Warszawa 10.02.2012

dr Andrzej Janowicz

Przedmiot: Rynek Kapitałowy i Finansowy

Temat: Podstawowe definicje i pojęcia

Bibliografia
Czekaj J., Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2008.
Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, 2002, 2005, 2007.
Wajszczuk J.J., Międzynarodowe środowisko finansowe. Kierunki
instytucjonalne,
Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2005.
Edukacja o Rynku Kapitałowym

http://www.ferk.pl

Tematyka zajęć

1. Pojęcie rynku. Rynek finansowy. Podział

rynków finansowych. Rynek pieniężny a

rynek kapitałowy.

2. Cele funkcjonowania rynku kapitałowego

i rynku pieniężnego.

3. Pojęcie instrumentu finansowego i

papieru wartościowego. Podział

instrumentów finansowych i papierów

wartościowych.

4. Rodzaje ryzyka związanego z

inwestowaniem w instrumenty

finansowe. Rating instrumentów

finansowych.

Struktura Systemu Finansowego

Podstawowe pojęcia

Rynek to:
1. całokształt transakcji przedmiotem

obrotu na danym rynku oraz

2. zespół instytucji je przeprowadzających

lub pomagających je przeprowadzać,

oraz

3. zespół reguł, według których zawierane

są transakcje, oraz

4. ogół urządzeń i czynności prowadzących

do zawierania transakcji.

Rynek Finansowy

Rynek finansowy nie oznacza konkretnego miejsca, lecz
różnorodne procesy kupna (pozyskiwania) i sprzedaży
(udostępniania)
kapitału oraz transakcje w stosunku do nich pochodne,
których celem nie jest kupno/sprzedaż kapitału, lecz
uzyskanie określonych korzyści wyłącznie z tytułu
zawarcia danej transakcji (np. transakcje kupna/sprzedaży
akcji przez inwestorów na giełdzie).
Jest to więc abstrakcyjne miejsce, gdzie nieustannie
dochodzi do zawierania i realizowania transakcji, których
przedmiotem jest kapitał w formie pieniężnej i
instrumenty finansowe.

Rynek kapitałowy i

pieniężny

Podstawowe pojęcia

Rynek kapitałowy

• Obok rynków dóbr i usług konsumpcyjnych

oraz rynku pracy, w gospodarce

funkcjonuje rynek, na którym są

realizowane decyzje inwestycyjne.

Przedsiębiorstwa mogą na nim

pozyskać

kapitały,

zaś kapitałodawcy

ulokować

oszczędności.

• Inwestowanie to wyrzeczenie się bieżącej

konsumpcji dla przyszłych niepewnych

korzyści

• Ryzyko inwestycyjne na rynku papierów

wartościowych dotyczy sytuacji, gdy

rzeczywisty zysk, pochodzący z wypłat

dywidend lub odsetek oraz z przyrostu

wartości rynkowej waloru, jest niższy od

oczekiwanego.

Podział rynku finansowego

Rynek finansowy najogólniej można podzielić na:

 rynek pieniężny – segment rynku finansowego, przez
który podmioty gospodarcze finansują swoją bieżącą
działalność, a okres tego finansowania nie przekracza
jednego roku ,

 rynek kapitałowy – segment rynku finansowego, na
którym zawierane są transakcje instrumentami
finansowymi o terminie wykupu powyżej roku,

przeznaczeniem uzyskanych środków na cele
rozwojowe,

 rynek instrumentów pochodnych – najnowszy
segment rynku finansowego, na którym zawierane są
transakcje terminowe bezwarunkowe (forwards, futures)
oraz transakcje terminowe warunkowe (opcje).

Powyższy podział rynku finansowego jest
umowny, w związku, z czym można spotkać
różnego
rodzaju inne podziały.
Według innej klasyfikacji rynek finansowy
dzieli się na:

rynek pieniężny i kapitałowy,

rynek papierów wartościowych,

rynek walutowy.

Podstawowe pojęcia

• Rynek finansowy – rynek, na

którym przedmiotem obrotu są
instrumenty finansowe.

Segmenty Rynku Finansowego

Rynek kapitałowy – rynek, na którym
przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe
opiewające na wierzytelności pieniężne o
terminach płatności dłuższych niż 1 rok oraz
takie, w których inkorporowane są prawa
udziałowe w wybranych rodzajach podmiotów
gospodarczych.

Rynek pieniężny – rynek, na którym
przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe
opiewające na wierzytelności pieniężne o krótkich
terminach płatności (do 1 roku);

Podstawowe pojęcia

• Instrument finansowy – kontrakt pomiędzy

dwoma stronami regulujący zależność
finansową, w jakiej obie strony pozostają.

• Papier wartościowy to szczególnego rodzaju

instrument finansowy, będący dokumentem
stwierdzającym istnienie określonego prawa
majątkowego (najczęściej wierzytelności lub
udziału w spółce) w taki sposób, że posiadanie
dokumentu staje się niezbędną przesłanką
realizacji prawa (tzw. legitymacja formalna).

Podstawowe pojęcia

• Dłużny instrument finansowy –

kontrakt pomiędzy dwoma stronami
regulujący zależność finansową, w
jakiej obie strony pozostają, przy
czym jedna ze stron stwierdza, że
jest dłużnikiem drugiej i jest
zobowiązana wobec niej do
spełnienia określonego świadczenia
mogącego mieć charakter pieniężny
lub niepieniężny.

Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
obrocie instrumentami finansowymi
(dalej: UOIF).

Rynek kapitałowy – wyjaśnienie pojęcia

Rynek kapitałowy jest to miejsce, gdzie kapitał w
różnych wielkościach i postaciach jest wzajemnie
sobie przekazywany na określonych warunkach
przez uczestników
tego rynku, najczęściej na okres powyżej roku.

Ci, którzy posiadają nadmiar pieniędzy czerpią
określone
zyski przekazując nadwyżki tym, którzy
odczuwają ich brak.
Alokacja kapitału często następuje przy udziale i
czynnej

pomocy pośredników.

Rynek pierwotny i wtórny



Rynek pierwotny – zakup od

emitenta.

 Rynek wtórny – zakup od
dotychczasowego
posiadacza (płynność rynku wtórnego
pozwala zamieniać aktywa na
gotówkę)

Funkcje Rynku Kapitałowego

Rynek kapitałowy jest świetnym
barometrem koniunktury.

Najpopularniejszy

indeks giełdowy na świecie - Dow Jones po raz
pierwszy opublikowany przez Charlesa Dow'a 3
lipca 1884 będący wówczas średnią rynkową 11
firm powstał a celu badania koniunktury w
gospodarce, a mierzenie siły giełdy buło jedynie
dodatkową funkcją... Od 1928 w skład DJ
Industrial Average wchodzi 30 najistotniejszych
firm przemysłowych na NYSE; w latach 1930-1985
w USA DJ wyprzedzał koniunkturę w całej
gospodarce o ok. 0,5-0,75 roku.

(Korelacja

rynków kapitałowych)

Podział i cechy rynku instrumentów finansowych

Modele giełd

•

Giełda typu amerykańskiego jest prywatną

spółką akcyjną, skupia handlowców, przemysłowców

i bankierów, którzy tworzą giełdę w celu realizacji

swoich interesów. Państwo nie tworzy giełd ani nie

ustala ich liczby czy lokalizacji, nie ingeruje w

wewnętrzną organizację ani obrót, tylko rejestruje

giełdy i czuwa, by działały zgodnie z prawem.

•

Giełda typu niemieckiego - działa pod nadzorem

administracji państwowej. Model ten dominuje w

Europie. Państwo podejmuje decyzje w kwestii

istnienia, lokalizacji i zasad funkcjonowania giełdy,

wydaje zezwolenia na działalność, kontroluje obrót,

jest właścicielem lub współwłaścicielem giełdy.

•

Na przełomie XX i XXI w działaniu giełd zaznaczyły

się istotne zmiany. Transakcje są dokonywane za

pośrednictwem systemów elektronicznych, zdalnie

komunikujących się z parkietem. Giełdy zmieniają

cele funkcjonowania — z instytucji pośredniczących

w przedsiębiorstwa generujące zyski dla

akcjonariuszy.

Historia Giełdy papierów wartościowych w

Polsce

Pierwszą giełdę papierów wartościowych w Polsce otwarto
w Warszawie 12.05.1817 r.

W drugiej połowie XIX w. oprócz giełdy warszawskiej
istniały także giełdy papierów wartościowych w
Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej giełda w Warszawie
została zamknięta.

Ponowne jej uruchomienie nastąpiło 16 kwietnia 1991r.
Udział w niej brało 7 domów maklerskich, a notowane
były
akcje 5 spółek.

SYSTEM NOTOWAŃ NA GPW W WARSZAWIE

Notowania papierów wartościowych na GPW odbywają się
w
dwóch systemach – systemie notowań ciągłych i notowań
jednolitych – i są prowadzone w ramach nowoczesnego
systemu giełdowego Warset.

W systemie notowań ciągłych kupujący i sprzedający
składają zlecenia, które po przekazaniu na giełdę są
realizowane na bieżąco, pod warunkiem zgodności cen,
lub
trafiają do arkusza zleceń i oczekują ofert przeciwnych o
odpowiedniej cenie, umożliwiających zawarcie transakcji.

W systemie kursu jednolitego stosuje się procedurę
tak
zwanego

fixingu,

czyli wyznaczenia ceny papieru

wartościowego na podstawie zleceń złożonych przed
rozpoczęciem notowań.

INSTRUMENTY RYNKU KAPITAŁOWEGO

Akcje

Obligacje

Instrumenty pochodne

- opcje
- kontrakty terminowe
- warranty

Instrumenty rynku kapitałowego

• Akcja jest papierem wartościowym
wyrażającym część kapitału akcyjnego
spółki. Wielkość posiadanego przez
akcjonariuszy kapitału spółki zależy od
liczby ich nabytych akcji. Każdy
akcjonariusz odpowiada za
zobowiązania spółki akcyjnej jedynie
do wysokości wpłaconego kapitału.

Prawa akcjonariusza wynikające

z zakupu akcji

• prawo własności
• prawo głosu na walnym

zgromadzeniu

• prawo do dywidendy
• prawo poboru, czyli prawo do zakupu

akcji nowej emisji

• prawo do udziału w masie

likwidacyjnej

• prawo do kontroli zarządzania spółką

Instrumenty rynku kapitałowego

Obligacja jest papierem wartościowym
emitowanym w serii w którym emitent stwierdza, że
jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i
zobowiązuje się wobec niego do spełnienia
określonego świadczenia (wykupu obligacji).

Emisja obligacji jest formą zaciągniętego kredytu.
Kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel
obligacji.

Kredytobiorcą jest emitent obligacji.

Instrumenty rynku kapitałowego

Klasyfikacja obligacji:
Ze względu na podmiot uprawniony do emisji
wyróżniamy:

 obligacje skarbowe - emitowane przez Skarb Państwa,
będące jednym z najważniejszych źródeł finansowania
deficytu budżetowego;

emituje je Minister Finansów;

obarczone minimalnym ryzykiem

 obligacje municypalne/komunalne emitowane przez
gminy

 obligacje przedsiębiorstw emitowane przez podmioty
prowadzące działalność gospodarczą posiadające
osobowość prawną

 obligacje instytucji finansowych emitowane przez banki,
towarzystwa ubezpieczeniowe

(Wszystkie wymagają oceny ratingowej)

Instrumenty rynku kapitałowego

Instrument pochodny to instrument finansowy mający
postać kontraktu, którego wartość zależy od wartości
innego instrumentu finansowego /np. akcji czy waluty/ lub
towaru, zwanego
instrumentem podstawowym.(Bazowym)
Podstawową funkcją instrumentów pochodnych jest
zabezpieczenie
inwestora przed zmianami ceny instrumentu
podstawowego.

Instrumenty pochodne

Opcja, jest to instrument finansowy, w którym
posiadacz opcji ma prawo do kupna lub prawo do
sprzedaży instrumentu podstawowego po
ustalonej
cenie /nazywaną ceną wykonania/ w okresie do
ustalonego terminu lub w ustalonym terminie,
natomiast jej wystawca zobowiązuje się wobec
posiadacza do jej realizacji.

Instrumenty pochodne

Kontrakt terminowy /transakcja terminowa/, to
instrument finansowy, w którym dwie strony
zobowiązują się do zawarcia w ustalonym okresie
w przyszłości transakcji po ustalonej cenie.
Sprzedający kontrakt zobowiązuje się dostarczyć
określoną liczbę przedmiotu kontraktu, a
kupujący
zobowiązuje się zapłacić za to ustaloną cenę .
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje kontraktów
terminowych:
- kontrakt futures,
- kontrakt forward.

Instrumenty Pochodne

Kontrakt forward występuje poza giełdą, zawierają go
dwie strony (długa i krótka). Zazwyczaj jedną ze stron jest
bank, który oferuje różne kontrakty forward. Wynika stąd,
że kontrakty te nie są standaryzowane i cechuje je
większa dowolność konstrukcji instrumentu pochodnego.

Kontrakt futures natomiast, zawarty zostaje na

giełdzie pomiędzy dwiema stronami. Giełda określa
termin realizacji kontraktu i jego wielkość, natomiast cena
kontraktu jest ustalana na podstawie liczby ofert kupna
oraz liczby ofert sprzedaży. Rozliczenie kontraktu futures
odbywa się w każdym dniu roboczym.