JĘZYKOZNAWSTWO

KOGNITYWNE

Wykłady 2007/8

Joanna Szwabe

Formalne i

funkcjonalistyczne

podejścia do języka

 struktura a funkcja
 zdania a dyskurs
 ujęcie synchroniczne a diachroniczne
 forma dojrzała a proces akwizycji
 zamknięty moduł językowy a język

jako ugruntowany poznawczo i
społecznie

Perspektywa kognitywna

w badaniach nad językiem

Kognitywistę interesuje ‘język na tle umysłu’.

Relacje umysł-język układają się dwukierunkowo:

1) postuluje się, że natury języka i komunikacji nie

da się w pełni wyjaśnić skupiając się na formie

językowej oraz jej formalnym opisie (dominujące

podejście dotychczas). Podstawowym założeniem

językoznawstwa kognitywnego jest, że język

można jednolicie opisać w kategoriach procesu

poznawczego.

2) I zwrotnie: oczekuje się, że język postrzegany w

kategoriach funkcji, raczej niż struktury, będzie
oknem na mechanizmy działania umysłu.

Językoznawstwo

kognitywne

 uwzględnianie wyników innych

dyscyplin (neurolingwistyki,
psychologii)

 wymóg zbieżności dowodów

(converging evidence principle)

 kognitywna generalizacja -

(cognitive generalization principle)

„[...] Domeny, które powinniśmy
badać, by zrozumieć funkcjonowanie
języka nie leżą w kombinatorycznej
strukturze

samego

języka,

a

konstrukcjach

poznawczych,

na

których język operuje. Dopóki język
będzie analizowany jako zamknięta
autonomiczna struktura, dopóty owe
domeny pozostaną niewidoczne”
(Fauconniera 1997).

 

Językoznawstwo

kognitywne

• ujęcie danych języka jako

świadectwa odsyłającego do
pozajęzykowych konstrukcji
poznawczych

• dynamiczne, ukontekstualizowane

ujęcia znaczenia, (Fauconnier,
Coulson)

Wytyczne MSJK

• język jest ograniczony i kształtowany przez

czynniki biologiczne, psychologiczne,

środowiskowe, rozwojowe, historyczne,

kulturowe

• zrozumienie tych czynników nie jest wtórne,

czy podległe opisowi struktury

• opisy języka nie powinny być obwarowane

stwierdzeniami a priori na temat ścisłego

zmodularyzowania, enkapsulowania procesów

językowych i w ten sposób chronione przed

faktami nie do pogodzenia z innych dziedzin

Podstawowe problemy

językoznawstwa

1) Problem ewolucji języka.
2) Problem akwizycji języka
3) Problem funkcji języka
4) Problem struktury języka