METODA PETÖ - GŁÓWNA METODA
PRACY Z DZIECKIEM Z DZIECIĘCYM
PORAŻENIEM MÓZGOWYM

Agnieszka Kachnowicz i Agnieszka Panas

Metoda Petö

(nauczanie kierowane) – jedna z

metod pracy z dzieckiem dotkniętym
mózgowym porażeniem dziecięcym (MPDz),
obok takich metod, jak:



metoda Glenna Domana,



metoda Voyty,



metoda Faya,



metoda Weroniki Sherbourne.

Jej twórcą był węgierski lekarz i pedagog

Andreas Petö, który wykorzystał ją po raz
pierwszy w 1947 roku.



Metoda ta polega na specjalnie
skonstruowanym systemie nauczania dzieci, tak
by mogły uzyskać jak największą niezależność.
Pierwotnie była to metoda stosowana do pracy
z dziećmi z porażeniem mózgowym, ale obecnie
wykorzystuje się ją przy różnego rodzaju
zaburzeniach neurologicznych, takich jak:
choroba Parkinsona, skleroza czy zaburzenia
pozawałowe lub inne uszkodzenia mózgu.



Metoda Petö nie jest kuracją czy terapią, ale
całościowym systemem nauczania.



Jest to partnerski układ między prowadzącym a
uczącym się, tak by stworzyć odpowiednie
warunki do rozwoju. 



Polega ona na zintegrowanym oddziaływaniu
edukacyjnym na dziecko z mózgowym
porażeniem w zakresie polepszania jego:



funkcji neuromotorycznej (przemieszczania się),



aktywności życia codziennego (samoobsługa),



komunikacji i uspołecznienia (mowa, systemy
komunikacji pozawerbalnej),



intelektu (nauka szkolna)



Kluczową rolę w usprawnianiu pełni „dyrygent”
(przewodnik).Podstawową formą jego pracy są
ćwiczenia w tzw. rytmicznej stabilizacji. Polegają
one na głośnym, chóralnym i wspólnym z
„dyrygentem” opisie słownym wykonywanych
ruchów w celu utrzymania uzyskanej pozycji.
Ważne jest, by podczas rytmicznej stabilizacji
„dyrygent” nie wykonywał manualnych ćwiczeń
z dzieckiem. Ruch dziecka ma być sterowany
jedynie głosem, dla zwiększenia świadomości
wykonywanej funkcji. Dzięki rytmizacji mówienia
dziecko łatwiej zapamiętuje i przyswaja wzorce
ruchowe oraz poprawia płynność swoich ruchów.
Liczenie zaś wyznacza czas trwania każdej
czynności.



Szczegółowo opracowany program postępowania
przeprowadza odpowiednio dobrany zespół –
tworzą go dwie osoby wykwalifikowane i pięciu
studentów.



W nauczaniu kierowanym stosuje się specjalnie
skonstruowane, dobrej jakości meble i urządzenia,
takie jak:



chwytaki,



kijki,



kółka,



podnóżki,



taborety,



krzesła czy pryczo-ławy.



Wszystkie te urządzenia służą zarówno do
ćwiczeń, jak i czynności dnia codziennego.
Prostota i ubogość sal ma sprzyjać większej
koncentracji dziecka na wykonywanych
czynnościach w celu lepszego ich
przyswajania i zapamiętywania.

ZALETY METODY PETÖ:



łączenie usprawnienia z zakresu
psychopedagogicznego, leczniczego i
społecznego w jedną całość. Najwięcej czasu
poświęca się w niej na naukę samoobsługi,
czyli samodzielnego jedzenia, mycia się,
ubierania, załatwiania potrzeb
fizjologicznych,



stały plan dnia i określony jego rytm
pozwalają na utrwalenie nabywanych
umiejętności i nadążanie za grupą wszystkich
jej członków,



praca odbywa się w grupach – o doborze jej
członków decyduje rodzaj i stopień
niepełnosprawności ruchowej i intelektualnej
(bierze się to z przeświadczenia, że dzieci w
grupie pracują bardziej efektywnie, są
bardziej aktywne, ambitne i wykazują
większe zainteresowanie sprawami otoczenia
oraz wzajemnie się stymulują do
wykonywania kolejnych ćwiczeń)

SPECYFIKA ZESPOŁU MÓZGOWEGO
PORAŻENIA DZIECIĘCEGO



Mózgowe porażenie dziecięce

powstaje na

skutek uszkodzenia pewnych partii w mózgu
w okresie płodowym lub we wczesnym
dzieciństwie. Są to przewlekłe, niepokojące
zaburzenia czynności będącego w rozwoju
ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza
ośrodkowego neuronu ruchowego. Jest ono
spowodowane uszkodzeniami mózgu,
komplikacjami podczas porodu, dużym
wcześniactwem bądź chorobą zaraz po
urodzeniu. Zdarza się też, choć rzadko, że
jest ono odziedziczone. Porażenie mózgowe
odbija się głównie na motoryce.



W większości osoby z tym schorzeniem mają
trudności z chodzeniem, jedzeniem, mówieniem czy
używaniem rąk. Inne uszkodzenia mózgu powodują
problemy ze wzrokiem, słuchem, percepcją i
trudności z uczeniem się. Mniej więcej jedna trzecia
dzieci i co dziesiąty dorosły cierpiący na porażenie
mózgowe ma epilepsję. Fakt, że dzieci z porażeniem
mózgowym mają problemy z poruszaniem czy
ekspresją twarzy, nie oznacza, iż są one opóźnione w
rozwoju. Często zdarza się tak, że ich iloraz
inteligencji jest ponadprzeciętny. Oczywiście zdarzają
się dzieci, których uszkodzenie mózgu powoduje
również lekkie lub umiarkowane upośledzenie
umysłowe, ale większa część osób charakteryzuje się
przeciętną inteligencją.

TRADYCYJNE PRZYCZYNY DZIECIĘCEGO PORAŻENIA
MÓZGOWEGO W ZALEŻNOŚCI OD CZASU WYSTĘPOWANIA
MOŻNA PODZIELIĆ NA TRZY ZASADNICZE GRUPY:



infekcje wewnątrzmaciczne ośrodkowego
układu nerwowego, wady wrodzone mózgu,
uszkodzenia toksyczne płodu

(np. leki)

oraz płodowy

zespół alkoholowy

(ok. 20%),



przyczyny okołoporodowe, obejmujące stany
niedotleniowo-niedokrwienne
u noworodków donoszonych

(10-20% przypadków)

oraz krwawienia około- i śródkomorowe
towarzyszące zazwyczaj wcześniactwu

(do 40%

przypadków),



przyczyny poporodowe, obejmujące urazy głowy,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz mózgu,
mające miejsce w okresie dynamicznego jego
rozwoju

(ok. 20% przypadków)

.

WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE POSTACIE
DZIECIĘCEGO PORAŻENIA MÓZGOWEGO:



postacie spastyczne (piramidowe)

–

będące wynikiem uszkodzenia części
motorycznej kory mózgu oraz dróg korowo-
rdzeniowych kierujących dowolną czynnością
ruchową. W zależności od lokalizacji
uszkodzenia wyróżnia się:



porażenia spastyczne czterokończynowe

– w

tej postaci uszkodzone są w jednakowym
stopniu obie półkule mózgowe, a objawy
chorobowe dotyczą wszystkich czterech
kończyn z przewagą kończyn górnych,



obustronny niedowład kurczowy

– w taj postaci

sprawniejsze są kończyny górne niż dolne; dla
dzieci z niedowładem kurczowym
charakterystyczna jest uboga ruchliwość kończyn
dolnych, ze skłonnością do ich wyprostno-
przywiedzeniowego ustawienia tzw. ustawienia
nożycowego,



niedowład połowiczny jednostronny

–

charakteryzuje się on mniejszą ruchliwością po
stronie porażenia, ze zgięciowym ustawieniem w
stawie łokciowym i zaciśnięciem dłoni oraz
wyprostno-przywiedzeniowym ustawieniem
kończyny dolnej, przeważnie
z końskostopiem;



postacie dyskinetyczne
(pozapiramidowe)

– będące wynikiem

uszkodzenia jąder podstawy mózgu.
Charakterystyczną cechą tej postaci jest
zmienność zachowania się napięcia
mięśniowego i występowanie niezależnych
od woli ruchów mimowolnych. Często u
dzieci z dyskinetyczną postacią porażenia
mózgowego występuje niedosłuch lub
głuchota oraz zaburzenia mowy;



zespoły ataktyczne (móżdżkowe)

–

objawem są tu zaburzenia w utrzymaniu
równowagi i wykonywaniu ruchów celowych,
występują tzw. drżenia zamiarowe przy
próbie chwytania. Dziecko chodzi na szeroko
rozstawionych nogach, a gdy czuje się
niepewnie, pojawia się drżenie ciała. Często
w postaci tej występują zaburzenia rozwoju
mowy i obniżone napięcie mięśni (wiotkość).

OBJAWY MÓZGOWEGO
PORAŻENIA DZIECIĘCEGO



zaburzenia wielkości i rozkładu napięcia
mięśniowego,



dyskinezie,



porażenia lub niedowłady,



upośledzenie rozwoju psychomotorycznego,



zaburzenia w rozwoju odruchów wczesno-
niemowlęcych,



drgawki, padaczka,



zaburzenia wzroku i słuchu,



upośledzenie umysłowe.



Dziecięce porażenie mózgowe to choroba,
która w szczególny sposób atakuje motorykę
dziecka, przez co w dużym stopniu utrudnia
osiągnięcie normalnego poziomu życia na
praktycznie każdej jego płaszczyźnie,
począwszy od czynności dnia codziennego,
skończywszy na zdobyciu wykształcenia i
pracy zawodowej.

PSYCHOLOGICZNE SKUTKI MÓZGOWEGO PORAŻENIA
DZIECIĘCEGO WEDŁUG R. IGNATOWICZA:



trudności w uczeniu się, nawet przy rozwoju
w normie intelektualnej, wynikające
z zaburzeń w spostrzeganiu zmysłowo-
ruchowym, obniżonej sprawności rąk,
zaburzeń mowy,



trudności w nawiązywaniu zadowalających
kontaktów z rówieśnikami spowodowane
obniżoną sprawnością ruchową dziecka,



utrudnienia w zdobywaniu samodzielności
życiowej i ograniczenia w wyborze zawodu,



ograniczenia w zaspokajaniu takich potrzeb
jak: potrzeba akceptacji, niezależności,
przynależności do grupy społecznej czy
potrzeba uznania,



trudności w osiąganiu dojrzałości społecznej,
rozumianej jako zdobywanie umiejętności
radzenia sobie w życiu, i przyjmowaniu na
siebie odpowiedzialności za innych ludzi.



Metoda Petö

jest optymalną formą pomocy

w

celu przeciwdziałania tym poszczególnym
trudnościom. Nie wystarczy pomoc wyłącznie
medyczna czy też psychologiczna bądź sama
edukacja. Najlepszym rozwiązaniem jest podejście
kompleksowe, które właśnie jest głównym atutem
metody Petö, łączącej w sobie usprawniania z
zakresu psychopedagogicznego, leczniczego i
społecznego. Różni się ona od innych metod tym, że
kiedy w przypadku tradycyjnych metod
fizjoterapeutycznych próbuje się zapobiegać
zwyrodnieniom spowodowanym brakiem aktywności
ruchowej mięśni, metoda Petö

jest nauką kontroli

panowania nad tymi mięśniami.



Dla niej dziecko stanowi całość jako byt,
dlatego nie należy, według niej, rozdzielać
tego scalonego organizmu, a raczej podejść
do niego kompleksowo, zajmując się nie tylko
sferą fizyczną i fizycznym usprawnieniem, ale
również sferą uczuciową (budując własną
wartość) i intelektualną (edukując). Tylko
wtedy jest możliwe osiągnięcie sukcesu oraz
jak najpełniejsze usprawnienie dziecka i
przygotowanie go do samodzielnego życia.

INGFIELD MANOR SCHOOL - PRZYKŁAD
SZKOŁY WYKORZYSTUJĄCEJ METODĘ PETÖ



Ingfield Manor School to placówka całkowicie
utrzymująca się z dotacji fundacji Scope. Jej
działalność koncentruje się na ludziach
cierpiących na mózgowe porażenie dziecięce.
Założeniem jej jest umożliwienie dzieciom i
młodzieży z porażeniem mózgowym jak
najlepszego startu życiowego i uzyskanie
możliwie najlepszej edukacji, właściwie
dobranej do potrzeb danego dziecka.
Wspiera się tu nie tylko dziecko, ale również
rodzica i opiekuna. Dziecko niepełnosprawne
powinno być traktowane na równi z
pełnosprawnymi i mieć takie same prawa do
osiągania sukcesów jak wszystkie inne dzieci.



Ingfield Manor School jest placówką koedukacyjną,
do której uczęszczają dziewczęta i chłopcy w wieku
od 3 do 11lat. Szkoła znajduje się w malowniczym
otoczeniu leśnym. Posiada bardzo dobre zaplecze
w postaci boiska, ścieżki zdrowia, basenu. Dzieci
uczęszczają do pobliskiej stadniny na hipoterapię.
Szkoła ta jest placówką całkowicie prywatną, dzięki
czemu standard, jaki sobą reprezentuje, jest
naprawdę wysoki – jeśli chodzi o kadrę, zaplecze
socjalne, budynki, wyposażenie i sprzęt
specjalistyczny. Sale są wyposażone zgodnie z
regułami metody Petö, czyli nie są przesadnie
kolorowe, za to umeblowane odpowiednimi
sprzętami o budowie drabinkowej.



Z racji tego, iż metoda Petö wykorzystuje do
swoich działań elementy innych metod,
znajdują się tutaj również sale, np. do
muzykoterapii, arteterapii czy terapii
polisensorycznej. Dzieci wydają się ze sobą
bardzo związane, znają się nawzajem bardzo
dobrze, dzięki czemu nie krępują się swojej
obecności, a raczej wpływają na siebie
mobilizująco. Rodziny również mogą
uczestniczyć w procesie edukacji dzieci z tej
szkoły. Organizowane są kursy także dla
rodziców, dzięki czemu uczą się, jak
postępować z dzieckiem z mózgowym
porażeniem dziecięcym, tak by wspomóc
proces jego usprawniania.



W szkole tej dzieci mają zapewnioną
profesjonalną opiekę, korzystają z
najlepszych sprzętów i nowoczesnych
technologii, które ułatwiają ich codzienne
funkcjonowanie. Szkoła publiczna nie jest w
stanie zapewnić im całego spektrum
specjalistycznych zajęć, odpowiedniego
wyposażenia sal, czasu pozalekcyjnego
dobranego do ich potrzeb oraz tak
wyszukanego, specjalistycznego sprzętu, jak
chociażby osobiste mówiące komputery,
służące jako zastępczy głos dla tych dzieci,
które albo mają trudności z mową, albo u
których mowa się nie wykształciła.