Chlamydiozy i
Chlamydophilozy
zwierząt gospodarskich

Kinga Klepacz

Sylwia Świokło

6a

Reorganizacja taksonomiczna, która miała
miejsce pod koniec lat 90. wprowadziła
podział rodziny Chlamydiaceae na dwa
rodzaje: Chlamydia i Chlamydophila, jednak
10 lat później, kiedy analiza porównawcza
pełnego genomu bakterii ujawniła ścisłe
ekologiczne i biologiczne powiązania
wszystkich gatunków, zaproponowano
ponowne połączenie w jeden rodzaj
wszystkich przedstawicieli tej rodziny.

Systematyka

•

Rząd: Chlamydiales

•

Rodzina: Chlamydiaceae

•

Gatunki:



Chlamydia trachomatis, Ch. muridarum

(dawniej: Ch.trachomatis), Ch. suis,



Chlamydophila psittaci, Ch. abortus (Ch.

psittaci), Ch. caviae, Ch. felis, Ch. pecorum
(Chlamydia pecorum), Ch. pneumoniae (Cl.
pneumoniae)

Występowanie

•

Stwierdzane na wszystkich kontynentach

•

Występuje u:

–

Chlamydophila abortus: bydło dorosłe, owce i

kozy

–

Ch. pecorum: u cieląt, owiec i świń

–

Ch. suis: u świń

–

Ch. psittaci: u ptaków, świń, kotów, psów oraz

cieląt

–

Ch. felis: u kotów

Chorobotwórczość u Ru

•

Chlamydophila abortus:

–

Buhaje i tryki:

•

Zakażenia bezobjawowe

•

Zapalenie jąder, najądrzy, pęcherzyków nasiennych

–

Krowy:

•

Zapalenia dróg rodnych

•

Ronienia

•

Zapalenia wymienia

–

Maciorki:

•

Enzootyczne ronienia owiec

•

Chlamydophila pecorum:

–

Cielęta i jagnięta:

•

Zapalenie stawów

•

Zapalenie płuc

•

Zapalenie rogówki i spojówki

•

Zapalenia jelit

•

Zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (głównie u

cieląt)

•

Chlamydophila psittaci:

–

Bydło

•

Zapalenia jelit

Chorobotwórczość u Su

•

Chlamydophila psittaci:

–

Zapalenie płuc i opłucnej

–

Zapalenie osierdzia

–

Zapalenie stawów

–

Zapalenie macicy i ronienia

–

Zapalenie jąder

Ogólna charakterystyka

•

Sferyczny kształt

•

Średnica: 0,2-0,5 µm –formy zakaźne

0,6-1,5 µm –formy niezakaźne

•

Zbudowane z błony komórkowej, cytoplazmy,
jądra i rybosomów

•

Cykl rozwojowy niespotykany u innych bakterii –
charakteryzują go dwie postacie morfologiczne:
zakaźne ciałko elementarne (zdolne do bytowanie
pozakomórkowego) i ciałko siatkowate/retikularne
(wewnątrzkomórkowa, niezakaźna postać)

•

Można je namnażać na:

–

zarodkach kurzych

–

hodowlach komórkowych

•

Wrażliwe na czynniki fizyczne i chemiczne:

–

Opt. pH= 7,0-7,5

–

Giną w: formalinie, fenolu, alkoholu, kwasach i

zasadach oraz jodoforach

–

Środki farmaceutyczne: tetracykliny, tylozyna,

chloramfenikol

–

W stanie wysuszonym mogą przetrwać do 5

tyg

Cykl rozwojowy

•

Ciałko elementarne EB (elementary bodies)

–

wnika na drodze endocytozy do komórki gospodarza

–

Zdolne do przebywania pozakomórkowego

–

Zdolne do zakażania i wzrostu w makrofagach

•

Przekształca się w Ciałko siatkowate, retikularne

RB (reticulate bodies)

–

Większe

–

Aktywne metbolicznie

–

Postać niezakaźna

–

Intensywnie się dzielą

–

Przekształcają się w EB

–

Mogą pozostać w formie latentnej

•

Cykl trwa do 72godz i kończy się zniszczeniem

komórki i uwolnieniem kolejnych EB

Cechy pośrednie między
bakteriami i wirusami

•

Cechy wirusów:

–

Namnażają się tylko w komórkach

–

Małe rozmiary

–

Tworzy wtręty komórkowe

•

Cechy bakterii:

–

Obecność DNA i RNA oraz organelli

–

Posiada ścianę komórkową podobną do bakterii G-

–

Wrażliwe na niektóre antybiotyki

•

Cechy indywidualne:

–

Charakterystyczny dla siebie cykl rozwojowy

Źródła i drogi zakażenia

•

Chore zwierzęta

•

Bezobjawowi nosiciele

•

Głównie przez kontakt z wydzieliną worka
spojówkowego lub z nosa

•

Mogą być wydalane drogami rodnymi oraz z
kałem

Patogeneza

•

Zakażenia drogami aerogenną i alimentarną

•

Wnikają do błony śluzowej żołądka i jelit oraz do

znajdujących się tam makrofagów

•

Ulegają namnożeniu

•

Drogą naczyń chłonnych i krwionośnych

przenikają do krwi- chlamydiemia

•

Z krwią dostają się do narządów płciowych

wywołując ich zapalenie

•

U ciężarnych samic namnażają się w łożysku 

dochodzi do zakażenia płodu  poronienia,

przedwczesne porody, słabe potomstwo

•

Przy zakażeniu przez buhaja zarodek w

pierwszych dniach od poczęcia ulega obumarciu

Rozpoznanie

•

Na podstawie objawów i zmian AP

niemożliwe

•

Niezbędne jest badanie laboratoryjne

•

Do badania pobrać:

–

wypływ z pochwy

–

błonę śluzową pochwy/macicy

–

fragment poronionego łożyska

–

kał

–

jądro, najądrze

–

gruczoły płciowe dodatkowe

–

surowica krwi

–

nasienie

–

narządy miąższowe (od poronionego płodu)

•

Badania polegają na:

–

Stwierdzeniu zarazka w próbie biologicznej

•

6-7 dniowe zarodki kurze, myszy, szczury, króliki,
świnki morskie

–

Stwierdzeniu zarazka w hodowli na liniach
komórkowych

•

McCoya, Hela 229, BGH

–

Wykazaniu materiału genetycznego

–

Badaniach serologicznych pobranej krwi

•

OWD, ELISA, IF

Rozpoznanie różnicowe

•

Bruceloza

•

Kampylobakterioza

•

BVD

Enzootyczne ronienie owiec
abortus enzooticus ovium

•

Występowanie

–

Notowana na całym świecie

•

Przyczyna

–

Chlamydophila abortus

•

Źródła i drogi zakażenia

–

Występują powszechnie

–

Choroba występuje przy obniżeniu odporności

–

Zawlekany do stada z zakażonymi owcami

–

Rozprzestrzenienie w stadzie następuje w

okresie:

•

Porodów, ronień, krycia

•

Drogi zakażenia

–

p.o.

–

Aerogenne

–

Drogą krycia w stadach

–

Jagnięta po urodzeniu (p.o.)

–

Śródmacicznie

•

Patogeneza



- Po wniknięciu do organizmu powoduje:

–

Stan zapalny łożyska

–

Rozluźnienie połączenia matki i płodu

–

Obumarcie i poronienie lub przedwczesny

poród bądź urodzenie słabego jagnięcia

–

Przy ciążach mnogich nie wszystkie płody

muszą ulec zakażeniu

•

Objawy kliniczne

–

Poronienie bez ujawnienia choroby

–

Przedwczesne porody

–

Rodzenie słabych jagniąt

–

samice zakażone na początku ciąży

•

Ronią w jej końcu

–

samice zakażone na końcu ciąży

•

Ronią w następnej

–

Po poronieniu:

•

Zapalenie macicy

•

Zatrzymanie łożyska

–

Obumarłe płody mogą doprowadzić do śmierci

matek

•

Odporność

–

W następnej ciąży rodzą z reguły normalnie

–

Z roku na rok odsetek ronień jest mniejszy

•

Dotyczy tylko pierwiastek i nowo wprowadzonych do
stada

–

Czasem rodzą się słabsze jagnięta

–

W skali stada nie jest zadowalająca

•

Zmiany AP

–

Łożysko:

•

Częściowo lub całkiem zmienione martwiczo

liścienie, ciemnoczerwone lub gliniaste, o mazistej

konsystencji

•

Na tkankach objętych procesem zapalnym stwierdza

się żółty lub szarożółty nalot

–

Płody:

•

Pokryte kłaczkowatym nalotem

•

Wybroczyny i obrzęk tkanki podskórnej

•

W jamach ciała czerwono zabarwiony przesięk

•

Obrzęk węzłów chłonnych

•

Zwyrodnienie narządów miąższowych

•

Rozpoznanie

–

OWD

•

Badanie par surowic, pobranych 2razy w odstępie
3tyg po poronieniu

•

Wykazanie wzrostu mian przeciwciał

•

Miana 1:32 uznaje się za dodatnie

–

ELISA

•

Z przeciwciałami monoklonalnymi

•

Rozpoznanie różnicowe:

–

Bruceloza

–

Kampylobakterioza

–

Gorączka Q

–

Samoneloza

–

Listerioza

–

Toksoplazmoza

•

Postępowanie

–

Przyczynowe leczenie antybiotykami

–

W stadzie najlepiej podawać w okresie
chlamydiemii, gdyż zarazek namnaża się w
komórkach, aczkolwiek trudno ten okres ustalić

•

Zapobieganie

–

Niedopuszczenie do zawleczenia choroby do

stad wolnych

–

Odpowiednie żywienie i warunki zoohigieniczne

–

Przestrzeganie zasad sanitarno-

weterynaryjnych w okresie porodów:

•

Roniące samice  2-3 tyg izolacja

•

Poronione płody i łożyska  utylizacja

•

Pomieszczenia  oczyszczenie i odkażenie

–

Na terenach endemicznych:

•

Szczepienia szczepionkami inaktywowanymi lub

atenuowanymi

Chlamydie u pozostałych
zwierząt

Bydło:

1. zapalenie jelit
2. choroby układu oddechowego
3. sporadyczne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego
4. zapalenie spojówek
5. zapalenie wielostawowe (polyarthritis)
6. choroby układu rozrodczego

1. Zapalenie jelit wywołane
przez chlamydie

•

Etiologia:

Chlamydophila psittaci

(

Chlamydophila pecorum

 młode bydło)

•

Patogeneza:



- po przyjęciu doustnym ciałka elementarnego (CE)
przedostają się one do komórek nabłonkowych jelit i tam mogą
przetrwać długi czas nie powodując rozwoju choroby
(rezerwuar bakterii). Patogenne działanie wynika z
wewnątrzkomórkowego namnażania oraz tworzenia
endotoksyn i kompleksów immunologicznych.

•

OBJAWY:

- Silna, wodnista biegunka u nowo narodzonych cieląt, która u

dorosłych występuje sporadycznie

- Objawy niespecyficzne: gorączka, wypływ z nosa, niekiedy

niechęć do ruchu jako prodromalny objaw zapalenia
wielostawowego.

•

ZMIANY AP:

- błona śluzowa trawieńca i jelit (zwłaszcza j. czczego):

obrzęknięta, usiana wybroczynami, nadżerki i owrzodzenia.

•

ROZPOZNANIE:

- Rozpoznanie bazuje na stwierdzeniu obecności serokonwersji

lub potwierdzeniu wzrostu Ab w surowicy

- Badanie na obecność bakterii wykonuje się w próbce kału lub

zeskrobinach z błon śluzowych jelita (IFT, barwienie Giemzy)

•

Leczenie:

Antybiotyki: makrolidy (np. erytromycyna) oraz

tetracykliny

•

Zapobieganie:

- Podawanie cielętom siary zawierające Ab przeciw

chlamydiom

- Ścisłe przestrzeganie higieny (ochrona ludzi

pracujących w gospodarstwie)

2. Choroby ukł. oddechowego
wywoływane przez chlamydie

•

Chlamydia pecorum

•

Postać enzootycznego zapalenia płuc i oskrzeli

•

Chorują najczęściej noworodki, cielęta 4-6 mc,
sporadycznie dorosłe.

•

Zakażenie: droga aerogenna

•

Źródło zakażenia: klinicznie chorzy ,
bezobjawowi nosiciele którzy wydalają patogen z
kałem, wydzieliną z nosa.

•

Patogeneza:

Chlamydie atakują komórki cylindryczne dróg oddechowych

wywołując tym łagodne zapalenie płuc. Nadkażenie
wirusami czy pasterellami dochodzi do powstania
bronchopneumonii.

•

Objawy kliniczne:

- Surowiczo - śluzowy wypływ z nosa, ślinienie, łzawienie,

zapalenie spojówek przyspieszony oddech, kaszel

- U młodych  biegunka.
- W ciężkim przypadkach  śmierć zwierzęcia

•

Zmiany AP:

- plackowate zgrubienia w przednich płatach płuc kolory śliwkowo-

fioletowego, obrzęk a nawet rozedma.

•

Rozpoznanie:

- badanie histopatologiczne: w nabłonku dróg oddechowych

barwionym metodą Giemzy ciałka wtrętowe

- badanie serologiczne ELISA (serokonwersja) lub SNT (podwójne

próbki surowicy) wykrywanie Ab,

- wykrywanie antygenu metodą PCR

•

Leczenie:

antybiotyki : makrolidy i tetracykliny

•

Zapobieganie

: przestrzeganie zasad higieny

3. Sporadyczne zapalenie mózgu i
rdzenia kręgowego powodowane
przez chlamydie (SBE)

•

Przyczyny:

Chlamydophila pecorum

•

Występowanie:

-

głównie Ameryka PN,

-

Europa (Austria, Szwajcaria, Czechy, Niemcy, Węgry,
Włochy),

-

Afryka Południowa, Japonia, Australia

Występuje u bydła i bawołów, głównie u cieląt (poniżej 6

miesięcy), rzadziej młode i dorosłe bydło (do 3 lat).

Patogeneza:

- Zarazek wydalany z kałem oraz wydzieliną z nosa.
- Do zakażenia dochodzi najprawdopodobniej drogą pokarmową
- W przebiegu choroby dochodzi do zapalenia śródbłonka naczyń i

tkanki mezenchymalnej, a następnie zapalenia mózgu i rdzenia.
Objawy nerwowe pojawiają się wtórnie.

-

Przebycie zakażenia prowadzi do trwałej odporności.

•

zachorowalność u cieląt sięga 25%

•

u zwierząt powyżej roku spada do 5%

•

średnia śmiertelność wynosi 30% i jest wyższa u zwierząt
dorosłych niż u cieląt.

Na zachorowalność i śmiertelność wpływ mają wiek i czynniki

stresowe (transport, odsadzenie, zatłoczenie)

W tym samym czasie w stadzie mogą wystąpić: ronienia, biegunki,

odoskrzelowe zapalenie płuc u młodych lub zapalenie spojówek.

SBE trwa przeważnie 1 – 3 tyg.

Przebieg i objawy:

- Okres inkubacji 1-2 tyg.
- Początkowo objawy są nieswoiste:
- Osowiałość, wypływ z nosa, ślinienie się, gorączka
- Brak apetytu, chudnięcie( w wyniku zajęcia OUN)
- Często duszność i biegunka
- Śmierć w ciągu 5-7 dni, czasem dopiero w ciągu miesiąca – choroba może

trwać od 3 do 21 dni

Objawy z OUN:
- sztywny, nieskoordynowany chód (krok defiladowy)
- potykanie się, zataczanie, przewracaniem
w końcowej fazie choroby niedowład tylnych kończyn, zaleganie z wygięciem

szyi i głowy w tył

•

Zmiany AP:

- Surowiczo-włóknikowe zapalenie osierdzia, opłucnej i

otrzewnej, narządy jamy brzusznej pokryte grubą warstwą
włóknika

- Zwiększona ilość płynu w jamach ciała
- Przekrwienie i obrzęk mózgu i rdzenia kręgowego
- Opona miękka zmieniona zapalnie (gł. w obszarze podstawy

móżdżku i mózgu)

Zmiany HP:



- Okołonaczyniowe ogniska zapalne w szarej istocie mózgu

Rozpoznanie:

- objawy kliniczne, zmiany AP, wcześniejsze lub równoczesne

występowanie biegunki

- Badania serologiczne: Elisa wykrycie AB w surowicy
- Wykazanie obecności zarazka lub jego antygenu w móżdżku lub

płynie mózgowo rdzeniowym (próba na zwierzętach, wybarwienie
ciałek wtrętowych IF), względnie PCR

Diagnostyka różnicowa:

-

wścieklizna

-zapalenie mózgu powodowane przez herpeswirusa
-listerioza
-zatrucie ołowiem
-pastereloza

Leczenie:

szanse na wyzdrowienie tylko przy wczesnym, konsekwentnym

leczeniu,

odizolowanie pacjenta,
podawanie oksytetracykliny lub tylozyny
leczenie objawowe
zwierzęta które przeżyły chorobę charakteryzują się słabą kondycją i

opóźnieniem w rozwoju

Zapobieganie:

poprawa warunków sanitarnych w oborze (ze szczególnym

uwzględnieniem cieląt z biegunkami i krów z ronieniami lub
chorobami układu rozrodczego)

dotychczas brak swoistej szczepionki dla bydła
W pojedynczych przypadkach u obsługi zajmującej się chorymi

cielętami stwierdzono choroby powodowane przez chlamydię.

4. Zapalenie wielostawowe
(polyarthritis) na tle chlamydii

•

KULAWKA CIELĄT

•

Choroba polietiologiczna: Mycoplasma bovis, drobnoustroje
niespecyficzne : streptokoki, staphylokoki, diplokoki, E.coli,
Pasterella i dobnoustroje specyficzne: Salmonella, Brucella,
prątki gruźlicy.

•

Chlamydophila pecorum

•

U bydła choroba rozwija się poprzez przenoszenie się drogą
układu krwionośnego. Patogeny krążą we krwi i zostają
„wychwycone” do bogato unaczynionej i unerwionej błony
maziowej  płyn maziowy. Doprowadza to do obrzęku

zapalnego i wysięku surowiczo – włóknikowego.

Uszkodzone zostają początkowe powierzchniowe warstwy

stawu, następnie głębsze oraz tkanki kostnej.

•

Wrażliwe są głównie jagnięta, cielęta, dorosłe bydło (mniej)

Objawy:
- osłabienie, spadek apetytu
- sztywny chód, postępująca kulawizna, zalegania zwierząt
- obrzęk i bolesność stawów głównie: stępu, nadgarstkowego, pęcinowego,

kolanowego

Zmiany AP:
- zapalenie stawów i pochewek ścięgnowych (przekrwienie, wybroczyny,

obrzęk, duża ilość włóknika)

- płyn stawowy jest mętny i zawiera duże ilości włóknika

Rozpoznanie  diagnostyka różnicowa:
- należy wykluczyć mykoplazmozę, brucelozę oraz salmonellozę

Leczenie:

-

Bierzemy pod uwagę opłacalność leczenia gdyż terapia jest długotrwała i nie

zawsze skuteczna.

- Sztuki wartościowe
- Preparaty NLPZ oraz leki pobudzające przekrwienie okolicy stawów

5. Zapalenie spojówek
powodowane przez chlamydie

Chlamydia bovoculi

- Głównie u cieląt przy masowym utrzymywaniu w budynkach,
niekiedy u starszego bydła

Postać: nieżytowe zapalenie spojówek (możliwe przejście w stan
ropny  nadkażenie drobnoustrojami ropotwórczymi)

Leczenie: oksytetracyklina w postaci maści (do oczu) lub i.m.,
preparaty zawierające tertracyklinę.

6. Choroby układu rozrodczego



Chlamydophila abortus

u bydła:

•

u krów wywołuje stany zapalne dróg rodnych oraz ronienia, jednak

występuje dużo rzadziej niż u małych przeżuwaczy

•

ronienia w 8-9 miesiącu ciąży, rodzenie słabych cieląt,

przedwczesne porody

•

jeśli krowa zostanie zakażona przez zakażone nasienie wtedy

zarodek obumrze w pierwszych dniach

•

u 60% płodów występuje guzowate powiększenie wątroby ze

stwardnieniem miąższu

•

buhaje  zwykle zakażenie bezobjawowe, czasem występuje

zapalenie jąder, najądrzy oraz

pęcherzyków nasiennych co może

prowadzić do bezpłodności

Zakażenia wywołane przez
chlamydofile u trzody



Chlamydophila psittaci

•

Zapalenie płuc i opłucnej

•

Zapalenie osierdzia

•

Zapalenie stawów

•

Zapalenie macicy i ronienia

•

Zapalenie jąder

Źródła i drogi zakażenia

•

Osobniki chore i bezobjawowi siewcy

•

Ptaki i gryzonie stanowią rezerwuar i źródło
zakażenia C. psittaci dla świń

•

Zakażenie drogą aerogenną, pokarmową lub
drogą płciową

•

Badania serologiczne wykazały że zarażonych jest
do 23% świń rzeźnych

Patogeneza

•

Chlamydofile wnikają do komórek nabłonka dróg
oddechowych, przewodu pokarmowego i układu
rozrodczego, namnażają się lub przechodzą do okolicznych
węzłów chłonnych, następnie dostają się do krwi i
przechodzą do narządów predysponowanych

•

Stwierdza się duże powinowactwo szczepów do narządów
(np. szczepy izolowane z układu rozrodczego nie spowodują
ciężkiego zapalenia płuc

Przebieg zakażenia

•

Naturalne zakażenia często przebiegają latentnie lub
bezobjawowo (jest to związane z nabywaniem odporności
humoralnej)

•

Zakażenie miejscowe

•

zapalenie płuc

•

enteritis

•

zapalenie dróg rodnych

•

Proces uogólniony

Objawy

•

Okres inkubacji: 3 – 11 dni

•

Utrata apetytu, gorączka do 41°C

•

W zależności od zajętego narządu obserwuje się objawy zapalenia
płuc, osierdzia, wątroby, stawów, biegunkę, osłabienie, objawy
nerwowe

•

U młodych świń choroba często kończy się śmiercią

•

Maciory  ronienia pod koniec ciąży, rodzenie słabych lub

martwych prosiąt

•

Knury  zapalenie jąder, najądrzy i cewki moczowej

Zmiany AP

•

mało charakterystyczne

•

w zależności od zajętego narządu dotyczą  zmian zapalnych

płuc, opłucnej, osierdzia, jąder, jelit, stawów

•

Inne obserwowane zmiany to  Wybroczyny w nerkach i pęcherzu

moczowym, powiększenie śledziony

•

Poronione płody mogą być zmumifikowane, u martwo narodzonych
lub słabych prosiąt występują zmiany w płucach, wątrobie, jelitach

Rozpoznanie

•

Badanie bakteriologiczne

•

Barwienie metodą Giemsy

•

Immunofluorescencja

•

Badanie serologiczne

•

OWD

•

ELISA

Leczenie

•

tetracykliny, makrolidy

Zapobieganie

•

Brak swoistych szczepionek

•

Poprawa warunków sanitarnych

•

Zapobieganie kontaktu świń z gryzoniami, ptakami

•

Izolacja chorych świń

Chlamydie u ptaków

•

Chlamydioza zwana: papuzicą/ psitakozą
lub chorobą ptasią (ornitoza)

•

Chlamydia psittaci

•

Zarażone ptaki i papugi są źródłem
zakażenia dla ludzi!

•

OBJAWY

:

senność, brak apetytu, nastroszenie piór,

biegunka

Ptaki giną w ciągu 1-2 tyg.a czasem nagle.

•

U KACZEK I INDYKÓW występuje wtórne
powikłania salmonellami.

•

Chore ptaki mogą przybierać postawę pingwina

•

KURY są mniej wrażliwe

•

Zakażonego stada nie udaje się uwolnić od
zakażenia, gdyż występuje nosicielstwo i
siewstwo zarazka.

•

Chore ptaki powinny być eliminowane z hodowli

.

Dziękujemy za

uwagę ;)