Dr hab. med. Piotr Prowans prof. PUM

Dr hab. med. Piotr Prowans prof. PUM

Oddział Kliniczny Chirurgii Plastycznej

Oddział Kliniczny Chirurgii Plastycznej

Endokrynologicznej i Ogólnej

Endokrynologicznej i Ogólnej

Leczenie odleżyn

Leczenie odleżyn

w. 4

w. 4

Owrzodzenie uciskowe

Owrzodzenie uciskowe



1853 rok:

1853 rok:

Brown-Sequard - przyczyna odleżyn to

Brown-Sequard - przyczyna odleżyn to

ucisk

ucisk



1874 rok:

1874 rok:

Leyden - utrata czucia

Leyden - utrata czucia



1908 rok:

1908 rok:

Kuster – infekcja bakteryjna

Kuster – infekcja bakteryjna

Epidemiologia

Epidemiologia



Odleżyny występują u 3% - 4%

Odleżyny występują u 3% - 4%

hospitalizowanych

hospitalizowanych



U przewlekle chorych odleżyny występują

U przewlekle chorych odleżyny występują

w 45%

w 45%



U chorych z paraplegią odleżyny

U chorych z paraplegią odleżyny

występują u 5% - 8% w ciągu roku

występują u 5% - 8% w ciągu roku

Lokalizacja odleżyn

Lokalizacja odleżyn



Guz kulszowy 28%

Guz kulszowy 28%



Krętarz 19%

Krętarz 19%



Kość krzyżowa 17%

Kość krzyżowa 17%

________________________

________________________



Pięta 9%

Pięta 9%



Kostka boczna strzałki 5%

Kostka boczna strzałki 5%



Piszczel 5%

Piszczel 5%



Rzepka 5%

Rzepka 5%



Inne okolice 13%

Inne okolice 13%

Przyczyny powstania

Przyczyny powstania

odleżyn

odleżyn

Przewlekły ucisk

Przewlekły ucisk

Brak ruchu + zła pozycja, ciężki stan ogólny, złamania,

Brak ruchu + zła pozycja, ciężki stan ogólny, złamania,

upośledzenie umysłowe, zaawansowany wiek,

upośledzenie umysłowe, zaawansowany wiek,

zaburzenia czucia

zaburzenia czucia

Niedożywienie

Niedożywienie

hypoalbuminemia, niedobory witamin, wyniszczenie

hypoalbuminemia, niedobory witamin, wyniszczenie

powodowane chorobą

powodowane chorobą

Maceracja skóry

Maceracja skóry

nietrzymanie stolca i moczu

nietrzymanie stolca i moczu

Rozkład ciśnień

Rozkład ciśnień

kapilary tętnicze 32mmHg.

kapilary tętnicze 32mmHg.

kapilary łączące k. tętnicze z

kapilary łączące k. tętnicze z

k. żylnymi 20mm Hg.

k. żylnymi 20mm Hg.

kapilary żylne 12mm Hg.

kapilary żylne 12mm Hg.

100 – 150mm Hg = materac

100 – 150mm Hg = materac

Siły ścinające (zła pozycja)

Skala Norton – ocena ryzyka powstania

odleżyny

zagrożenie < 14 p.

Stan ogólny

Stan

psychiczny

aktywność

mobilność

Nie

trzymanie

Moczu i

stolca

P

dobry

Świadomy

Chodzenie

samodzielne

Pełna

Nie

występuje

4

Średni

Apatyczny

Chodzenia z

pomocą

Lekko

ograniczona

Sporadyczn

e

3

Ciężki

Zaburzenia

świadomości

Unieruchomie

nie w wózku

Bardzo

ograniczona

Częste

2

Bardzo

ciężki

Stupor

Unieruchomie

nie w łóżku

Unieruchomi

ony

Nasilone

1

Skala Waterlow

Skala Waterlow

Budowa

(waga/wzrost)

Stan skóry

Płeć, wiek

Inne czynniki

ryzyka

Średnia 0

> Średniej 1

Otyłość 2

Wychudzenie 3

Zdrowa

0

Bibułkowata

1

Sucha

1

Obrzęknięta

1

Wilgotna zimna

1

Przebarwiona

2

Uszkodzona,

plamista

3

Mężczyzna

1

Kobieta

2

14 – 49

1

50 – 64

2

65 – 74

3

75 – 80

4

> 80

5

Niedożywienie

tkanki:

Stan teminalny

5

Zawał serca

5

Choroby naczyń
obwodowych

5

Niedobory

neurologiczne:

Stwardnienie
rozsiane

,

Cukrzyca,

paraplegia,

Wypróżnianie

Zdolność

ruchowa

Apetyt

Uszkodzenia

mózgowo-
naczyniowe

4 -

6

Pełne

/cewnikowanie 0

Okresowe

nietrzymanie moczu

1

Nietrzymanie

stolca +

cewnikowanie

2

Nietrzymanie

stolca i moczu

3

Pełna

0

Niepokój

ruchowy 1

Apatyczny

2

Ograniczona

3

Wyciąg

chirurgiczny

4

Unieruchomienie

na wózku

5

Przeciętny

0

Słaby

1

Cewnik

żołądkowy do

płynów

2

Nie przyjmowanie

pokarmu doustne

3

Operacje / urazy

ortop. :

kręgosłupa

5

poniżej pasa

trwające >2h

5

Leki:

Sterydy, cytostatyki,

przeciwzapalne

4

Skala Waterlow

Skala Waterlow



0 – 10 małe ryzyko

0 – 10 małe ryzyko



11 – 14 średnie ryzyko

11 – 14 średnie ryzyko



15 – 19 wysokie ryzyko

15 – 19 wysokie ryzyko



> 20 bardzo wysokie ryzyko

> 20 bardzo wysokie ryzyko

Powstanie odleżyny

Powstanie odleżyny



Faza wczesna – ostra (do początkowej

Faza wczesna – ostra (do początkowej

martwicy tkanek jest odwracalna!!!)

martwicy tkanek jest odwracalna!!!)



Faza przewlekła – głębokie uszkodzenie

Faza przewlekła – głębokie uszkodzenie

tkanek z towarzyszącymi objawami

tkanek z towarzyszącymi objawami

ogólnymi

ogólnymi

Stadia kliniczne odleżyny

Stadia kliniczne odleżyny



1. przekrwienie: ucisk 30 min. ustępuje po 1 h

1. przekrwienie: ucisk 30 min. ustępuje po 1 h



2. niedokrwienie: ucisk 2h – 6h ustępuje do 36h

2. niedokrwienie: ucisk 2h – 6h ustępuje do 36h



3. martwica: ucisk > 6h nie ustępuje samoistnie

3. martwica: ucisk > 6h nie ustępuje samoistnie



4. owrzodzenie

4. owrzodzenie

Skale oceny głębokości odleżyny

Skala Yarkoniego i

Kirka

Skala Shea

National Pressure

Ulcer Advisory Panel

I - zaczerwienienie

skóry

I – zaczerwienienie /

ubytek naskórka

I – zaczerwienienie

skóry

II - ubytek naskórka i

skóry

II – ubytek skóry pełnej

grubości

II – pęcherz, ubytek

skóry niepełnej

grubości

III – widoczna tkanka

podskórna

III – ubytek tkanki

podskórnej do powięzi

III – ubytek skóry i

tkanki podskórnej do

powięzi

IV – widoczne mięśnie

IV – odsłonięcie kości

IV – ubytek

podpowięziwo,

uszkodzenie kości

V – widoczna kość

VI – połączenie ze

stawem

V – duża jama z małym

ujściem

Leczenie odleżyn =

Leczenie odleżyn =

profilaktyka

profilaktyka

Zachowawcze = chirurgiczne

Zachowawcze = chirurgiczne

Odżywienie:

Odżywienie:

białko 6g%, podaż 1,2 – 2 g/kg m.c.

białko 6g%, podaż 1,2 – 2 g/kg m.c.

Hb 12-14g%

Hb 12-14g%

mikroelementy Zn, Wit. C, elektrolity

mikroelementy Zn, Wit. C, elektrolity

mawodnienie

mawodnienie

Pozycja:

Pozycja:

zmiana pozycji co 2 godz.

zmiana pozycji co 2 godz.

chorzy siedzący co 15 min. 10s. po 2 godz. leżenie

chorzy siedzący co 15 min. 10s. po 2 godz. leżenie

siły ścinające!!

siły ścinające!!

materace pneumatyczne

materace pneumatyczne

codzienna kontrola i pielęgnacja skóry

codzienna kontrola i pielęgnacja skóry

!!!!

!!!!

Pielęgnacja skóry

Pielęgnacja skóry

wentylacja, cewnik pęcherzowy, pampers, kosmetyki

wentylacja, cewnik pęcherzowy, pampers, kosmetyki

Antybiotyki

Antybiotyki

??????????

??????????

Badania mikrobiologiczne

Badania mikrobiologiczne

Opracowanie odleżyny

Opracowanie odleżyny

osmotyczne, enzymatyczne, biologiczne,

osmotyczne, enzymatyczne, biologiczne,

chirurgiczne

chirurgiczne

Operacja

Operacja

pierwotne zszycie, przeszczep skóry, płaty tkankowe

pierwotne zszycie, przeszczep skóry, płaty tkankowe

Leczenie chirurgiczne - STRATEGIA

Leczenie chirurgiczne - STRATEGIA

Rokuje chodzenie

Rokuje chodzenie

brak nawrotów

brak nawrotów

Anatomia naczyń +

Anatomia naczyń +

Zakaz wykorzystania

Zakaz wykorzystania

płatów z mięśni !!!

płatów z mięśni !!!

P. skórno-powięziowe

P. skórno-powięziowe

Mikrochirurgia – płaty

Mikrochirurgia – płaty

wolne

wolne

Nie rokuje chodzenia

Nie rokuje chodzenia

nawrót odleżyny!!!

nawrót odleżyny!!!

Anatomia naczyń !!!

Anatomia naczyń !!!

Wykorzystanie mięśni

Wykorzystanie mięśni

nieczynnych okolic

nieczynnych okolic

P. skórno-powięziowe

P. skórno-powięziowe

mięśniowe

mięśniowe

Płaty uszypułowane

Płaty uszypułowane

Przewlekłe owrzodzenie może po 20 latach

Przewlekłe owrzodzenie może po 20 latach

doprowadzić do wrzodu Marjolina (0,5%)

doprowadzić do wrzodu Marjolina (0,5%)

–

–

rak kolczysto-komórkowy !!!!

rak kolczysto-komórkowy !!!!

Hist-pat!!!

Hist-pat!!!

Pielęgnacja po operacji

Pielęgnacja po operacji

Dren

Dren

do uzyskania drenażu < 10-15mml/dobę

do uzyskania drenażu < 10-15mml/dobę

Szwy

Szwy

Usuwać po 14-21 dniach

Usuwać po 14-21 dniach

Obciążanie

Obciążanie

Stopniowe obciążanie po 21 dniach (3 tyg.)

Stopniowe obciążanie po 21 dniach (3 tyg.)