch przedsionkowo-okoruchowy
mechanizmy dowolnego śledzenia, ruchy
gałek ocznych (skokowe ruchy gałek ocznych
o wysokiej częstotliwości) oraz odruch
fiksacyjny.



Kluczową funkcję w powstawaniu
odruchowych odpowiedzi okoruchowych i w
znacznej mierze posturalnych
pełni obwodowy narząd przedsionkowy. 

OBWODOWY NARZĄD
PRZEDSIONKOWY. 



Jest on błoniastą strukturą zlokalizowaną w
sąsiedztwie ślimaka, w piramidzie kości
skroniowej. Chroniony jest z zewnątrz przez
tkankę łączną i perylimfę, wewnątrz
wypełniony jest endolimfą. Obwodowy
narząd przedsionkowy składa się z dwóch
grup wyspecjalizowanych receptorów
czuciowych: 



trzech kanałów półkolistych – bocznego
(poziomego), tylnego i górnego, z których każdy
rozszerza się u końca, tworząc tzw. bańkę
zawierającą narząd osklepkowy, 



woreczka i łagiewki zawierających narządy
otolitowe.

UKŁAD STABILIZUJĄCY POSTAWĘ,



Utrzymuje ciało w równowadze w spoczynku
i w ruchu.

OCENY RÓWNOWAGI



Całościową ocenę sprawności układu
równowagi zapewnia badanie
posturograficzne. Spełnia te zadania dzięki
możliwości rejestracji i analizy reakcji oraz
strategii posturalnych, które stanowią
podstawę mechanizmów utrzymujących ciało
w równowadze.



Ocena odruchu przedsionkowo-
okoruchowego nie dostarcza więc
całościowego obrazu funkcjonowania układu
równowagi, na który poza czynnością
obwodowego i ośrodkowego narządu
przedsionkowego mają wpływ również inne
narządy receptorowe, szlaki przewodzące
bodźce oraz narządy efektorowe.



Kliniczna ocena neurologiczna sprawności
proprioreceptorów również jest ograniczona,
np. przez zastosowanie badania odruchu ze
ścięgna Achillesa lub odruchu rzepkowego.
Nie daje ona możliwości oceny odruchów z
mięśni tułowia, obręczy biodrowej czy mięśni
szyi, które określiłyby sprawność
proprioreceptorów biorących udział w kontroli
równowagi pozostałych segmentów ciała. 



Najprostszymi metodami oceny równowagi
posturalnej są klasyczne próby na sprawność
postawy i chodu. 



próba Romberga

:



Pacjent jest w pozycji stojącej ze złączonymi stopami.
Ręce opuszczone.



Lekarz musi być tak ustawiony, aby w razie potrzeby
mógł podtrzymać pacjenta.



Poprosić pacjenta, by zamknął oczy



próby Wodaka i Fishera



próba Babińskiego-Weila 



próba chodu w „gwiazdę”



próba Unterbergera



próba marszu w miejscu przy zamkniętych oczach



próba de Kleyna i Versteegha



próba „kołysania”



próba Barany’ego



próba wskazywania



Większość tych testów opiera się na
orientacyjnej ocenie stanu równowagi bez
konieczności korzystania ze specjalistycznej
aparatury. Jakkolwiek informacje te są bardzo
cenne i wnoszą do diagnostyki klinicznej
wiele danych, jednak nie dostarczają
wymiernych parametrów ilościowo i
jakościowo opisujących ruchomość ciała. 



W piśmiennictwie pojawiło się wiele sugestii
o możliwości wykorzystania testów
klinicznych do oceny równowagi 



stnieje jednak niewiele badań, które
selekcjonują testy spełniające warunki prób
przesiewowych w ocenie zaburzeń
równowagi.



Zaburzenia stanu równowagi ciała są

częstym zjawiskiem w codziennej aktywności

każdego człowieka



Ograniczona dostępność centrów

diagnostycznych powoduje, że pacjent jest

często niewłaściwie leczony, leczony z

opóźnieniem bądź bezzasadnie poddany

skomplikowanemu i drogiemu procesowi

diagnostycznemu. Z tego względu nie maleje

zainteresowanie i ciągłe wykorzystywanie w

diagnostyce otoneurologicznej prostych i

powtarzalnych prób oceniających równowagę

statyczną i dynamiczną, które charakteryzują

w sposób ilościowy zaburzenia równowagi. 

PRÓBY STATYCZNE I
PÓŁSTATYCZNE



 Pacjenci z zaburzeniami w obrębie
obwodowej części narządu przedsionkowego
często prezentują zaburzenia równowagi
podczas prób klinicznych, szczególnie w
okresie braku pełnej kompensacji
uszkodzenia. 



Aby je zróżnicować, stosuje się modyfikacje
prób statycznych, utrudniając je przez
redukcję bądź zaburzenie bodźców płynących
z narządu wzroku oraz z proprioreceptorów
kończyn dolnych.

KLINICZNY TEST ZALEŻNOŚCI
ZMYSŁOWYCH I RÓWNOWAGI



Jednym z takich zestawów jest test
opracowany przez Horak oraz Shumway-Cook
i Horak



Jest on odpowiednikiem testu organizacji
zmysłowej stosowanego w badaniu
posturografii dynamicznej



Składa się z sześciu prób statycznych, 



 trzy pierwsze wykonywane są podczas
spokojnego stania na twardej powierzchni



Przy oczach:



Otwartych



Zamkniętych



oraz po założeniu na głowę papierowej kuli z
zaznaczonymi poziomymi liniami imitującymi horyzont



Trzy kolejne próby są powtórzeniem
poprzednich w odniesieniu do bodźców
wzrokowych oraz przedsionkowych.



 pacjent stoi na miękkim piankowym
materacu



Podczas próby wykonywanej przy zamkniętych
oczach oceniana jest zdolność utrzymania
równowagi bez dopływu bodźców wzrokowych



Konflikt pomiędzy informacjami
dopływającymi z narządu wzroku i narządu
przedsionkowego wywoływany jest dzięki
zastosowaniu papierowej kuli, papierowego
lampionu japońskiego zakładanego
pacjentowi na głowę. Poziome bambusowe
pasma, stanowiące szkielet lampionu,
stwarzają złudzenie widzenia horyzontu