Osobowość - wykład 7

 1.Podstawowe pytanie dotyczące zmiany

● dlaczego osobowość miałaby być  stała albo zmienna?

● jakiego rodzaju zmiany dokonują  się w osobowości? co oznacza zmiana? Czy to coś  radykalnego? → arbitralne

● czy ludzie mogą decydować  się na zmianę? → Możemy, ale stopień może być ograniczony

● w jaki sposób ludzie opisują  próby dokonywania zmian?

↓

Mikrobiografie - często nacisk na aspekt emocjonalny: emocje pozytywne- nie ma powodu do zmiany . Zmiana doprowadza do nowego spojrzenia na siebie. Ludzie wskazują, że stali się  nowym człowiekiem- nowa tożsamość 

2.Zmiana a rozwój

Jak wcześnie można określić  stałe charakterystyki osobowości?

• Badania podłużne temperamentu (Caspi i Silva, 1995)

• Kiedy osobowość jest w pełni rozwinięta?

  • 30 rok życia ważny → między 20-30 nieduża zmiana

  • według niektórych po 50r.ż.

3. Osobowość –niezmienna?

• „Charakter 30-latka jest jak sztywna konstrukcja, która nigdy się nie zmieni” (James, 1890).

• Dane empiryczne za stałością  osobowości:

  • stabilność wartości średnich (badania poprzeczne i longitudinalne - Costa i McCrae, 1992)

  • stabilność różnic indywidualnych - przeciętne korelacje test-retest - 0,64

→ Czynniki odpowiedzialne za stałość osobowości               

a)Czynniki środowiskowe –  environtype

b)Czynniki genetyczne

c) Interakcja osoba-środowisko (Roberts i in., 2003)

• przyciąganie- aktywny wybór niszy

• wybór- zewnętrzny, nie własny

• wywoływanie- tendencja do prowokowania zachowań innych

• manipulowanie- aktywne kształtowanie środowiska

• wycofanie -wyjście ze środowiska

• przejrzystość tożsamości- im bardziej klarowna tożsamość, tym większa spójność os.

• odpływ z wyspy os. niedopasowanych do środowiska małej wyspy

→ Zmiana w obrębie 5 czynników

• sumienność → kobiety > mężczyźni;  zmienia się powoli, ale tez po 30 r.ż. rośnie z wiekiem

• ugodowość → kobiety >mężczyźni;  też rośnie z wiekiem; do 30 r.ż. minimalny przyrost

• neurotyzm →  kobiety >mężczyźni; mężczyźni - niewielka zmiana stałości do 40 r.ż. kobiety - spadek wyraźny

• otwartość → mężczyźni >kobiety ;  spada, u kobiet mniejszy spadek

• ekstrawersja → kobiety >mężczyźni; u kobiet spada, u mężczyzn nieznaczna zmiana

4. Czynniki odpowiedzialne za zmianę

• Kontyngencja wzmocnień  (role społeczne)

• Wgląd w swoje zachowania

• Obserwowanie innych

• Oczekiwania i wymagania związane z rolą

• Czynniki genetyczne

  • Viken,1994 badanie bliźniąt fińskich (badano ekstrawersje i neurotyzm)

 

 → ewolucyjne ramy do ujęcia stałości i zmiany

a) stałość pojawi się na kilku poziomach:

      ● powstałe ewolucyjnie mechanizmy psychologiczne

• różnice indywidualne (walka/ucieczka)

• dobre strategie rozwiązywania problemów adaptacyjnych

b)źródła zmiany osobowości

• zmiana mechanizmów- najbardziej dramatyczna

• rozwój osobowości- ukierunkowanie na jakiś typ problemów

• zmiana problemów adaptacyjnych

• zmiana strategii rozwiązywania strategii adaptacyjnych

 

5. Pomiar zmiany osobowości

• rozwój badań longitudinalych i metod wielozmiennowych

• problem narzędzi pomiarowych- oszacowanie rzetelności

• plan badań: dobór próby, dobór zmiennych i dobór okazji do pomiaru

• problemu z oszacowaniem stabilności osobowości

→ czy osobowość się zmienia?

odpowiedź na pytanie zależy od poziomu analizy:

• -poziom I – cechy osobowości; zmiany stosunkowo niewielkie

• -poziom II- osobiste dążenia; znaczące zmiany w ciągu życia; też po 30r.ż.

• -poziom III- narracyjne ujęcie życia zmiana w rozwoju; najbardziej intensywna zmiana , jest dynamiczna

6. Krystalizowanie się niezadowolenia

a) propozycje procesu, który mógłby być odpowiedzialny za zmianę- krystalizowanie się niezadowolenia

• zaangażowanie jest utrzymywane (stabilność) dzięki kombinacji atrybucji selektywnej uwagi i mechanizmów obronnych

• zaangażowanie się zmienia , kiedy dotychczas odizolowane aspekty związku są ze sobą wiązane

Kluczowe znaczenie ma jakieś  zadanie- wokół niego układa pełny obraz szczególna wersja wglądu

→ przykład zmiany osobowości

a)dane świadczące o istnieniu krystalizowanie się niezadowolenia:

• rola zdarzenia inicjującego

• mechanizmy po dokonaniu się zmiany

b) krystalizowanie się niezadowolenia i zmiana osobowości 

● zmiana w dużym stopniu nieodwracalna

● badanie nad ruchami religijnymi → ktoś, kto opuszcza grupę, religię to postrzega ją jako straszną  okropną itp. → mocno przesadzone informacje od byłych członków

● małżeństwo zgodne i po rozwodzie → różna interpretacja sytuacji poznania się i małżeństwa 

7. Zaburzenia osobowości

a) Czym są zaburzenia osobowości?

• Oś II (DSM IV)

• „Trwały wzorzec wewnętrznego doświadczenia i zachowania, który znacząco odbiega od oczekiwań wynikających z kultury danej osoby, jest sztywny i dominujący oraz  pojawia się wcześnie w wieku dojrzewania i nie ulega zmianom.”

b) Dwa ujęcia

• Kategorialne:

  • DSM IV-TR: 7 do 9 symptomów, ok. 5 powinno być spełnionych. Duża heterogeniczność,  rozkład ciągły

• Cechowe (dimensional):

  • Zaburzenia osobowości to skrajne postaci normalnego funkcjonowania osobowości

8.Osobowość normalna i zaburzona

• Odziedziczalność zaburzeń  os jest nieznana.

• Dlaczego os normalna i zaburzona są powiązane?                                                                     ↓

Być może dlatego, że mają  wspólne podłoże genetyczne. Jong i Livesley oszacowali korelacje genetyczną między miarami osobowości i zaburzeń (od 0,54 do 0,81) 

→ 4-czynnikowy model psychopatii (Neumann, Hare, 2003)

aspekt interpersonalny i uczuciowy 

→ sugestie zmian w DSM (Farmer, 2000)

• potrzeba teoretyczna podstaw dla każdego z zaburzeniami os.

• ponowne rozpatrzenie przedziałów na osi I i II

• rozważyć kwestię zmiany kategorii na wymiary

• rozważyć zmianę metod pomiaru

• rozważyć zmianę skupień na bardziej adekwatny system hierarchiczny

• nie zmieniać DSM tak często