Psychopatologia
ogólna i szczegółowa

Czynności psychiczne

1.

Procesy poznawcze –
zabezpieczają orientację w
otoczeniu i sprawność działania

2.

Procesy motywacyjne –
wyznaczają kierunek i cel
działania

3.

Procesy emocjonalne –
zabezpieczają dynamikę
działania

Procesy poznawcze

1.

Świadomość

2.

Wrażenia i spostrzeżenia

3.

Pamięć

4.

Uwagę

5.

Myślenie

6.

Intelekt

Świadomość



Świadomość – optymalny stan
aktywacji ośrodkowego układu
nerwowego umożliwiający
samoorientację i orientację w otoczeniu.



Samoorientacja – zdolność
rozpoznania własnych procesów
psychicznych.



Wstępną ocenę stanu świadomości
przeprowadza się poprzez pytania o
orientację w czasie, otoczeniu oraz co
do własnej osoby.

Zaburzenia świadomości

Dzielimy je na:

1.

Jakościowe

2.

Ilościowe = zaburzenia
przytomności



przymglenie świadomości (obnubilatio)



senność (somnolentio)



półśpiączka (sopor)



śpiączka (coma)

Jakościowe zaburzenia
świadomości

1.

Zespół majaczeniowy (deliryjny)

2.

Zespół snopodobny
(onejroidalny)

3.

Zespół zamroczeniowy
(obnubilacyjny)

4.

Zespół splątaniowy
(amentywny)

Zespół majaczeniowy



W przebiegu działania środków toksycznych:

◦

zewnątrzpochodnych (np. alkohol)

◦

wewnątrzpochodnych (np. infekcje)



Objawy:

◦

dezorientacja

◦

zaburzeniami spostrzegania (iluzje, omamy – o
charakterze scenicznym, nasilające się w nocy, w
ciemności)

◦

inkoherencja myślenia

◦

urojenia – urojeniowa interpretacja treści omamowych

◦

nastrój zależny od treści omamowych

◦

niepokój, pobudzenie psychoruchowe

◦

częściowa amnezja

Zespół snopodobny



Przyczyny jak w zespole majaczeniowym,
występuje rzadziej.



Objawy:

◦

dezorientacja

◦

złożone omamy o rozbudowanej treści, w których
chory uczestniczy czynnie (podróże, bitwy, loty
kosmiczne)

◦

inkoherencja myślenia

◦

urojenia – urojeniowa interpretacja treści
omamowych

◦

nastrój zależny od treści omamowych

◦

niepokój, pobudzenie psychoruchowe

◦

częściowa amnezja

Zespół zamroczeniowy



Występuje w przebiegu padaczki,
przed lub po napadzie.



Objawy:

◦

całkowita dezorientacja

◦

iluzje i omamy

◦

zaburzeniami toku myślenia

◦

nastrój zależny od treści omamowych

◦

może występować pozorna zborność
(zamroczenia jasne, fuga) lub bezładny
niepokój ruchowy

◦

amnezja całkowita

Zespół splątaniowy



Towarzyszący ciężkim stanom
somatycznym.



Objawy:

◦

głęboka dezorientacja

◦

silna inkoherencja (splątanie) myślenia

◦

niepokój ruchowy o charakterze
manipulacyjnym lub pod postacią jaktacji
(stereotypowe ruchy skubania, drapania,
darcia); nasilenie pobudzenia zależy od
wydolności fizycznej

◦

amnezja całkowita

Wrażenia

1.

Nadwrażliwość (hiperestezja) –
zespół neurasteniczny, po zatruciach,
początkowe stadia psychoz

2.

Zmniejszenie wrażliwości
(hipoestezja) – zespoły depresyjne i
otępiennych

3.

Cenestopatie – doznania płynące ze
skóry lub narządów wewnętrznych; w
zespołach depresyjnych (depresji
hipochondrycznej), schizofrenii, w
zespole neurastenicznym

Zaburzenia spostrzegania



Spostrzeżenie to całościowe

odzwierciedlenie
zorganizowanego zespołu cech
przedmiotów i zjawisk
działających na receptory.



Podział zaburzeń spostrzegania:

1.

Złudzenia – iluzje

2.

Omamy – halucynacje

3.

Zaburzenia psychosensoryczne

Złudzenia = iluzje



Złudzenie to fałszywe spostrzeżenie
istniejącego przedmiotu lub zjawiska.



Złudzenia mogą powstać pod wpływem:
emocji (np. strachu), na skutek
zakłóconych warunków spostrzegania
(np. o zmroku, w stanie zaburzonej
świadomości).



Złudzenia nie muszą być objawem
zaburzeń psychicznych jeśli są
korygowane po ustąpieniu czynników
pogarszających warunki spostrzegania.

Omamy = halucynacje



Omamy to spostrzeganie nieistniejących przedmiotów i
zjawisk.



Cechy:

◦

są przeżyciami zmysłowymi, a nie myślowo-wyobrażeniowymi
i mają wartość realnych spostrzeżeń, niezależnych od woli

◦

brak przedmiotu lub zjawiska może być stwierdzony przez
badającego

◦

objaw jest powtarzalny



Omamy prawdziwe – utożsamiane z realną
rzeczywistości, rzutowane w zewnętrzną przestrzeń.



Omamy rzekome (pseudohalucynacje) – nie są
utożsamiane z realną rzeczywistością. Chory wierzy w
nie, ale potrafi je oddzielić od realnej rzeczywistości.
Rzutowane są w wewnętrzną przestrzeń zmysłową
(głosy w głowie, obrazy w oczach).

Omamy = halucynacje



Omamy psychogenne (katatymiczne)
symbolicznie odzwierciedlające przeżycia
emocjonalne – osoba widzi wówczas to
czego pragnie lub czego się lęka.



Omamy mogą wystąpić także w trakcie
zasypiania (omamy hypnagogiczne), lub w
trakcie budzenia się (omamy
hypnopompiczne).



W zależności od modalności omamy
dzielimy na 1) słuchowe, 2) wzrokowe, 3)
węchowe,
4) smakowe, 5) dotykowe, 6) cenestetyczne

Zaburzenia psychosensoryczne



Są to zaburzenia syntezy

zmysłowej:

1.

Zaburzenia procesu czasu –
zwolnienie lub przyspieszenie

2.

Zaburzenia spostrzegania przestrzeni

3.

Zaburzenia schematu ciała



Występują zazwyczaj przy

uszkodzeniach czynności lub
struktury płatów skroniowych

Zespół halucynacyjny
(halucynoza)



Przyczyna: gł. przewlekłe zatrucie
alkoholem



Objawy:

1.

omamy prawdziwe, najczęściej słuchowe
występujące w trzeciej osobie pod postacią
uporczywych komentarzy, wyzwisk, gróźb
pod adresem chorego

2.

świadomość jest niezaburzona

3.

pamięć zachowana

4.

lęk i niepokój ruchowy pod wpływem treści
omamowych

5.

nastrój obniżony

Pamięć



Jest to utrwalanie,

przechowywanie, rozpoznawanie i
odtwarzanie treści doznanych
uprzednio spostrzeżeń, myśli,
emocji oraz dokonanych
czynności ruchowych.



Zaburzenia pamięci mogą mieć

charakter:

◦

ilościowy

◦

jakościowy

Zaburzenia ilościowe
pamięci

1.

Hipermnezja - nadczynność
pamięci; w zespole
maniakalnym, pod wpływem
emocji.

2.

Hipomnezja - osłabienie
pamięci; pod wpływem emocji
oraz wskutek organicznych
uszkodzeń mózgu.

3.

Amnezja - niepamięć zupełna;
wsteczna i następcza.

Zaburzenia jakościowe pamięci

1.

Złudzenia pamięciowe – zniekształcone pod
wpływem emocji (strachu, zazdrości, nienawiści)
wspomnienia rzeczywistych faktów.

2.

Omamy pamięciowe – chory jest przekonany o
realności wspomnień dotyczących nieistniejących w
przeszłości faktów.

3.

Konfabulacje – nierealne, często fantastyczne lub
naiwne wymysły, którymi chorzy zapełniają luki
pamięciowe, np. w zespole Korsakowa.

4.

Kryptomnezje – wspomnienia utraciły cechę
powtórności i wydają się nowe (np. nieświadome
zapożyczenia i plagiaty).

5.

Ekmnezje - mieszanie przeszłości z
teraźniejszością.

Uwaga



Jest to proces psychiczny decydujący o
wybiórczości zachowania poprzez
selekcjonowanie i blokowanie bodźców.



Uwaga pozwala na utrzymywanie
ukierunkowanej aktywności.



Zaburzenia uwagi:

1.

Nadmierna trwałość uwagi – lepkość, występująca
w padaczce lub uszkodzeniach mózgu.

2.

Zmniejszenie zakresu uwagi – występuje w
uszkodzeniach mózgu, zespołach otępiennych,
depresyjnych.

3.

Nadmierna przerzutność uwagi – spotyka się w
zespole maniakalnym.

Myślenie



Myślenie jest procesem psychicznym
polegającym na odzwierciedleniu
stosunków pomiędzy elementami
otaczającej nas rzeczywistości.



Za pomocą tego procesu możemy
wytwarzać nowe pojęcia i rozwiązywać
problemy z zastosowaniem posiadanej
wiedzy.



Zaburzenia myślenia:

1.

zaburzenia toku myślenia = formalne
zaburzenia myślenia

2.

zaburzenia treści myślenia

Formalne zaburzenia myślenia

1.

Spowolnienie toku myślenia – w zespołach na podłożu
organicznego uszkodzenia mózgu, depresji.

2.

Zahamowanie toku myślenia – pustka w głowie; w zespołach
depresyjnych, lękowych.

3.

Otamowanie myślenia – nagłe zablokowanie toku myśli; w
schizofrenii.

4.

Przyspieszenie toku myślenia – w zespołach maniakalnych,
schizofrenii.

5.

Perseweracje – powtarzanie tych samych odpowiedzi na różne
pytania.

6.

Myślenie paralogiczne – występuje brak logicznego następstwa
myśli; w schizofrenii.

7.

Myślenie rezonerskie – formalnie poprawne wypowiedzi, z
których nic nie wynika, pustosłowie; w schizofrenii.

8.

Myślenie magiczne, symboliczne – w schizofrenii.

9.

Rozkojarzenie myślenia – braku lub osłabieniu związków
pomiędzy poszczególnymi elementami zdania; w nasilonej formie
prowadzi do schizofazji (sałatka słowna).

10.

Splątanie myślenia (inkoherencja) – porozrywanie związków
myślowych w stanie zaburzonej świadomości.

Zaburzenia treści
myślenia

1.

Myśli nadwartościowe – np. idee
polityczne, religijne, wynalazcze; nie muszą
być objawem psychopatologicznym. Mogą
jednak zakłócać funkcjonowanie osób, a
także przekształcać się we wtórne urojenia.

2.

Myśli natrętne (obsesje) – uporczywie
powtarzające się myśli, narzucające się z
uczuciem subiektywnego przymusu. Są
traktowane jako obce, niedorzeczne i
chorobliwe, często budzące lęk. Myśli
natrętne wchodzą w skład zespołów
obsesyjno-kompulsywnych.

Zaburzenia treści
myślenia

3.

Urojenia - są to sądy i przekonania
wyrażające błędną treść, sprzeczną z
obiektywną rzeczywistością.



Chorzy są głęboko przekonani o ich słuszności.



Sądy te nie podlegają korekcji za pomocą perswazji lub
oddziaływań psychoterapeutycznych.



Podział urojeń:



Urojenia paranoiczne – spójne, logiczne, przewidywalne.



Urojenia paranoidalne – fantastyczne, dziwaczne, niespójne i
nielogiczne.



Podział urojeń ze względu na treść:



Urojenia prześladowcze – najczęstsze



Urojenia wielkościowe



Urojenia depresyjne (winy, grzeszności, nihilistyczne)



Urojenia ksobne (odnoszące)



Urojenia oddziaływania i owładnięcia

Omamy psychiczne



Znajdują się na pograniczu

zaburzeń treści i toku myślenia:

◦

nasyłaniu lub odbieraniu myśli przez
otoczenie

◦

echo myśli

◦

napór myśli (mantyzm) określający
natłok często przerażających i
szybko zmieniających się myśli
niezależnie od woli chorego

Zespoły z dominującymi
zaburzeniami myślenia



Zespół paranoiczny – silnie
usystematyzowane urojenia (spójne, logiczne,
powodują konsekwentnie podejmowane przez
chorych działania).



Zespół parafreniczny – urojenia dobrze
usystematyzowanymi, chociaż w mniejszym
stopniu niż w przypadku zespołu
paranoicznego, omamy prawdziwe, głównie
słuchowe.



Zespół paranoidalny – urojenia słabo
usystematyzowane, nielogiczne, dziwaczne,
omamy rzekome, formalne zaburzeniami
myślenia, emocje są często niedostosowane.

Intelekt



Jest to sprawność procesów poznawczych
przejawiająca się przede wszystkim zdolnością
sprawnego przeprowadzania operacji
myślowych oraz umiejętnością wykorzystania
posiadanej wiedzy i doświadczenia.



Upośledzenie umysłowe – wrodzone
obniżenie intelektu:

◦

lekkie – II od 50 do 69

◦

umiarkowane – II od 35 do 49

◦

znaczne – II od 20 do 34

◦

głębokie – II poniżej 20



Zespół otępienny – nabyte obniżenie
intelektu.

Emocje



Nastrój – utrzymujące się przez dłuższy okres zabarwienie
emocjonalne wszystkich przeżyć, zarówno doświadczane
subiektywnie i relacjonowane, jak również możliwe do obserwacji
przez otoczenie (afekt).



Nastrój prawidłowy (eutymia) – obejmuje zwykły zakres wahań
nastroju, bez nastroju wyraźnie obniżonego lub wzmożonego.



Nastrój obniżony (depresja) – nastrój z poczuciem smutku.



Nastrój wzmożony – nastrój z poczuciem radości.



Mania – nastrój wzmożony z cechami ekspansywności,
nadmiernym przekonaniem o możliwościach, z towarzyszącą
wzmożoną aktywnością psychiczną i ruchową.



Dysforia – nastrój obniżony z cechami drażliwości.



Anhedonia – niemożność odczuwania przyjemności powodująca
zaprzestanie wykonywania czynności dających uprzednio
przyjemność.



Afekt – obserwowana ekspresja emocji, niekiedy niezgodna z
opisem emocji przez chorego (afekt nieadekwatny).

Zespół depresyjny

1.

Obniżony nastrój



okołodobowe wahania samopoczucia



anhedonia

2.

Objawy somatyczne



anergia



zaburzenia czynności fizjologicznych (brak apetytu,
zaburzenia snu, osłabienie libido, zaburzenia
miesiączkowania, zaparcia)

3.

Zahamowanie toku myślenia

4.

Urojenia depresyjne – w ciężkich
depresjach

5.

Zahamowanie psychoruchowe

Zespół maniakalny

1.

Nastrój podwyższony z poczuciem radości,
ekspansywności, nadmiaru energii, wielkich
możliwości, niekiedy z towarzyszącą
drażliwością.

2.

Przyspieszenie toku myślenia – nasilonych
stanach maniakalnych: gonitwa myśli
(logorrhea), zaburzenia treści myślenia
(urojenia wielkościowe).

3.

Pobudzenia ruchowe – nadmierna aktywność w
różnych dziedzinach (przedsięwzięcia, zakupy,
twórczość, seks), podejmowanie
nieprzemyślanych działań pod wpływem
chwilowych impulsów.

Lęk



Jest to negatywna emocja związana z antycypacją
niebezpieczeństwa nadchodzącego z zewnątrz lub
pochodzącego z wewnątrz organizmu.



Lęk wolnopłynący – uczucie przenikającego
nieokreślonego niepokoju.



Lęk napadowy (paniczny) – ostry napad lęku z
poczuciem przerażenia oraz z silnymi objawami
wegetatywnymi.



Strach – obawa przed rzeczywistym
niebezpieczeństwem



Agitacja – silny lęk z towarzyszącym niepokojem
ruchowym



Lęk fobiczny (sytuacyjny) – obawa przed określoną
sytuacją, która doprowadza do jej unikania

Napęd



Jest to zasób wewnętrznej energii

pozwalającej na rozpoczęcie i
utrzymanie działania.



Zaburzenia napędu:

1.

wzmożenia aktywności ruchowej =
pobudzenie

2.

osłabienia aktywności ruchowej =
spowolnienie

Zaburzenia aktywności
popędowej

Popędu pokarmowego:

1.

wzmożenie – żarłoczność (bulimia)

2.

osłabienie – jadłowstręt (anorexia)

3.

spaczenie – spożywanie rzeczy niejadalnych (np. koprofagia)

Popędu samozachowawczego:

4.

wzmożenie – nadmierna obawa o własne zdrowie
(hipochondria)

5.

osłabienie – zachowania autoagresywne (samobójcze,
samouszkodzenia)

Popędu płciowego:

6.

wzmożenie - nimfomania (u kobiet), satyriasis (u mężczyzn)

7.

osłabienie popędu płciowego, niekiedy z towarzyszącą
impotencją

8.

spaczenie - zaburzenia czynności seksualnych dotyczące:

1.

ukierunkowania popędu (np. pedofilia, nekrofilia) i

2.

sposobu jego zaspokajania (np. sadomasochizm)