SULFONAMIDY
Mechanizm działania
działają bakteriostatycznie
antagoniści kwasu p-aminobenzoesowego ( PABA ) niezbędnego w
pierwszym etapie szlaku syntezy kwasu foliowego →zahamowanie
biosyntezy kwasu foliowego niezbędnego do syntezy nukleotydów
purynowych
I Dihydropterydyna + PABA miejsce działania
sulfonamidów
↓
syntetaza kwasu
dihydropteroilowego
II kwas dihydropteroilowy + kwas glutaminowy
↓
reduktaza pteroiloglutaminowa
III kwas dihydrofoliowy (kwas foliowy FH
2
)
↓
reduktaza dihydrofolianowa
miejsce działania
trimetoprimu
kwas tetrahydrofoliowy (kwas folinowy FH
4
)
↓
synteza puryn
↓
synteza DNA i RNA
Zakres działania
Ziarenkowce Gram(+)
paciorkowce (z wyjątkiem Enterococcus)
Streptococcus pneumoniae
Neisseria meningitidis
Actinomyces
Nocardia
pałeczki Gram(-) z rodziny Enterobacteriaceae ( E.coli, Proteus
vulgaris, Klebsiella, Enterobacter, Salmonella, Shigella ) –
zmienna aktywność
Haemophilus influenzae
Chlamydia
pierwotniaki : Pneumocystis carinii, Toxoplasma, Plasmodium
Zastosowanie
Zakażenia układu moczowego, w tym odmiedniczkowe zapalenia
nerek i zakażenia gruczołu krokowego (Escherichia coli, Proteus,
Klebsiella) – głównie sulfafurazol
Zakażenia przewodu pokarmowego o etiologii : Salmonella i
Shigella
Zapobiegawczo w meningokokowym zapaleniu opon mózgowych
– głównie sulfadiazyna
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, reumatoidalne zapalenie
stawów - sulfasalazyna
Bruceloza
Nokardioza
Pneumocystoza (w profilaktyce i leczeniu AIDS)
Zakażenia dróg oddechowych ( ostre i przewlekłe zapalenie
oskrzeli, zapalenie ucha i zatok)
Zakażenia gronkowcowe (bakteriemia) – w skojarzeniu z
rifampicyną
Farmakokinetyka
Podział sulfonamidów:
krótko działające – biologiczny okres półtrwania do 8 h:
sulfafurazol, sulfakarbamid, sulfizomidyna, sulfadimidyna
o pośrednim czasie działania – biologiczny okres półtrwania 8
– 20 h: sulfadiazyna, sulfametoksazol (SMX), sulfafenazol,
sulfaproksylina
o długim działaniu - biologiczny okres półtrwania powyżej 30
h: sulfadimetoksyna, sulfametoksydiazyna, sulfalen
Preparaty
Sulfadiazyna
- łatwo przenika d płynu mózgowo-rzdeniowego, w którym osiąga
stężenie terapeutyczne
-stosowana w nokardiozie, ziarniaku wenerycznym, profilaktyce
gorączki reumatycznej u pacjentów z nadwrażliwością na
penicyliny, toksoplazmozie w skojarzeniu z pirymetaminą
-preparat prosty: Adiazine tabl.500 mg
-preparat złożony: Antrima (Co-trimazine) tabl. 400 mg
sulfadiazyny i 80 mg trimetoprimu
Sulfametoksazol- stosowany jest w połaczeniu z trimetoprimem
Sulfalen
-zakażenia układu moczowego i oddechowego (obecnie w
połączeniu z trimetoprimem) oraz w zapobieganiu zimnicy( w
połączeniu z pirymetaminą)
-preparat prosty Longum tabl.2 g
Działania niepożądane
Zaburzenia żołądkowo-jelitowe ( nudności, wymioty,
rzadziej biegunka)
objawy uczuleniowe- zaczerwienienie skóry,wysypka,
nadwrażliwość na światło słoneczne, obrzęki błon
śluzowych, stawów, węzłów chłonnych, podwyższenie
temperatury ciała z dreszczami, rzadziej pęcherzowy
rumień wielopostaciowy ( zespół Stevensa i Johnsona)
Uszkodzenie nerek charakteryzujące się krwiomoczem i
białkomoczem, napadami kolki nerkowej i skąpomoczem
Uszkodzenie szpiku, aż po agranulocytozę
Niedokrwistość hemolityczna, trombocytopenia,
granulocytopenia
Zapalenie tętnic
Zapalenie wątroby, ciężka postać żółtaczki u
wcześniaków i noworodków
Sulfonamidy do stosowania
zewnętrznego
Argentum sulfadizinum ( sól srebrowa sulfadiazyny )
Dermazin – krem 1% (opakowanie 50 g i 250 g)
Flammazine – krem 1 % ( opak. 20 g, 50 g i 500g )
Argentum sulfathiazolum ( sól srebrowa sulfatiazolu)
Argosulfan 2 % - krem 20 mg/g ( opak. 40 g i 400 g )
Sulfarinol – krople do nosa ( 1 ml zawiera 50 mg
sulfatiazolu i 1 mg azotanu nafazoliny op. 20 ml)
Sulfacetamidum natricum
Sulfacetamidum 10% H-E-C – krople do oczu 100 mg/ml
Sulfanizolon ( sól sodowa sulfacetamidu + octan
prednizolonu )- zawiesina do oczu
Sulfadicramidum
Irgamid – 15 % maść do oczu, op. 5 g
Co-trimoksazol
połaczenie sulfametoksazolu z trimetoprimem –
działa silniej i zapobiega tworzeniu się oporności
na oba składniki
szybko przenika do tkanek i płynów ustrojowych
Mechnizm działania:
Trimetoprim uniemożliwia przemianę kwasu
dihydrofoliowego do kwasu tetrahydrofoliowego
wskutek hamowania aktywności reduktazy
dihydrofolianowej
Preparaty:
•
Biseptol –
zawiesina doustna 240mg/5 ml ( 5 ml
zawiera 40 mg trimetoprimu i 200 mg
sulfametoksazolu);
tabletki 120 mg, 480 mg i 960 mg ( Biseptol
120, Biseptol 480 i Biseptol 960 );
roztwór do wlewu dożylnego 480 mg/5 ml
( Biseptol 480 ampułki po 5 ml )
•
Groseptol – tabl. 120 mg i 480 mg
•
Septrin – zawiesina doustna 240 mg/5 ml
( flakon 100 ml)
•
Bactrim syrop 240 mg/5 ml, tabl. 480 mg i
960 mg
Zakres działania:
Bakterie Gram(+) – m.in. paciorkowce, gronkowce,
Listeria monocytogenes, Nocardia asteroides,
Słabiej na bakterie Gram(-) – m.in. większość
pałeczek Enterobacteriaceae
H.infuenzae
Legionella spp.
Brucella spp
Pneumocistis carini
Nie działa na większość bakterii beztlenowych i
enterokoków, krętki, Pseudomonas aeruginosa,
Mycoplasma pneumoniae
Zastosowanie:
Zakażenie nerek i dróg moczowo-płciowych
( odmiedniczkowe zapalenie nerek i zapalenie
gruczołu krokowego)
Zakażenia układu pokarmowego ( dur brzuszny,
paradury, zakażenia pałeczkami Shigella)
Ostre zakażenia dróg oddechowych ( min. leczniczo i
zapobiegawczo w zapaleniu płuc wywołanemu
przez Pneumocystic carinii u chorych na AIDS)
Posocznica
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Bruceloza
Toksoplazmoza ( w skojarzeniu z pirymetamina )
Działania niepożądane:
Zaburzenia żołądkowo-jelitowe ( nudności, wymioty, rzadziej
biegunka)
Skórne objawy uczuleniowe
Rzadziej pęcherzowy rumień wielopostaciowy ( zespół
Stevensa i Johnsona) oraz martwica toksyczno- rozpływna
naskórka ( zespół Lyella)
Zaburzenia hematologiczne (leukopenia, neutropenia,
małopłytkowość, rzadziej agranulocytoza i niedokrwistość
megaloblastyczna
Zapalenie wątroby
Wstrząs anafilaktyczny
Zaburzenia czynności nerek
Jałowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych