Rozpoznanie zagrożenia,

ocena sytuacji i skali

zagrożenia

Kiraga Katarzyna

S

zybki rozwój technologiczny i ekonomiczny,

zwiększający się zakres globalizacji, zanik tradycyjnych

granic, to niektóre z wielu czynników powodujących

wzrost zagrożeń bezpieczeństwa cywilnego.

Czynnikiem zagrożeniotwórczym jest sam proces rozwoju
cywilizacyjnego i demograficznego ludności. Gwałtowny

wzrost populacji ludzkiej, szczególnie w miastach, i

uzależnienie ludzi

w nim żyjących od scentralizowanych dostaw żywności,

wody, gazu, energii elektrycznej oraz sprawności

systemu odprowadzania ścieków i ich oczyszczania

stwarza poważne zagrożenia związane z ewentualnymi

awariami infrastruktury technicznej i komunikacyjnej

niebezpiecznymi nie tylko dla zdrowia, ale i życia ludzi.

Stopień zagrożenia dla mieszkańców

może spotęgować niewłaściwe
zagospodarowanie przestrzenne,
objawiające się, między innymi:
nadmiernym zaasfaltowaniem
powierzchni i pomniejszeniem wskutek
tego terenów zielonych, czy też
zabudową uniemożliwiającą dojazd
pojazdów służb ratowniczych do miejsc
zdarzeń.

Kolejny rodzaj zagrożenia współczesnych

czasów to terroryzm, którego skutkiem
działania mogą być zarówno choroby
zakaźne, powodzie, skażenia środowiska,
jak również zniszczenia obiektów
budowlanych oraz urządzeń technicznych.
Miejsca szczególnie podatne na działania
terrorystyczne stanowią urządzenia i
obiekty infrastruktury gospodarczej,
przemysłowej, kulturalnej i komunalnej itp.

Analiza czynników

generujących zagrożenia

bezpieczeństwa

Szybki rozwój technologiczny i ekonomiczny,

zwiększający się zakres globalizacji, zanik

tradycyjnych granic, to niektóre z wielu czynników

powodujących również wzrost zagrożeń

bezpieczeństwa. Wiąże się to z zachowaniem

równowagi w skali mikro i makroekonomicznej, w

tym zapewnienia gwarantowanych dostaw

surowców strategicznych. Innym czynnikiem

zagrożeniotwórczym jest sam proces rozwoju

cywilizacyjnego i demograficznego ludności.

Gwałtowny wzrost populacji ludzkiej, szczególnie w

miastach, i uzależnienie ludzi w nim żyjących od

dostaw żywności, wody, gazu, energii elektrycznej

oraz sprawności systemu odprowadzania ścieków i

ich oczyszczania stwarza poważne zagrożenia

związane z ewentualnymi awariami infrastruktury

technicznej i komunikacyjnej niebezpiecznymi nie

tylko dla zdrowia, ale i życia ludzi.

Również ze strony wsi i rolnictwa
mogą być generowane zagrożenia
wynikające z:



braku infrastruktury kanalizacyjnej i sanitarnej;



zakwaszenia gleby spowodowanego

zanieczyszczeniami atmosfery i opadami

atmosferycznymi (kwaśne deszcze);



chemizacją i niewłaściwą melioracją;



chemicznym i promieniotwórczym skażeniem

produktów żywnościowych;



chorobą „szalonych krów” i pryszczycą,

powodujących w konsekwencji poważne problemy

ekonomiczne oraz z zaopatrzeniem w żywność, a

także powstawanie psychozy strachu w

społeczeństwie. Jest to nowy rodzaj zagrożenia,

na które społeczeństwo nie jest przygotowane.

Narastające anomalie klimatyczne, powodujące

katastrofy naturalne i klęski żywiołowe, to

kolejne czynniki stwarzające zagrożenie dla

ludzi,.

Wzrost częstotliwości występowania tych zjawisk

oraz ocieplenia, będące następstwem emisji

„gazów cieplarnianych”, powodują degradację

środowiska naturalnego, np. zmniejszanie się

powierzchni lasów i ich obumieranie. Według

klimatologów gwałtowne wichury, ulewy i

nawałnice będą pojawiać się coraz częściej.

Regulacja rzek, zabudowa ich naturalnych

terenów rozlewowych, powiększają zagrożenia

powodziowe.

Kolejny rodzaj zagrożenia współczesnych

czasów to terroryzm, którego skutkiem
działania mogą być zarówno choroby
zakaźne, powodzie, skażenia środowiska,
jak również zniszczenia obiektów
budowlanych oraz urządzeń technicznych.
Miejsca szczególnie podatne na działania
terrorystyczne stanowią urządzenia i
obiekty infrastruktury gospodarczej,
przemysłowej, kulturalnej i komunalnej,
takie jak:



sieci przesyłowe, np. gazu;



zakłady i magazyny przechowujące środki toksyczne;



ujęcia wody pitnej;



drogi, mosty, dworce kolejowe i porty lotnicze;



węzły telekomunikacyjne;



zbiorniki i instalacje z materiałami niebezpiecznymi;



teatry, kina, dyskoteki;



ośrodki władzy;



obiekty kultu religijnego;



elektrownie jądrowe;



itp.

Generalnie można stwierdzić, że ilość

czynników generujących zagrożenia wraz
z rozwojem cywilizacyjnym stale wzrasta,
pomimo stosowania coraz doskonalszych
systemów zabezpieczeń.
Optymistycznym jest to, że w miarę jak
pojawiają się nowe rodzaje zagrożenia,
ludzkość potrafi przeciwstawiać się im,
tworząc nowe, lub doskonaląc stare,

sposoby zabezpieczania się przed nimi.

Ze względu na źródło (przyczynę)

powstania zagrożenia możemy je

podzielić na

dwie grupy:

1. zagrożenia naturalne (związane z

działaniami sił przyrody – będącymi

przyczynami

powstania katastrof naturalnych);

2. zagrożenia cywilizacyjne związane z

działalnością człowieka, mogące być

przyczyną powstania katastrof i awarii

technicznych.

Do zagrożeń naturalnych należą: powodzie,

silne wiatry i huragany, długotrwałe

występowanie ekstremalnych temperatur,

susze, intensywne opady i wyładowania

atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, zjawiska

lodowe na rzekach, jeziorach i zbiornikach

wodnych, epidemie chorób zakaźnych ludzi

lub zwierząt, masowe występowanie

szkodników: gryzoni, owadów itp.

Do zagrożeń cywilizacyjnych należą:

pożary, awarie chemiczne, katastrofy
komunikacyjne, zagrożenia ekologiczne i
antropogeniczne, katastrofy budowlane,
katastrofy górnicze, awarie i wypadki
radiacyjne, awarie i uszkodzenia
infrastruktury technicznej, działania
terrorystyczne, zagrożenia
bezpieczeństwa publicznego itp.

Monitorowanie zagrożeń

Dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa

cywilnego wymaga ciągłej analizy potencjalnych

zagrożeń oraz podejmowania działań

eliminujących możliwość ich wystąpienia.

Natomiast w przypadku ich wystąpienia jak

najszybszego zidentyfikowania skali i zakresu

zdarzenia. Niezbędne to jest do określenia sił i

środków potrzebnych do eliminowania jego

skutków, jak i sposobu prowadzenia działań

ratowniczych. Powyższe spowodowało

konieczność stworzenia wielopoziomowego

systemu monitorowania zagrożeń:

1

. zasięgu lokalnym – gminy, powiatu.

Na tym poziomie monitorowania źródłami informacji o

zagrożeniach i zdarzeniach, wymagających działań

ratowniczych mogą być:



jednostka wojskowa lub Straży Granicznej, stacjonująca na

terenie gminy (powiatu);



lekarze (lecznica) weterynarii;



obywatele zgłaszający informację o zdarzeniu (zagrożeniu):

* do ośrodka zdrowia (szpitala, pogotowia ratunkowego),
* do lecznicy zwierząt,
* do urzędu gminy (starostwa),
* do jednostki Straży Pożarnej (Komendy Powiatowej PSP),
* na posterunku Policji (Komendy Powiatowej Policji);



kierownicy zakładów pracy z terenu gminy (powiatu);



straż gminna (miejska oraz straże: rybacka, leśna, przyrody i

inne);



laboratoria (laboratoria: Sanepid, Higieny Weterynaryjnej,

Ochrony Środowiska i inne);



gminne (powiatowe) służby komunalne;



inne.

Istotnym źródłem informacji o zagrożeniach są też
działania kontrolno –
rozpoznawcze prowadzone przez różne organy i instytucje
kontrolne. Przykładem mogą tu być takie instytucje i
organizacje jak:



Państwowa Straż Pożarna – sprawdzająca

przestrzeganie przepisów ustawy o ochronie

przeciwpożarowej;



Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska –

kontrolująca przestrzeganie przepisów

związanych z ochroną środowiska;



Państwowa Inspekcja Sanitarna – kontrolująca

zachowanie właściwych warunków sanitarno –

epidemiologicznych;



Inspektoraty Nadzoru Budowlanego – kontrolujące

przestrzeganie przepisów budowlanych;



Inspekcja Pracy - badająca przestrzeganie

przepisów w zakresie BHP.

2. zasięgu regionalnym – województwa;

3. zasięgu krajowym.

Stan sytuacji dziedzinowej na tym
poziomie monitorują służby i instytucje
powołane do tego celu, wśród nich
między innymi:



hydrologiczno – meteorologicznej - Instytut Meteorologii i

Gospodarki Wodnej;



radiacyjnej - Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych

Państwowej Agencji Atomistyki; pożarowej obiektów i

lasów, oraz miejscowych zagrożeń - Państwowa Straż

Pożarna i Instytutu Badawczy Leśnictwa;



bezpieczeństwa publicznego i terroryzmu - Policja

Państwowa, Wojskowe Służby Informacyjne, Agencja

Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencja Wywiadu;



środowiska - Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska;



budowlanej - Główny Urząd Nadzoru Budowlanego;



sanitarnej - Państwowa Inspekcja Sanitarna;



katastrof technicznych - Urząd Dozoru Technicznego.

4. zasięgu krajów sąsiadujących – obejmuje

zagrożenia transgraniczne (np. dorzecza Odry,

wybrzeże Bałtyku, itd.) w ramach podpisanych

umów międzypaństwowych;

5. zasięgu światowym - przykładem może być

globalny system monitorowania środowiska (GEMS),

powołany w 1973r na mocy uchwały Zgromadzenia

Ogólnego NZ, posiadający sieć stacji bazowych i

regionalnych w większości krajów świata oraz

Centralny Bank Danych z ośrodkami w Genewie i

Nairobi. W Polsce do tego systemu należy lądowa

stacja pomiaru tła zanieczyszczeń środowiska

usytuowana na obrzeżu Puszczy Boreckiej.

4. Organizacja ratownictwa
w Polsce

Aktualnie w Polsce( pomijając ratownictwo

branżowe np. morskie, górnicze, górskie, itd.)

ratownictwo zorganizowane jest w dwóch

systemach:



Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy
(KSRG);



Państwowe Ratownictwo Medyczne (PRM).

4.1. Krajowy System
Ratowniczo – Gaśniczy

Celem działania Krajowego Systemu

Ratowniczo -Gaśniczego jest ochrona życia,
zdrowia, mienia lub środowiska poprzez:

1) walkę z pożarami;
2) walkę z klęskami żywiołowymi;
3) ratownictwo techniczne;
4) ratownictwo chemiczne;
5) ratownictwo ekologiczne;
6) ratownictwo medyczne przedlekarskie.

Walka z pożarami
obejmuje:



rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń

pożarowych;



ocenę rozmiarów powstałego pożaru i

prognozowanie jego rozwoju;



ratowanie ludzi i zwierząt przed skutkami

zagrożenia pożarowego;



dostosowanie sprzętu oraz technik

gaśniczych do rodzaju i miejsca pożaru;



lokalizowanie pożaru;



gaszenie pożaru.

Do walki z klęskami żywiołowymi są

przeznaczone wszystkie podmioty systemu

w zakresie wynikającym z ich możliwości

sprzętowo - technicznych, ze szczególnym

uwzględnieniem środków ochrony osobistej.

Główne zadania ratownictwa

technicznego, to:



analizowanie awarii oraz katastrof technicznych i budowlanych;



ocena rozmiarów powstałego zdarzenia i prognozowanie jego rozwoju;



dostosowanie sprzętu oraz wdrożenie technik stosowanych do poszukiwania,

uwalniania i ewakuacji poszkodowanych i zagrożonych ludzi oraz zwierząt w

zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia;



ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych awarią techniczną;



wykonywanie przejść i dojść do poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i

zwierząt;



usuwanie przeszkód naturalnych i sztucznych utrudniających niesienie

pomocy

poszkodowanym lub zagrożonym ludziom oraz ratowanie środowiska;



oznakowanie i wydzielenie strefy bezpośrednich działań ratowniczych sił

systemu oraz stref zagrożenia;



przewietrzanie lub wentylowanie stref zagrożenia i bezpośrednich działań



ratowniczych sił systemu;



oświetlenie oraz zabezpieczenie miejsca zdarzenia przed osobami

postronnymi;



wypompowywanie, obwałowywanie lub uszczelnianie miejsc wycieku

substancji



stwarzającej zagrożenie.

Do zasadniczych zadań ratownictwa
chemicznego i ekologicznego
należy:



rozpoznawanie zagrożeń oraz ocena i prognozowanie ich

rozwoju oraz skutków dla ludzi i środowiska;



analizowanie powstałych awarii oraz katastrof

chemicznych i ekologicznych;



ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych skażeniem

substancją niebezpieczną;



identyfikacja substancji stwarzającej zagrożenie w czasie

powstałego zdarzenia;



prognozowanie rozwoju skażenia środowiska i ocena

rozmiarów zagrożenia oraz zmian wielkości strefy

zagrożenia dla ludności;



ograniczanie parowania substancji niebezpiecznej;



zatrzymanie emisji toksycznych środków przemysłowych;



stawianie kurtyn wodnych;



neutralizacja substancji niebezpiecznej substancjami

chemicznymi.

Ratownictwo medyczne przedlekarskie

obejmuje zespół działań planistyczno
-organizacyjnych i stosowanie technik z
zakresu pomocy medycznej, na poziomie
przedlekarskim, mających na celu
ratowanie życia i zdrowia, podczas
zdarzeń prowadzących do nagłej groźby
utraty życia ludzkiego lub pogorszenia się
stanu zdrowia.

W Krajowym Systemie Ratowniczo -
Gaśniczym wyróżnia się trzy poziomy
zarządzania:



powiatowy;



wojewódzki;



centralny /kraju/.

Na poziomie powiatowym wykonuje się

wszystkie podstawowe zadania systemu,
związane z obszarem powiatu. Poziomy
wojewódzki i centralny (kraju) spełniają
rolę wspomagającą i koordynacyjną w
sytuacjach wymagających użycia sił i
środków spoza obszaru danego powiatu
lub województwa.

Od 2000 r. KSRG zaczął przekształcać się w system otwarty na

różne podmioty ratownicze. Aktualnie zadania z zakresu

poszczególnych rodzajów ratownictwa realizują następujące

podmioty i organizacje:



jednostki ratowniczo – gaśnicze PSP i inne jednostki ochrony

przeciwpożarowej;



organizacje pozarządowe, w tym ochotnicze straże pożarne i

inne ratownicze organizacje społeczne, np. Grupy Ratownictwa

Specjalnego i Polskiego Czerwonego Krzyża;



jednostki ochrony zdrowia, w tym szpitalne oddziały

ratunkowe;



służby, inspekcje i straże oraz instytucje i specjaliści w

sprawach ratownictwa;



inne podmioty włączone do systemu w drodze umowy

cywilnoprawnej.

Do głównych zadań Krajowego Centrum
Koordynacji
Ratownictwa i Ochrony Ludności, w stanach
normalnych, należy:



zbieranie i aktualizowanie danych o zagrożeniach

transgranicznych oraz występujących na terenie kraju;



zbieranie i aktualizowanie danych o zagrożeniach i zdarzeniach

spowodowanych naruszeniem porządku publicznego;



zbieranie i aktualizowanie danych o zagrożeniach i zdarzeniach

spowodowanych katastrofami i klęskami żywiołowymi;



analiza i koordynacja procesu zapobiegania zagrożeniom

wynikającym z rozwoju cywilizacyjnego lub działania sił natury;



zbieranie i aktualizowanie danych o siłach i środkach

ratowniczych;



zbieranie i aktualizowanie danych o specjalistach branżowych

będących w dyspozycji KSRG;



zbieranie danych o prowadzonych działaniach ratowniczych;



opracowywanie procedur ratowniczych;



koordynacja opracowywanie procedur i
koordynacja działań związanych z
monitorowaniem zagrożeń oraz
alarmowaniem w przypadku ich wystąpienia;



przekazywanie decyzji w zakresie
zarządzania kryzysowego i ocena ich
wykonania.

Niezbędne dane potrzebne do
realizacji wymienionych zadań
pozyskiwane są z:



istniejących systemów monitorowania np.
pogodowego, radiacyjnego itp.;



właściwych służb resortu Spraw
Wewnętrznych i Administracji;



urzędów administracji rządowej i
samorządowej wszystkich szczebli;



specjalistycznych baz danych;



informacji przekazywanych przez środki
masowego przekazu i przez Internet.

4.2. Państwowe Ratownictwo
Medyczne

System Państwowego Ratownictwa

Medycznego, działa w ramach systemu
bezpieczeństwa cywilnego państwa oraz
systemu ochrony zdrowia. Jego celem jest
zapewnienie sprawnego i efektywnego
podejmowania medycznych działań
ratowniczych wobec każdej osoby
znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia
życia lub zdrowia.

Osiągnięcie tak sformułowanego celu wymaga:

a) zapewnienia możliwości natychmiastowego

wezwania pomocy;

b) niezwłocznego przybycia na miejsce

zdarzenia zespołu ratownictwa medycznego;

c) niezwłocznego podjęcia właściwych

medycznych działań ratowniczych na

miejscu zdarzenia;

d) zapewnieniu stosownego do potrzeb

transportu;

e) zapewnienia niezwłocznego przyjęcia

poszkodowanych w najbliższym szpitalnym

oddziale ratunkowym lub oddziale

szpitalnym.

System zorganizowany jest w sposób

zapewniający jego ciągłe funkcjonowanie na
trzech poziomach zarządzania:

1. powiatowym ;
2. wojewódzkim;
3. centralnym (kraju).

Poziom powiatowy Systemu Ratownictwa

Medycznego jest poziomem wykonawczym.

Realizowane są zadania ratownictwa medycznego w

całym zakresie „łańcucha przeżycia”, to jest od
momentu zdarzenia do udzielenia
wykwalifikowanej pomocy przedszpitalnej przez
zespół ratunkowy i następnie transport, aż do
działań na izbie przyjęć szpitala włącznie.
Wszystko to powinno odbywać się z zachowaniem
zasady "jednych noszy", co oznacza, że nie wolno
zmieniać noszy osobie poszkodowanej od miejsca
zdarzenia, aż do umieszczenia w szpitalu.

Zadania ratownictwa medycznego na
poziomie powiatowym realizowane są przez
następujące jednostki systemu:

1. zespoły ratownictwa medycznego (ZRM), w tym

lotnicze służby ratownicze (LSR) i

lotnicze grupy poszukiwawczo – ratownicze

(LGPR);

2. szpitalne oddziały ratunkowe (SOR) i

ewakuacyjne izby ratunkowe (EIR);

3. zintegrowane centrum powiadamiania

ratunkowego (CPR).

Zespoły Ratownictwa Medycznego są

elementami wykonawczymi systemu
Państwowego Ratownictwa Medycznego.
Wyróżnia się następujące rodzaje zespołów
ratownictwa medycznego:

1) zespoły reanimacyjne „R”;
2) zespoły wypadkowe „W”;
3) zespoły transportu sanitarnego „TS”;
4) zespoły ratownictwa lotniczego;

Środki transportu ZRM dzielą
się na:



ambulanse sanitarne (ratunkowe), służące do
przewozu chorych i udzielania im świadczeń
zdrowotnych. Stanowią one podstawowe
wyposażenie medycznego zespołu
specjalistycznego;



specjalne środki transportu ratowniczego – tj.
inne niż ambulanse ratunkowe, służące do
transportu pacjentów drogą powietrzną (samolot
sanitarny, śmigłowiec ratunkowy),

wodną, bądź lądową poza drogami publicznymi

.

Medyczne działania ratownicze w warunkach szpitalnych

realizuje Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR). Do jego

podstawowych zadań należy:

1. przyjęcie, wstępna diagnostyka i leczenie pacjentów w

zakresie niezbędnym dla

stabilizacji funkcji życiowych osób, które uległy nagłemu

zachorowaniu, zatruciu, bądź urazowi i zostały przywiezione

przez zespoły ratownictwa medycznego lub zgłosiły się do

oddziału samodzielnie;

2. pomoc ofiarom katastrof i zdarzeń masowych;
3. prowadzenie dokumentacji oddziału i zespołów ratownictwa

medycznego według odrębnych przepisów;

4. nadzór merytoryczny i analiza funkcjonowania systemu w

rejonie operacyjnym szpitalnego oddziału ratunkowego;

5. edukacja i promocja zdrowia w zakresie ratownictwa

medycznego.

Do głównych zadań Centrum Powiadamiania
Ratunkowego w zakresie ratownictwa
medycznego, należy:



przyjmowanie powiadomień o stanach nagłego zagrożenia

życia lub zdrowia;



selekcja i ustalanie priorytetów wyjazdów;



niezwłoczne dysponowanie najbliższych jednostek systemu

do zdarzeń;



przekazywanie niezbędnych informacji osobom udzielającym

pierwszej pomocy, w szczególności przed przybyciem

zespołu ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia;



przekazywanie kierującemu działaniami ratowniczymi lub

innym jednostkom wykonującym zadania w zakresie

ratownictwa medycznego, niezbędnych informacji

ułatwiających podejmowanie rozstrzygnięć na miejscu

zdarzenia;



monitorowanie i analiza medycznych działań ratowniczych.

Na poziomie województwa realizowane są zadania

wspomagania i koordynacji medycznych działań
ratowniczych obejmujących obszar województwa.
Ustalana jest liczba i rozmieszczenie centrów
powiadamiania ratunkowego, szpitalnych oddziałów
ratunkowych, ewakuacyjnych izb ratunkowych oraz
zespołów ratownictwa medycznego, a także zasady
ich

współdziałania, w tym ustalanie obszaru, z którego

zespoły ratownictwa medycznego transportują
pacjentów do danego szpitalnego oddziału
ratunkowego lub ewakuacyjnej izby ratunkowej.

Poziom centralny wspomaga i koordynuje medyczne

działania ratownicze na obszarze kraju.

Literatura

1. Fedorowicz R, Kołodziński E., Solarz L.:Bezpieczeństwo

użytkowania sieci przesyłowych gazu w warunkach zagrożeń
terrorystycznych. Zagadnienia Eksploatacji nr1/2004 (52)
str.19 - 28 http://www.infocorp.com.pl/

2. Grosset R.: System Zarządzania Kryzysowego. Materiały XI

Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej Inżynierii
Wojskowej, t.1, Warszawa – Rynia 7-9 listopada 2000.

3. Kołodzinski, J. Matela, T. Pietkiewicz: Komputerowe

wspomaganie zarządzania bezpieczeństwem cywilnym.
Warszawa 2003.

4. Słownik języka polskiego. Tom I. PWN, Warszawa 1978.

Dziękuje