Pedagogika specjalna



Pedagogika specjalna-przedmiot, subdyscypliny
pedagogiki specjalnej



Wczesna diagnoza i interwencja w Polsce,
zagadnienia profilaktyki w pedagogice



Zmiany w paradygmatach pedagogiki specjalnej

-Trudności w tworzeniu definicji zaburzeń
-Miejsce rodziny w pracy terapeutycznej



Diagnostyka oraz praca z dziećmi wybitnie
zdolnymi



Kreatywne wspieranie rozwoju od początku

Zagadnienia

-Metody terapeutyczne stosowane w
pedagogice specjalnej-przegląd
-Wychowanie i kształcenie osób upośledzonych
umysłowo.Klasyfikacje upośledzenia
umysłowego. Przyczyny
upośledzenia.Możliwości i ograniczenia
rozwojowe.Metody rehabilitacji a stopień
upośledzenia.
- Diagnostyka i terapia dzieci z całościowymi
zaburzeniami rozwojowymi.Autyzm i zespół
Aspergera



Firkowska-Mankiewicz A., Szumski G.
(2009). Podręcznik akademicki. Pedagogika
specjalna. Warszawa Wyd. PWN tom 1.i 2



Pielecki A.(2009). Problemy pedagogiki
specjalnej, Wyd. PWN



Cytowska B.,Winczura B.(2006).Wczesna
interwencja i wspomaganie rozwoju małego
dziecka.Wydawnictwo Impuls.



Literatura

Winczura B.(2012).Dzieci z zaburzeniami

łączonymi.Trudne ścieżki
rozwoju.Wydawnictwo Impuls.

Uzupełniająca:
Pisula E.(2005).Małe dziecko z

autyzmem.Impuls.



Warunki zaliczenia: test wiadomości



Mózg jest strukturą ogromnie dynamiczną
zarówno pod względem morfologicznym ,
jak i funkcjonalnym, a podstawą tych
procesów są zmiany plastyczne komórek
nerwowych.

Neuropsychologiczne podstawy wiedzy o rozwoju
OUN a potrzeba wczesnej interwencji



Mózg-NAJPOTĘŻNIEJSZY Z KOMPUTERÓW



SKŁADA SIĘ Z BILIONA KOMÓREK
NERWOWYCH



Z BILIONA KOMÓREK MÓZGOWYCH
PRAWDOPODOBNIE 100 MILARDÓW TO
AKTYWNE NEURONY.Każda z nich może
stworzyć do 20 000 różnych połączeń z
innymi komórkami.Wg Ornsteina liczba tych
połączeń jest prawdopodobnie większa niż
liczba atomów we wszechświecie.



Mózg zawiera około biliona komórek, ale ta
gigantyczna liczba wydaje się małą z
porównaniu z ilością możliwych połączeń
między nimi. Liczba konfiguracji jest tak
ogromna –że trzeba by ją zapisać szeregiem
cyfr (normalnej wielkości) przekraczającym
półtora miliona kilometrów.



Uczenie- stereotypowo nadano temu
pojęciu znaczenie pejoratywne, sztuczne
podzielono czas na taki w którym celowo się
uczymy i odpoczywamy od niego



Jak podkreśla większość neurofizjologów
taki stan rzeczy nie jest zgodny z naturą
ludzką.



Mózg ludzki to niezwykle efektywna
maszyneria stworzona do tego aby
pochłaniać bodźce. Mózg nie potrafi
funkcjonować inaczej jak tylko odbierać
wszystkie otaczające nas informacje i
przetwarzać w najbardziej efektywny
sposób. Podział czasu na typowy dla
uczenia się i odpoczynku jest błędem- mózg
uczy się nieustannie!.



Kontrowersyjny przypadek-w2002 r. świat
medyczny ukazał opis funkcjonowania
dziecka,któremu w wieku 3 lat operacyjnie
przeprowadzono hemisferektomię (usunięto
lewą półkulę mózgu).Należało się spodziewać
wystąpienia u dziecka b.poważnego
połowiczego upośledzenia ruchu i braku
komunikowania się za pomocą mowy. Jednak
owo siedmioletnie dziecko jest prawie
całkowicie sprawne, i płynnie posługuje się
nie jednym a dwoma językami.

Pół mózgu



Przykład ten ilustruje jak plastyczny i zdolny
do przystosowania jest ludzki mózg-nauczył
się kompensować brak drugiej pólkuli!



OKRES KRYTYCZNY –etap w rozwoju w którym
organizm jest bardziej wrażliwy na określone
rodzaje bodźców oraz jest bardziej podatny na
zranienie ze strony czynników
środowiskowych.



PLASTYCZNOŚĆ UKŁ.NERWOWEGO-
dostosowanie układu nerwowego do zmian
środowiska zewnętrznego(odbieranych przez
systemy sensoryczne) lub
wewnętrznego(efekty uszkodzeń układu
nerwowego)(Borkowska, 2007)

PLASTYCZNOŚĆ MÓZGU



Termin plastyczność po raz pierwszy
wprowadził polski uczony Jerzy Konorski,
który zwrócił uwagę, iż komórki nerwowe
charakteryzują się pobudliwością, a w
określonych układach neuronów powstają
trwałe przekształcenia funkcjonalne w
wyniku działania określonych bodźców.
Wyróżnia się różne rodzaje plastyczności
mózgu: plastyczność rozwojową,
pamięciową i kompensacyjną.(Kułak,
2006)



Plastyczność rozwojowa jest
odpowiedzialna za tworzenie się oraz
reorganizację połączeń synaptycznych we
wczesnym okresie rozwoju OUN.



Plastyczność pamięciowa-odgrywa rolę w
procesach uczenia się oraz procesach
usprawniających. Dochodzi do wzmocnienia
i reorganizacji połączeń miedzy neuronami,
w odpowiedzi na specyficzne bodźce.



Plastyczność kompensacyjna-w
procesach plastyczności kompensacyjnej
dochodzi do wytworzenia połączeń między
nietypowymi partnerami. Umożliwia to w
przypadku uszkodzenia mózgu
przywrócenie częściowo lub w pełni
utraconych funkcji.



Mózg jest najbardziej plastyczny we wczesnym
okresie rozwoju.



Przed rokiem 1980 uważano ze wszystkie
neurony powstają we wczesnym okresie rozwoju
układu nerwowego,a po tym okresie można
spodziewać się wyłącznie nieustannego
zmniejszania się ich liczby, gdyż umierające
neurony nie są zastępowane przez nowe komórki.



Obecnie późna neurogeneza jest szeroko
przyjętym faktem (dotyczy to także kory
kojarzeniowej)

Czy istnieje plastyczność układu
nerwowego u dorosłych?



Rozwój układu nerwowego zachodzi poprzez
interakcję pomiędzy neuronami a środowiskiem.



Odpowiednia stymulacja rozwijającego sie
organizmu i aktywności jego nowo powstałych
neuronów wpływają na dalszy rozwój.



Neurony i synapsy , które nie zostają
uaktywnione przez doświadczenie zazwyczaj
umierają.



Badania: U muzyków grających na
instrumentach smyczkowych obszary czuciowe
prawej półkuli mózgu są znacznie powiększone

Wpływ doświadczenia na rozwój OUN

We wczesnej fazie rozwoju układu

nerwowego występuje nadmiar neuronów,
aksonów i synaps, podkreślić należy, iż
niewykorzystywane elementy lub słabiej
wykorzystywane elementy zanikają.

Neurofizjolodzy podkreślają: „use it or lose

it”



Dla A. Twardowskiego(2005) istotą
wczesnego wspomagania rozwoju jest
dostarczanie fachowej, wszechstronnej i
wielospecjalistycznej pomocy medycznej,
psychologicznej i pedagogicznej. Wczesna
pomoc powinna mieć charakter
kompleksowy tzn.powinna być udzielana
zarówno niepełnosprawnemu dziecku jak i
członkom jego rodziny.

Dlaczego wczesna interwencja?



Wczesna interwencja to
wielodyscyplinarne usługi oferowane
dzieciom w celu poprawy ich stanu zdrowia i
samopoczucia ,zwrócenia uwagi na ich
kompetencje, zredukowania do minimum
opóźnień rozwojowych, usprawnienia
istniejących lub pojawiających się
niepełnosprawności, zapobieżenia
pogarszaniu się funkcjonowania oraz pomocy
rodzinie w przystosowaniu do zaistniałej
sytuacji( Firkowska-Mankiewicz,2004).

Na gruncie pedagogiki specjalnej określa się

trzy etapy profilaktyki (Kosakowski, 2000):



-pierwszorzędowa: działania dotyczące
eliminowania czynnika patogennego



-drugorzędowa: czynnik patogenny już
wystąpił, działania nakierowane są na
zapobieganie wystąpienia odchylenia od
normy



-trzeciorzędowa: działania zmierzające do
zmniejszania następstw odchyleń od normy

Za jak najwcześniejszym zdiagnozowaniem

zaburzeń oraz podjęciem terapii przemawia:



wyjątkowo duża plastyczność centralnego
układu nerwowego we wczesnym okresie
rozwoju i wynikające z tego następujące
możliwości korekcji i kompensacji



możliwość zahamowania rozwoju
zaburzenia

Proces dojrzewania układu nerwowego a
potrzeba wczesnej stymulacji

-większa podatność małych dzieci na

oddziaływania terapeutyczne,

-szybsze niż u starszych postępy

usprawniania

-łatwiejsze generalizowanie przez dzieci

wypracowanych umiejętności i nawyków w
odróżnieniu od utrudnień występujących w
terapii dzieci starszych (nawarstwianie się
następstw braku wczesnej interwencji)



Założenie, iż na świecie jest około 780 mln
małych dzieci z niepełnosprawnością
intelektualną sprawia, iż nadzieje związane z
prewencją oraz wczesną stymulacją są
ogromne.

Oczekiwania:



1.ograniczenie liczby dzieci dotkniętych
różnymi postaciami niepełnosprawności
oraz-jeśli nie poprawienie poziomu
funkcjonowania intelektualnego dziecka-to
zahamowanie spadku IQ oraz zmiana
trajektorii rozwojowej tak by zapobiec
nasilaniu się wtórnych komplikacji.



2.Wczesna stymulacja- pomoc rodzinie w
przetrwaniu najtrudniejszych momentów zw.
z przyjęciem diagnozy oraz pomoc w
aktywnym, konstruktywnym przystosowaniu
się do zaistniałej sytuacji.



3.Długofalowe korzyści w polityce
społecznej(ograniczenie w przyszłości
wydatków na opiekę zdrowotną,
świadczenia socjalne).



Badania Guaralnicka -brak wczesnej interwencji w
przypadku małych dzieci z podejrzeniem
upośledzenia umysłowego powoduje spadek IQ aż
średnio o 20 pkt, natomiast dzięki programom
wczesnej interwencji funkcjonowanie intelektualne
tych dzieci nie ulega obniżeniu.



Badania Lefebvre (1994) dokonali oceny
efektywności programów wczesnej stymulacji
wykazując, iż wczesna stymulacja pozwala
zapobiegać niepełnosprawności intelektualnej i
wpływa pozytywnie na późniejsze radzenie sobie
dziecka w szkole i przystosowanie

Badania nad wczesną
interwencją



Jednym z najlepiej przygotowanych,
innowacyjnych programów dotyczących
wczesnego wspomagania rozwoju był wdrożony
do realizacji w latach 2005-2007 program
rządowy WWKSC.

Opieka:



Wczesna



Wielospecjalistyczna



Kompleksowa



Skoordynowana



Ciągła

WWKSC założenia

Uzasadnienie potrzeby wczesnej

wielospecjalistycznej, kompleksowej

i ciągłej pomocy



Niepełnosprawność staje się udziałem coraz
większej rzeszy ludzi, zwłaszcza w związku z
postępem medycyny ratującej życie w
przypadkach: ciężkich uszkodzeń organizmu,
wad wrodzonych i wcześnie nabytych, dzieci
przedwcześnie urodzonych i o niskiej wadze
urodzeniowej, a także w związku z wydłużaniem
się życia.



Nie jest wyłącznie zjawiskiem medycznym, czy
problemem medyczno-opiekuńczym.



Obejmuje wszystkie sfery rozwoju
człowieka ujmowanego holistycznie oraz
wszystkie aspekty funkcjonowania
człowieka angażując przy tym potencjał
rodziny i pokaźne zasoby społeczne.

Czynniki charakteryzujące sytuację

wczesnego wspomagania w Polsce

Spóźniona diagnoza



Obecnie w obszarze diagnozowania
zagrożenia niepełnosprawnością zwracają
uwagę niepokojące zjawiska, które zgłaszają
rodzice dzieci z zaburzeniami rozwoju:



1. diagnoza stanu ich dziecka jest stawiana
zbyt późno, tzn. nawet, gdy ma ono 2-5 lat
mimo,że objawy zaburzeń bywają widoczne
wcześniej i są sygnalizowane przez samych
zaniepokojonych rodziców,



2. lekarze, którzy badają dzieci w
pierwszym okresie życia, niedostatecznie
reagują na niepokojące objawy i nie
kierują dziecka, np.: na dodatkowe badania,
do specjalisty,

3. dostęp do opieki specjalistycznej jest

utrudniony (lekarze zgrupowani w dużych
centrach,klinikach, jest ich niewielu), a
informacja dla rodziców - niewystarczająca.



Wielką bolączką dla sprawnego
funkcjonowania wczesnej interwencji jest fakt,
iż istniejące w Polsce podziały resortowe i
organizacyjne czynią pomoc cząstkową,
prowadzoną oddzielnie lub nie prowadzoną
wcale.



W ramach resortu zdrowia funkcjonuje
wczesna interwencja medyczno-
rehabilitacyjno-terapeutyczna, która
dotyczy obszarów opieki zdrowotnej nad
dzieckiem i rodziną.



Resort oświaty to wczesne
psychopedagogiczne wspomaganie
rozwoju, które dotyczy kształcenia i
wychowywania dziecka i pomocy
psychologiczno-pedagogicznej dziecku i
rodzinie.



W ramach resortu polityki społecznej z
odpowiednich świadczeń może korzystać
rodzina, jeśli nie osiąga określonego progu
dochodowego i stara się o pomoc finansową



Postępowanie wobec dziecka powinno być
połączone (skoordynowane) z programem
dla rodziny.



Specjaliści pracują w zespole w skład
którego wchodzą - w zależności od potrzeb -
lekarze

różnych specjalności, psycholog,

fizjoterapeuta, logopeda, terapeuta
zajęciowy, inni terapeuci, pedagog,
pracownik socjalny.



Kompleksowość powinna być rozumiana w kilku
znaczeniach



• łączenia diagnozy lekarskiej i psychologiczno-
pedagogicznej ze wskazaniami koniecznych
działań rehabilitacyjnych i logopedycznych,



• łączenia diagnozy z opracowaniem i wdrożeniem
indywidualnego programu rehabilitacyjno-
terapeutycznego,



• łączenia realizowania programu rehabilitacyjno-
terapeutycznego z jego modyfikowaniem w
związku z osiąganymi efektami lub ich brakiem
przez interdyscyplinarny zespół specjalistów i
finansowania tego programu z różnych źródeł.



Według założeń programowych wczesna
pomoc dotyczy dzieci w wieku od 0 do
ukończenia 7 r.ż., które są:



a) zagrożone nieprawidłowym rozwojem
dzieci z grupy wysokiego ryzyka ciążowo-
porodowego,



b) opóźnione w rozwoju psychoruchowym
lub upośledzone umysłowo lub/i z
niepełnosprawnością sprzężoną w przebiegu
różnych jednostek chorobowych:



wrodzonych wad rozwojowych układu
nerwowego (np. przepukliny oponowo-
rdzeniowe, małogłowie, wrodzone
wodogłowie),



zespołów chorobowych uwarunkowanych
genetycznie w tym z aberracjami
chromosomowymi (np. zespół Downa),



chorób metabolicznych układu nerwowego,



jednostek chorobowych, gdzie głównym
objawem jest upośledzenie umysłowe oraz
upośledzenie umysłowe bez ustalonej
etiologii,



jednostek chorobowych, gdzie głównym
objawem są trwałe dysfunkcje aparatu ruchu
(np.dziecięce porażenie mózgowe, miopatie,
zaniki nerwowo-mięśniowe, następstwa
chorób urazowych i zapalnych OUN),



zespołów mikrozaburzeń czynności mózgu o
ciężkim przebiegu,