Problemy pielęgnacyjne

pacjentów ze schorzeniami

narządu ruchu

Mgr Anna Gawor

Osteoporoza

Jest układową chorobą szkieletu

charakteryzującą się niską masą kostną i

zaburzoną jej mikroarchitekturą co prowadzi

do zwiększonej łamliwości kości, a w

konsekwencji do wzrostu ryzyka

złamań. Zwłaszcza złamania bliższej nasady

kości udowej są przyczyną ograniczenia

sprawności, inwalidztwa lub zupełnego

unieruchomienia i zwiększonej śmiertelności

ludzi starych.

Około 54% kobiet w wieku pomenopauzalnym

ma osteopenię, a 30% - osteoporozę.

mechanizm

Kość ulega stałej przebudowie, z

udziałem

osteoblastów

oraz

osteoklastów

, które

ją resorbują.

Na komórki kostne działają:

parathormon (PTH),

kalcytonina, hormony płciowe, Vit. D3,

hormon wzrostu, hormony tarczycy

Nie mniej istotne jest miejscowe działanie

czynników humoralnych:

insulinopodobnego

czynnika wzrostu (lGF-1) oraz prostaglandyn

Osteoblasty odtwarzają potencjalnie tę samą ilość i

rodzaj tkanki kostnej, która została zresorbowania

przez osteoklasty.

W okresie wzrostu i konsolidacji kości (do

ok. 25 30 r.ż.) przeważa funkcja

osteoblastów, lata pomiędzy 30 a 40 r.ż. to

okres równowagi, a powyżej 40 r.ż. przeważa

resorpcja

Od 5 dekady życia masa kostna zmniejsza się u

obu płci o 0,3 - 0,5% rocznie. W osteoporozie

roczny ubytek może przekraczać 3% masy

kostnej.

Czynniki ryzyka

osteoporozy dzielimy na

niemodyfikowalne:

wiek,

płeć żeńska,

rasa kaukaska,

osteoporoza u matki,

wątła budowa ciała

Czynniki ryzyka

podlegające kontroli:

niedobór hormonów płciowych i wczesna menopauza,

bezdzietność lub wiele ciąż i długi okres laktacji,

czynniki środowiskowe: niska podaż wapnia < 800 mg/dobę,

ograniczona ekspozycja na słońce, dowóz Vit D < 800 lU, mało

aktywny tryb życia, stosowanie używek (tytoń, alkohol, kawa),

niedożywienie,

leki: kortykoterapia> 6 miesięcy i > 6 mg prednisonu/ dobę,

heparyna> 6 miesięcy, leki przeciwdrgawkowe, zawierające glin,

długotrwałe unieruchomienie,

choroby predysponujące: zespoły złego wchłaniania,

przewlekłe choroby wątroby i dróg żółciowych, nadczynność

tarczycy, przytarczyc i nadnerczy, cukrzyca typu I, schorzenia

nerek z utratą wapnia i fosforanów, szpiczak mnogi, chłoniaki,

białaczka szpikowa, reumatoidalne zapalenie stawów (rzs).

Objawy osteoporozy

•

Wielomiejscowe, dzienne bóle kręgosłupa;

• Pogłębienie kifozy piersiowej z pochyleniem głowy ku

przodowi (wdowi garb);

• Zwiększenie lordozy lędźwiowej i szyjnej;

• Zwiększone napięcie i bolesność uciskowa mięśni

przykręgosłupowych i międzyżebrowych;

• Bolesność uciskowa wyrostków kolczystych i

stawowych odcinka piersiowo lędźwiowego;

• Bóle towarzyszące złamaniom kompresyjnym

kręgów;

• Osłabienie mięśni pośladkowych i brzucha;

• Ograniczenie ruchomości klatki piersiowej i oparcie

łuków żebrowych na talerzach kości biodrowej;

Diagnostyka

Najlepszą metodą diagnostyczną jest

pomiar

gęstości masy kostnej (BMD) za pomocą

podwójnej absorpcjometrii rentgenowskiej

lub ilościowej tomografii komputerowej

Wynik obejmuje zawartość minerałów (BMC

wyrażoną w g), gęstość masy kostnej (BMD, w

g/cm2) oraz ocenę ubytku masy kostnej w postaci

ilości odchyleń standardowych różniących BMD

badanej osoby od wartości szczytowej masy

kostnej osób zdrowych w wieku 30-35 lat.

Zapobieganie

Czynnego zapobiegania wymagają osoby z

osteopenią i co najmniej jednym czynnikiem

ryzyka.

Polega ono na eliminacji modyfikowalnych

czynników ryzyka, podaży wapnia 1200 -

1500 mg oraz Vit D3 400 - 800 lU dziennie,

zwiększeniu aktywności fizycznej oraz

stosowaniu farmakoterapii, u kobiet poniżej

65 r.ż. hormonalnej terapii zastępczej lub

alendronianu (5 mg/d).

Leczenie

•

eliminowanie czynników ryzyka;

• kinezyterapia;

• leki pobudzające tworzenie kości

(fluorek sodu, Vit D3, sterydy

anaboliczne);

• leki hamujące resorpcję (estrogeny,

kalcytonina, bifosfoniany

Reumatoidalne zapalenie stawów

(rzs)

Jest to przewlekła choroba układowa, w

której stanem zapalnym objęte zostają

stawy i struktury okołostawowe oraz

mogą pojawić się pozastawowe objawy

narządowe, wyzwolone stanem zapalnym

naczyń.

Należy do chorób

autoimmunologicznych.

rzs

rozpoczyna się od małych stawów

międzypaliczkowych bliższych i śródręczno-

paliczkowych rąk, śródstopno paliczkowych i

międzypaliczkowych stóp oraz nadgarstków.

Zmiany w postaci obrzęku, sztywności

zwłaszcza porannej, bolesności są

symetryczne, z czasem obejmują stawy duże:

barkowe, łokciowe, kolanowe.

W ścięgnach i pod skórą wyprostnej

powierzchni stawów mogą pojawić się guzki

reumatoidalne.

Diagnostyka

Badania dodatkowe laboratoryjne

(nieswoiste wykładniki stanu zapalnego: białko C-

reaktywne, wzrost OB, niedokrwistość; obecność

czynnika reumatoidalnego w odczynie

lateksowym lub Waalera - Rosego; obecność

przeciwciał przeciwjądrowych)

Badania radiologiczne

dłoni, ewentualnie stóp i

stawów objętych chorobą z typowymi cechami:

osteoporozą okołostawową, nadżerkami,

geodami.

Deformacje stawów dłoni

Reumatoidalne zapalenie

stawów - obraz RTG dłoni

RZS - obraz RTG dłoni - zmiany

zaawansowane

Fazy kliniczne rzs

Wydolność czynnościową w przebiegu rzs określa się

kwalifikując chorego do kolejnych stopni

Stopień I

- pełna wydolność z możliwością wykonywania

codziennych zajęć bez przeszkody.

Stopień II

wydolność wystarczająca do wykonywania zwykłych

czynności pomimo przeszkody z powodu bólu lub ograniczonej

ruchomości jednego lub kilku stawów.

Stopień III

wydolność wystarczająca do wykonywania tylko

niektórych podstawowych czynności życia codziennego

ewentualnie za pomocą odpowiednich urządzeń, niemożność

przygotowania posiłku ani wychodzenia bez asysty.

Stopień IV

unieruchomienie w łóżku lub na wózku z niemożnością

samoobsługi, niezbędna jest pomoc innej osoby przy ubieraniu,

odżywianiu, toalecie, poruszaniu się na wózku.

Leczenie

reumatoidalnego

zapalenia stawów

powinno być procesem

złożonym

z leczenia

farmakologicznego połączonego z leczeniem

operacyjnym, kinezyterapią, fizykoterapią i

psychoterapią. W momencie rozpoznania

należy poinformować pacjenta o

postępującym charakterze choroby i że

leczenie może ten proces tylko spowolnić, a

nie uleczyć. Należy ułatwic pacjentowi

zmianę pracy i wyuczenie nowego zawodu, a

w przypadku zmian bardziej

zaawansowanych – przejście na rentę.

W zależności od początkowych objawów

wyróżnia się postać łagodną i agresywną

RZS

postac łagodna

– występuje u 50-60%

chorych, sztywność poranna trwa do 1 h,

obrzęknięte są pojedyncze stawy, nie

pojawiaja się

guzki

reumatoidalne

, OB i CRP

są mniejsze niz 1,5-krotna wartość

prawidłowa; zaczynamy leczenie od

NLPZ

, a

potem wprowadzamy

leki modyfikujące

proces zapalny

postac agresywna

– występuje u 40-50%

chorych, zajęte są liczne stawy, pojawiają się

guzki

reumatoidalne

, OB i CRP oraz

są

znacznie podwyższone; należy wcześnie

włączyć

leki modyfikujące proces zapalny

Leki:

chlorodina

– lek z wyboru we wczesny okresie

choroby o łagodnym przebiegu, 1 x 250 mg przed

snem,

sulfasalazyna

– lek z wyboru we wczesnym okresie

choroby o łagodnym przebiegu; dawka rosnąca 0,5-3

g/24 h przez kilka miesięcy; należy dodatkowo

podawać kwas foliowy,

metotreksat

– w przypadkach o ciężkim przebiegu

lub agresywnym początku; dawka 1 x 7,5 mg/tydzień,

zawsze w ten sam dzień tygodnia, przez kilkanaście

miesięcy; należy dodatkowo podawać kwas foliowy,

związki złota

– dawka 1 x 20-50 mg i.m./tydzień do

dawki 1,5g, nastepnie co dwa, a potem 4 tygodnie,

azatiopryna

- w przypadkach o ciężkim przebiegu, dawka

2-2,5 mg/kg m.c./24 h, nawet przez kilka lat,

cyklofosfamid

– w przypadku choroby o dużej aktywności,

dawka1-3 mg/kg m.c./24 h p.o.lub 100-200 mg/24 h i.v.,

cyklosporyna

– w przypadkach o ciężkim przebiegu,

dawka 2,5-5 mg/kg m.c./24 h

glikokortykosteroidy

– w początkowym okresie

stosowania leków modyfikujących, prednizon w dawce 7,5-

12,5 mg/24 h p.o. w godzinach rannych, starając się

stosować go jak najkrócej,

leflunomid

– podobnie do metotreksatu,

“

leki biologiczne”

– etanercept, infliksimab, adalimumab;

gdy leki modyfikujące proces zapalny nie są skuteczne,

leki dodatkowe

–

preparaty żelaza, kwas foliowy, leki

przeciwgrzybicze (zapobiegawczo w

leczeniu glikokortykosteroidami i

lekami immunosupresyjnymi.

inne

Fizykoterapia

– ciepłolecznictwo,

krioterapia, elektrolecznictwo,

magnetoterapia, jonoforeza, masaże.

Dodatkowe formy leczenia

–

zabiegi operacyjne, psychoterapia.

3.Choroba zwyrodnieniowa układu

kostno-stawowego (artroza)

W chorobie tej dochodzi do niszczenia i

ubytku chrząstek stawowych oraz

nieprawidłowego przerostu (hipertrofii) tkanki

kostnej w okolicy okołostawowej.

Określa się to jako zmiany zwyrodnieniowe

(degeneracyjne) i zniekształcające stawy.

Konsekwencją choroby jest zniekształcenie

powierzchni stawowych. Zmiany

zwyrodnieniowo-zniekształcające stawów

pojawiają się z wiekiem u wszystkich ludzi,

ale nie wszyscy wymagają z tego powodu

leczenia

O chorobie zwyrodnieniowej

mówi się wówczas,

jeżeli omawiane zmiany stawów są przyczyną

ograniczenia sprawności ruchowej i dają

dolegliwości bólowe. Chorobę zwyrodnieniową

układu kostno-stawowego rozpoznać można u

kilkunastu procent ludzi. Choroba zwyrodnieniowa

może dotyczyć wszystkich stawów, jednak

najczęściej w związku z pionową postawą ciała

dotknięte nią są stawy najbardziej obciążone, tzn.

stawy kręgosłupa, stawy biodrowe (choroba

zwyrodnieniowo-zniekształcająca stawów

biodrowych) i kolanowe. Często dotyczy również

stawów ramiennych, łokciowych,

międzypaliczkowych dalszych palców rąk i stawów

skokowych.

Rozpoznanie choroby

ustala się na podstawie informacji

uzyskanych od pacjenta (dokładnym

wywiadzie), badaniu klinicznym i

zdjęciach radiologicznych kości w

określonych projekcjach.

Choroba zwyrodnieniowo-

zniekształcająca stawów

biodrowych (koksartroza)

Koksartroza (z łacińskiego

coxarthrosis) polega na stopniowej

destrukcji chrząstki stawowej, która

traci swoje właściwości amortyzujące i

zmniejszające tarcie powierzchni

stawowych kości. W rezultacie

powstają nierówności na

powierzchniach stawowych, a na ich

brzegach pojawiają się wyrośla kostne.

Choroba zwyrodnieniowo-

zniekształcająca stawów

biodrowych (koksartroza)

Stopniowo dochodzi do ograniczania

ruchomości stawu biodrowego i

ograniczenia możliwości chodzenia.

Ból występuje nie tylko podczas

poruszania się, ale również w czasie

spoczynku (nierzadko też w nocy).

Przebieg choroby

Choroba trwa zwykle wiele lat, a objawy

narastają stopniowo z różną szybkością.

Choroba może dotyczyć jednego lub obu

stawów biodrowych. Jeżeli chory w

przeszłości nie przechodził żadnej

choroby stawu biodrowego, ani nie

doznał urazu tego biodra, a mimo to

rozwinęły się zmiany zwyrodnieniowo-

zniekształcające - mówi się o koksartrozie

pierwotnej.

Przyczyny

Przyczyny jej powstania nie są dokładnie

poznane. Istniejące hipotezy dotyczące

etiologii (powstawania) koksartrozy

pierwotnej podkreślają znaczenie zmiany

składu chemicznego i właściwości

fizycznych płynu stawowego, które

powodują upośledzenia odżywiania

chrząstki stawowej i zwiększenie tarcia

powierzchni stawowych, zaburzenia

ukrwienia stawu, mikrourazy prowadzące do

złamań beleczek kostnych w warstwie

podchrzęstnej głowy kości udowej i panewki

stawu biodrowego.

Przyczyny

Czasami ewidentną przyczyną koksartrozy jest przebyty

uraz, bądź choroba stawu biodrowego. Nazywa się to

koksartrozą wtórną. Może się ona rozwinąć na tle wrodzonej

dysplazji (niedorozwoju) stawów biodrowych (koksartroza

dysplastyczna), przebytej w dzieciństwie choroby Perthesa,

młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej, zapalenia

stawu biodrowego, urazowego zwichnięcia stawu

biodrowego, złamania głowy lub szyjki kości udowej,

złamania panewki stawu biodrowego, jałowej, idiopatycznej

(o nieznanej przyczynie) martwicy głowy kości udowej

dorosłych i wielu innych chorób i urazów biodra.

Koksartroza wtórna występuje znacznie rzadziej niż

koksartroza pierwotna. Rozpoznanie choroby opiera się na

dokładnie zebranym wywiadzie od chorego, badaniu

klinicznym chorego i zdjęciach radiologicznych stawów

biodrowych.

Edukacja

Programy edukacji pacjentów powinny zawierać

następujące elementy:

Podstawowe informacje dotyczące choroby.

Metody radzenia sobie.

Rozsądne oszczędzanie stawów i energii.

Wyjaśnienie metod leczenia bólu.

Korzyści i szkody mogące wynikać ze stosowania leków otc.

Ćwiczenia.

Relaksacja.

Psychologiczne aspekty choroby.

Zalecenia dietetyczne.

Metody stosowania ciepła/zimna.

Odczucia, emocje, myśli pacjenta, jego

zachowanie i reakcja rodziny mogą wpływać

nie tylko na doznania bólowe lecz także na

przebieg choroby. Edukacja zatem powinna

prowadzić do nauki zdrowych zachowań:

właściwego odżywiania, unikania zbędnych

przeciążeń stawów, ćwiczeń i relaksacji. Wielu

autorów przedstawia dobre, wczesne i odległe

wyniki właściwie prowadzonej edukacji.

Autorzy podkreślają, że zmniejszenie stopnia

natężenia bólu o 20% poprzez zastosowanie

programów edukacyjnych powoduje

zmniejszenie częstości wizyt u lekarza aż o

40%.

Terapia poznawcza i

behawioralna

Jej celem jest modyfikowanie sposobu myślenia i

zachowania w taki sposób, aby umożliwić

pacjentowi radzenie sobie z bólem.

W badaniach porównawczych przeprowadzonych

w dwóch grupach chorych, w których stosowano

albo terapię poznawczo-behawioralną lub

standardowe leczenie stwierdzono, że w pierwszej

grupie stopień natężenia bólu był niższy,

podobnie jak poziom lęku i depresji. Nie było

jednak różnic w ilości zażywanych leków i innych

zachowań bólowych. Obserwowano również

wzrost aktywności fizycznej i zmniejszenie stopnia

inwalidztwa

Dieta

Zmniejszenie produkcji eikosanoidów z kwasu

arachidonowego można uzyskać poprzez

zastosowanie przeciwutleniaczy np. witamin

E, C i A, również metali takich jak: selen,

miedź, cynk oraz zawierających żelazo

metaloproteaz. Podobne, korzystne działanie

przypisywane jest spożywaniu olei rybnych

zawierających nienasycone kwasy

tłuszczowe, co powoduje zmniejszenie

sztywności porannej i podwyższenie progu

bólu stawów.

Ważne znaczenie ma również

profilaktyka i zmniejszenie

otyłości

Jeżeli BMI jest większy od 30 to powinien

zostać wdrożony program leczniczy

obniżenia masy ciała.

siarczan glukozoaminy zastosowanej w

dawce 1500 mg na dobę, stymuluje

produkcję macierzy chrząstki stawowej i

zapobiega uszkodzeniu przez czynniki

chemiczne, a efekt terapeutyczny

uwidacznia się po kilku tygodniach od

rozpoczęcia leczenia.

LECZENIE

FARMAKOLOGICZNE

Farmakoterapia bólu przewlekłego w

narządzie ruchu powinna być

stosowana łącznie z metodami

niefarmakologicznymi: odpowiednią

dietą, edukacją, kinezyterapią i

terapią poznawczo-behawioralną .

Farmakoterapia

Zasady leczenia farmakologicznego bólu

przewlekłego są bardzo podobne do tych,

które zaleca WHO dla chorych na nowotwór.

Trójstopniowa drabina analgetyczna

uwzględnia stosowanie początkowo

nieopioidowych analgetyków, a w

przypadku braku ich skuteczności dodaje się

„słaby" opioid i na trzecim szczeblu

wycofuje się słaby opioid i w jego miejsce

wprowadza się lek opioidowy o silnym

działaniu. W razie potrzeby na każdym

szczeblu można dodatkowo zastosować tak

zwane leki adiuwantowe.

Paracetamol

(acetaminofen)

Paracetamol (acetaminofen), ze względu na niewielkie ryzyko

działań niepożądanych jest lekiem pierwszego wyboru u chorych z

bólem o umiarkowanym natężeniu spowodowanym chorobą

zwyrodnieniową stawów. Nie posiada działania przeciwzapalnego,

ale jego siła działania przeciwbólowego, jeżeli podawany jest w

dawkach po 1 g 4 razy na dobę, porównywana jest do ibuprofenu

podawanego w dawkach 1,2 g lub 2,4 g na dobę.

Długo stosowany może powodować uszkodzenie nerek, podobne

do tego, które wywoływała fenacetyna. Wysokie, toksyczne dawki

powodują ciężką niewydolność wątroby i ostrożnie należy

stosować paracetamol u pacjentów z potencjalnym ryzykiem

uszkodzenia wątroby i w każdym przypadku, przy dłuższym

stosowaniu wskazana jest kontrola testów wydolności wątroby i

nerek. Jeżeli ból ma większy stopień natężenia, np. w okresach

zaostrzeń choroby, powinien być stosowany łącznie z

niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym i „słabym" opioidem:

tramadolem, kodeiną lub dihydrokodeiną

Niesteroidowe leki przeciwzapalne

Niesteroiowe leki przeciwzapalne są najczęściej stosowanymi

preparatami w leczeniu ostrego i przewlekłego bólu w

narządzie ruchu, w tym także w bólach spowodowanych

przerzutami nowotworów do kości, ale ich działanie

analgetyczne, podobnie jak paracetamolu, cechuje

występowanie tzw. efektu pułapowego (przekroczenie

określonej dawki nie nasila działania analgetycznego, lecz

zwiększa ryzyko objawów niepożądanych). Przewlekłe

stosowanie NLPZ powoduje powikłania ze strony przewodu

pokarmowego, zaburzenia psychiczne, zaburzenia krzepnięcia

oraz zmniejszenie przepływu nerkowego, co może być

przyczyną niewydolności nerek, szczególnie wtedy, gdy chory

przyjmuje leki moczopędne. Łączne podawanie NLPZ i

inhibitorów pompy protonowej, antagonistów receptora H2 czy

leków obniżających kwaśność soku żołądkowego nieznacznie

tylko zmniejsza ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego i

nie ma wpływu na częstość występowania innych powikłań.

Ryzyko wystąpienia groźnych powikłań ze strony przewodu

pokarmowego charakteryzuje się dużą zmiennością osobniczą.

Na wzrost ryzyka powikłań

mają wpływ:

–

pozytywny wywiad w kierunku choroby

wrzodowej żołądka lub dwunastnicy,

–

wiek powyżej 60 lat,

–

przyjmowanie doustnych leków

steroidowych,

–

przyjmowanie doustnych leków

przeciwzakrzepowych,

–

towarzysząca niewydolność nerek, krążenia i

wątroby,

–

palenie tytoniu.

NLPZ zmniejszają natężenie bólu, poprawiają funkcję

stawów i zwiększają aktywność fizyczną u pacjentów z

chorobą zwyrodnieniową stawów, jednak nie ma dowodów

na to, że wpływają korzystnie na przebieg procesu

zwyrodnieniowego. Dotychczas wprowadzono do leczenia

ponad 20 leków z różnych grup chemicznych, posiadających

właściwości działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego.

Ze względu na powinowactwo do poszczególnych form

cyklooksygenazy, leki te dzieli się na klasyczne,

preferencyjne i wybiórcze inhibitory COX-2

(cyklooksygenazy typu II).

Cechą tzw. klasycznych NLPZ (aspiryna, ibuprofen,

ketoprofen, metamizol) jest hamowanie zarówno COX-1, jak

i COX-2. Dlatego też w ostatnich latach, w celu zmniejszenia

częstości występowania objawów niepożądanych,

związanych z zahamowaniem COX-1, wprowadzono do

leczenia tzw. preferencyjne inhibitory COX-2.

Opioidy

Opioidy, a w szczególności te o znacznej sile

działania, mogą być zastosowane u chorych

z bólem przewlekłym w narządzie ruchu,

wtedy gdy nieskuteczne jest skojarzone,

dotychczas stosowane leczenie

farmakologiczne i niefarmakologiczne.

Zastosowanie opioidów w leczeniu

nienowotworowego bólu przewlekłego budzi

kontrowersje, chociaż ryzyko wystąpienia

uzależnienia jest prawdopodobnie niewielkie

Kodeina

Kodeina

jest zaliczana do „słabych"

opioidów. Maksymalna bezpieczna

dawka dobowa wynosi 600 mg.

Jednym z podstawowych problemów

u chorych leczonych kodeiną są

zaparcia i dlatego nie jest polecana w

długotrwałym leczeniu przewlekłego

bólu w narządzie ruchu.

Tramadol

Tramadol jest agonistą receptorów

opioidowych, ale również aktywizuje

zstępujący układ antynocyceptywny poprzez

zahamowanie zwrotnego wychwytu

noradrenaliny i serotoniny (ok. 60% działania

analgetycznego). Maksymalna dawka dobowa

wynosi 600 mg. Dwukierunkowy mechanizm

działania tramadolu sprawia, że przy

porównywalnym z kodeiną efekcie

analgetycznym częstość występowania

zaparć jest znacznie mniejsza.

Wdrożenie leczenia silnym opioidem w

przewlekłym bólu nienowotworowym

powinno być zainicjowane przez specjalistyczny

ośrodek leczenia bólu i przy zachowaniu

następujących zasad:

–

jeżeli z wywiadu wynika skłonność chorego do

nadużywania leków, to przewlekłe stosowanie

opioidów jest względnie przeciwwskazane,

–

tylko jeden lekarz powinien być

odpowiedzialny za leczenie i przepisywanie

recept,

–

przepisywane dawki powinny być stosowane

w regularnych odstępach czasu, a celem

leczenia jest co najmniej częściowe

zmniejszenie bólu,

Kortykosteroidy

Kortykosteroidy (metyloprednizolon lub

betametazon) można wstrzykiwać

dostawowo u pacjentów z chorobą

zwyrodnieniową stawów w okresie

zaostrzenia, odczynu zapalnego stawu i

znacznego nasilenia bólu. Najczęściej

stosuje się mieszaninę 1% lidokainy i 40

mg octanu metyloprednizolonu, lub 2

mg betametazonu. Wstrzyknięcia można

dokonać tylko raz na 2-3 miesiące.

Kwas hialuronowy i sól sodowa

kwasu hialuronowego

Komórki błony maziowej produkują płyn stawowy o

bardzo dużej lepkości zawierający substancje o

dużej masie cząsteczkowej takie jak kwas

hialuronowy i lubricina, które zmniejszają tarcie i

ułatwiają poślizg. Suplementacja, poprzez

wstrzyknięcia dostawowe (staw kolanowy)

naturalnego lub syntetycznego kwasu

hialuronowego.

Postaci dostępne do wstrzyknięć dostawowych:

Kwas hialuronowy: 5 zastrzyków po 2 ml podawane

przez kolejne 5 tygodni.

Hialuronian sodu: 3 zastrzyki po 2 ml podawane 1 x

w tygodniu.

Kinezyterapia

W ostatnich latach zmieniło się

podejście do roli ćwiczeń fizycznych

u chorych cierpiących z powodu

przewlekłego bólu i

niepełnosprawności spowodowanej

schorzeniami narządu ruchu

Zalecenia dotyczące ochrony przed dalszym

uszkodzeniem struktur stawowych i

programu ćwiczeń

Zalecane ćwiczenia:

Dobieraj tylko ćwiczenia o niewielkim obciążeniu.

Należy przygotować mięśnie do bardziej

aktywnych ćwiczeń.

Głównym komponentem ćwiczeń jest zachowanie

gibkości i zakresu ruchomości stawów.

Zmniejsz obciążenie stawu (np. zmniejszenie wagi

ciała, próbuj obciążenia stawu na miękkim podłożu

lub w odciążeniu na rowerze lub w basenie).

Wybierz obuwie o sprężystej i miękkiej podeszwie.

Dobrać· odpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne w

celu uzyskania kolekcji biomechanicznej stawów

kolanowych i skokowych.

Należy unikać:

Nadmiernej ruchomości stawów

(chodzenie po schodach, bieganie,

stanie na jednej nodze, noszenie

ciężarów o wadze przekraczającej 10%

masy ciała).

Przysiadów i nadmiernego zgięcia

kolan.

Podwiązek gumowych umieszczanych

na udzie.

Ćwiczenia gibkości

powinny być stosowane bardzo delikatnie, 3-

10 razy każde z nich, codziennie, a

szczególnie przed podjęciem codziennej

aktywności.

Osoba, która nie ćwiczyła regularnie przez

jakiś czas lub skarży się na nasilenie bólu,

sztywności i osłabienia siły mięśniowej

powinna powoli rozszerzać czas ćwiczeń do

15 minut w ciągu dnia.

Po osiągnięciu dobrego wyniku z

zastosowanymi rutynowo ćwiczeniami można

wdrożyć ćwiczenia z niewielkim obciążeniem

wzmacniające siłę mięśniową.

LECZENIE FIZYKALNE

Zabiegi fizykalne w schorzeniach

narządu ruchu mają na celu

zmniejszenie upośledzenia

fizycznego i poprawę funkcji. Mogą

również powodować zmniejszenie

bólu, stosowane samodzielnie lub też

w połączeniu z innymi metodami

leczenia, np. z ćwiczeniami

fizycznymi.

Termoterapia

Jest najczęściej stosowaną fizykalną metodą

uśmierzania lub leczenia bólu.

Mechanizm działania termoterapii wiąże się z

obniżeniem napięcia mięśniówki naczyń (poprawa

ukrwienia, przyspieszenie usuwania produktów

przemiany materii i mediatorów zapalenia) oraz

zmniejszeniem aktywności wrzecion mięśniowych

(zmniejszenie napięcia mięśniowego) zarówno w

mięśniach poprzecznie prążkowanych, jak i

gładkich przewodu pokarmowego i macicy, co

prowadzi m. in. do przerwania tzw. błędnego koła

bólowego

Krioterapia

Mechanizm działania terapeutycznego krioterapii wiąże się

z efektem przeciwbólowym, przeciwzapalnym i

przeciwgorączkowym.

Działanie przeciwbólowe krioterapii jest następstwem

zwolnienia przewodnictwa w nerwach obwodowych,

zwiększenia produkcji endogennych opioidów i aktywacji

zstępującego układu antynocyceptywnego. Natomiast

zahamowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego

prowadzi do zmniejszenia napięcia mięśniowego i działa

przeciwskurczowo. Następstwem tego jest przerwanie tzw.

błędnego koła bólowego.

Zaletą krioterapii jest szybciej występujące i dłużej trwające

zmniejszenie bólu pourazowego, odczynu zapalnego i

obrzęków. Obydwie metody leczenia fizykalnego są bardziej

skuteczne gdy stosuje się je w połączeniu z ćwiczeniami

fizycznymi.

Elektroterapia

Jest postępowaniem terapeutycznym, w

którym wykorzystuje się prąd stały do

modyfikowania aktywności nerwów

obwodowych oraz miejscowego rozszerzenia

naczyń krwionośnych i chłonnych

(

galwanizacja

), przezskórnego wprowadzania

zjonizowanej postaci leku przeciwzapalnego

lub znieczulającego miejscowo do tkanek

(

jontoforeza

fonoforeza

), aktywacji

endogennych mechanizmów przeciwbólowych

(TENS).

LECZENIE CHIRURGICZNE

Granica możliwości i skuteczności leczenia zachowawczego

w aspekcie postawienia wskazań do leczenia chirurgicznego

niekiedy jest trudna do ustalenia. Wynika to często z obaw i

niewiedzy pacjenta na temat specyfiki i efektywności

leczenia operacyjnego. Następstwem tego jest przedłużanie

nieskutecznego leczenia zachowawczego i opóźnianie

leczenia operacyjnego, które stwarza jedyną szansę

uzyskania poprawy w zaawansowanym stadium choroby.

Wbrew pozorom, długie leczenie rehabilitacyjne, a

zwłaszcza farmakologiczne związane z ryzykiem poważnych

powikłań, przewyższa koszty leczenia chirurgicznego.

Decyzja odnośnie leczenia operacyjnego powinna być

podjęta indywidualnie po przeanalizowaniu istotnych

czynników i zmian związanych z toczącym się procesem

chorobowym w narządzie ruchu.

Najistotniejsze z nich to:

–

ból, jego umiejscowienie i charakterystyka,

–

stan funkcjonalny, sprawność i wydolność fizyczna,

–

rodzaj deformacji, zniekształcenia obrysów, osiowe

i kątowe,

–

ograniczenia ruchomości i przykurcze,

–

stan ogólny, współistniejące choroby i czynniki

ryzyka,

–

cele i oczekiwania pacjenta,

–

rodzaj i skuteczność dotychczasowego leczenia,

–

obraz stwierdzanych zmian radiologicznych,

–

wiek biologiczny pacjenta.

Celem zobiektywizowania

wskazań

do leczenia operacyjnego i oceny

wyników leczenia w odniesieniu do

bólu i funkcji objętego zmianami

chorobowymi odcinka narządu ruchu,

opracowano liczne kwestionariusze i

skale oceny (SIP-Sicknes Impact

Profile, MFA-Musculosceletal

Functional Assessment, AIMS-

Arthritis Impact Measurement Scale)

Leczenie schorzeń narządu

ruchu,

w których ból przewlekły i upośledzenie funkcji

są dominującymi czynnikiem pogarszającymi

jakość życia, wymaga stosowania wielu

procedur operacyjnych o charakterze

prewencyjnym – korekcyjnym, resekcyjnym,

rekonstrukcyjnym lub alloplastyki.

Wybór metody, procedury zależy od etiologii

zmian patologicznych, stopnia zaawansowania

zmian lokalizacji i wieku chorego

Zabiegi na tkankach

miękkich

Jest to liczna grupa zabiegów i metod operacyjnych

stosowanych w różnych rodzajach patologii.

Tenoligamnetotmia.

Przecięcie więzadła porzecznego

nadgarstka i odbarczenie nerwu pośrodkowego w zespole

cieśni kanału nadgarstka, odbarczenie okolicy stawu

haczykowo-trójgraniastego gałązki dłoniowej nerwu łokciowego

w zespole cieśni kanału Guyona. Podobnego postępowania

wymaga usunięcie dolegliwości związanych z cieśnią kanału

stępu lub transpozycją nerwu łokciowego w przypadku

neuropatii wywołanej zmianami w rowku nerwu okolicy stawu

łokciowego. Zespoły te występują szczególnie często w

reumoidalnym zapaleniu stawów, co dodatkowo wymaga

wykonania tenosynowiektomii ze względu na przerost i nacieki

maziówkowe wzdłuż ścięgien. W zespole bólu przedniego

przedziału stawu kolanowego wywołanego zwiększonym

przyparciem i zmianami w powierzchni stawowej, powierzchni

stawowej rzepki (chondromalacja) wykonuje się przecięcie

troczków bocznych rzepki (retinakulotomia).

Zabiegi resekcyjne,

amputacje

Mogą to być proste i efektywne zabiegi usuwające

przyczynę dolegliwości bólowych jak np. wycięcie wyrośli

kostno-chrzęstnej, wyniosłości kostnej na stopie, ciała

wolnego ze stawu, kaletki maziowej, cysty galaretowatej

(ganglion), wykonanie faciotomii lub tenotomii.

Rozrost patologicznej tkanki, nowotworowej lub zmiany

guzopodobnej wymaga resekcji – wycięcia zarówno w

zakresie tkanek miękkich i kości. W przypadku zmian

nowotworowych wycięcie musi być wykonane w marginesie

zdrowych tkanek – jest to resekcja biologiczna.

Innym typem jest resekcja odcinkowa, ewentualnie

anatomiczna, kiedy usuwany jest odcinek (segment), lub

cały anatomiczny element kości, struktur miękkich. W

takich przypadkach resekcja może wymagać uzupełnienia

miejsca ubytku implantem i zastosowania zespolenia

wewnętrznego jak to ma miejsce w przypadku kości długich

i kręgosłupa

kostniak kostninowy

Szczególny problem stanowi kostniak kostninowy (osteoid

osteoma) – łagodna nowotworowa, mała zmiana kostna,

która jest odpowiedzialna za przewlekły, uporczywy ból

nocny, reagujący na NLPZ.

Jedynym skutecznym leczeniem jest resekcja miejscowa,

jednak często istotną trudność sprawia diagnostyka i

zlokalizowanie tej małej zmiany w kościach długich i

kręgosłupie.

Amputacje wykonuje się na różnych poziomach w zakresie

kończyn w przypadkach kiedy wyczerpane zostały

wszystkie inne metody leczenia, a zmiany chorobowe są

nieodwracalne. Mogą to być martwice obwodowe na tle

naczyniowym, przewlekłe procesy zapalne infekcyjne,

zaawansowane zmiany nowotworowe oraz znaczne

deformacje, zwłaszcza w kończynie dolnej z

nadwrażliwością bólową, uniemożliwiające obciążanie

kończyny, zaopatrzenie ortopedyczne i lokomocję.

Synowiektomia

Jest formą resekcji, której istota polega na wycięciu

patologicznej, przerośniętej błony maziowej,

najczęściej w zakresie stawu kolanowego,

łokciowego, skokowo-goleniowego, nadgarstkowego,

połączoną niekiedy z synowiektomią ścięgien

zginaczy i prostowników (tenosynowiektomia).

Wskazaniem do synowiektomii są uporczywe

wysięki w przebiegu reumatoidalnego zapalenia

stawów, zmian zwyrodnieniowych (OA), oraz

zapalenia infekcyjne błony maziowej (swoiste i

nieswoiste). Wycięcie błony maziowej zmniejsza

dolegliwości związane z procesem zapalnym i

hamuje proces destrukcyjny w stawie i poprawia

jego funkcję, stąd synowiektomia ma również

charakter prewencyjny.

Artroskopia

Jest badaniem wnętrza stawu za pomocą endoskopu.

Rozwój techniki artroskopowej rozszerzył jej zakres

możliwości i stała się metodą diagnostyczno-

operacyjną wielu stawów: kolanowego, barkowego,

łokciowego, nadgarstkowego, skokowo-goleniowego i

niekiedy biodrowego.

Artroskopia operacyjna ma charakter leczenia

małoinwazyjnego, pozwala na dokładną ocenę zmian

w stawie i wykonanie takich zabiegów jak: biopsja

diagnostyczna, usunięcie lub szycie uszkodzonej

łąkotki, usunięcie ciał wolnych, „oczyszczenie" stawu

ze zmian wytwórczych (debridement), a także

wykonanie rekonstrukcji więzadeł krzyżowych,

pierścienia rotatorów lub synowiektomii.

Osteotomia

Osteotomia jest chirurgicznym przecięciem kości

celem zmiany wzajemnego ustawienia odłamów

kostnych z następowym ich zespoleniem.

Osteotomie okolicy stawu biodrowego i kolanowego

mają istotne znaczenie w zmniejszeniu dolegliwości

bólowych towarzyszących rozwojowi zmian

zwyrodnieniowych w tych stawach, jednak nie

poprawiają znamiennie ruchomości stawu.

Wskazania do tego typu leczenia dotyczą ludzi

młodych z mało zaawansowanymi zmianami

zwyrodnieniowymi. Pozapalne zmiany

zwyrodnieniowe nie kwalifikują się do tego typu

leczenia.

Osteotomia cd

Celem osteotomii może być korekcja

zniekształcenia, przykurczu lub skrócenia, a

efektem tego zniesienie dolegliwości i poprawa

funkcji stawu, kończyny oraz zahamowanie

progresji zmian zwyrodnieniowych.

Stąd osteotomie zaliczane są do zabiegów

prewencyjnych. Obecnie ze względu na takie

aspekty jak: długi czas oczekiwania na zrost

kostny i konieczność odciążania kończyny,

niepełne ustąpienie doleglwości – zmniejsza się

częstość wskazań do osteotomii na korzyść

endoprotezoplastyk stawów, zwłaszcza u

starszych pacjentów.

Artrodeza

Istotą artrodezy jest chirurgiczne usunięcie powierzchni

stawowych kości tworzących staw i stabilizacja celem

uzyskania zrostu końców stawowych (usztywnienie stawu).

Wskazaniem do usztywniania stawu jest ból, trwałe

uszkodzenie i upośledzenie funkcji stawu, niemożliwe do

wyleczenia metodami nieoperacyjnymi.

Przed okresem pełnej dostępności endoprotezoplastyki

artrodezę wykonywano często w dużych stawach: kolanowym,

biodrowym, łokciowym, barkowym, zwłaszcza po gruźliczych

zapaleniach. Obecnie te stawy rzadko poddawane są

usztywnieniu, natomiast nadal to postępowanie jest aktualne

w stosunku do stawów: ręki, nadgarstka, stopy, stawu

skokowego, a także kręgosłupa (spondylodeza). Po uzyskaniu

artrodezy ból stawu ustępuje całkowicie i większość pacjentów

odzyskuje sprawność funkcjonalną oraz podejmuje dużą

aktywność życiową mimo utraty ruchu w danym stawie, co

jest kompensowane zwiększoną ruchomością w sąsiednich

stawach.

Alloplastyka całkowita

(endoprotezoplastyka)

Ogólnie ujmując, jest to procedura

operacyjna polegająca na zastąpieniu

zniszczonego stawu sztucznym stawem.

Wskazaniem do stosowania tej procedury są

idiopatyczne i wtórne zmiany

zwyrodnieniowe, martwice kostno-chrzęstne,

zmiany pourazowe stawów z wyłączeniem

stanów infekcyjnych. Stosowana od wielu lat

alloplastyka całkowita stawu biodrowego i

kolanowego w większości przypadków

przywraca sprawność funkcjonalną narządu

ruchu, całkowicie usuwa ból, czego efektem

jest poprawa komfortu życia

W związku z postępem technicznym, możliwości stosowania

alloplastyki dotyczą już nie tylko stawu biodrowego i

kolanowego, ale również barkowego, łokciowego i stawów

rąk.

Endoprotezoplastyka w odniesieniu do stawu skokowego

nadal pozostaje w fazie eksperymentu.

W obrębie kręgosłupa uszkodzone dyski międzykręgowe

również mogą być również zastępowane przez endoprotezy

(cage).

Istotnym problemem związanym z alloplastyką jest

zjawisko zużycia polietylenu, który jest istotnym elementem

konstrukcyjnym endoprotez. Złuszczone i wytarte cząstki

polietylenu stymulują rozwój ziarniny resorbcyjnej wokół

endoprotezy, czego następstwem jest osteoliza i

obluzowanie implantu. Zjawisko obluzowania endoprotezy

związane jest z narastaniem dolegliwości bólowych i

pogarszaniem sprawności funkcjonalnej stawu.

Inne zabiegi i metody

Istnieją liczne dodatkowe procedury chirurgiczne,

które mogą zmniejszyć

dolegliwości bólowe

związane z patologią i deformacją stóp.

Paluchy koślawe, palce młoteczkowate i

szponiaste, zniesienie sklepienia poprzecznego i

przeciążenie główek kości śródstopia i wiele

innych postaci deformacji to trudny i złożony

problem patologii stopy. Wymaga to złożonych i

precyzyjnych zabiegów rekonstrukcyjnych typu

artroplastyki, transpozycji ścięgien, osteotomii,

resekcji, stabilizacji i zaopatrzenia

ortopedycznego, celem przywrócenia prawidłowej

funkcji dynamicznej i podpórczej stopie.

ZAOPATRZENIE ORTOPEDYCZNE

Zaopatrzenie ortopedyczne obejmuje całokształt

działań, związanych z uzupełnieniem defektów

strukturalnych i funkcjonalnych narządu ruchu za

pomocą konstrukcji mechanicznych takich jak:

–

protezy – konstrukcje zastępujące brak części

lub całej kończyny,

–

ortezy – aparaty ortopedyczne i inne konstrukcje

(szyny dynamiczne i stabilizujące, stabilizatory,

kołnierze, gorsety, wkładki, obuwie ortopedyczne

i inne),

–

sprzęt pomocniczy (kule, laski, balkoniki,

chodziki, wózki i inne).

Zaopatrzenie ortopedyczne

stosowane jest zarówno przed jak i

po leczeniu chirurgicznym dysfunkcji

narządu ruchu, celem zmniejszenia

dolegliwości bólowych, poprawy

sprawności funkcjonalnej i

lokomocyjnej pacjenta.

Model opieki w RZS

teorii

Doroty Orem

Diagnoza pielęgniarska 1

Silny ból stawów i osłabienie w wyniku

zaostrzenia procesu chorobowego

Cel opieki:

- zmniejszenie dolegliwości bólowych i

łagodzenie stanu zapalnego stawów

Interwencje pielęgniarskie:

- ocena odczuć bólowych zgłaszana przez

chorą oraz określenie charakteru bólu,

czasu trwania, nasilenia,

- ocena czynników nasilających lub

zmniejszających dolegliwości bólowe,

- podwyższenie progu bólowego poprzez:

- zalecenie chorej pozostania w łóżku,

- wykonywanie za pacjentkę czynności

codziennych: toaleta ciała, ubieranie,

spożywanie posiłków,

Interwencje pielęgniarskie

- stworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeby

wydalania moczu i stolca lub pomoc przy wychodzeniu do

toalety,

- wykonywanie kilka razy dziennie ćwiczeń oddechowych

według zasad:

wyraźnie zaznaczona faza wdechu, krótka przerwa i

wydech,

wdech – nosem, wydech – ustami,

wywietrzone pomieszczenie, - wykonywanie ćwiczeń

biernych i izometrycznych

- powstrzymanie się od wykonywania ćwiczeń w stawie

objętym ostrym procesem zapalnym,

- unieruchomienie stawów objętych ostrym procesem

zapalnym (3-4 dni),

- współudział w procesie leczenia, podawanie leków na

zlecenie lekarza

Oczekiwany wynik:

Ból ustąpił, zlikwidowany stan

zapalny.

Diagnoza pielęgniarska 2.

Trudności w wykonywaniu

codziennych czynności z powodu

bólu, osłabienia siły rąk,

unieruchomienia kończyn w stawach

nadgarstkowych

Cel opieki:

- zwiększenie sprawności w

wykonywaniu czynności codziennych

Interwencje pielęgniarskie:

- pomoc w wykonywaniu czynności codziennych, toaleta

ciała lub kąpiel, ubieranie się,

- zaopatrzenie w sprzęt pomocniczy ułatwiający

samoobsługę: sztućce z pogrubioną rączką, uchwyty, łyżka

do butów z długą rączką, zapinacz guzików itp.,

- zachęcanie do uczestnictwa w rehabilitacji ruchowej –

ćwiczenia izometryczne, bierne

- zachęcanie do korzystania z zabiegów z zakresu

fizykoterapii - krioterapia miejscowa i przezskórna

elektrostymulacja nerwów (TENS),

- współudział w procesie leczenia, podawanie na zlecenie

lekarza: NZLP (Diclofenac), omeoprazol, LMPCH

(metotreksat)

Oczekiwany wynik: zwiększona sprawność w wykonywaniu

czynności codziennych

Diagnoza pielęgniarska 3.

Ryzyko infekcji z powodu

zmniejszonej odporności w wyniku

stosowania leków LMPCH

Cel opieki:

- niedopuszczenie do infekcji

grupy samopomocy

Na terenie Polski działa ponad 20 grup samopomocy.

Są to stowarzyszenia zorganizowane przez chorych

i działających na ich rzecz. Większość organizacji

skupia chorych na różne schorzenia reumatyczne.

O zakresie działalności stowarzyszenia decydują

jego członkowie. Stowarzyszenia organizują m.in.

zajęcia rehabilitacyjne, spotkania dla chorych

z profesjonalistami zdrowia, wspólne wyjazdy,

prowadzą strony internetowe, wydają publikacje,

udzielają informacji chorym i ich najbliższym,

podejmują akcje na rzecz chorych reumatycznych.

„Ważne

adresy – Stowarzyszenia

i Partnerzy

w Kampanii

”

Interwencje pielęgniarskie:

- poinformowanie bliskich o zwiększonym ryzyku

wystąpienia zakażeń u chorego, izolowanie go od

źródeł zakażenia,

- zwiększanie odporności poprzez dietę

bogatobiałkową i zwiększenie podaży owoców,

warzyw,

- dbanie o higienę ciała pacjenta, czystość bielizny

osobistej, pościelowej i otoczenia pacjenta,

- usprawnianie ruchowe oraz nauczenie wykonywania

ćwiczeń oddechowych,

- obserwacja miejsc dostępu naczyniowego w

kierunku stanu zapalnego,

Oczekiwany wynik: brak infekcji

Diagnoza pielęgniarska 4.

Możliwość wystąpienia krwawienia z

przewodu pokarmowego w wyniku

przewlekłego stosowania NLPZ

Cel opieki:

- zapobieganie krwawieniu z

przewodu pokarmowego

Interwencje pielęgniarskie:

- reagowanie na zgłaszane dolegliwości bólowe i

dyskomfort w trakcie spożywania posiłków,

- obserwacja pod kątem wystąpienia objawów

sugerujących chorobę wrzodową

- obserwacja pod kątem wystąpienia krwawienia z

żołądka (bóle w nadbrzuszu, smoliste stolce,

fusowate wymioty, spadek ciśnienia tętniczego

krwi)

- współudział w farmakoterapii, na zlecenie lekarza

podawanie omeoprazolu,

- edukacja w zakresie zmiany stylu życia

( eliminacja używek, umiejętność reagowania w

sytuacjach stresowych i relaksacji)

Oczekiwany wynik: brak krwawienia

Diagnoza pielęgniarska 5

Niepokój i brak akceptacji choroby

związany z możliwym pogarszaniem

się sprawności.

Cel opieki:

- obniżenie poziomu niepokoju,

akceptacja stanu zdrowia i aktywny

udział w procesie leczenia i rehabilitacji

Interwencje pielęgniarskie

- nawiązanie kontaktu terapeutycznego

poprzez, cierpliwość i opanowanie, aktywne

słuchanie,

- wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa i

poprawa funkcjonowania chorej,

- określenie najistotniejszych trudności w

adaptacji do nowej sytuacji,

- umożliwienie kontaktu z zespołem

terapeutycznym w celu wyjaśnienia wszelkich

wątpliwości,

- omówienie sposobu przygotowania do badań,

informowanie o wynikach badań i

przedstawianie ich w zrozumiały sposób -

ocena reakcji pacjentki na chorobę,

- poznanie oczekiwań pacjentki wobec

leczenia,

- motywowanie pacjentki poprzez wskazanie

korzyści wynikających z leczenia i rehabilitacji,

stosowanie pozytywnych wzmocnień

- edukacja na temat istoty, przebiegu, procesu

leczenia i rehabilitacji,

- umożliwienie kontaktu z bliskimi, współpraca

z rodziną,

Oczekiwany wynik:

pacjentka akceptuje stan zdrowia i

uczestniczy aktywnie w procesie

leczenia i rehabilitacji

ZAPOBIEGANIE OSTEOPOROZIE

Jedna z głównych zasad współczesnej

medycyny mówi, że lepiej zapobiegać niż

leczyć.

Profilaktyka, czyli zapobieganie rozwojowi

choroby ma ogromne znaczenie w walce z

osteoporozą. O stan kości należy dbać od lat

najwcześniejszych. Od tego, jak zostaną

ukształtowane w dzieciństwie i młodości,

zależy ich przyszły los. Oczywiście, byłoby

idealnie gdybyśmy zdrowie swoich kości mieli

na uwadze już jako dzieci i dbali o nie przez

całe późniejsze życie. Należy jednak

podkreślić, że na rozpoczęcie działań

profilaktycznych zawsze jest dobry czas.

W każdym momencie życia można zrobić

wiele dobrego dla swoich kości. Nigdy nie jest

za późno na modyfikację stylu życia, zmianę

diety czy kontrolną wizytę u lekarza.

Pamiętajmy, że właściwie prowadzona

profilaktyka osteoporozy jest skuteczna.

Nie można też nie wspomnieć o aspekcie

ekonomicznym profilaktyki. Według wszelkich

analiz zapobieganie osteoporozie jest zawsze

tańsze niż jej leczenie (koszt leków, wizyt

lekarskich, leczenia szpitalnego).

Zalecenia dla pacjentów

Spożywaj pokarmy bogate w wapń (mleko i jego

przetwory: jogurty, kefir) i wit. D (tran, żółtko jaj) tak,

żeby Twoje kości miały odpowiednią ilość budulca. Jeżeli

uważasz, że nie jesteś w stanie zapewnić swojemu

organizmowi właściwej podaży

wapnia w diecie rozpocznij przyjmowanie preparatów

wapniowo-witaminowych.

Postaraj się osiągnąć i utrzymać prawidłową dla swojej

płci, wieku i wzrostu masę ciała.

Korzystaj ze słonecznej pogody (pod wpływem promieni

słonecznych powstaje w skórze witamina D).

Zmień tryb życia z siedzącego na bardziej aktywny -

zacznij się gimnastykować, dużo spaceruj.

Postaraj się ograniczyć do minimum używki, tj. kawę,

papierosy, alkohol - zadbasz w ten sposób nie tylko o

kości, ale o cały organizm.

Zalecenia dla pacjentów cd

Bądź ostrożny - unikaj sytuacji mogących doprowadzić do upadku,

a w konsekwencji do złamań kości.

–

zostań w domu, kiedy jest ślisko,

–

przy wannie zamontuj uchwyt, który pomoże Ci bezpiecznie z niej

wyjść,

–

połóż na podłodze w łazience antypoślizgowy dywanik,

–

zaopatrz się na zimę w buty na grubym bieżniku (zabezpiecza przed

poślizgiem),

–

korzystając ze schodów zawsze trzymaj się poręczy,

–

unikaj podnoszenia dużych ciężarów.

Jeżeli zidentyfikowałeś u siebie obecność czynników ryzyka

rozwoju osteoporozy, zainteresuj się możliwością wykonania

badania densytometrycznego kości.

Jeżeli przyjmujesz przewlekle leki, zapytaj lekarza rodzinnego, czy

nie mają one negatywnego wpływu na kości.

Poproś swojego lekarza, aby ocenił, czy Twój organizm jest

zagrożony osteoporozą.

Profilaktyka

Ćwiczenia fizyczne w zapobieganiu i

leczeniu osteoporozy

Rozwojowi osteoporozy sprzyja wiele tak zwanych

czynników ryzyka, a wśród nich zmniejszona

aktywność fizyczna, która w znacznym stopniu

może przyczynić się do rozwoju tej choroby.

Współczesny tryb życia ogromnie sprzyja

ograniczeniu aktywności ruchowej. Obniżenie

kondycji fizycznej wraz z pogorszeniem stanu

kośćca jest ceną, którą płacimy za nowoczesny,

pod każdym względem udogodniony tryb życia.

Starannie zaplanowany program ćwiczeń jest ważnym elementem

zarówno w zapobieganiu osteoporozie, jak i w klinicznym leczeniu

choroby.

Ćwiczenia fizyczne u osób z rozwijającą się osteoporozą prowadzą do

zmniejszenia gwałtownej utraty masy kostnej, ale nie powodują

odtworzenia struktury tkanki szkieletowej utraconej wcześniej.

Ustalono, że obciążenia grawitacyjne i nacisk mięśni leżących w

sąsiedztwie kości wspomagają utrzymanie równowagi między

procesem resorpcji kości a jej tworzeniem. Mechanizm ten nie jest

jeszcze całkowicie wyjaśniony, ale wiadomo, że rozciąganie

przylegających do szkieletu mięśni wzbudza piezoelektryczne prądy o

napięciu rzędu tysięcznych części volta, które stymulują tworzenie

nowej tkanki kostnej. Fragment kości ulegający rozciąganiu staje się

anodą, czyli elektrodą dodatnią, a część poddawana ściskaniu katodą,

czyli elektrodą ujemną. Do tworzenia się nowej tkanki dochodzi w

rejonie katody, czyli kości poddawanej ściskaniu.

W osteoporozie, tzw. immobilizacyjnej, której

przyczyną jest unieruchomienie, włączenie do

terapii ćwiczeń fizycznych powoduje

zwolnienie tempa utraty masy kostnej i

znaczne przyspieszenie jej regeneracji.

W osteoporozie o innym pochodzeniu wpływ

zwiększenia aktywności fizycznej jest również

ogromny, choć zastosowanie samej

gimnastyki bez wprowadzenia innego rodzaju

leczenia nie daje tak dobrych efektów jak w

osteoporozie immobilizacyjnej

Jednym z zasadniczych celów

ćwiczeń fizycznych

jest uzyskanie poprawy ogólnej sprawności fizycznej.

Stosowanie ćwiczeń ogólnorozwojowych poprawia

tolerancję wysiłku, czyni organizm mniej podatnym

na kontuzję, a także przyczynia się do poprawy

czynności wszystkich mięśni. Ważne jest aby

wzmacniać przede wszystkim te mięśnie, które

utrzymują w równowadze odpowiednie części

szkieletu. W tym celu należy stosować ćwiczenia

wzmacniające ich wytrzymałość. Dlatego większe

znaczenie mają częste i regularne treningi niż trening

siłowy. Ćwiczenia fizyczne mogą również złagodzić

ból.

Przyczyną dolegliwości

rzadko są same rzeszotowate kości.

Najczęściej powodem jest złe rozłożenie

obciążenia lub przeciążenie stawów, ścięgien,

wiązadeł czy też mięśni, które w wyniku

zmiany postawy muszą być napięte i

"wykonują pracę ponad siły".

Na początku zalecana jest indywidualna

gimnastyka pod kierunkiem rehabilitanta,

która pomoże odciążyć nadmiernie pracujące

części ciała, poprawić postawę i rozluźnić

stwardniałe mięśnie.

U chorych na osteoporozę

przeciwwskazane

są ćwiczenia ogólne, szeroko

propagowane w środkach masowego

przekazu takie jak aerobic i jogging.

Występujące w tych rodzajach

aktywności fizycznych znaczne

obciążenia dla kośćca niosą

niebezpieczeństwo kontuzji.

Niebezpieczne są zwłaszcza siły skrętne i

gwałtowne obciążenia, którym

poddawany jest kręgosłup, gdyż mogą

powodować złamania kompresyjne.

Doskonałą formą poprawy ogólnej

kondycji u osób zagrożonych

osteoporozą

są spacery, pływanie i jazda na rowerze. Spacery lub piesze

wędrówki są doskonałym ćwiczeniem dla całego organizmu. W ich

trakcie na kościec działają siły grawitacyjne. Ich dobroczynne

działanie polega na zmiennym napięciu mięśni poprawiającym

bilans resorpcji i tworzenia kości. Spacer bardzo korzystnie wpływa

na wzmocnienie mięśni kręgosłupa. Podczas chodzenia należy

energicznie poruszać rękami - w rytm kroków. Spacerować należy

codziennie około 30 minut, w tempie nieco szybszym niż podczas

relaksowej przechadzki. Dla osób potrafiących pływać, a nie

mających przeciwwskazań do przebywania w wodzie, doskonałym

ćwiczeniem jest pływanie. Poprawia ono znakomicie tolerancję

wysiłku oraz bardzo korzystnie wpływa na mięśnie kręgosłupa i

kończyn górnych. Nie należy jednorazowo przebywać w wodzie

dłużej niż 10 - 15 minut. Jazda na rowerze jest formą treningu

rozwijającego wszystkie grupy mięśni oraz poprawiającego

poczucie równowagi. Rower musi być tak przygotowany, aby

pozycja w czasie jazdy była możliwie jak najbardziej

wyprostowana. Jeździć powinno się w miarę możliwości codziennie

po 30 minut, w terenie pozbawionym wzniesień i nierówności drogi

Ćwiczenia izometryczne

Oprócz ćwiczeń ogólnych jednocześnie powinny

być stosowane ćwiczenia specjalistyczne, tak

zwane izometryczne. Ćwiczenia te charakteryzują

się znacznym ograniczeniem fazy ruchu, a

położeniem nacisku na maksymalne napięcie

ćwiczonej grupy mięsni. Istotne jest, iż ćwiczenia te

nie obciążając nadmiernie szkieletu zwiększają

muskulaturę, a dobrze rozwinięte mięśnie swoją

pracą są w stanie ochronić kość przed działaniem

dużych sił i stymulować jej działanie. Ćwiczenia

izometryczne powinny być wykonywane dokładnie i

z podaną liczbą powtórzeń. Gimnastyka

izometryczna bardziej niż zwykła podnosi ciśnienie

krwi i tętno. Należy zatem ćwiczyć w krótkich

seriach, po których powinien nastąpić odpoczynek.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Problemy pielęgnacyjne pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu
Problemy Pielęgnacyjne Pacjentów po urazach narządu ruchu, Pielęgniarstwo Studia
pielęgnowanie pacjentki ze schorzeniem ginekologicznym (1), Pielęgniarstwo licencjat cm umk, III rok
Opieka nad osobami ze schorzeniami narządów ruchu, OPIEKUN MEDYCZNY
PROBLEMY PIELĘGNACYJNE PACJENTÓW ZE SCHORENIAMI CHIRURGICZNYMI WĄTROBY I
Program aktywności ruchowej dla osób w wieku starszym ze schorzeniami narządu ruchu
Problemy pielęgnowania pacjentów ze zmianami na skórze
Pielęgnowanie chorych ze schorzeniami układu krwiotwórczego
Pielęgnowanie chorych ze schorzeniami układu krążenia (1)
Pielęgnowanie chorego ze schorzeniami chirurgicznymi układu trawienneg1
Problemy pielęgnacyjne pacjentów po leczeniu chirurgicznym nowotworów jelita grubego, Pielęgniarstwo
schorzenia, Pielęgnowanie chorego ze schorzeniami chirurgicznymi układu trawiennego
PROBLEMY PIELĘGNACYJNE PACJENTA Z PRZETOKAMI WOBREBIE PRZEWODU POKARMOWEGO
Problemy pielęgnacyjne pacjenta z kamica żółciowa i usuniecie pęcherzyka żółciowego, Pielęgniarstwo
8 Pielęgnacja pacjentek ze zmianami na skórze i błonach śluzowych – zabezpieczenie funkcji ochronny
Pielęgnowanie chorych ze schorzeniami układu krwiotwórczego
Problemy pielęgnacyjne pacjenta z tetraplegi± ppt

więcej podobnych podstron

problemy pielegnacyjne pacjentow ze schorzeniami narzadu ruchu

Document Outline