Osobowość a spójność i

integracja zachowania

Główne tendencje we współczesnej

psychologii osobowości

●

Osobowość to

układ dyspozycji

–

cecha

–

czynnik

–

założenie znacznej międzysytuacyjnej i międzyczasowej

spójności zachowania

●

Osobowość jako

system mechanizmów

psychologicznych

–

skupienie na dynamicznej zmienności zachowania

–

potrzeby, wartości, normy

–

pojęcie Ja – Obraz samego siebie

–

Procesy kontroli i samoregulacji – człowiek jako byt

sprawczy

Obraz własnej osoby

●

Podstawowe źródło integracji zachowania

●

Podejście klasyczne:

obraz Ja jako całościowa reprezentacja fizycznych,

psychologicznych i społecznych właściwości

●

Podejście współczesne:

Ja jako przesłanka zachowania, Ja w działaniu

–

dynamiczna zmienność roboczych reprezentacji siebie

–

motywacyjne funkcje Ja

–

Ja w interakcji społecznej

–

wpływ Ja na przetwarzanie informacji

Fundamentalne pytanie:

Czy ludzkie zachowania są na tyle

spójne żeby mówić o stalej

strukturze osobowości?

SYTUACJONIZM

●

Tradycja behawioryzmu

–

zachowanie jako efekt działania konfiguracji bodźców

–

rola ubiegłych doświadczeń

●

Tradycja psychologii społecznej

–

rola złożonych konfiguracji czynników psychospołęcznych

w wyzwalaniu zachowania

–

znaczenie procesów konstruowania poznawczego

●

“Potęga sytuacji” – przykłady badań

–

badania Schwartza i Clore'a nad wpływem pogody na

zadowolenie z życia

–

badania Milgrama nad posłuszeństwem

–

kontekst a efektywność przekazu perswazyjnego

–

badania Ascha nad konformizmem

–

Skuteczność technik wpływu społecznego

PERSONALIZM

●

Człowiek posiada względnie ztałe i ogólne

właściwości, które przejawiają się w szerokim

spektrum zachowania

●

Zachowanie można przewidywać na podstawie

–

przeszłego zachowania

–

pomiarów natężenia posiadanych cech

●

Ale czy zachowanie cechuje się na tyle dużym

stopniem stałości?

Dwa sposoby postawienia pytania:

●

Jaki udział w wyjaśnianiu

wariancji

zachowania

mają czynniki osobowościowe a

jaki sytuacyjne? (analiza wariancji)

●

Na podstawie czego jesteśmy w stanie

przewidzieć zachowanie

?

Pojęcie spójności zachowania

1.

stabilność w czasie

, powtarzalność (stability,

consistency over time)

2.

międzysytuacyjna spójność zachowania

(cross-

situational consistency)

3.

zgodność zachowania z postawą

, normą,

wartością (attitude – behavior consistency)

4.

spójność poznawcza

(cognitive consistency)

Krytyka dyspozycjonizmu

●

Stanowisko Waltera Mischela

●

Wyniki badań nad związkiem postaw z zachowaniem

–

badania Newcomba nad wskażnikami ekstrawersji u

młodzieży trudnej

–

badania Harthorne'a i Maya nad uczciwością

–

Badania Searsa nad zależnościa emocjonalną

wykazywały:
słabe korelacje pomiędzy różnymi wśkaźnikami

behavioralnymi danej cechy osobowości (0,1 - 0,2)

słabe korelacje między kwestionariuszami służącymi

pomiarowi danej cechy osobowości a zachowaniem

(wskaźnikiem cechy) (0,2 – 0,3)

Wnioski z reanaliz Mischela

●

sytuacyjna specyficzność reagowania

●

ograniczona przewidywalność zachowania z pomiaru cech

●

pewne właściwości osobowości mogą być zależne od

zmiennych sytuacyjnych (np. zdolność do odraczania

gratyfikacji u dzieci a widoczność nagród)

...ale skąd to powszechne przekonanie o posiadaniu stałych

dyspozycji...

(bo z jednej strony obiektywnie silny wpływ sytuacji, z

drugiej powszechna skłonność do przeceniania wpływu

dyspozycji)

Naiwny dyspozycjonizm – przejawy

●

Spontaniczne używanie kategorii cechy do opisu

innych

●

Podstawowy błąd atrybucji

●

Przecenianie możliwości przewidywania zachowania

ludzi

●

Nadmierna pewność własnych sądów o dyspozycjach

tzw. Iluzja wywiadu

Naiwny dyspozycjonizm - przyczyny

●

Kulturowo ugruntowana koncepcja osoby jak bytu sprawczego i społecznie

przewidywalnego

–

odpowiedzialność jednostki za własne czyny (moralność, religia, prawo)

–

tendencja do traktowania spójności jako wartości pozytywnej

●

Człowiek jako figura na tle

–

rola czynników percepcyjnych – przyczyn zachowania szukamy w figurze a nie w

tle

–

asymetria perspektyw aktora i obserwatora

●

Łatwy dostęp do określonych narzędzi językowych i schematów

poznawczych

–

“język cech”

–

ukryte teorie osobowości

–

stereotypy społeczne

●

Zniekształcenia w rodzaju danych o osobie

–

tendencja do silnego efektu pierwszeństwa przy tworzeniu sądów o ludziach

–

ograniczony dostęp do zachowań innych ludzi

–

często podstawą wiedzy o innych jest to co mówią o sobie a nie jak się

zachowują

–

Dostosowywanie się ludzi do naszych oczekiwań

Próby rozwiązania problemu

niezadowalającej spójności zachowania

1. spójność zachowania a nomotetyczne i i diograficzne

podejścia do osobowości (Bem i Allen)

spójność zachowania istnieje ale dotyczy tylko niektórych cech

2. personalna spójność zachowania jako meta-cecha

osobowości: pragmatycy versus pryncypialiści (Snyder)

spójność jest wałaściwością osobowości i od tego jaki kto jest

zależy na ile spójne jest zachowanie

3. czynnik metodologiczny – predykcja pojedynczego

zachowania czy wzorca zachowań (miara zagragowana;

Epstein)

związek cechy z zachowaniem silniejszy gdy badamy całą

gamę zachowań a nie pojedyncze zachowanie