AUTAKOIDY:

autos –

własny

i akos –

środek leczniczy

Związki endogenne wytwarzane
doraźnie przez komórki różnych
tkanek:



gdy procesy fizjologiczne osiągają

wartości graniczne

lub



gdy występują reakcje

patologiczne autakoidy wytwarzane
są w celu przywrócenia prawidłowej
czynności komórek lub obrony
przed szkodliwymi czynnikami

KLASYFIKACJA AUTAKOIDÓW

Aminy biogenne:



Histamina



Serotonina

Polipeptydy



Kininy osoczowe:
kalidyna i
bradykinina



Angiotensyna



Substancja P

Tlenek azotu

Autakoidy lipidowe:



Fosfolipaza A2



Kwas arachidonowy



Eikozanoidy:

tromboksan,

prostaglandyny,

leukotrieny,

izoprostany



Czynnik aktywujący

płytki (PAF)

Cytokiny:



TNF



Interleukiny

WSPÓLNĄ CECHĄ

AUTAKOIDÓW

JEST ICH UDZIAŁ W

PROCESACH

ZAPALNYCH !!!!!

HISTAMINA



Jest aminą biogenną pochodną imidazolu



Powstaje z aminokwasu histydyny przez jego

dekarboksylację



Najwięcej histaminy znajduje się w

skórze, płucach i błonie śluzowej nosa,

żołądka i jelit



Jest magazynowana w komórkach tucznych

(mastocytach) i bazofilach.



Histamina znajduje się w neuronach OUN,

komórkach naskórka, komórkach

chromafinopodobnych błony śluzowej

żołądka, komórkach szybko dzielących się

i ulegających regeneracji

HISTAMINA



Fizjologicznie w surowicy krwi znajduje
się niewielkie stężenie histaminy.



Stężenie autakoidu istotnie wzrasta w
czasie reakcji anafilaktycznej.

Wzrostowi stężenia histaminy towarzyszy:



Przyspieszenie czynności serca



Wzrost temperatury ciała



Spadek ciśnienia tętniczego



Skurcz mięśni gładkich oskrzeli i
przewodu pokarmowego



Zaczerwienienie, obrzęk i świąd skóry

HISTAMINA



Wywiera działanie receptorowe: H1, H2 i H3



Receptor H3 jest autoreceptorem hamującycm
uwalnianie histaminy



Pobudzenie receptorów H1 powoduje aktywację
cyklazy guanylowej i zwiększenie stężenia cGMP
w komórce efektorowej.



Pobudzenie receptorów H2 aktywuje cyklazę
adenylową i wzrost stężenia cAMP.



Pobudzenie receptorów H1 

skurcz mięśni gładkich

jelit i oskrzeli



Pobudzenie receptorów H2 

wzrost wydzielania

soku żołądkowego



Pobudzenie receptorów H1 i H2 

reakcja naczyniowa

HISTAMINA

AKTYWNOŚĆ BIOLOGICZNA:



Rozszerzenie naczyń krwionośnych (małe tętniczki, naczynia

włosowate, małe żyły) 

drastyczny spadek ciśnienia krwi



Zwiększona przepuszczalność naczyń 

obrzęk



Dodatnie działanie batmotropowe i ujemne działanie

dromotropowe,



Spadek ciśnienia krwi indukuje przyspieszenie czynności

serca i wzrost objętości wyrzutowej serca



Skurcz mięśni gładkich oskrzeli i jelit



Wzrost wydzielania soku żołądkowego



Drażnienie receptorów czuciowych 

ból i swędzenie



Indukcja uwalniania amin katecholowych z rdzenia nadnerczy



Autakoid 

reakcji alergicznych i anafilaktycznych.



Równoczesny wzrost syntezy i uwalniania innych autakoidów

(

prostaglandyn, leukotrienów, kalikreiny, kinin, serotoniny

)

SEROTONINA



Jest syntetyzowana z tryptofanu



Jest magazynowana w komórkach

enterochromafinowych przewodu pokarmowego,

płytkach krwi i OUN



Kurczy

naczynia trzewi, nerek, płuc, macicy,

łożyska



Rozszerza

naczynia skórne i mięśni poprzecznie

prążkowanych



Trójfazowy wpływ na ciśnienie krwi:

spadek 

odruchowe pobudzenie nerwu błędnego,

wzrost



wzrost objętości wyrzutowej serca i wzrost oporu

naczyniowego,

spadek



rozszerzenie naczyń

mięśni szkieletowych)



Wzrost

perystaltyki jelita cienkiego



Zahamowanie

perystaltyki żołądka i jelita grubego

SEROTONINA



Kurczy oskrzela u chorych na astmę !!!



Zmniejsza wydzielanie soku żołądkowego
indukowane histaminą lub acetylocholiną



Zwiększa wydzielanie śluzu żołądkowego



Pobudza czuciowe zakończenia nerwowe 

indukcja reakcji bólowej.



Indukuje uwalnianie A i NA



Bierze udział w procesach snu i czuwania

KININY OSOCZOWE: kalidyna i

bradykinina



Powstają z nieczynnych prekursorów
stanowiących frakcję alfa2globulin (kininogenów)
pod wpływem enzymów proteolitycznych, które
są aktywne w ognisku zapalnym



Działają lokalnie wywołując ból, rozszerzenie
naczyń i wzrost przepuszczalności naczyń



Nasilają biosyntezę prostaglandyn



Indukują uwalnianie histaminy



Indukują syntezę IL-1 i TNF

 cytokiny prozapalne



Aktywują osteoklasty i zwiększają resorbcję kości
towarzysząca przewlekłym stanom zapalnym

AUTAKOIDY LIPIDOWE



Autakoidy lipidowe powstają z kwasów tłuszczowych
uwalnianych z błon komórkowych przez fosfolipazy.



Fosfolipaza A2 uwalnia

kwas kwas arachidonowy i PAF

4 drogi przemian kwasu arachidonowego:

1.

Cyklooksygenacja

 prostaglandyny,

prostacykliny i tromboksan

2.

Lipooksydacja

 leukotrieny

3.

Reakcje katalizowane przez enzymy zawierajace
cytochrom P450

 EDHF (czynnik hiperpolaryzacyjny

ze śródbłonka naczyń  epoksygenazy

4.

Utlenianie kwasu arachidonowego przez wolne
rodniki powstajace z tlenu

 izoprostany

PROSTAGLANDYNY



Rozszerzenie naczyń krwionośnych 

zwolnienie

przepływu krwi i powstawanie obrzęku



Stymulacja uwalniania IL-1 (endogenny pirogen)



Stymulacja ośrodka termoregulacji

 gorączka



Obniżanie progu pobudliwości nocyceptorów dla

substancji bólowych np. bradykininy



Ułatwienie przewodzenia impulsu bólowego w

rdzeniu kręgowym i rdzeniu przedłużonym



Hamowanie wydzielanie soku żołądkowego,

stymulacja syntezy dwuwęglanów i śluzu,

pobudzenie perystaltyki



Regresja ciałka żółtego



Indukcja erytropoezy



Hamowanie agregacji płytek

LEUKOTRIENY

LTB4



działa chemotaktycznie; najsilniej na

neutrofile, znacznie słabiej na eozynofile



stymuluje uwalnianie enzymów

lizosomalnych oraz rodników nadtlenkowych

przez neutrofile



zwiększa przepuszczalność naczyń

Leukotrieny

cysteinylowe

(LTC4, LTD4, LTE4)



kurczą mięśnie gładkie dróg oddechowych



zwiększają nadreaktywność oskrzeli



stymulują wydzielanie śluzu przez komórki

kubkowe oskrzeli



zwiększają przepuszczalność naczyń



działają chemotaktycznie (

LTD4 swoisty

czynnik chemotaktyczny dla eozynofilów

)

EPOKSYGENAZY

Funkcja biologiczna



uwalnianie hormonu peptydowego



zmiany napięcia mięśniówki gładkiej
naczyń krwionośnych



rozszerzenie naczyń



transport jonów

(np. układy transportowe w

nerkach)



regulacja proliferacji komórek



udział w procesach zapalenia i hemostazie



udział w szlakach wewnątrzkomórkowej
sygnalizacji

IZOPROSTANY - „zepsute prostaglandyny”

Funkcje biologiczne izoprostanów:



indukcja mitogenezy w komórkach mięśni
gładkich naczyń krwionośnych



działanie naczynioskurczowe – na naczynia
krwionośne nerek



efekt natriuretyczny



modulowanie funkcji płytek krwi

PAF (czynnik aktywujący płytki)



Agregacja płytek krwi

Wzmożona synteza izoprostanów:



w chorobach mięśnia sercowego



choroba niedokrwienna,



zawał,



wady zastawkowe



miażdżyca – stężenie izoprostanów
koreluje dodatnio z czynnikami ryzyka



choroby wątroby

(marskość)



cukrzyca



choroby układu oddechowego

(astma,

sarkoidoza),



choroby tkanki łącznej

(toczeń

rumieniowaty układowy).