Równowaga w
koncepcji
motoryczności!

Kornelia Mączka
Alicja Błaszczyk



Zmysł równowagi - służy do orientacji usytuowania ciała
człowieka w przestrzeni oraz zachowania prawidłowej
postawy, a także zachowania równowagi statycznej i
kinetycznej w stosunku do otoczenia. Narząd
przedsionkowy w uchu wewnętrznym ma dominujące
znaczenie w złożonym układzie warunkującym
zachowanie równowagi.

Współdziała z nim narząd wzroku oraz proprioreceptory
czucia głębokiego w mięśniach, ścięgnach i stawach, a
także skórne eksteroreceptory, zwłaszcza dotyku i
ucisku. W zachowaniu równowagi statycznej główną
rolę odgrywa narząd otolitowy (łagiewka i woreczek), a
w zachowaniu równowagi kinetycznej układ kanałów
półkolistych

Równowaga!



Zmysł równowagi funkcjonuje całkowicie

w sferze nieświadomej, czego następstwem
są trudności w poznaniu jego działania, a także
w jego diagnozowaniu. Zdaniem paleontologów
postawa dwunożna uwolniła nam ręce,
umożliwiając operowanie narzędziami, a to
z kolei stymulowało rozwój mózgu poprzez
abstrakcyjne myślenie i praktyczne działanie.
Stymulowany dwunożnością błędnik
przyczynił się do rozwoju naszej świadomej
cywilizacji. Sprawność zmysłu równowagi jest

niezbędna dla orientacji, a także dla wytwarzania
antygrawitacyjnych odruchów posturalnych podczas
stania, chodu, biegu,

skoków oraz innych ewolucji. Nawet podczas
siedzenia i leżenia błędnik bywa pomocny.

Sprawność zmysłu
równowagi jest
niezbędna dla
orientacji i wytwarzania
antygrawitacyjnych
odruchów posturalnych
podczas stania
i chodzenia, a także
innych ewolucji
– biegu, skoków, tańca,
pływania i nurkowania.



Pojęcie sprawności fizycznej wiąże się nie tylko z funkcją aparatu
ruchu, ale z biologicznym działaniem całego organizmu. Podłożem
są określone predyspozycje i funkcje ustroju, ale po stronie
przejawów sprawność fizyczna wyraża się w określonych efektach
motorycznych, prawidłowościach budowy ciała,  a także osobniczej
aktywności fizycznej. Na sprawność fizyczną składa się nie tylko
zasób opanowanych ćw. ruchowych, ale i poziom wydolności
wszystkich narządów i układów, zdolności motoryczne (siłowe,
szybkościowe, wytrzymałościowe i koordynacyjne), a nawet pewne
elementy aktywnego stylu życia. Skuteczność działania
poszczególnych fizjologicznych funkcji organizmu, a w
szczególności sposób przetwarzania energii oraz zdolność
dostatecznego przystosowania do zmiennych warunków otoczenia,
mają więc tutaj pierwszoplanowe znaczenie. Ważny element
sprawności fizycznej stanowi również komponent kulturowy,
wyróżniający się w różnym osobniczym poziomie aktywności
ruchowej.

MOTORYCZNOŚĆ CZŁOWIEKA:
PODSTAWOWE POJĘCIA .

a



W 1968 r. komitet ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) po
rozpatrzeniu wielu wersji wybrał taka definicję sprawności fizycznej:
„Sprawność fizyczna to zdolność do efektywnego wykonania pracy
mięśniowej”.  
   
We współczesnych definicjach sprawności fizycznej podkreśla się, że jest to
właściwość, poprzez którą charakteryzujemy nie tylko poziom aktualnych
możliwości i zachowań ruchowych. Przede wszystkim konieczne jest
uwzględnienie strukturalnego i funkcjonalnego podłoża, a także cech
codziennej fizycznej aktywności danego osobnika. Elementy te stanowią
istotny komponent osobniczych zdolności do zdrowego, aktywnego i
twórczego życia. Tak pojęta właściwość jest zarówno efektem wyćwiczenia,
jak i wychowania oraz oddziaływania warunków życia w środowisku
zewnętrznym, które powodują przestrojenie wszystkich funkcji i czynności
organizmu, oraz czynników 
wynikających z osobniczego zaangażowania w fizyczną aktywność i
wrodzonych właściwości danego osobnika. 
 
 



Za wysoce sprawnego fizycznie uznamy takiego człowieka,  
który charakteryzuje się względnie dużym zasobem opanowanych ćwiczeń 
ruchowych, wysoką wydolnością układu krążenia, oddychania, wydzielania 
i termoregulacji, pewnymi prawidłowościami w budowie ciała oraz
afirmującym fizyczną aktywność stylem życia.  

SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA I JEJ ZNACZENIE DLA
PRZEJAWÓW MOTORYCZNOŚCI CZŁOWIEKA



Motoryczność człowieka, pod tym pojęciem rozumie się całokształt
ruchowych możliwości człowieka, zarówno w znaczeniu ilościowym jak i
jakościowym. Termin ten odnosi się do wszystkich form dotyczących
poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia ciała lub
jego poszczególnych części.

Istnieje nieskończenie wiele kombinacji ruchowych możliwych do
wykonania. Służą one np.: pracy, sportowi. Lokomocji, twórczości
artystycznej, itp. A zatem ruch jest nierozerwalnie związany z życiem
człowieka. Skuteczność każdego działania ruchowego zależy w dużej mierze
od poziomu rozwoju cech motorycznych, do których zalicza się: szybkość,
siłę, wytrzymałość oraz cechy jakościowe ruchu - zwinność, skoczność [moc]
i gibkość. Rozwój cech motorycznych i ich doskonalenie uzyskujemy przez
działanie.

Motoryczność zmienia się w ciągu ontogenezy, jest uboga w okresie
niemowlęcym, wzbogaca się w dzieciństwie, osiąga wysoki poziom i duży
stopień różnorodności w latach młodości. Zwykle stabilizuje się w
produkcyjnym okresie życia i podlega inwolucji w okresie starzenia się.
Zmiany te kształtują się dynamicznie przez cały okres wzrastania i są
zróżnicowane według swoistego programu genetycznego i oddziaływań
środowiska zewnętrznego, wpływu miejsca zamieszkania, warunków życia,
jakości zajęć W-F itp.

Rozwój motoryczny
człowieka



Najskuteczniejszą metodą postępowania w procesie kształtowania zdolności motorycznych
jest działanie zgodne z naturalnym rytmem i kierunkiem przemian rozwojowych. Działania
stymulacyjne będą tym efektywniejsze, gdy wyprzedzą pełnię rozwoju danej cechy i pobudzą
szereg funkcji i właściwości dopiero dojrzewających.

Motoryczność człowieka rozpatrywana jest zwykle z uwzględnieniem takich przejawów jak:

- RUCHLIWOŚĆ jest to skłonność człowieka do wyrażania stanów aktywności w częstych
aktach ruchowych lub wrażliwość na bodźce kinestetyczne powodujące reakcje ruchowe.
Stopień ruchliwości człowieka jest cechą indywidualną, najbardziej rozwiniętą w młodszym
wieku. Oceniana była pięcioma stopniami, od ograniczonej do bujnej.

- UZDOLNIENIA RUCHOWE - to zespół właściwości, dzięki którym człowiek może łatwo i szybko
uczyć się nowych i nieznanych form ruchu. Poziom ich zależy od takich cech osobowości jak
pamięć, wyobraźnia czy inteligencja.

- SPRAWNOŚĆ RUCHOWA - jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się stron
motoryczności człowieka. Sprawnym ruchowo nazywamy takiego osobnika, który umie
wszechstronnie władać swoim ciałem i ma duży zakres podstawowych nawyków ruchowych.
Przejawia się także w posiadaniu przez człowieka dużego zasobu umiejętności z różnych
dyscyplin sportu, umiejętności i nawyków o charakterze utylitarnym.

- SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA - jest to zespół cech osobniczych, których wyrazem jest funkcjonalna
wydolność organizmu. Sprawnym fizycznie nazywamy człowieka o prawidłowej budowie,
charakteryzującego się dużą wydolnością układów wewnętrznych, odpornego na działanie
niekorzystnych warunków bytowania, zdolnego do wszechstronnego angażowania swoich cech
motorycznych.

R. Przewęda podejmując się

kilkanaście lat temu klasyfikacji
różnych funkcjonujących koncepcji
teoretycznych i definicji
sprawności fizycznej, wyróżnił
najistotniejsze ich typy.

mechanistyczno-biologiczny, 
behawioralno-kulturowy, 
motoryczny, 
fizjologiczno-medyczny
(zdrowotny).

 



 

Według tej koncepcji miarą sprawności

fizycznej jest pewna koniunkcja
(złączenie) takich właściwości jak:
zdolności siłowe, szybkościowe,
wytrzymałościowe i koordynacyjne, tzw.
ogólna sprawność fizyczna, pojętej jako
pewna unormowana i uśredniona
wartość sumy rezultatów
poszczególnych prób ruchowych w
działaniach ruchowych ukierunkowanych
na osiągnięcia ruchowo-sportowe

Koncepcja  motoryczna.

Okres poniemowlęcy

(od 1do 3 roku życia)



W wiek poniemowlęcy wkracza
dziecko po przyswojeniu
spionizowanej postawy ciała,
opanowaniu podstawowych ruchów
lokomocyjnych i ruchów manualnych
oraz po pierwszych udanych próbach
nawiązania wzajemnego kontaktu z
otoczeniem. Te funkcje przede
wszystkim ulegają teraz
doskonaleniu. Pomagają w tym
zmiany w budowie ciała i układzie
nerwowym

Przebieg rozwoju
motorycznego



W tym okresie kręgosłup dziecka ma już

charakterystyczny kształt esowaty, lordoza
szyjna jest już zaokrąglona, kifoza ograniczona
do piersiowego odcinka kręgosłupa, a lordoza
lędźwiowa wyraźna na skutek przesunięcia
miednicy do przodu i cofnięcia klatki piersiowej
dla zachowania równowagi przy staniu na
ograniczonej płaszczyźnie stóp, które również
ulegają wysklepieniu. Równocześnie na słabe
powłoki brzuszne zaczyna działać ciężar
narządów jamy brzusznej , a to powoduje
pogłębienie lordozy lędźwiowej oraz
uwypuklenie brzucha i wysunięcie do przodu
miednicy .



Noworodek leżąc na brzuchu z trudem
obraca głowę na boki, na ogół nie mogąc
jej unieść. Unoszenie głowy w tej pozycji
występuje ok. 2 miesiąca. W 3-4 miesiącu
niemowlę unosi głowę i opiera się na
rękach, unosi też tułów, co umożliwia mu
rozglądanie się. Od tego położenia
przechodzi do pozycji na czworakach.

Zmiany w ruchach lokomocyjnych wiążą się
z etapami pionizacji postawy ciała. Etapy te
wyznaczone są na stepującymi przejawami:



Około 5 miesiąca dziecko może siedzieć
podtrzymywane, choć samo przejść do
siedzenia nie potrafi. Swobodnie siedzenie
kształtuję się między 7-9 miesiącem życia.
Stać może już wcześniej, ok. 6 miesiąca przy
podtrzymywaniu go przez dorosłego, jednak
umiejętność samodzielnego stania występuje
później: w 9 miesiącu z oparciem, w 10-12
bez oparcia. Pozycja stojąca różni się jednak
od pozycji dorosłego niepełnym wyprostem w
stawach biodrowych i kolanowych, szerokim
rozstawieniem nóg, chwiejnością i
trudnościami w utrzymaniu równowagi.



Z chwilą opanowania pozycji stojącej dziecko
rozpoczyna próby chodzenia na dwóch
nogach, początkowo bokiem, trzymając się
oparcia, z kolei przodem, przytrzymując się
przedmiotów jedną ręką, a później próbując
przechodzić miedzy przedmiotami. Postawa
dziecka podczas pierwszych prób chodu jest
taka jak podczas stania i odznacza się przede
wszystkim ugięciem w stawach biodrowych i
kolanowych. To decyduje o charakterze
ruchów lokomocyjnych w tym wieku, które są
czymś pośrednim między biegiem drobnymi
kroczkami a chodem szerokim.



W ciągu następnych 3- 4 lat życia dziecka, a
więc w wieku przedszkolnym, rozwój
motoryczny osiąga wyższe szczeble.
Opanowane ruchy i czynności ulegają
wyraźnemu udoskonaleniu, z nich dziecko
zaczyna konstruować nowe układy ruchów,
pojawiają się inne umiejętności, a pod koniec
okresu jest on w stanie łączyć niektóre ruchy
w czynności równoczesne. Dziecko
przedszkolne opanowuje swobodny chód i
bieg jako już różniące się sposoby poruszania
się, przy czym różnice biegu dziecka 3- 4
letniego i 6- 7 letniego są znaczne



Również wyraźne różnice zachodzą w tym
czasie w chwytach, rzutach, skokach, każda
z tych umiejętności może występować w
licznych szczegółowych odmianach. W
najbardziej opanowanych czynnościach
zaczynają pojawiać się właściwy rytm,
płynność, harmonia ruchu natomiast brak
jest jeszcze elastyczności, dokładności i
przewidywania. Harmonia ruchów
lokomocyjnych ujawnia się ok. . piątego
roku życia, który nazywany jest złotym
okresem lub okresem

RÓWNOWAGI

PRZEDSZKOLNEJ

.

Wiek przedszkolny



Rozwój motoryczny w wieku przedszkolnym wykazuje kilka
charakterystycznych momentów. Do najważniejszych zalicza się:
1. Dziecko w tym wieku przyswaja sobie kilka umiejętności ruchowych
jednocześnie w odróżnieniu od dzieci młodszych, u których rozwój jednej
podstawowej postaci ruchu następował po pełnym opanowaniu postaci
poprzedniej.
2. Znamiennym zjawiskiem w omawianym okresie jest biologiczna
potrzeba ruchu (nazywana często „głodem” ruchu), która doprowadza do
ogromnej ruchliwości dziecka, a w jej efekcie do wykonywania w ciągu
dnia znacznej pracy oraz do ruchów zbyt obszernych, „rozrzutnych”. Ta
nadruchliwość zwiększa działanie bodźców ruchowych, które stanowią
stymulator rozwojowy dla organizmu, oraz wzbogaca dziecko w
umiejętności doświadczenia motoryczne.
3. Mimo tak dużej potrzeby ruchu dziecko nie potrafi przystosować się
do czynności dorosłego (np. 3-kilometrowy monotonny spacer jest dla
dziecka zbyt męczący, podczas gdy biega po podwórku przemierza ono
bez zmęczenia drogę sześciokrotnie dłuższą). Istotną rolę pełni bowiem u
dziecka mechanizm samoregulacji wysiłku, który zapobiega przemęczeniu.

ROZWÓJ MOTORYCZNY W
WIEKU PRZEDSZKOLNYM



4. Z powyższym zjawiskiem wiąże się niska zdolność do koncentracji
na jednej czynności. Możliwość skupienia się tylko na krótko jest
przyczyną braku u dziecka wytrwałości w dążeniu do celi oraz
powoduje potrzebę częstszych zmian obiektów zainteresowania i
rodzaju zajęcia ruchowego.



5.Jednocześnie obserwuje się u dzieci w wieku przedszkolnym-
podobnie jak u dzieci młodszych- radość z udanych ruchów nowych,
przeżywanie sukcesu motorycznego. Radość z sukcesu stanowi
element tworzący pamięć ruchową i skłania dziecko do
wielokrotnego powtarzania czynności, która wówczas nie nuży. To
zjawisko sprzyja szybkiemu uczeniu się ruchów.



6.W kształtowaniu motoryczności dziecka przedszkolnego
zaczynają dominować wzorce społeczne czerpane z najbliższego
otoczenia (rodzina, koledzy z podwórka czy przedszkola).
Jednocześnie odgrywa coraz znaczniejszą rolę refleksja wiążąca się z
rozwojem umysłowym oraz zainteresowanie osiągnięciem
(współzawodnictwo), mające źródło w większej dojrzałości
społecznej. Momenty te zaznaczają się wyraźniej pod koniec tego
okresu.



7.U dzieci w wieku przedszkolnym można już stwierdzić
wysoką harmonię ruchu, płynność i poczucie rytmu. Z
cech motorycznych najszybciej rozwija się zwinność, a
najwolniej siła. Również wytrzymałość pozostaje na
bardzo niskim poziomie.



8.W motoryczności dzieci przedszkolnych zaznaczają
się dymorfizm płciowy, polegający na zrównoważeniu w
sprawnościach i zainteresowaniach ruchowych między
chłopcami i dziewczynkami. Przypuszcza się, że w tym
wieku zróżnicowania motoryczne dzieci obu płci są w
większym stopniu spowodowane wpływami środowiska
społecznego niż zmianami biologicznego rozwoju i
wynikają z obowiązującej u nas obyczajowości ( inny strój
u dziewcząt i chłopców, inne rodzaje zabaw
kształtujących zainteresowania itp.)

Wiek szkolny



Z motorycznością już przypominającą model człowieka dorosłego
wchodzi dziecko do szkoły. Przeszło ono dotychczas długi i bogaty w
osiągnięcia proces rozwoju ruchowego, ale również przed sobą ma
perspektywę dalszego wzbogacania motoryki: nabywania nowych
umiejętności ruchowych i doskonalenia ich form, kształtowania cech
motorycznych, rozszerzenia zainteresowań (sportem, modelarstwem,
graniem na różnych instrumentach, tańcem), opanowania stanów
emocjonalnych i optymalnego ich wykorzystania do zwiększenia efektów
czynności ruchowych itp.
Dziecko rozpoczynające naukę szkolną chłonie jeszcze w sposób
mało krytyczny wrażenia i pobudzenia płynące z coraz szerzej
otwierającego się przed nim świata. Zaznacza się to również w
motoryczności. Środowisko otaczające oddziałuje na organizm ciągłymi i
wielorakimi czynnikami wywołując natychmiastowe reakcje – przy czym z
reguły są to reakcje ruchowe. Toteż głównych rysem motoryki dziecka w
pierwszych dwóch latach pobytu w szkole jest jego ruchliwość, potrzeba
wyżycia się ruchowego, zaspokojenia wielkiego „głodu” ruchu, a także
wrażliwość na wpływy środowiska, utrudniająca dłuższą koncentrację na
jednej czynności.

ROZWÓJ MOTORYCZNY W
WIEKU SZKOLNYM



Poziom rozwoju motorycznego dzieci rozpoczynających naukę w
szkole przedstawia się następująco:
1. Dzieci szybko usprawniają ruchy manualne, przyswajają
umiejętności posługiwania się prostymi narzędziami technicznymi,
opanowują prace ręczne, uczą się także rysować, a nawet pisać.



2.Równie wyraźnie następuje doskonalenie ruchów
lokomocyjnych i sportowych. Bieg jest w pełni opanowany i
chętnie stosowany ze szczególną tendencją do ciągłej zmiany
kierunków tempa. Rzuty, choć ciągle niedoskonałe, różnicują się:
są wykonywane jednorącz, oburącz: z różną siłą i w rozmaity
sposób. Rozwijają się inne czynności (skoki, wspinania), przede
wszystkim te, które nie wymagają wysokiego stopnia antycypacji,
jak to się dzieje na przykład przy chwytach.



3.Dzieci po siódmym roku życia interesują się efektem
wykonywanych przez siebie czynności, rozumieją zadania ruchowe
i wykazują tendencję do uzyskiwania coraz lepszych rezultatów.
Doprowadza to do w pełni świadomego kierowania przebiegami
ruchowymi i pomaga w przyswojeniu nowych czynności



Po dwuletniej nauce, u dziecka w klasie III, obserwuje
się przystosowanie motoryczne do warunków szkolnych.
Wyraża się ono w opanowaniu świadomie sterowanych i
wymagających precyzji ruchów pisania, w zdolności do
większej koncentracji , której już tak bardzo nie
przeszkadza stan nad pobudzenia ruchowego ani nie
rozprasza każdy nowy bodziec, w pojawieniu się ruchów
oszczędniejszych, bardziej podporządkowanych celowi i
z mniejszą liczbą ruchów.
Przyczyny tych zmian tkwią na pewno przede wszystkim
w oddziaływaniu szkoły, dyscyplinującej i
poskramiającej żywiołowe reakcje ruchowe dzieci, ale
wiąże się również z dalszymi rozwojowymi przemianami
w obrębie motoryczności. Zbliża się bowiem okres
szczególny w rozwoju ruchowym dziecka,
charakteryzujący się swoistą doskonałością ruchową,
okres nazywany zresztą etapem dziecka doskonałego,
„pełni dzieciństwa” lub łatwej nauki ruchów. Jest to
okres trwający aż do pokwitaniowego skoku rozrostu.



Okres ten, osiągający swoją pełnię najczęściej w klasie V,
charakteryzuje się poniższymi przejawami:

Rozrzutność i mnogość ruchów, cechująca działania dziecka w

dotychczasowych etapach rozwoju motorycznego, zanika na rzecz
celowości i ekonomiczności przebiegów ruchowych. Ruchy są
świadomie kierowane, a całe postępowanie uporządkowane i
rozumne. Mimo opanowania rozrzutności ruchu, jego „głód” jest
ciągle znaczny i zaspokojenie wymaga wzmożonej aktywności. Jest
to aktywność wyższego rodzaju, prowadząca do sportu, gier i
takich działań, w których obowiązują określone reguły i przepisy.



Dzieci w tym okresie zadziwiają nieraz obserwatora

opanowaniem wielostronnych umiejętności ruchowych. Potrafią
doskonale pływać, skakać do wody i jeździć na łyżwach, robią
postępy w wielu innych dziedzinach motoryczności, sportowej (w
gimnastyce artystycznej, akrobatyce itp.), osiągają wysoki poziom
w pracach ręcznych, z powodzeniem próbują rzeźbić i malować,
uczą się na instrumentach muzycznych, wyrabiają właściwy sobie
charakter pisma.

Znamienne jest tutaj duże zróżnicowanie międzyosobnicze.

Dzieci zaniedbane, nie mające kontaktu z wieloma formami ruchu,
znacznie ustępują swoim poziomem motorycznym dzieciom
systematycznie ćwiczącym. Zauważa się to głównie na zajęciach
wychowania fizycznego i podczas zabaw podwórkowych.



W „pełni dzieciństwa” odnotowuje się wysoki poziom motorycznych, głównie
zwinności. Wzrasta także szybkość i moc. Wytrzymałość ustępuje poziomowi cech
pozostałych, jej rozwój rozpocznie się nieco później. Również dynamiczny
przyrost siły przypada raczej na koniec omawianego okresu, u chłopców
występuje od ok. dwunastego roku życia. Szybki przyrost cech motorycznych
wraz z harmonijną budową ciała decyduje o wysokiej sprawności fizycznej.

Jednocześnie u dzieci w tym wieku występuje największa łatwość w

opanowaniu nowych nawyków ruchowych, wynikająca ze sprawności
mechanizmów koordynacyjnych, a głównie ze zmniejszenia dotychczasowej
przewagi procesów pobudzenia nad hamowaniem w korze mózgowej. Te zjawiska
doprowadziły do wyróżnienia omawianego okresu jako optymalnego w całej
ontogenezie dla uczenia się ruchów.



Nauka ruchu odbywa się ciągle głównie przez naśladownictwo, lecz nie jest to

już bezrefleksyjne powtarzanie spostrzeżonego wzorca. Pojawia się
zainteresowanie szybkim opanowaniem nowego zadania ruchowego, które każe
stosować się do wskazań i uwag nauczyciela. Przyswojone w tym wieku ruchy
odznaczają się wysokim poziomem techniki, dobrym rytmem, płynnością,
dokładnością, poprawną strukturą fazową, właściwym przenoszeniem, harmonią i
elastycznością. Na dzieci poczynają teraz działać z wielką siła wzorce ruchowe,
czerpane nie z najbliższego otoczenia rodziny czy rówieśników, ale z wielkiego
świata sportu, teatru, kina, cyrku. Wzorce te decydują o zachowaniu się
ruchowym dzieci, o modach na podwórkowe zabawy i rodzaje zawodów
sportowych, a przez to wpływają na intensyfikację określonych czynników
rozwijających motoryczność. Na ten wiek często przypada wybór rodzaju sportu,
który się uprawia potem przez długie lata.



 



Wymienione znamiona przedpokwitaniowego okresu rozwoju motoryki, jak
też występujące równocześnie specyficzne właściwości somatyczne oraz
zgodność procesów wzrastania i różnicowania, upoważniają do twierdzenia,
że w tym wieku następuje jakby mobilizacja całego organizmu przed
burzliwym etapem skoku pokwitaniowego i dojrzewania płciowego. Taka
interpretacja zjawisk „pełni dzieciństwa” nakazuje w działaniu
pedagogicznym pomóc w tej mobilizacji sił. Pomoc w rozwoju powinna
polegać na wykorzystaniu pomyślnego okresu po to, by maksymalnie
usprawnić organizm, uzbroić go w nawyki ruchowe, wyposażyć w użyteczne
umiejętności, wzbudzić trwałe zainteresowanie własną motoryką, a przy
okazji zaspokoić w dostatecznym stopniu potrzeby ruchu dziecka.





Wieloletnie obserwacje wykazują, że dzieci uprawiające systematycznie
ćwiczenia ruchowe nie przechodzą w okresie skoku pokwitaniowego
większych zaburzeń i dysproporcji rozwojowych. By uniknąć gwałtownych
mutacji pokwitaniowych najlepiej jest rozpocząć uprawianie ćwiczeń
właśnie w etapie dziecka „doskonałego”, kiedy warunki do tego są
najbardziej sprzyjające. W czasie dojrzewania płciowego następuje bowiem
nieraz rezygnacja z ćwiczeń ruchowych przez osoby, u których nie zostały
wcześniej ugruntowane zainteresowania jakąś dziedziną sportu.
Szczególnie często takie przypadki obserwuje się u dziewcząt. Jest to
dodatkowy argument za propagowaniem ćwiczeń w fazie
przedpokwitaniowej.