PRAWO CYWILNE, PRAWO RODZINNE I

OPIEKUŃCZE

ORAZ PRAWO GOSPODARCZE.

CENTRUM KSZTAŁCENIA

USTAWICZNEGO w GRUDZIĄDZU

ROK SZKOLNY 2009 - 2010

OPRACOWANIE :

MGR ROMAN BĄCZKOWSKI

WYKŁAD – 1.

„ POJĘCIE, ŹRÓDŁA I NORMY PRAWA CYWILNEGO

”.

W centrum prawa prywatnego usytuowana jest osoba w stosunkach z innymi
osobami, traktowanymi przez prawo równorzędnie, podczas gdy prawo publiczne
ma za zadanie regulować relacje między podmiotem podporządkowanym
a organem sprawującym władzę, a zatem stosunki ze swej natury władcze.
Zadaniem prawa prywatnego jest zapewnienie ochrony dóbr majątkowych
podmiotów. Do sfery majątkowej podmiotów należą zarówno dobra jakimi
podmioty te już dysponują, jak również prawo do uzyskania w przyszłości
określonych dóbr od innych podmiotów. Prawo prywatne ma więc za zadanie:
- kształtować ramy dóbr majątkowych podmiotów,
- regulować stosunki prawne pomiędzy podmiotami, mające wpływ na dobra
majątkowe tych podmiotów,
- ustanawiać metody prawnej ochrony dóbr majątkowych podmiotów, jeżeli
zostaną one zagrożone lub naruszone.

„ POJĘCIE PRAWA CYWILNEGO CD…

Prawo cywilne jest dominującym elementem prawa prywatnego i przez wieki
było jego synonimem. Jednakże pojawienie się niektórych wyspecjalizowanych
dziedzin prawa prywatnego (np. prawa pracy) sprawiło, że obecnie należy uznać,
iż pojęcie prawa prywatnego jest szersze od prawa cywilnego.

Cechą prawa cywilnego jest bezwzględne oparcie się na zasadzie
równorzędności stron stosunków cywilnoprawnych i nadanie prymatu
indywidualnej woli stron tych stosunków.

Strona stosunku cywilnoprawnego sama decyduje o tym, czy i jakie
stosunki prawne nawiązywać oraz czy i w jakim zakresie chronić swoje dobra.
W prawie pracy natomiast dobro pracownika przeważa nad zasadą
równorzędności stron stosunku pracy, przy czym ochrona dóbr pracowników
następuje nie tylko z inicjatywy samych pracowników, ale czasami także
z inicjatywy państwa.

„ POJĘCIE PRAWA CYWILNEGO CD…

Można więc powiedzieć, że o ile dla wszystkich gałęzi prawa prywatnego
wspólny jest, w zasadzie, przedmiot ochrony prawnej, o tyle różnią się one
między sobą metodą ochrony praw stron tych stosunków prawnych.
Polskie prawo prywatne znajduje zastosowanie w odniesieniu do

stosunków

prawnych, których obie strony podlegają prawu polskiemu.
W stosunkach międzynarodowych może dochodzić do kolizji prawa

polskiego

i prawa obcego. W celu usunięcia tych kolizji tworzone są normy prawa
prywatnego międzynarodowego (tzw. prawo kolizyjne).
W związku z tym Polska zawiera umowy dwustronne z innymi państwami,
przystępuje do umów międzynarodowych wielostronnych ( konwencji ), a w
zakresie nie uregulowanym tymi aktami, stosuje się przepisy ustawy z dnia
12.11.1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe ( Dz. U. Nr 46, poz. 290 z zm.).
Przepisy tej ustawy określają prawo właściwe dla międzynarodowych
stosunków osobistych majątkowych, w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego
i opiekuńczego oraz prawa pracy.

„ ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO CD…

Źródła prawa cywilnego tworzą hierarchię tego samego rodzaju co

źródła

prawa w ogóle.
Fundamenty całego systemu prawnego w państwie tworzy Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej ( ustawa z dnia 02.04.1997 r. – Dz. U. Nr 78, poz. 483 ).
Z Konstytucji wynika hierarchia aktów normatywnych, aktualna także w
sferze prawa cywilnego ( tzw. akty normatywne powszechnie obowiązujące ):
- Konstytucja RP,
- umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią ustawową zgodą Sejmu,
- ustawy: Kodeks cywilny ( ustawa z dnia 23.04.1964 r.), Kodeks rodzinny
i opiekuńczy, Kodeks Postępowania Cywilnego oraz pozostałe umowy
ratyfikowane, rozporządzenia wykonawcze do ustaw, akty prawa

miejscowego.

Oprócz przepisów prawa stanowionego, źródłem praw i obowiązków dla
podmiotów prawa cywilnego mogą być:
- zasady współżycia społecznego, autonomii woli stron, bezpieczeństwa obrotu,
- zwyczaje i prawo zwyczajowe.

„ ŻRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO CD…

Zasady współżycia społecznego nie są w nauce prawa rozumiane
jednoznacznie. Przeważa pogląd, że są to normy moralne, rodzące się
w świadomości ludzi, co do których postuluje się, aby były one w społeczeństwie
przyjęte jako powszechnie obowiązujące.
Zasadami współżycia społecznego są normy moralne do czasu, gdy nie zostaną
włączone do systemu prawnego, gdyż wtedy stają się już normami prawnymi.
Zasady te służą uelastycznieniu stosowania prawa, które częstokroć bywa
zbyt ogólnikowe i zbyt formalistyczne, jak na potrzeby różnorodnych zjawisk
życia społecznego ( np. art. 5, 56, 58, 65, 233, 298, 354, 411, 431, 754, 902 KC ).

Zwyczaj to akceptowany w określonej grupie społecznej sposób zachowania
się, który nie został uznany przez państwo za wiążący w skali powszechnej.
Prawo cywilne odsyła do zwyczajów w wielu kwestiach ( np. art. 56, 65, 69, 298,
385, 738, 801, 856, 908, 994 KC ).

„ ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO CD…

Prawo zwyczajowe kształtuje się na podstawie zwyczajów.
Zwyczaj staje się normą prawa zwyczajowego wówczas, gdy sposób
postępowania wyznaczony zwyczajem staje się powszechnie
akceptowany w grupie społecznej, w której jest spotykany, a sądy
i nauka prawa zaakceptowały go i uznały za wiążący.
Uwzględnianie zwyczajów przez system prawny ma na celu jak
najlepsze dopasowywanie prawa do potrzeb życia codziennego, tak
różnorodnego w swoich przejawach w obrębie różnych grup

społecznych.

Nie są natomiast źródłem prawa tzw. akty normatywne wewnętrznie
obowiązujące (np. uchwały Rady Ministrów, zarządzenia ministrów),
gdyż obowiązują one tylko osoby podwładne organom wydającym
akty tego rodzaju.

„ NORMY PRAWA CYWILNEGO CD…

Normy prawa cywilnego - tak jak wszystkie normy prawne - to reguły
postępowania ustanowione przez upoważniony organ państwa lub uznane
za obowiązujące przez upoważniony organ państwa, które generalnie
określonym podmiotom, w abstrakcyjnie określonych okolicznościach,

wyznaczają

( nakazują albo zakazują ) określone abstrakcyjnie zachowania się.

Przepis prawa to najmniejsza jednostka redakcyjna tekstu prawnego,
stanowiąca zdanie lub zespół zdań w sensie gramatycznym, oznaczone
w odpowiedni sposób ( jako artykuł, paragraf czy ustęp ).

W związku ze znaczeniem woli samych podmiotów i ich równorzędnym
wobec siebie usytuowaniem, prawo cywilne kieruje się zasadą autonomii

woli.

Z tego powodu zdecydowana większość norm prawa cywilnego to normy
dyspozytywne, które znajdują zastosowanie w określonej sytuacji, o ile strony
stosunku prawnego nie postanowiły odmiennie.

„ NORMY PRAWA CYWILNEGO CD…

Normy prawne mają charakter generalny i abstrakcyjny. Odniesienie tych norm
do indywidualnie oznaczonych podmiotów i do konkretnych sytuacji, nazywamy
zastosowaniem norm prawnych.
Stosowanie prawa leży w gestii organów państwa do tego powołanych (organy
administracji publicznej i sądy ). W uproszczeniu można powiedzieć, że
stosowanie prawa polega na formułowaniu indywidualnych i konkretnych norm
postępowania na podstawie generalnych i abstrakcyjnych norm prawnych.
Tradycyjnie wyróżnia się trzy etapy stosowania prawa:
- ustalenie stanu faktycznego sprawy ( np. ustalenie, że określona osoba
wyrządziła szkodę ),
- stwierdzenie normy właściwej dla ustalonego stanu faktycznego – ( np.
stwierdzenie, że do sprawcy szkody odnosi się określony przepis prawa)

„ NORMY PRAWA CYWILNEGO CD…

- określenie konsekwencji prawnych odniesienia do ustalonego stanu
faktycznego wybranej normy prawnej ( ustalenie, że sprawca szkody jest
zobowiązany do zapłacenia na rzecz poszkodowanego odszkodowania ).

Ustalenie stanu faktycznego dokonuje się w drodze postępowania dowodowego.
Ciężar dowodu faktu spoczywa na tym, kto z tego faktu wywodzi skutki prawne.
Ułatwieniu prowadzenia dowodów służą domniemania :
- faktyczne – wyprowadzone z innych faktów, ustalonych według przyjętych
reguł dowodowych, oparte na zasadach doświadczenia życiowego,
- prawne – wyznaczone normami prawa, założenie istnienia pewnych faktów,
bez konieczności przeprowadzania dowodu.
Domniemania te są wzruszalne co do faktu i nie wzruszalne wobec prawa.

„ STRUKTURA PRAWA CYWILNEGO CD…

W skład prawa cywilnego wchodzi kilka części :
- część ogólna ( normy regulujące kwestie wspólne wszystkim działom prawa
cywilnego, takie jak: pojęcie i rodzaje podmiotów prawa, pojęcie i składniki
mienia, rodzaje czynności prawnych oraz sposoby ich dokonywania, wady
oświadczenia woli, przedstawicielstwo, przedawnienie roszczeń ),
- prawo rzeczowe ( normy regulujące kwestie związane z prawami podmiotów
w stosunku do rzeczy, takimi jak prawo własności i inne prawa rzeczowe oraz z
posiadaniem rzeczy),
- prawo zobowiązań ( normy regulujące kwestie powstawania, realizacji
i gaśnięcia zobowiązań jednych podmiotów prawa na rzecz innych podmiotów
prawa tak w zakresie zagadnień ogólnych dotyczących zobowiązań,
jak w sferze poszczególnych rodzajów zobowiązań zarówno płynących
z umów, jak i z jednostronnych czynności prawnych ),

„ STRUKTURA PRAWA CYWILNEGO CD…

- prawo spadkowe ( normy regulujące kwestie następstwa

prawnego śmierci

osoby fizycznej, takie jak dziedziczenie ustawowe i testamentowe,

czynienie

zapisów i poleceń, prawo do zachowku, umowy dotyczące

spadku ),

- prawo na dobrach niematerialnych ( normy regulujące

problemy ochrony

prawnej dóbr majątkowych o charakterze niematerialnym, jak

znaki

towarowe, utwory, wynalazki itp. ).

PODSUMOWANIE – ĆWICZENIA – ANALIZA.

1. Wymień zadania prawa prywatnego ( prawa

cywilnego ).

2. Akty normatywne w sferze prawa cywilnego.
3. Etapy stosowania prawa cywilnego.
4. Wymień części prawa cywilnego.