Autakoidy

Autakoidy

Autakoidy ( autokoidy)

Autakoidy ( autokoidy)



Są to substancje wytwarzane przez

Są to substancje wytwarzane przez

tkankę nerwową lub inne tkanki całego

tkankę nerwową lub inne tkanki całego

organizmu, które działają miejscowo,

organizmu, które działają miejscowo,

modulując aktywność mięśni gładkich,

modulując aktywność mięśni gładkich,

nerwów, płytek krwi i innych tkanek

nerwów, płytek krwi i innych tkanek



Niektóre autokaidy działają także jako

Niektóre autokaidy działają także jako

neuroprzekaźniki w ośrodkowym

neuroprzekaźniki w ośrodkowym

układzie nerwowym lub jelitowym

układzie nerwowym lub jelitowym

układzie nerwowym

układzie nerwowym



AUTOKAIDY:

AUTOKAIDY:

-

monoaminy :

monoaminy :

histamina i serotonina

histamina i serotonina

-

poch. kwasów tłuszczowych:

poch. kwasów tłuszczowych:

prostaglandyny i leukotrieny

prostaglandyny i leukotrieny

-

Aktywują specyficzne receptory błonowe w tkankach

Aktywują specyficzne receptory błonowe w tkankach

docelowych

docelowych

-

Ich efekty są zwykle ograniczone do tkanki , w której

Ich efekty są zwykle ograniczone do tkanki , w której

powstają

powstają

-

W warunkach patologicznych znaczne ilości

W warunkach patologicznych znaczne ilości

autokaidów mogą być uwolnione do krążenia

autokaidów mogą być uwolnione do krążenia

ogólnego ( guzy nowotworowe i wstrząs

ogólnego ( guzy nowotworowe i wstrząs

anafilaktyczny)

anafilaktyczny)

-

Większość autokaidów jest natychmiast

Większość autokaidów jest natychmiast

metabolizowana do nieaktywnych związków lub

metabolizowana do nieaktywnych związków lub

niektóre podlegają wychwytowi zwrotnemu

niektóre podlegają wychwytowi zwrotnemu

Histamina i jej leki

Histamina i jej leki

histaminowe

histaminowe

Biosynteza i uwalnianie histaminy

Biosynteza i uwalnianie histaminy



Histamina jest aminą biogenną wytwarzaną przede

Histamina jest aminą biogenną wytwarzaną przede

wszystkim przez:

wszystkim przez:

-

komórki tuczne i bazofile,

komórki tuczne i bazofile,

które są licznie w skórze,

które są licznie w skórze,

przewodzie pokarmowym i układzie oddechowym

przewodzie pokarmowym i układzie oddechowym

-

komórki parakrynne

komórki parakrynne

dna żołądka, gdzie stymuluje

dna żołądka, gdzie stymuluje

wydzielanie kwasu przez komórki okładzinowe

wydzielanie kwasu przez komórki okładzinowe



Pełni również funkcję neuroprzekaźnika w OUN

Pełni również funkcję neuroprzekaźnika w OUN



Histamina powstaje przez dekarboksylację

Histamina powstaje przez dekarboksylację

aminokwasu

aminokwasu

histydyny

histydyny



Magazynowana w ziarnistościach (pęcherzykach)

Magazynowana w ziarnistościach (pęcherzykach)

komórek tucznych i bazofilów aż do jej uwolnienia

komórek tucznych i bazofilów aż do jej uwolnienia



Połączenie immunoglobuliny E (IgE) z antygenem

Połączenie immunoglobuliny E (IgE) z antygenem

IgE powoduje rozpad komórek tucznych i

IgE powoduje rozpad komórek tucznych i

uwolnienie histaminy

uwolnienie histaminy

-

Kromoglikan sodowy

Kromoglikan sodowy

i leki o podobnym

i leki o podobnym

działaniu stosowane w chorobach układu

działaniu stosowane w chorobach układu

oddechowego

oddechowego

blokują

blokują

ten proces

ten proces



Degranulację komórek tucznych (mastosytów)

Degranulację komórek tucznych (mastosytów)

może być także wyzwolona przez bakterie i leki

może być także wyzwolona przez bakterie i leki

(np. morfina)

(np. morfina)

Receptory histaminowe i ich efekty

Receptory histaminowe i ich efekty

farmakologiczne

farmakologiczne



Receptory:

Receptory:



H1

H1



H2

H2



H3

H3



H4

H4



Typowe receptory sprzężone z

Typowe receptory sprzężone z

białkiem G

białkiem G

HISTAMINA

HISTAMINA



Przekaźnik pobudzający rec H

Przekaźnik pobudzający rec H

1

1

H

H

2

2

H

H

3

3

H

H

4

4

Mięśnie gładkie,
skóra i błony Śluzowe
Komórki śródbłonka

Komórki ściany żołądka
Mięsień sercowy

OUN

Komórki
krwiotwórcze

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE

EFEKTY FARMAKOLOGICZNE



RECEPTORY histaminowe H1 nalezą do grupy rec. Sprzężonych

RECEPTORY histaminowe H1 nalezą do grupy rec. Sprzężonych

z białkiem G, prowadzą do aktywacji kinazy białkowej

z białkiem G, prowadzą do aktywacji kinazy białkowej



W śródbłonku pobudza szlaki aktywizujące Ca2+ i syntezę NO

W śródbłonku pobudza szlaki aktywizujące Ca2+ i syntezę NO



H1i H2 –kurczy mięśnie głądkie oskrzeli i jelit ale powoduje

H1i H2 –kurczy mięśnie głądkie oskrzeli i jelit ale powoduje

rozkurcz innych w tym małych naczyń krwionośnych, pobudza

rozkurcz innych w tym małych naczyń krwionośnych, pobudza

wydzielanie kwasu żołądkowego, tworzenie obrzęków i

wydzielanie kwasu żołądkowego, tworzenie obrzęków i

pobudzenie zakończeń nerwów czuciowych

pobudzenie zakończeń nerwów czuciowych



H3 i H4- głównie OUN, autoreceptory, antagoniści zwiększają

H3 i H4- głównie OUN, autoreceptory, antagoniści zwiększają

czujność a agoniści senność, H4-są eozynofilach i neutrofilach

czujność a agoniści senność, H4-są eozynofilach i neutrofilach

zwiększając uwalnianie subst. Prozapalnych z tych komórek

zwiększając uwalnianie subst. Prozapalnych z tych komórek

Receptory H1

Receptory H1



Biorą udział w reakcjach alergicznych powodujących

Biorą udział w reakcjach alergicznych powodujących

skórne

skórne

odczyny zapalne, nieżyt nosa, zapalenie spojówek

odczyny zapalne, nieżyt nosa, zapalenie spojówek

i

i

inne

inne

formy alergii

formy alergii



Aktywacja rec.H1 w skórze i błonach śluzowych wywołuje rozkurcz

Aktywacja rec.H1 w skórze i błonach śluzowych wywołuje rozkurcz

i wzrost przepuszczalności naczyń oraz prowadzi do powstania

i wzrost przepuszczalności naczyń oraz prowadzi do powstania

rumienia ( ucieplenia i zaczerwienienia), przekrwienia, obrzęku i

rumienia ( ucieplenia i zaczerwienienia), przekrwienia, obrzęku i

zapalenia

zapalenia



Stymulacja rec.H1 na śluzowo-skórnych zakończeniach

Stymulacja rec.H1 na śluzowo-skórnych zakończeniach

nerwowych może wywołać świąd, a w płucach inicjuje odruch

nerwowych może wywołać świąd, a w płucach inicjuje odruch

kaszlowy

kaszlowy



Jeśli do krążenia uwalnia się wystarczająco dużo histaminy,

Jeśli do krążenia uwalnia się wystarczająco dużo histaminy,

całkowity opór naczyniowy i ciśnienie tętnicze spadają, co u

całkowity opór naczyniowy i ciśnienie tętnicze spadają, co u

niektórych osób może prowadzić do

niektórych osób może prowadzić do

wstrząsu anafilaktycznego

wstrząsu anafilaktycznego



Pobudzenie rec. Powoduje skurcz oskrzeli i większoścci mięśni

Pobudzenie rec. Powoduje skurcz oskrzeli i większoścci mięśni

gładkich p. pok

gładkich p. pok

Receptory H2

Receptory H2



Pobudzenie powoduje zwiększenie wydzielania

Pobudzenie powoduje zwiększenie wydzielania

kwasu solnego w żołądku

kwasu solnego w żołądku



Biorą również udział w

Biorą również udział w

reakcjach alergicznych

reakcjach alergicznych



Aktywacja rec H2 w sercu zwiększa jego

Aktywacja rec H2 w sercu zwiększa jego

kurczliwość i częstość akcji, ale sercowe efekty

kurczliwość i częstość akcji, ale sercowe efekty

działania histaminy w normalnych warunkach nie

działania histaminy w normalnych warunkach nie

są istotne

są istotne

Receptory H3

Receptory H3



Zlokalizowane w różnych tkankach na obwodzie i

Zlokalizowane w różnych tkankach na obwodzie i

na zakończeniach nerwowych

na zakończeniach nerwowych



Aktywacja tych presynaptycznych receptorów w

Aktywacja tych presynaptycznych receptorów w

mózgu hamuje uwalnianie histaminy i innych

mózgu hamuje uwalnianie histaminy i innych

neuroprzekaźników

neuroprzekaźników

Serotonina i leki

Serotonina i leki

serotoninowe

serotoninowe

Biosynteza i uwalnianie

Biosynteza i uwalnianie

serotoniny

serotoniny



Serotonina, inaczej 5-hydroksytryptamina (5-HT)

Serotonina, inaczej 5-hydroksytryptamina (5-HT)

to autakoid i neuroprzekaźnik wytwarzany

to autakoid i neuroprzekaźnik wytwarzany

głównie przez płytki krwi, komórki w jelitach i

głównie przez płytki krwi, komórki w jelitach i

neurony

neurony



Serotonina jest gromadzona i wydzielana w

Serotonina jest gromadzona i wydzielana w

pęcherzykach w obrębie komórki i wydzielana na

pęcherzykach w obrębie komórki i wydzielana na

drodze egzocytozy zależnej od wapnia

drodze egzocytozy zależnej od wapnia

Receptory serotoninowe i

Receptory serotoninowe i

ich efekty farmakologiczne

ich efekty farmakologiczne



Wyróżnia się cztery główne typy

Wyróżnia się cztery główne typy

receptorów

receptorów

serotoninowych

serotoninowych

od 5-HT1 do 5-HT4

od 5-HT1 do 5-HT4



Receptory 5-HT1 i 5-HT2 mają kilka podtypów

Receptory 5-HT1 i 5-HT2 mają kilka podtypów

oznaczonych literami (np. 5-HT1a i 5-HT1d)

oznaczonych literami (np. 5-HT1a i 5-HT1d)



Fizjologiczne efekty serotoniny w tkankach obwodowych:

Fizjologiczne efekty serotoniny w tkankach obwodowych:



Agregacja płytek krwi

Agregacja płytek krwi



Pobudzenie perystaltyki przewodu pokarmowego

Pobudzenie perystaltyki przewodu pokarmowego



Regulacja kurczliwości mięśni gładkich naczyń

Regulacja kurczliwości mięśni gładkich naczyń



Serotonina powoduje

Serotonina powoduje

skurcz naczyń krwionośnych

skurcz naczyń krwionośnych

większości łożysk naczyniowych i skurcz większości mięśni

większości łożysk naczyniowych i skurcz większości mięśni

gładkich

gładkich



W OUN bierze udział w regulacji nastroju, łaknienia, snu,

W OUN bierze udział w regulacji nastroju, łaknienia, snu,

przetwarzania emocji i bólu

przetwarzania emocji i bólu



Leki wpływające na działanie serotoniny dzielą się

Leki wpływające na działanie serotoniny dzielą się

na:

na:

-

Agonistów serotoninowych

Agonistów serotoninowych

-

Antagonistów serotoninowych

Antagonistów serotoninowych

-

Inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny

Inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny

Eikozanoidy i leki

Eikozanoidy i leki

eikozanoidowe

eikozanoidowe

Biosynteza i leki

Biosynteza i leki

eikozanoidów

eikozanoidów



Eikozanoidy wywodzą się z

Eikozanoidy wywodzą się z

kwasu arachidonowego

kwasu arachidonowego

i

i

innych 20-węglowych kw. tłuszczowych

innych 20-węglowych kw. tłuszczowych



Fosfolipaza A2

Fosfolipaza A2

, enzym aktywowany m.in. przez

, enzym aktywowany m.in. przez

uszkodzenie komórki

uszkodzenie komórki



Dwie główne grupy eikozanoidów to:

Dwie główne grupy eikozanoidów to:



Prostaglandyny

Prostaglandyny



Leukotrieny

Leukotrieny

-

Ich tworzenie rozpoczyna się reakcjami katalizowanymi przez

Ich tworzenie rozpoczyna się reakcjami katalizowanymi przez

cyklooksygenazę

cyklooksygenazę

i

i

5-lipooksygenazę

5-lipooksygenazę



Każdej prostaglandynie (PG) i każdemu leukotrienowi

Każdej prostaglandynie (PG) i każdemu leukotrienowi

przypisano literę i numeryczny indeks dolny (np. PGE2).

przypisano literę i numeryczny indeks dolny (np. PGE2).

Litera odnosi się do charakterystycznej struktury

Litera odnosi się do charakterystycznej struktury

pierścienia substancji, a cyfra indeksu wskazuje

pierścienia substancji, a cyfra indeksu wskazuje

liczbę

liczbę

wiązań podwójnych

wiązań podwójnych

w łańcuchu kwasu tłuszczowego

w łańcuchu kwasu tłuszczowego



Pierwsze wiązanie zlokalizowane przy szóstym

Pierwsze wiązanie zlokalizowane przy szóstym

węglu. Kwas arachidonowy znany jest jako

węglu. Kwas arachidonowy znany jest jako

kwas

kwas

tłuszczowy omega-6

tłuszczowy omega-6

(są to produkty końcowe

(są to produkty końcowe

eikozanoidów u osób stosujących typową dietę w

eikozanoidów u osób stosujących typową dietę w

krajach zachodnich)

krajach zachodnich)



Pierwsze podwójne wiązanie zlokalizowane przy

Pierwsze podwójne wiązanie zlokalizowane przy

trzecim węglu – kwas arachidonowy znany jest

trzecim węglu – kwas arachidonowy znany jest

jako

jako

kwas tłuszczowy omega – 3

kwas tłuszczowy omega – 3



Eikozanoidy wytwarzane z kwasów tłuszczowych

Eikozanoidy wytwarzane z kwasów tłuszczowych

omega-6 mają inne działanie niż te które

omega-6 mają inne działanie niż te które

wywodzą się z kwasów omega - 3

wywodzą się z kwasów omega - 3

Receptory eikozanoidowe i ich

Receptory eikozanoidowe i ich

efekty farmakologiczne

efekty farmakologiczne



Wszystkie eikozanoidy działają

Wszystkie eikozanoidy działają

krótko

krótko

i miejscowo

i miejscowo



Prostaglandyny

Prostaglandyny

– wykazują działanie na mięśnie

– wykazują działanie na mięśnie

gładkie , agregację płytek, przekaźnictwo nerwowe,

gładkie , agregację płytek, przekaźnictwo nerwowe,

wydzielanie gruczołowe i inne czynności biologiczne

wydzielanie gruczołowe i inne czynności biologiczne

przez aktywację specyficznych

przez aktywację specyficznych

receptorów

receptorów

prostanoidowych

prostanoidowych

w tkankach docelowych

w tkankach docelowych



Tromboksany

Tromboksany

– działają na mięśnie gładkie i

– działają na mięśnie gładkie i

agregację płytek krwi

agregację płytek krwi



Różne rodzaje tromboksanu i prostaglandyn mają

Różne rodzaje tromboksanu i prostaglandyn mają

różne działania fizjologiczne i często przeciwstawne

różne działania fizjologiczne i często przeciwstawne

np. tromboksan A2 nasila agregacje płytek,

np. tromboksan A2 nasila agregacje płytek,

prostacyklina (prostaglandyna I2) ją hamuje

prostacyklina (prostaglandyna I2) ją hamuje



Prostacyklina jest wydzielana głównie z komórek

Prostacyklina jest wydzielana głównie z komórek

nabłonka naczyń i w warunkach prawidłowych bierze

nabłonka naczyń i w warunkach prawidłowych bierze

udział w agregacji płytek

udział w agregacji płytek



TXA2, przeciwnie , jest wytwarzany i wydzielany tylko

TXA2, przeciwnie , jest wytwarzany i wydzielany tylko

po uszkodzeniu naczynia krwionośnego

po uszkodzeniu naczynia krwionośnego



PGE2 i PGI2 powodują rozkurcz naczyń w niektórych

PGE2 i PGI2 powodują rozkurcz naczyń w niektórych

łożyskach naczyniowych:

łożyskach naczyniowych:

-

Biorą udział w utrzymaniu przepływu krwi przez płuca

Biorą udział w utrzymaniu przepływu krwi przez płuca

-

Powodują rozkurcz naczyń w nerkach, regulują

Powodują rozkurcz naczyń w nerkach, regulują

przepływ krwi przez nerki i przesączania

przepływ krwi przez nerki i przesączania

kłębuszkowego

kłębuszkowego

-

Wiele prostaglandyn, w tym PGE2 stymulują

Wiele prostaglandyn, w tym PGE2 stymulują

skurcze

skurcze

macicy

macicy

i nasilają

i nasilają

motorykę przewodu

motorykę przewodu

pokarmowego

pokarmowego

-

Niektóre prostaglandyny mają również

Niektóre prostaglandyny mają również

działanie

działanie

cytoprotekcyjne na błonę śluzową p.pok

cytoprotekcyjne na błonę śluzową p.pok

Leukotrieny

Leukotrieny



Są wytwarzane głównie w komórkach zapalnych ,

Są wytwarzane głównie w komórkach zapalnych ,

takich jak komórki tuczne, granulocyty

takich jak komórki tuczne, granulocyty

kwasochłonne i zasadochłonne, obojętnochłonne,

kwasochłonne i zasadochłonne, obojętnochłonne,

marofagi

marofagi



Leukotrieny C4 i D4 są wydzielane w przypadku

Leukotrieny C4 i D4 są wydzielane w przypadku

astmy i reakcji anafilaktycznej , odgrywają ważną

astmy i reakcji anafilaktycznej , odgrywają ważną

rolę w chorobach przebiegających ze skurczem

rolę w chorobach przebiegających ze skurczem

oskrzeli

oskrzeli

Czynnik aktywujący płytki

Czynnik aktywujący płytki

(PAF)

(PAF)



Dla tworzenia się PAF potrzebna jest aktywacja

Dla tworzenia się PAF potrzebna jest aktywacja

fosfolipazy A2, np. przez trombinę, fibrynogen,

fosfolipazy A2, np. przez trombinę, fibrynogen,

jony wapnia

jony wapnia



PAF prowadzi do :

PAF prowadzi do :



Agregacji płytek krwi

Agregacji płytek krwi



Skurczu oskrzeli

Skurczu oskrzeli



Spadku ciśnienia krwi

Spadku ciśnienia krwi



Zwiększenia przepuszczalności naczyń

Zwiększenia przepuszczalności naczyń



Działanie następuje poprzez łączenie się z

Działanie następuje poprzez łączenie się z

receptorem błonowym

receptorem błonowym



Kwas arachidonowy – prekursor PAF

Kwas arachidonowy – prekursor PAF



Najistotniejszy jest udział PAF w procesach

Najistotniejszy jest udział PAF w procesach

hemostazy

hemostazy



Patofizjologicznie przyjmuje się jego udział w

Patofizjologicznie przyjmuje się jego udział w

powstawaniu skrzepów

powstawaniu skrzepów



Przez działanie kurczące na oskrzela i działanie

Przez działanie kurczące na oskrzela i działanie

chemotaktyczne przyczynia się do powstania

chemotaktyczne przyczynia się do powstania

astmy oskrzelowej

astmy oskrzelowej



Prawdopodobny jest jego udział w procesach

Prawdopodobny jest jego udział w procesach

zapalnych i alergicznych chorobach skóry

zapalnych i alergicznych chorobach skóry

Kininy

Kininy



Kininy (peptydy biologicznie aktywne) :

Kininy (peptydy biologicznie aktywne) :



Bradykinina

Bradykinina



Kalidyna

Kalidyna



Kininy powstają we krwi z a-globuliny

Kininy powstają we krwi z a-globuliny



Działanie:

Działanie:



Podwyższają pojemność minutową serca

Podwyższają pojemność minutową serca



Rozszerzają naczynia obwodowe i obniżają przez to

Rozszerzają naczynia obwodowe i obniżają przez to

ciśnienie krwi

ciśnienie krwi



Podnoszą przepuszczalność naczyń włosowatych i mogą

Podnoszą przepuszczalność naczyń włosowatych i mogą

prowadzić do obrzęków

prowadzić do obrzęków



Mają

Mają

silne

silne

działanie kurczące na oskrzela

działanie kurczące na oskrzela



Mogą zarówno kurczyć jak i rozkurczać mięśnie gładkie

Mogą zarówno kurczyć jak i rozkurczać mięśnie gładkie



Działanie polega na stymulowaniu receptorów

Działanie polega na stymulowaniu receptorów

bradykininowych B1 i B2

bradykininowych B1 i B2



Receptor B2 prawdopodobnie odpowiedzialny jest

Receptor B2 prawdopodobnie odpowiedzialny jest

za prawidłowy rozwój funkcjonalny nerek

za prawidłowy rozwój funkcjonalny nerek



Receptor B1 odgrywa istotną fizjologiczną rolę

Receptor B1 odgrywa istotną fizjologiczną rolę

przy inicjacji odpowiedzi zapalnej na chemiczne i

przy inicjacji odpowiedzi zapalnej na chemiczne i

termiczne bodźce

termiczne bodźce



Kininy mogą zatem jako mediatory pobudzenia

Kininy mogą zatem jako mediatory pobudzenia

rec. Bólu go wywołać, a przy miejscowych

rec. Bólu go wywołać, a przy miejscowych

procesach zapalnych współdziałać w powstawaniu

procesach zapalnych współdziałać w powstawaniu

charakterystycznych objawów ( wzmożony

charakterystycznych objawów ( wzmożony

przepływ krwi, tworzenie obrzęku i bólu)

przepływ krwi, tworzenie obrzęku i bólu)