Podstawowe

informacje o dietach

Karolina Wojtusiak

[e-mail]

665 397 459

DIETA

•DIETA (definicja) oznacza (z gr.) „styl życia” – dieta jest

to racjonalny sposób odżywiania. Pojęcie diety używane

jest szczególnie w relacji do diet odchudzających.

KLASYFIKACJA DIET

•Dieta podstawowa
•Dieta łatwo strawna
•Dieta łatwo strawna z ograniczeniem
•Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku

żołądkowego

•Dieta łatwo strawna z modyfikacjami konsystencji (papkowata, płynna, płynna

wzmocniona, do żywienia przez zgłębnik lub przetokę)

•Dieta łatwo strawna z modyfikacjami konsystencji
•Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów
•Dieta łatwo strawna niskobiałkowa
•Dieta bogatoresztkowa (bogatobłonnikowa)
•Dieta ubogoenergetyczna (niskokaloryczna)
•Dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych
•Diety specjalne stosowane w celiakii (bezglutenowa) galaktozemii lub fenyloketonurii

Obróbki termiczne dozwolone w

dietach

•Gotowanie
•Gotowanie na parze
•Pieczenie w folii lub pergaminie
•Duszenie bez obsmażania

•SMAŻENIE JEST ZABRONIONE !!!!!

Wskaźnik masy ciała

•Wskaźnik masy ciała

(ang. Body Mass Index (BMI);

również: wskaźnik Queteleta II) – współczynnik powstały

przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach

przez kwadrat wysokości podanej w metrach

[2]

.

Klasyfikacja (zakres wartości) wskaźnika BMI została

opracowana wyłącznie dla dorosłych i nie może być

stosowana u dzieci. Dla oceny prawidłowego rozwoju

dziecka wykorzystuje się siatki centylowe, które

powinny być dostosowane dla danej populacji.

•Oznaczanie wskaźnika masy ciała ma znaczenie w

ocenie zagrożenia chorobami związanymi z nadwagą i

otyłością, np. cukrzycą, chorobą niedokrwienną serca,

miażdżycą. Podwyższona wartość BMI związana jest ze

zwiększonym ryzykiem wystąpienia takich chorób.

Wzór matematyczny

Masa musi być podana w kilogramach, a wzrost w metrach (nie w

centymetrach)

Zakresy wartości BMI

•Dla osób dorosłych wartość BMI wskazuje na:
•a) wg podstawowej klasyfikacji:
•< 18,5 – niedowagę
•18,5–24,99 – wartość prawidłową
•≥ 25,0 – nadwagę
•b) wg poszerzonej klasyfikacji:
•< 16,0 – wygłodzenie
•16,0–16,99 – wychudzenie (spowodowane często przez ciężką chorobę lub

anoreksję)

•17,0–18,49 – niedowagę
•18,5–24,99 – wartość prawidłową
•25,0–29,99 – nadwagę
•30,0–34,99 – I stopień otyłości
•35,0–39,99 – II stopień otyłości (otyłość kliniczna)
•≥ 40,0 – III stopień otyłości (otyłość skrajna)

DIETA

PODSTAWOWA

•Dieta podstawowa - Żywienie ludzi zdrowych w

różnym wieku.

•Dieta podstawowa stosowana jest u osób nie

wymagających żywienia dietetycznego.

•Dieta ta powinna spełniać wymagania racjonalnego

żywienia ludzi zdrowych, tzn: ma spełniać

zapotrzebowanie pacjenta na energię oraz wszystkie

niezbędne składniki odżywcze potrzebne do

prawidłowego funkcjonowania organizmu, utrzymania

należnej masy ciała i zachowania zdrowia.

CHARAKTERYSTYKA DIETY

•W diecie podstawowej dozwolone są wszystkie produkty

i potrawy oraz wszystkie techniki sporządzania posiłków.

•Ze względu na małą aktywność fizyczną pacjentów,

leżących w szpitalu, wskazane jest ograniczenie w

diecie produktów ciężko strawnych i wzdymających.

•Wskazane jest spożywanie przez pacjentów 4 – 5

posiłków o mniejszej objętości w celu wyeliminowania

objawów pełności i wzdęć.

•Białko powinno dostarczać około 14 – 16 % energii,
•Tłuszcze około 30 % energii,
•Węglowodany uzupełniają dobowe zapotrzebowanie i

pokrywają około 54 % energii.

•Dieta ta powinna być urozmaicona, pełnowartościowa,

smacznie przyrządzona, atrakcyjnie zestawiona

kolorystycznie. Posiłki należy podawać chorym

regularnie, codziennie o tych samych godzinach.

Przykładowe jadłospisy diety

podstawowej

•zestaw I:
•I śniadanie :
•kawa zbożowa z mlekiem,
•pieczywo mieszane z masłem lub margaryną miękką,
•ser twarogowy z cebulką,
•jabłko.

•II śniadanie :
•chleb z pasztetem drobiowym,
•sałatka jarzynowa,
•herbata zielona,

•Obiad:
•zupa selerowa z grzankami,
•ryba smażona,
•ziemniaki puree,
•sałatka z czerwonej kapusty,
•kompot owocowy,

•Kolacja:
•klopsik w sosie pomidorowym z makaronem,
•buraczki z chrzanem,
•drożdżówka,
•herbata z mlekiem.

•Zestaw II
•I Śniadanie :
•kawa zbożowa z mlekiem,
•pieczywo mieszane z masłem lub margaryną miękką,
•polędwica z indyka, dżem,owoc sezonowy,

•II śniadanie:
•kanapka z pieczywa razowego z pastą twarogowo-

jajeczną ze szczypiorkiem,

•herbata z cytryną,

•Obiad :
•zupa szpinakowa z lanym ciastem,
•indyk pieczony,
•ziemniaki,
•marchewka z wody,
•mizeria,
•kompot.

•Kolacja:
•kasza gryczana na sypko,
•sałata zielona z sosem Winegret,
•kefir lub jogurt

DIETA ŁATWO

STRAWNA

Dieta lekkostrawna, zwana także łatwostrawną, polega
na nieobciążaniu układu pokarmowego. Pokrywa ona
zapotrzebowanie kaloryczne dorosłej osoby oraz
zapotrzebowanie na wartości odżywcze. Będąc na diecie
łatwostrawnej, należy spożywać w regularnych odstępach
czasu od 4 do 5 posiłków w ciągu dnia. Ostatni posiłek
powinno się zjeść nie później niż na dwie godziny przed
snem.

Podstawą diety ławo strawnej jest ograniczenie lub
nawet wyeliminowanie produktów i potraw tłustych,
smażonych, długo zalegających w żołądku,
wzdymających oraz ostro przyprawionych. Ponadto w
diecie łatwostrawnej ogranicza się spożycie pokarmów
zawierających duże ilości

błonnika

.

•W diecie łatwostrawnej unika się używania zasmażek, a

do zagęszczania potraw można stosować zawiesinę z

mąki i wody lub jogurt naturalny. Warzywa i owoce

powinny być spożywane gotowane lub pieczone, a także

w formie przecierów lub soków.

•Dieta łatwo strawna - Żywienie w stanach

gorączkowych, w okresie rekonwalescencji, choroba

wrzodowa żołądka i dwunastnicy, czynnościowe choroby

i stany zapalne przewodu pokarmowego, nowotwory

jelita grubego, ostre i przewlekłe (rozedma) choroby

układu oddechowego, w zaburzeniach krążenia

płucnego, wyrównanie choroby nerek i dróg moczowych,

wyrównane niedobory składników odżywczych, poleca

się również w żywieniu małych dzieci, osób starszych i

chorych wymagających dłuższego leczenia.

W diecie lekkostrawnej niektóre produkty są zalecane,

inne zabronione. Dieta optymalna łatwostrawna to:

•pieczywo: zalecane są bułki pszenne, biszkopt, chleb pszenny, niezalecane - chleb
żytni, razowy,
pieczywo chrupkie i z otrębami,

•jako dodatek do pieczywa zalecane są chude wędliny (drobiowe, polędwica sopocka) i
chudy twaróg,

•nie zaleca się tłustych wędlin (wieprzowych), serów żółtych, smalcu, pasztetów,

•z tłuszczów możesz używać oliwę z oliwek, oleje słonecznikowe, rzepakowe, sojowe,
masło, a unikać należy twardych margaryn, smalcu,

•warzywa powinny być gotowane, rozdrabniane lub przetarte - pomidor bez skórki,
marchewka, buraki, pietruszka, dynia, unikaj warzyw marynowanych
(konserwowanych),
wzdymających (cebula, por, kapusta biała, czerwona, kalafior, ogórki), nasion roślin
strączkowych
(fasola, groch, soja), grubo tartych, z majonezem i sosem,

•z

owoców

zalecane są banany, morele, jabłka pieczone lub gotowane, owoce

jagodowe
(maliny, truskawki), unikaj gruszek, czereśni, daktyli, śliwek,

•ziemniaki jedz gotowane najlepiej w piure, wyklucz smażone i frytki,

•możesz jeść zupy z dozwolonych warzyw, unikaj tych na wywarach mięsnych,
grzybowych, zasmażanych, kapustnych, strączkowych,

•jako dodatek do zup polecany jest biały ryż, drobne makarony (nitki, fale,
gwiazdki, muszelki),
lane kluski, grzanki, natomiast niepolecane są grube makarony (świderki, lazanie,
kokardki),

•z

kasz

dozwolone są: manna, kuskus oraz drobna kasza jęczmienna, natomiast po

spożyciu
kaszy gryczanej oraz grubej jęczmiennej mogą wystąpić dolegliwości,

•z mięs możesz jeść te chude, gotowane (mięso drobiowe, schab, ryby), pulpety i
potrawki,
unikaj tłustych, smażonych, marynowanych i wędzonych,

•możesz zjeść risotto i pierogi, natomiast smażone krokiety, bigos czy kotlety są
niewskazane,

•Będąc na diecie łatwostrawnej, nie wolno pić alkoholu,

mocnej kawy, napojów gazowanych, a także coca-coli.

Wskazane są herbatki owocowe, napary ziołowe, jogurty

naturalne, mleko oraz kawa zbożowa. Na deser można

spożyć budyń, kisiel, galaretkę, mus owocowy, suflet,

bezy, soki owocowe.

•Nie wolno konsumować ciast z kremami, tortów,

batonów, czekolad,

orzechów

oraz chałwy. Podawane

dania powinny mieć łagodny smak, aby nie pobudzać

wydzielania soków trawiennych, dlatego dozwolone jest

stosowanie jako przypraw: majeranku, rzeżuchy, kopru,

pietruszki, cukru, kwasku i soku z cytryny. Po spożyciu

potraw z dodatkiem chili, papryki, pieprzu, musztardy,

octu, ziela angielskiego czy gorczycy, mogą wystąpić

dolegliwości bólowe.

Przykładowe menu

•Śniadanie: pieczywo pszenne z masłem, chudą

polędwicą,

pomidorem

, słaba herbata.

•II śniadanie: kajzerka z twarogiem i powidłami, napój

owocowy.

•Obiad: krupnik, klopsiki z mięsa drobiowego w sosie

koperkowym, ryż, gotowana marchewka, kompot

truskawkowy.

•Podwieczorek: galaretka z jabłkiem, herbatniki.
•Kolacja: zapiekanka z warzyw i makaronu, herbata

owocowa.

ŁATWO STRAWNA

Z

OGRANICZENIEM

TŁUSZCZU

•Dieta łatwo strawna z ograniczeniem - Przewlekłe

zapalenie i kamica pęcherzyka żółciowego i dróg

żółciowych, choroby miąższu wątroby (przewlekłe

zapalenia, niewydolność i marskość), przewlekłe

zapalenie trzustki, w okresach zaostrzeń wrzodziejącego

zapalenia jelita grubego.

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu jest
modyfikacją diety łatwo strawnej . Modyfikacja ta polega
na zmniejszeniu produktów będących źródłem tłuszczu
zwierzęcego oraz obfitujących w cholesterol. Zawartość
tłuszczu w diecie zarówno pochodzenia roślinnego jak i
zwierzęcego powinna wynosić 30 – 50 g na dobę. Jest to
tłuszcz znajdujący się w mięsie, wędlinach, mleku, jajach
oraz tłuszcz dodawany do pieczywa i potraw. Należy
pamiętać, że produkty białkowe dostarczają ponad
połowę dziennej racji tłuszczu.

•W chorobach , w których stosowana jest omawiana

dieta, ograniczenie tłuszczu jest konieczne ze względu

na upośledzone jego trawienie i wchłanianie. Produkty

tłuszczowe, które będą miały zastosowanie w ilości 20 –

30 g / dobę to : olej słonecznikowy, sojowy,

kukurydziany, rzepakowy –, z pestek winogron,

zarodków pszennych, oliwa z oliwek  i w ograniczonych

ilościach margaryny miękkie

•( pakowane w kubkach).

Całkowicie wyklucza się smalec, słoninę, boczek, łój.
Żywienie w wymienionych chorobach często napotyka
trudności związane z różnymi objawami oraz przewlekłym
i postępującym ich charakterem. Należą do nich : brak
łaknienia, uczucie pełności i wzdęcia, pragnienie,
okresowe zaburzenia trawienia. Z diety należy wykluczyć
produkty ciężko strawne, długo zalegające w żołądku,
wzdymające, ostro przyprawione, Ogranicza się również
ilość błonnika – produkty zbożowe gruboziarniste są
wykluczone. Białko zalecane jest w normie fizjologicznej.
Ważne jest, żeby było ono rozłożone równomiernie na
podstawowe posiłki.

W jadłospisie należy uwzględnić produkty bogate w
witaminę C, która wpływa na układ immunologiczny,
pobudzając go do wytwarzania przeciwciał zwalczających
stan zapalny. Posiłki podaje się w małych objętościach, o
umiarkowanej temperaturze 5 razy w ciągu dnia.

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS

•PONIEDZIAŁEK

I śniadanie: pieczywo, mięso z drobiu, kawa zbożowa z

mlekiem

II śniadanie: galaretka mleczna, kanapka z miodem,

herbata

Obiad: zupa jarzynowa z makaronem, cielęcina

gotowana, ziemniaki, gotowane buraki, kompot z jabłek

Podwieczorek: kisiel, biszkopty

Kolacja: ryż z jabłkami, herbata z mlekiem lub napar z

melisy

•WTOREK

I śniadanie: lane kluski na mleku, kanapka z dżemem

II śniadanie: bułka z gotowaną cielęciną, sok z

marchwi

Obiad: zupa pomidorowa zabielana z ryżem, kurczak

pieczony w pergaminie, ziemniaki, pieczone jabłko

Podwieczorek: galaretka owocowa lub napój owocowy,

herbatniki

Kolacja: pierożki z mięsem, napar z dziurawca

•ŚRODA

I śniadanie: kanapka z polędwicą, bawarka

II śniadanie: twarożek z koperkiem, chleb lecytynowy,

herbata

Obiad: zupa szczawiowa z białkiem, pulpz cieleciny,

ryż, marchewka, kompot

Podwieczorek: mus z kaszy manny, sok owocowy

Kolacja: bułka półsłodka z miodem, herbata ziołowa

•CZWARTEK

I śniadanie: makaron na mleku, kanapka z dżemem

II śniadanie: bułka z szynką, herbata

Obiad: barszcz ukraiński, zrazy wołowe w sosie

jarzynowym, ziemniaki, kompot

Podwieczorek: kisiel wiśniowy, biszkopty

Kolacja: risotto, herbata z mlekiem lub napar z melisy

•PIĄTEK

I śniadanie: bułka z dżemem lub miodem, kawa

zbożowa z mlekiem

II śniadanie: jajecznica na pomidorach, herbata z

mlekiem

Obiad: zupa selerowa, filety z ryby, ziemniaki puree,

sałata, galaretka owocowa

Podwieczorek: moszcz z malin, sucharek

Kolacja: kluski kładzione z białego sera, herbata

ziołowa

•SOBOTA

I śniadanie: kasza manna na mleku, chleb pszenny lub

rogalik

II śniadanie: bułka z białym serem, herbata

Obiad: zupa jabłkowa z makaronem, klopsy wołowe,

ziemniaki, buraki, kisiel cytrynowy

Podwieczorek: koktajl z jogurtu i syropu owocowego,

herbatniki

Kolacja: budyń z wołowiny i warzyw, herbata ziołowa

•NIEDZIELA

I śniadanie: kanapka z serem lub miodem, sok

owocowy

II śniadanie: wołowina w galarecie, chleb pszenny,

herbata

Obiad: rosół z kury, kura gotowana w sosie

koperkowym, ryż, zielona sałata, kompot

Podwieczorek: biszkopt (na białkach) z dżemem

Kolacja: gotowane ziemniaki, mleko lub kefir

DIETA ŁATWO

STRAWNA Z

OGRANICZENIEM

SUBSTANCJI

POBUDZAJĄCYCH

WYDZIELANIE SOKU

ŻOŁĄDKOWEGO

Zastosowanie i cel diety.
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji

pobudzających wydzielanie soku żołądkowego ma
zastosowanie :

•w chorobie wrzodowej, żołądka i dwunastnicy,
•w przewlekłym nadkwaśnym nieżycie żołądka,
•w refluksie żołądkowo – przełykowym ( w wyniku

zwiększonego wydzielania kwasu solnego do przełyku,

nasilając objawy refluksu),

•Zadaniem diety jest :
•dostarczenie pacjentowi wszystkich niezbędnych

składników odżywczych,

•ograniczenie produktów i potraw pobudzających

wydzielanie kwasu solnego,

•neutralizowanie soku żołądkowego,
•niedrażnienie chemiczne, mechaniczne, termiczne błony

śluzowej żołądka.

•Charakterystyka diety.
•Jest to dieta łatwo strawna z ograniczoną ilością produktów i potraw

działających pobudzająco na czynność wydzielniczą żołądka. Zaliczamy do

nich :

•mocne rosoły
•buliony,
•esencjonalne wywary warzywne,
•grzybowe,
•galarety,
•wody gazowane,
•kwaśne napoje,

•nierozcieńczone soki z owoców i warzyw,

•napoje alkoholowe ( piwo, wino ),

•kawa naturalna,

•mocna herbata,

•produkty marynowane,

•wędzone,

•potrawy pikantne,

•słone,

•smażone,

•pieczone,

•ostre przyprawy.

•Ilość białka w diecie należy nieco zwiększyć .

Pełnowartościowe białko z mleka, twarogu, jaj, drobiu,

ryb, mięsa wiąże nadmiar kwasu solnego. Niewskazane

jest mleko w większych ilościach niż 0,7 – 1 litra na

dobę. Mleko początkowo osłania błonę śluzową żołądka,

łagodzi ból, a po wchłonięciu zawarty w mleku wapń

wpływa na zwiększenie wydzielania gastryny, która

działa pobudzająco na czynność wydzielniczą żołądka.

•Tłuszcze podaje się łatwo strawne : roślinne

zmniejszające stężenie cholesterolu oraz w

ograniczonych ilościach masło i śmietankę.

•Ograniczeniu podlega błonnik pokarmowy, z diety

należy wykluczyć pieczywo razowe, grube kasze,

surowe warzywa i owoce, które dają objawy

dyspeptyczne – gniecenie, wzdęcia w sposób

mechaniczny podrażniając błonę śluzową żołądka.

•Z diety tej wyklucza się produkty trudno strawne,

wzdymające, ostro przyprawione.

•Aby ograniczyć żucie, wzmagające wydzielanie

żołądkowe, potrawy powinny mieć konsystencję

papkowatą .

•Posiłki należy spożywać regularnie o jednakowych

porach dnia w niewielkich objętościach, 3 do 5 razy

dziennie. Ważna jest temperatura potraw – nie powinny

być one zbyt gorące i zbyt zimne. Umiarkowana

temperatura posiłków chroni przed przekrwieniem błony

śluzowej żołądka. Dieta powinna być dostosowana

indywidualnie dla każdego chorego. Należy uwzględnić

obserwacje pacjenta i wykluczyć te pokarmy, które

wywołują lub nasilają dolegliwości.

•Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na

parze, w kombiwarach lub duszenia bez obsmażania na

tłuszczu. Tłuszcz dodaje się do gotowych potraw. Zupy i

sosy podprawia się zawiesiną z mąki i mleka lub mąki i

śmietanki. Zastosowanie w tej diecie mają zupy

przecierane. Warzywa i owoce należy podawać

gotowane w postaci rozdrobnionej. Soki owocowe i

warzywne powinny być rozcieńczane, najlepiej mlekiem.

Niewskazane są ciasta zarabiane na stolnicy ( oprócz

makaronu nitki ) oraz potrawy smażone i pieczone w

tradycyjny sposób. Nie podaje się potraw smażonych,

pieczonych i wędzonych.

Przykładowy jadłospis

•I Śniadanie:
•kawa zbożowa z mlekiem,
•czerstwa bułka z masłem,
•gotowane mięso z drobiu,
•rozcieńczony sok owocowo- warzywny ( np. marchwi i

jabłka, lub buraka i jabłka ),

•II Śniadanie:
•kasza manna na wywarze jarzynowym z mlekiem.

•Obiad:
•zupa jarzynowa przetarta z grzankami,
•pulpet rybny gotowany z sosem pomidorowym,
•ziemniaki puree,
•cukinia puree ,
•napój owocowy,

•Podwieczorek:
•jogurt z owocami,

•Kolacja:
•makaron nitki z twarożkiem i jabłkiem pieczonym
•herbata z mlekiem.

DIETA ŁATWO

STRAWNA Z

MODYFIKACJAMI

KONSYSTENCJI

•Dieta łatwo strawna z modyfikacjami konsystencji

- Ostre nieżyty żołądkowo- jelitowe, w okresach

rekonwalescencji po niektórych zabiegach

operacyjnych, zwłaszcza na przewodzie pokarmowym,

różne schorzenia jamy ustnej i przełyku, brak uzębienia,

trudności w połykaniu, niektórych chorobach zakaźnych,

po krwawieniu z przewodu pokarmowego, przy utracie

przytomności.

•Dieta łatwo strawna z modyfikacjami konsystencji

- Wszystkie stany zwiększonego zapotrzebowania na

białko czyli, wyrównana marskość wątroby,

rekonwalescencja po zawale mięśnia sercowego, stany

pooperacyjne po częściowym wycięciu trzustki czy jelita

grubego, stany po urazach czaszki, oparzeniach,

wypadkach (wstrząs), wyniszczenie, niedożywienie

białkowe (np. choroba nowotworowa, przetokach

pooperacyjnych, jadłowstręcie psychicznym itp.),

nadczynność tarczycy.

Dieta ma zastosowanie:

•w chorobie jamy ustnej i przełyku ( zapalenie jamy

ustnej, zapalenie przełyku, rak przełyku, zwężenie

przełyku, żylaki przełyku ),

•w przypadku utrudnionego gryzienia i połykania,
•w niektórych chorobach przebiegających z gorączką,
•po niektórych zabiegach chirurgicznych według wskazań

lekarza.

Celem diety jest

zapewnienie choremu

wszystkich niezbędnych

składników pokarmowych.

Charakterystyka diety:

•Wartość energetyczna i dobór produktów zbliżone są do

diety łatwo strawnej.

•Różnica polega na konsystencji potraw, które są w

formie papkowatej.

•Potrawy muszą być sporządzone tak , aby nie drażniły

miejsc chorobowo zmienionych mechanicznie i

termicznie.

Uwagi technologiczne.

•Potrawy sporządzane są metodą gotowania. W diecie

papkowatej zastosowanie mają zupy przecierane, zupy

kremy. Potrawy podprawia się zawiesiną z mąki i mleka,

śmietanki, zagęszczane żółtkiem, masłem. Mimo

mniejszej wartości odżywczej,   można podawać również

zupy  czyste. Warzywa i owoce zaleca się podawać  w

postaci surowych soków oraz gotowanej – rozdrobnionej.

Mięsa podaje się gotowane mielone lub sporządzane z

masy mielonej. Wskazane podawanie mięs z sosem.

Przykład jadłospisu dla diety

papkowatej

•I Śniadanie:
•zupa mleczna z kaszą manną
•pieczywo pszenne rozmoczone w mleku
•pasta z szynki i masła – zmiksowana,
•napój owocowy

•II Śniadanie:
•herbata z mlekiem
•bułka rozmoczona i jajo na miękko

•Obiad:
•zupa koperkowa z lanym ciastem
•budyń z mięsa
•sos pomidorowy,
•papka z ziemniaków puree,
•szpinak,
•kompot,

•Kolacja:
•kawa zbożowa z mlekiem,
•papka z kaszy jęczmiennej twarogu i jabłka.

DIETA Z

OGRANICZENIE

M ŁATWO

PRZYSWAJALNY

CH

WĘGLOWODAN

ÓW

•Zastosowanie i cel diety:
•dieta ma na celu zmniejszenie stężenia glukozy we krwi

i poprawę metabolizmu.

•Dieta ta ma zastosowania w cukrzycy w przypadku

upośledzonej tolerancji glukozy.

Charakterystyka diety

•Żywienie polega na ograniczeniu lub wykluczeniu z

żywienia glukozy, fruktozy, sacharozy ( tj: słodyczy ), a

zwiększeniu podawania węglowodanów złożonych

( błonnika pokarmowego i skrobi).

•Dietę opracowuje się indywidualnie dla każdego

pacjenta. Planując dietę należy brać pod uwagę :

płeć,wiek, wzrost, masę ciała rzeczywistą, masę ciała

należną, aktywność fizyczną, ( rodzaj wykonywanej

pracy ), oraz stan fizjologiczny ( np. ciąża lub karmienie)

oraz choroby współistniejące.

Podział cukrzycy:

 

•1 . Cukrzyca typu I - insulinozależna wystepuje u 10 -

15 % osób chorujacych na cukrzycę . Zwykle ujawnia się

przed 40 rokiem życia. Ten typ cukrzycy jest powiązany

z całkowitym lub prawie całkowitym brakiem

wydzielania insuliny przez komórki trzustki.

• 

•2 . Cukrzyca typu II – nie insulinozależna. W tym typie

cukrzycy może występować zarówno zmniejszenie ilości

uwalnianej insuliny, jak i / lub zmniejszona wrażliwość

lub reaktywność receptorów insulinowych powiązana z

zakłóceniami poza receptorowymi przemian

węglowodanów. Cukrzyca typu II występuje u około 80

% chorych, zwykle ujawnia się u dorosłych. Około 80 %

populacji chorych na cukrzycę typu II to osoby otyłe.

•3 . Cukrzyca wtórna - może być spowodowana

schorzeniami trzustki zaburzeniami hormonalnymi,

działaniem różnego typu środków chemicznych lub

leków. Ta forma schorzenia może być następstwem

zaburzeń genetycznych lub nieprawidłowości w

funkcjonowaniu receptorów insulinowych.

•4 . Cukrzyca ciężarnych - schorzenie rozpoznawane

jest u około 2 % ciężarnych. Ciąża u kobiet z

ograniczoną zdolnością wytwarzania insuliny lub

cechami insulinooporności może być czynnikiem

wywołującym zaburzenia metabolizmu węglowodanów.

Nie rozpoznana lub nie leczona stanowi istotny czynnik

zagrożenia płodu. Po porodzie cukrzyca ciężarnych

może ustępować lub przechodzić w formę cukrzycy

jawnej klinicznie.

•Upośledzona tolerancja glukozy - Zjawisko to

charakteryzuje się występowaniem prawidłowych lub

nieznacznie podwyższonych wartości stężeń glukozy

oznaczonych na czczo oraz nieprawidłowymi

wartościami glikemii po posiłku lub w warunkach

doustnego testu obciążenia glukozą.

INDEKS GLIKEMICZNY

•INDEKS GLIKEMICZNY ( IG ) klasyfikuje produkty żywnościowe na

podstawie wpływu na stężenie glukozy we krwi i czas pojawienia się

zmian. Wszystkie produkty węglowodanowe są porównywalne z

produktem referencyjnym, którym jest czysta glukoza.

•Produkty żywnościowe są podzielone w zależności od indeksu

glikemicznego na:

•1 . produkty o niskim indeksie glikemicznym – poniżej 55,
•2 . produkty o średnim indeksie glikemicznym od 55 do 70,
•3 . produkty o wysokim indeksie glikemicznym powyżej 70.
•Indeks glikemiczny ma duże znaczenie podczas planowania posiłków

na cukrzycę. Należy stosować produkty o niskim indeksie

glikemicznym, ponieważ w małym stopniu wpływają na zwiększenie

stężenia glukozy we krwi oraz nie wywołują wahań.

Produkty
i
potrawy

Zalecane

Zalecane
w umiarkowanych
ilościach

Przeciwwskazane

NAPOJE

Woda przegotowana, wody mineralne niegazowane,
herbata bez cukru, kawa zbożowa, zioła
„ Diabetosan”, soki z warzyw
ubogowęglowodanowych, napoje z warzyw bez
dodatku cukru, napoje z kwaśnego mleka i warzyw
bez cukru, napoje z warzyw i maślanki bez cukru.

Mleko 2 % tłuszczu, słaba kawa naturalna z mlekiem bez
cukru, koktajl mleczno – owocowy bez cukru, napoje z
owoców, soki z owoców bez cukru, napoje i soki z
warzyw rozcieńczone.

Wszystkie napoje słodzone cukrem, kakao
naturalne, mocna kawa, napój z owoców i
śmietanki, tłuste mleko, napoje alkoholowe,
soki owocowe z cukrem, lemoniada, coca-cola,
pepsi, wody mineralne gazowane.

PIECZYWO

Chleb razowy, graham, pełnoziarnisty, chrupki.

Chleb pszenny, pszenno – żytni, bułki, pumpernikiel.

Wypieki z dodatkiem cukru, chleb na miodzie,
pieczywo delikatesowe z dodatkiem
karmelu,bułki maślane, biszkopt z cukrem,
babki drożdżowe, ciasta kruche, ucierane.

DODATKI
DO
PIECZYWA

Chude wędliny: szynka , polędwica, drobiowe, pasty
mięsno – warzywne, ryby morskie chude i
średniotłuste, gotowane, wędzone, jaja
faszerowane, bez żółtek, ser twarogowy, chudy
serek homogenizowany, margaryny niskotłuszczowe
w kubkach ( miękkie ).

Jaja na miękko lub jajecznica (2 – 3 w tygodniu), ser
twarogowy półtłusty, sery podpuszczkowe
niepełnotłuste, masło, margaryna, pasztet z drobiu,
cielęciny, dżemy bezcukrowe, śledzie.

Tłuste wędliny, kaszanka, tłuste   parówki,
konserwy mięsne, pasztetowa, salceson, miód,
dżemy, marmolady, konfitury, tłuste sery
podpuszczkowe, ser twarogowy tłusty, sery
topione.

ZUPY
I
SOSY
GORĄCE

Jarzynowa z warzyw ubogowęglowodanowych,
czyste: pomidorowa, pieczarkowa, czerwony
barszcz, koperkowa, kalafiorowa, zupa z
maślanką , serwatką, cytrynowa, barszcz
czerwony zabielany, żurek, kapuśniak, ryżowa,
krupnik, rosół jarski, zupy podprawiane
jogurtem, kefirem.
Sosy na wywarach z warzyw np: pietruszkowy,
koperkowy, pomidorowy, potrawkowy,
pieczarkowy, cytrynowy, chrzanowy, mleczny.

Zupy podprawiane zawiesinami: jarzynowa,
ziemniaczana, owocowa bez cukru, chudy rosół.

Zupy: esencjonalne np.: na tłustych
wywarach mięsnych, zagęszczone
zasmażkami, ze śmietana, owocowe z
cukrem.
 
 Sosy zawiesiste, tłuste, esencjonalne,
słodkie

DODATKI
DO
ZUP

Ryż pełnoziarnisty, grzanki, kasze, makaron nitki, lane
ciasto na białku.

Lane ciasto, makaron, ryz biały, ziemniaki, fasola -  
zgodnie z wyliczoną ilością wymienników
węglowodanowych.

Duże ilości pieczywa, makaronów, kasz, grochu,
fasoli, groszek ptysiowy, kluski francuskie,
biszkoptowe na jajach.

MIĘSO,
DRÓB,
RYBY

Mięso chude : cielęcina, młoda wołowina, jagnię,
królik, kurczak, indyk, chude ryby, potrawy gotowane,
pieczone w foli, pergaminie, duszone bez tłuszczu.

Mięsa krwiste: wołowina, konina, polędwica wieprzowa,
kury: potrawy duszone tradycyjnie.

Tłuste gatunki mięsa : wieprzowina, baranina,
podroby, gęsi, kaczki, tłuste ryby: węgorz, łosoś.
Potrawy nasiąknięte tłuszczem, smażone,
pieczone w tradycyjny sposób.

POTRAWY
PÓŁMIĘSNE
i
BEZMIĘSNE

Budynie z mięsa i warzyw, z sera, warzywa
faszerowane mięsem.

Budynie z kasz, makaronów, zapiekanki, risotto, pierogi z
mięsem.

Potrawy z dodatkiem cukru np: knedle, naleśniki,
pierogi z cukrem, potrawy smażone.

TŁUSZCZE

 

Oleje: rzepakowy niskoerukowy, słonecznikowy, sojowy,
oliwa z oliwek, masło, śmietanka, margaryny miękkie z ww
olejów.

Smalec, słonina,   boczek, łój, margaryny twarde
w kostkach.

WARZYWA

O zawartości węglowodanów od 0 – 5 %
:rzodkiewka, sałata, endywia, cykoria, ogórki,
rabarbar, szczypiorek, szparagi, szpinak,
pieczarki, boćwina, brokuły, cebula, kabaczek,
kalafior, pomidory, szczaw, papryka. Warzywa
w postaci gotowanej „ z wody „, sałatek,
surówek z dodatkiem oleju lub majonezu na
białkach.

O zawartości węglowodanów od 5 do 45 % :
brukiew, buraki, brukselka, dynia, fasola, groszek,
jarmuż, kapusta biała, czerwona, włoska, marchew,
pietruszka – korzeń, pory,seler, bób,chrzan,
ziemniaki.
Warzywa te należy spożywać w ilości obliczonej w
dziennej racji pokarmowej.

Stare- zdrewniałe, warzywa gotowane i
surówki z dodatkiem  dużej ilości
majonezu, śmietany, żółtek,      cukru.

ZIEMNIAKI

 

Gotowane, pieczone w całości.

Puree, smażone, z tłuszczem, frytki

OWOCE

Grejpfruty – gatunek zielony ( wpływają na
zmniejszenie stężenia glukozy we krwi)

Owoce w syropach, kompoty z cukrem,
galaretki z cukrem, śmietana, daktyle, rodzynki.

DESERY
bez cukru lub
słodzone
słodzikiem

Kompoty, kisiele, galaretki, leguminy z serka
homogenizowanego, owoce z serkiem, jabłka
pieczone, sernik na zimno.

Owoce- surówki owocowe, desery mleczne.

Wszystkie desery z cukrem, miodem,np:
galaretki, kremy, kompoty, leguminy,
marmolady. Wszystkie produkty z dużą
zawartością tłuszczu i cukru: ciasta, torty,
pączki,faworki, orzechy, chałwa , czekolada.

PRZYPRAWY

Łagodne: sok z cytryny, kwasek cytrynowy, koperek,
zielona pietruszka, czosnek, cebula czerwona,
jarzynka, vegeta, kminek, majeranek, tymianek,
bazylia.

Gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, sól do 
5 g dziennie, papryka słodka, pieprz ziołowy, ocet
jabłkowy, curry, słodziki.

Ostre : pieprz, papryka ostra, musztarda, ocet,
chili.

Przyrządzanie potraw-:

•ograniczenie tłuszczu,
•gotowanie – nie rozgotowywać produktów zbożowych i

jarzyn,

•pieczenie,
•duszenie,

Przykład jadłospisu :

•I śniadanie :
•herbata z mlekiem,
•pieczywo mieszane,
•masło,
•ser twarogowy ze szczypiorkiem,
•surówka z porów, jabłka i papryki czerwonej,

•II śniadanie:
•kalafior i brokuł tylko obgotowany,
•pieczywo chrupkie,

•Obiad :
•zupa pieczarkowa z makaronem,
•ryba duszona w jarzynach,
•ziemniaki,
•sałata zielona z sosem vinegret,
•grejpfrut,

•Podwieczorek:
•maliny lub truskawki,

•Kolacja:
•risotto z kurczakiem i włoszczyzną,
•sałatka z pomidorów,
•kefir.

•Jedną z najważniejszych czynności w życiu z pacjenta z

cukrzycą jest codzienne dokonywanie pomiarów cukrów

we krwi. By to wykonać potrzebne jest odpowiednie

oprzyrządowanie, czyli glukometr i nakuwacz. Zabieg

polega na nakłuciu bocznej części opuszka palców,

wyciśnięciu z nich kropli krwi i nałożeniu jej na pasek

bądź sensor, w zależności od rodzaju posiadanego

glukometru .

•Przed pomiarem należy dokładnie umyć ręce pod

bieżącą wodą i dokładnie osuszyć. Po nałożeniu kropli

na pasek bądź sensor zatamować płynącą krew

wacikiem i ponownie umyć ręce - na palcach pozostaje

krew.

•Prawidłowe poziomy cukru:
•na czczo oznaczona w próbce krwi pobranej 8 - 14

godzin od ostatniego posiłku:80-100mg%

•dwie godziny po posiłku:do140mg%.Stężenie cukru we

krwi można podać w dwóch jednostkach: mg%

•Należy posiadać wiedzę , że może zdarzyć się sytuacja,

kiedy przez dłuższy czas choremu na cukrzycę mogą

towarzyszyć bardzo wysokie stężenia cukrów we krwi.

Wówczas objawi się to odczuciem : wzmożonego

pragnienia; częstszego oddawania moczu; , suchości

ust, drętwego języka, chudnięcia; uczucia głodu;

dokuczliwych skurczy mięśni łydek, stóp; bólu brzucha,

nudności, wymiotów . Takie przypadki raczej należą do

rzadkości, bo większość przecukrzeń da się szybko

wyeliminować, są to HIPERGLIKEMIE rzędu 240mg%,

300mg% lub 350%, lecz absolutnie nie należy ich

lekceważyć.

•Dlaczego doszło do hiperglikemii? Możliwości jest kilka:

zbyt mała ilość insuliny; zbyt obfity w WW posiłek; stres;

choroby (np. na grypę, anginę); wynik kontrregulacji

(tzw. efekt jo-jo) - zbyt duży posiłek na niedocukrzenie

lub przed wysiłkiem fizycznym, uszkodzony pen,

zjedzony posiłek natychmiast po podaniu insuliny .

•Zdarza się także, że glukometr pokaże choremu cukier

"55" jest to tzw. HIPOGLIKEMIA. Kiedy nieodocukrzenia

pojawiają się zbyt często, organizm się na nie uodporni i

nie będzie dawał znaków, ze coś nie jest tak, jak być

powinno. Wówczas nietrudno jest przegapić

hipoglikemię i doprowadzić do utraty przytomności.

•Rozróżnia się dwa rodzaje hipoglikemii : lekką i ciężką.
•Objawy lekkiego niedocukrzenia to: znaczne osłabienie, uczucie

niepokoju; drżenie rąk, uczucie braku sił; bladość skóry i jej

nadmierne pocenie ; kołatanie serca; uczucie głodu; zaburzenia

widzenia: mroczki przed oczami, rozmazywanie się liter; trudności w

wykonywaniu precyzyjnych ćwiczeń; zaburzenia pamięci; bóle i

zawroty głowy; zmiana nastroju: nadmierna agresja, złość, histeria,

płaczliwość, rozdrażnienie.

•Gdy poziom cukru zniża się do niebezpiecznej dla chorego granicy lub

gdy niedocukrzenia trwają przez długi okres czasu, mózg pacjenta

wysyła odpowiednie znaki, na przykład: silne bóle głowy; zburzenia

widzenia: przestrzennego, kolorów, kształtów; zburzenia koordynacji

ruchowej; trudności w wysłowieniu się; krótkotrwałe zaniki pamięci;

trudności w zebraniu myśli; zmiany w nastroju: nadmierna agresja lub

płaczliwość; zaburzenia świadomości; utrata przytomności; drgawki.

•Należy mieć na uwadze, że kiedy chory odczuje np.

drżenie rąk, powinieneś zmierzyć cukier, ponieważ nie

zawsze w/w objawy muszą świadczyć o hipoglikemii.

Czasami drżenie rąk jest spowodowane silnym i

gwałtownym stresem. W przypadku poziomu cukru we

krwi poniżej 55mg% wskazane byłoby spożycie soku lub

coli na ok. 2 WW oraz kromki chleba czy bułki.

•W razie utraty przytomności, konieczne jest podanie

glukagonu domięśniowo przez osoby drugie. Następnie,

po wykonaniu zastrzyku należy wezwać pogotowie lub

zawieść chorego do szpitala.

DIETA ŁATWO

STRAWNA

NISKOBIAŁKOWA

•Dieta łatwo strawna niskobiałkowa - ostra

niewydolność nerek w okresie skąpomoczu lub

bezmoczu, przewlekła niewydolność nerek w fazie

niewyrównanej, mocznica, niewydolność wątroby.

Zastosowanie i cel diety

 
•Dieta łatwo strawna niskobiałkowa jest stosowana w

chorobach nerek i wątroby przebiegających

•z niewydolnością tych narządów.

Zadaniem diety jest :

•1. zapobieganie nadmiernemu wytwarzaniu toksycznych

dla organizmu produktów przemiany białkowej,

•2. ochrona zmienionych chorobowo narządów –

wątroby, nerek,

•3. utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywienia

pacjenta przez dostarczenie potrzebnej ilości energii i

składników pokarmowych.

Charakterystyka diety.

•Dieta ustalana jest indywidualnie dla każdego pacjenta.

Zapotrzebowanie energetyczne wynosi około 35 kcal / kg masy

ciała. Waha się w granicach 2000 – 2500 kcal na dobę.

Zaplanowana dieta powinna zapewnić realizację potrzeb

energetycznych chorego i nie dopuszczać do ich niedoborów.

•W diecie stosowanej w niewydolności wątroby głównym

źródłem energii dla organizmu są węglowodany, tłuszcze w tej

jednostce chorobowej obciążają chory narząd – w stanach

ostrych produkty tłuszczowe zaleca się z diety całkowicie

wykluczyć. W niewydolności nerek kalorie niebiałkowe

pokrywają produkty bogatoenergetyczne – węglowodanowe i

tłuszczowe.

•Charakterystyczna cecha diety jest zmniejszona ilość

białka do granic tolerancji tego składnika przez chorego.

•Dieta niskobiałkowa dostarcza 40 – 50 g białka / dobę czyli

około 0,6 – 0,7 g na / kg należnej masy ciała . W

przypadku zaawansowanej niewydolności nerek lub

wątroby ograniczenia tego składnika są dużo większe,

wówczas zaleca się poniżej 0,6 g / kg należnej masy ciała,

jest to poniżej 40 g / dobę.

•Tłuszcze w chorobach nerek nie wymagają ograniczeniu ,

ale z uwagi na zwiększone stężenie lipidów powinno

uwzględnić się tłuszcze roślinne i pochodzące z ryb

morskich.

•Źródłem węglowodanów są produkty zbożowe.

•Ilość węglowodanów w diecie ulega zwiększeniu w

chorobach wątroby, związanych z niewydolnością tego

narządu, i w nietolerancji tłuszczu. W tym przypadku

dużemu ograniczeniu podlegają nie tylko białka, lecz i

tłuszcze, dieta więc jest typowo węglowodanowa.

•Diety niskobiałkowe nie zapewniają realizacji

zapotrzebowania na wapń, żelazo i witaminy

rozpuszczalne w wodzie. Wskazana jest suplementacja

tych pierwiastków .

Uwagi technologiczne.

•

Potrawy przyrządza się metodą gotowania, duszenia i pieczenia

bez dodatku tłuszczu. Podprawia się zawiesiną z mąki i

śmietany lub mleka, kefiru, jogurtu. Tłuszcz ( masło , olej )

należy dodać do gotowych potraw.

•

W celu polepszenia smaku potraw można je zakwasić, np.:

sokiem z cytryny , kwaskiem cytrynowym, kwaśnym mlekiem,

kiszonym żurkiem, serwatką, galaretką lub kisielem owocowym.

•

Smak potraw podnoszą przyprawy ziołowe zarówno świeże jak i

suszone : zielona pietruszka, koperek, seler naciowy, kminek,

bazylia, melisa, mięta, estragon, kolendra, tymianek,

majeranek, słodka papryka, cynamon i wanilia.

•Z uwagi na zmniejszenie płynów, często ogranicza się

zupy - można je z diety wykluczyć.

•Ilość warzyw i owoców zmniejsza się z uwagi na

zawartość w nich sporej ilości potasu i wody .

•Należy ściśle przestrzegać ilości białka w diecie. Białko

zwierzęce ( mimo niewielkiej ilości ) powinno być

rozłożone na trzy główne posiłki.

•W chorobach wątroby przebiegających z zaawansowaną

niewydolnością wykluczyć należy produkty tłuszczowe i

zwiększyć podaż warzyw i owoców o około 200g.

Dzienna racja powinna zawierać:

•białko ogółem - 8 % sumy dobowego zapotrzebowania

energetycznego.

•Tłuszcz - 30 % sumy dobowego zapotrzebowania

energetycznego.

•Węglowodany - 62 % sumy dobowego zapotrzebowania

energetycznego.

Przykładowy jadłospis

•I Śniadanie :
•herbata z cytryną ( 250 ml )
•pieczywo niskobiałkowe, niskosodowe ( 100 g )
•masło ( 15 g )
•ser twarogowy ( 50 g )
•przecier owocowy ( brzoskwinie 100 g)
•miód ( 40 g)

•II Śniadanie:
•bułka niskobiałkowa , niskosodowa ( 50 g)
•margaryna miękka ( 10 g )
•pomidor ( 100 g – bez skórki),

•Obiad:
•żurek z ziemniakami ( 250 ml, ziemniaki 100 g )
•makaron nitki niskobiałkowy ( 70 g )
•z mięsem ( 50 g ) i włoszczyzną ( 100g bez kapusty)

•Podwieczorek:
• mus owocowy ( 100g ) z bita śmietaną ( 40 g )

•Kolacja:
•ryż ( 70 g ) z jabłkami ( 100g)
•bawarka ( 250 ml )

DIETA

BOGATORESZTKOW

A

(BOGATOBŁONNIKOWA)

•Dieta bogatoresztkowa (bogatobłonnikowa) -

zaparcia nawykowe, nadmierna pobudliwość jelita

grubego, dietoprofilaktyka uchyłkowatości i nowotworów

jelita grubego, zapalenia wyrostka robaczkowego,

kamicy żółciowej, otyłości, zaburzeń przemiany

lipidowej i węglowodanowej.

Preparaty przeczyszczające

a zaparcia

•Wiele osób cierpiących na zaparcia sięga po preparaty

farmaceutyczne. Wydają się bezpieczne, można je kupić

bez recepty, bazują na naturalnych składnikach –

ziołach. Na początku wydają się skuteczne. Stosowane

sporadycznie nie stanowią zagrożenia, choć z punktu

widzenia dietetyki nie jest to dobry wybór. Dużo gorzej

jest, jeżeli ktoś stosuje środki farmaceutyczne często –

kilka razy w miesiącu, tygodniu, a nawet takie osoby,

które stosowały środki przeczyszczające codziennie.

•odwodnieniu organizmu,
•obniżeniu wchłaniania składników mineralnych i witamin

– prowadzące do niedoborów pokarmowych i wszystkich

tych stanów chorobowych, które są nimi wywołane.

•Przede wszystkim, jest to już „uzależnienie” organizmu –

jelita działają tylko wtedy, jeżeli stale dostarczamy im

środki farmakologiczne. W takich przypadkach, dobrze

jest odwiedzić dietetyka, który pomoże poradzić sobie

z zaparciami i uzależnieniem jelit od ziół.

Czym jest błonnik?

•Pod ogólną nazwą błonnik pokarmowy (czy też włókno

pokarmowe) kryje się wiele substancji chemicznych.

Kiedyś myślano, że błonnik — niezawierający witamin

czy składników mineralnych, jest niepotrzebny. Okazało

się jednak, że ma bardzo korzystny wpływ na organizm

ludzki:

•zaczyna działać już w jamie ustnej – pobudza funkcje

żucia, zwiększa wydzielanie śliny, przez co ochrania

zęby,

•wiąże wodę,
•wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku,

•wpływa na wydzielanie gastryny (hormonu odpowiedzialnego m.in. za obkurczanie
zwieracza przełyku
i pośrednio za wysłanie sygnału, że żołądek jest pełen, przyspieszenie pracy przewodu
pokarmowego
oraz pobudzenie wydzielania soku żołądkowego),

•zwiększa ilości treści pokarmowej w jelitach,

•pobudza ukrwienie jelit (lepsze wchłanianie),

•wiąże cholesterol i trójglicerydy z produktów spożywczych, przez co zmniejsza ilość
tych składników we krwi,

•spowalniając rozkład węglowodanów powoduje obniżenie stężenia glukozy i insuliny
we krwi,

•przyspiesza ruchy jelit, zwiększa masę stolca – a co za tym idzie zapobiega zaparciom,

•wpływa korzystnie na rozwój bakterii jelitowych (produkty spożywcze bogate w błonnik
zwiększają ilość

• pozytywnej flory bakteryjnej jelit bardziej niż jakikolwiek, reklamowany jogurt
wzbogacany w te bakterie),
zmniejsza uczucie głodu,

•pomaga w usuwaniu substancji szkodliwych z organizmu.

Nadmiar zawsze szkodzi

•Nie ma takiego składnika odżywczego, którego zbyt

duża ilość nie byłaby szkodliwa dla organizmu. Podobnie

jest z błonnikiem. Jego nadmiar prowadzi do:

•upośledzenia wchłaniania witamin,
•upośledzenia wchłaniania składników mineralnych

(wapń, żelazo, cynk),

•wzdęć (fermentacja w jelicie grubym),
•biegunki,
•podrażnień jelit.

Żywność przeciw zaparciom

Istnieje kilka produktów spożywczych, których skuteczność
w przeciwdziałaniu zaparciom jest znana:
•suszone śliwki – najlepiej działają namoczone w wodzie

i spożywane przed śniadaniem,

•woda z cytryną – gorąca lub zimna – polecana również

przed śniadaniem,

•otręby pszenne – ze względu na zawarte w nich substancje

włókniste, są niezwykle skuteczne.

•produkty spożywcze bogate w błonnik: pieczywo razowe,

grube kasze, warzywa i owoce (w tym suszone).

Nazwa produktu

włókno surowe

Błonnik pokarmowy

otręby pszenne

12,0

48,0

fasola biała

4,0

25,3

groch

5,4

17,0

śliwki suszone

1,4

14,1

groch łuskany

1,2

12,2

chleb żytni razowiec

1,0

8,2

porzeczki czarne

3,8

7,7

porzeczki czerwone

4,2

7,5

chleb żytni sitkowy

0,9

7,3

płatki owsiane

1,9

6,9

natka pietruszki

1,8

6,9

maliny

5,9

6,7

chleb żytni razowy „Litewski”

kasza gryczana

0,8

6,2

kasza jęczmienna perłowa

0,8

6,2

porzeczki białe

6,1

6,2

mąka pszenna wrocławska

0,3

5,3

makaron

0,5

5,2

mąka pszenna krupczatka

0,2

5,1

chleb żytni razowy „na miodzie”

0,9

4,9

chleb „Graham”

1,5

4,7

agrest

2,7

4,6

bułki (pieczywo pszenne
wyborowe)

0,3

4,3

brukselka

0,9

4,1

bułki: delikatesowe wrocławskie

0,2

4,0

chleb żytni pytlowy

0,4

3,8

kalarepa

0,5

3,0

brukiew

0,9

2,9

kapusta włoska

0,9

2,7

fasola strączki

1,4

2,6

groszek zielony

1,0

2,6

kasza manna

0,3

2,5

kapusta biała

0,7

2,5

ryż

0,4

2,4

buraki

0,8

2,3

śliwki

0,4

2,2

banany

0,4

2,1

marchew

0,9

1,9

morele

0,7

1,9

truskawki, poziomki

1,2

1,7

dynia

0,7

1,7

szpinak

0,7

1,7

sałata

0,4

1,6

gruszki

1,6

1,6

pomidory

0,4

1,5

cebula

0,7

1,5

ziemniaki

0,4

1,4

pomarańcze

0,6

1,4

kalafior

0,5

1,3

brzoskwinie

1,0

1,3

jabłka

0,8

1,3

czereśnie

0,5

1,1

winogrona

0,3

0,6

kabaczek

0,7

0,5

rzodkiewki

0,5

0,5

ogórek

0,4

0,4

Płyny

•W diecie bogatobłonnikowej bardzo ważną rolę pełnią płyny, których należy dostarczyć

organizmowi od 2,5 do 3 litrów na dzień. Warto również przyjrzeć się rodzajom

przyjmowanych płynów:

•woda – najlepszy sposób zaspokojenia pragnienia, niegazowana wodęa mineralna

(gazowana jest przeciwwskazana w zaburzeniach pracy jelit),

•napoje mleczne – mleko 2%, jogurt, kefir, maślanka, zsiadłe mleko – wszystkie te

napoje są zalecane osobom z zaparciami,

•soki owocowe i warzywne – nie są przeciwwskazane, (są słodkie – czy to poprzez

dodatek sacharozy czy też naturalnie występujących w nich cukrów – sprzyjają więc

zaparciom), jeżeli jednak mamy na nie ochotę to warto wybierać soki przecierowe,

•alkohol – jednym ze skutków ubocznych spożywania napojów alkoholowych jest

odwodnienie, a stan ten sam z siebie może być przyczyną powstawania zaparć, na

diecie bogatobłonnikowej powinien być wykluczony,

•kawa naturalna i mocna herbata – są przeciwwskazane w diecie bogatoresztkowej,

podobnie jak alkohol. Kofeina (w herbacie zwana teiną) działa odwadniająco.

Jakich produktów spożywczych

unikać?

•Z posiłków wyklucza się produkty spożywcze spowalniające pracę jelit:
•kluski z białej mąki,
•białe pieczywo,
•ryż,
•kasza manna,
•mąka ziemniaczana,
•ciastka z kremem,
•banany,
•czekolada,
•napar z czarnych suszonych jagód,
•produkty spożywcze zawierające duże ilości soli – konserwy, chipsy, frytki.

Przeciwwskazania dla diety

bogatobłonnikowej

•Dieta bogatobłonnikowa jest niewskazana :
•w chorobach układu pokarmowego – żołądka, trzustki,

jelit,

•niedokrwistości,
•chorobach układu kostnego,
•dla małych dzieci i osób starszych,
•w rekonwalescencji.

DIETA

UBOGOENERGETYCZ

NA

(NISKOKALORYCZNA)

•Dieta ubogoenergetyczna (niskokaloryczna) -

redukcja masy ciała u osób z nadwagą i otyłością.

•Dieta powinna być ubogoenergetyczna, a jednocześnie

zróżnicowana pod względem zawartości składników

odżywczych. Dla osób otyłych źródłem energii, obok

pożywienia, powinna być nagromadzona w organizmie

tkanka tłuszczowa. 1g tkanki tłuszczowej daje 7 kcal, a

1 kg daje 7000 kcal. Aby zredukować 1 kg masy ciała w

ciągu tygodnia , należy zmniejszyć podaż kalorii o 1000

dziennie. Jeśli planujemy stracić 0,5 kg tygodniowo ,

powinno się osiągnąć deficyt dzienny około 500 kcal.

•Zapotrzebowanie energetyczne oblicza się

indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę

jego aktywność fizyczną ( tj rodzaj wykonywanej pracy ,

tryb życia ), wiek, płeć, wydatek energetyczny

potrzebny do podstawowych procesów życiowych, czyli

podstawowej przemiany materii (PPM ) . Osoby dorosłe

na procesy życiowe ( w spoczynku ) potrzebują:

•1 . kobiety – 0. 95 kcal / kg masy ciała / godzinę,
•2 . mężczyźni – 1 kcal / kg masy ciała / godzinę.

Wartość diety

ubogoenergetycznej waha

się w granicach 1000 – 1500

kcal jednak nie powinna być

mniejsza od 1000 kcal .

•W ramach dozwolonej ilości zaleca się oleje roślinne

oraz margaryny miękkie wzbogacone w witaminy.

•Tłuszcze zwierzęce znajdujące się w mleku, jajach,

mięsie i drobiu, wędlinach oraz masło

•i śmietanka powinny dostarczać nie więcej niż 10 %

energii dobowego zapotrzebowania.

•Tłuszcze zwierzęce ( oprócz masła i śmietany, które są

dobrym źródłem witaminy A ) są tylko nośnikiem kalorii,

ich nadmiar w diecie prowadzi do otyłości , zwiększa

stężenie cholesterolu we krwi.

•Dieta nie powinna zawierać mniej niż 100g węglowodanów , ta ilość

chroni przed zużywaniem białka ustrojowego. Węglowodany w

postaci skrobi , podobnie jak w diecie podstawowej , są głównym

składnikiem energetycznym pożywienia. Wskazane jest pieczywo

razowe ( bez dodatku karmelu , miodu ) chrupkie, kasza gryczana,

otręby.

•W ograniczonych ilościach a nawet wyklucza się podawanie

pieczywa jasnego, makaronów białych, pozostałych kasz oraz

ziemniaków. Produkty zbożowe z grubego przemiału zawierają mniej

kalorii niż pieczywo jasne. Są też cennym źródłem błonnika

pokarmowego, witamin z grupy B i soli mineralnych. Błonnik

pokarmowy odgrywa znaczącą rolę w redukcji masy ciała – zwiększa

objętość pożywienia, daje uczucie sytości.

•Wykluczyć należy z jadłospisu cukier, miód, dżem,

słodycze, ciastka , desery. Nadmierna ilość cukru

odkładaja się w postaci tkanki tłuszczowej oraz w

ścianach naczyń krwionośnych , przyczyniając się do

rozwoju miażdżycy. Produkty te mają wysoki indeks

glikemiczny – odpowiadają za zwiększenie się stężenia

insuliny wpływającej na odkładanie tłuszczu w

organizmie.

•Białko zwierzęce o wysokiej wartości biologicznej

powinno znajdować się w 3 głównych posiłkach.

Źródłem tego składnika są: chude mleko, mięso, ryby,

drób, sery twarogowe, w ograniczonych ilościach jaja ,
wędliny drobiowe.

•Mięso czerwone krwiste należy spożywać tylko kilka

razy w miesiącu, ze względu na działanie

miażdżycorodne.

•W diecie tej powinno znajdować się więcej sałatek,

surówek warzyw gotowanych.

•Gdy otyłości towarzyszy nadciśnienie tętnicze i obrzęki

konieczne jest ograniczenie płynów do 1 litra / dobę ,

•Wyklucza się z diety zupy i sosy zawiesiste, zasmażane,

wysokokaloryczne, . W zamian za zupę można podać

soki lub napoje z warzyw i owoców. Zaleca się 4 – 5

małych posiłków spożywanych regularnie. „Jedzenie na

sucho „ daje uczucie sytości – pić należy dopiero po

posiłku. Nie wolno podjadać między posiłkami.

DIETA O

KONTROLOWAN

EJ ZAWARTOŚCI

KWASÓW

TŁUSZCZOWYCH

•Zastosowanie i cel diety.
•Dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych

stosowana jest :

•w miażdżycy,
•w profilaktyce niedokrwiennej choroby serca,
•Celem diety jest zmniejszenie stężenia lipidów w

surowicy krwi.

Charakterystyka diety

•Dieta w profilaktyce i leczeniu ww chorób ma na celu

zmniejszenie żywieniozależnych czynników ryzyka, w

szczególności nadwagi, nadciśnienia tętniczego, i

zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Redukcja

nadwagi skutkuje między innymi obniżeniem stężenia

lipidów w surowicy, poprawia tolerancję glukozy i

obniżeniem podwyższonego ciśnienia tętniczego.

•Najważniejszą charakterystyczną cechą diety jest ograniczenie

spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych ( NKT ) i częściowe ich

zastąpienie wielo i jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi.

Dieta ma zapewnić wszystkie niezbędne składniki odżywcze,

zgodnie z wytycznymi racjonalnego żywienia. W diecie ważny jest

dobór tłuszczów i właściwe proporcje różnych kwasów

tłuszczowych. Udowodniono, że spożywanie tłuszczów zwierzęcych

powoduje wzrost stężenia cholesterolu w surowicy, a zamiana

tłuszczów zwierzęcych na oleje roślinne powoduje spadek jego

stężenia . Oleje są najzdrowszymi tłuszczami , zawierają bowiem

mało kwasów nasyconych, a dużo więcej nienasyconych. Najmniej

niekorzystnych dla zdrowia kwasów nasyconych ma olej

rzepakowy.

•Zawarty w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym w

największych ilościach kwas oleinowy zmniejsza

stężenie miażdżycorodnego cholesterolu LDL, nie

zmniejsza natomiast stężenia HDL ( tzw. cholesterolu

dobrego ). Na zmniejszenie cholesterolu mają także

wpływ niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe

występujące w oleju słonecznikowym, sojowym,

kukurydzianym, z zarodków pszennych i sojowym.

Źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych są też

margaryny zawierające 40 – 80% tłuszczu , tzw.

margaryny miękkie , kubkowe, których konsystencję

stałą uzyskuje się w procesie wymiany reszt kwasów

tłuszczowych ( tzw. procesie przeestryfikowania olejów).

•Upowszechnia się pogląd, że dieta śródziemnomorska najlepiej

odpowiada wymaganiom profilaktyki choroby niedokrwiennej.

 
•Cechy charakterystyczne tradycyjnej diety śródziemnomorskiej

to potrawy bogate w :

•oliwę z oliwek,
•warzywa i owoce,
•produktu zbożowe
•nasiona roślin strączkowych,
•umiarkowane do dużego spożycie ryb, umiarkowane spożycie

mleka, serów i jogurtów, umiarkowane spożycie czerwonego

wina do posiłków, mało mięsa.

•Wartość energetyczna diety można modyfikować przez

zwiększenie lub zmniejszenie energii. Dla pacjentów z

nadwagą lub otyłych ilość kalorii należy zredukować

indywidualnie dla każdej osoby, biorąc pod uwagę

stopień nadwagi i aktywność fizyczną. Pacjentom

wymagającym wzmożonego żywienia 

•(  wyniszczonym i niedowagą ) wartość energetyczną

diety należy zwiększyć.

•Dieta powinna zawierać co najmniej 700 g warzyw i

owoców , gdyż są one bardzo dobrym źródłem

antyoksydantów tj : witaminy C, ß – karotenu, witaminy

E. Witaminy te unieszkodliwiają wolne rodniki tlenowe,

które uszkadzają naczynia krwionośne, błony

komórkowe, substancje genetyczną , przyczyniając się

w ten sposób do rozwoju miażdżycy i jej powikłań

( choroby niedokrwiennej serca, zawału, i udaru mózgu )

oraz choroby nowotworowej.

•W diecie tej należy ograniczyć sól kuchenną do 5 g /

dobę oraz przyprawy i sosy z dodatkiem glutaminianu

sodu. Nadmiar tego składnika w tkankach zatrzymuje

wodę i zwiększa ciśnienie krwi.

•W omawianej diecie powinny znaleźć się warzywa i

owoce : borówka ( czarna jagoda ), czarne porzeczki,

grejpfruty, marchew, dynia, cukinia, melon, kawon,

sałata, szpinak, jarmuż, cebula, czosnek, buraki, suche

nasiona roślin strączkowych, jabłka, morele, pigwa,

karczochy, winogrona czerwone, brukselka, kalafior,

brokuł, zielona herbata, słaba czarna herbata, olej

rzepakowy i oliwa z oliwek, kiełki pszenicy, owsa, soi.

Uwagi technologiczne

•Najwłaściwszą techniką przygotowania posiłków jest gotowanie w

wodzie i na parze, pod ciśnieniem, w specjalnych naczyniach do

gotowania bez wody. Oprócz gotowania zastosowanie ma technika

duszenia potraw, polegająca na beztłuszczowym obsmażaniu

półproduktów na patelniach teflonowych ( nieuszkodzonych ).

Obsmażone potrawy należy podlewać niewielką ilością wody i

dusić potrawę do miękkości pod przykryciem.

•Tłuszczu nie należy stosować, ponieważ przenika on do wnętrza

potrawy, pogarszając jej strawność i zwiększając kaloryczność.

Dozwolone jest pieczenie w rękawie foliowym, w pergaminie na

ruszcie, rożnie. Mięso , ryby, warzywa można także piec w

naczyniach ceramicznych, lub przygotowywać je w kombiwarach.

•Niedozwolone są potrawy smażone, pieczone, duszone z

dodatkiem tłuszczu.

•Potrawy , których podstawą są jaja, należy wykonywać

na białku np: lane kluski, biszkopt, budynie z bitą pianą.

Żółtko nie jest wskazane ze względu na dużą zawartość

cholesterolu.

•Nie zaleca się stosowania zasmażek do podprawiania

potraw. Zupy i sosy należy zagęszczać zawiesiną z mąki

i mleka. Warzywa najkorzystniej jest podawać w postaci

surówek, z dodatkiem oleju, lub majonezu

sporządzonego na białku jaja lub mleku w proszku,

zaleca się też je w formie soków lub gotowane z wody.

Przykład jadłospisu

 
•I Śniadanie:
•owsianka na mleku odtłuszczonym,
•pieczywo razowe,
•pasta z twarogu i zielonego koperku z dodatkiem

kiełków pszennych,

•pomidory z cebulą żółtą lub czerwoną

•II Śniadanie:
•sałatka z pełnoziarnistego ryżu z papryką, kukurydza,

ananasem, i czosnkiem z majonezem na białku,

•herbata zielona

•Obiad:
•kapuśniak ze słodkiej kapusty,
•rolada z ryby z warzywami,
•ziemniaki puree,
•sałatka z buraczków,
•sałata z sosem winegret,
•kompot z jabłek,

•Podwieczorek:
•grejpfrut czerwony,

•Kolacja:
•zapiekanka z makaronu, mięsa i warzyw,
•kefir.

DIETA

BEZGLUTENOWA

•Dieta bezglutenowa to dieta, której podstawową i

jedyną zasadą jest wykluczenie z jadłospisu glutenu -

szczególnego rodzaju białka. Źródłem glutenu są

pszenica, żyto, pszenżyto, orkisz i jęczmień. Może nim

być także owies, ze względu na wysokie ryzyko

zanieczyszczenia jego upraw zbożami glutenowymi.

•Dieta bezglutenowa jest przeznaczona głównie dla osób z

alergią na gluten lub celiakią. Należy zaznaczyć, że są to dwa

odrębne schorzenia mieszczące się w pojęciu nietolerancji

pokarmowych i nie należy ich ze sobą mylić. Celiakia nie

należy, tak jak

alergia na gluten

, do alergii pokarmowych - to

choroba o podłożu autoimmunologicznym. Co prawda w obu

przypadkach podstawową metodą leczenia jest eliminacja

glutenu, jednak po stwierdzeniu celiakii, dieta eliminacyjna

musi być przestrzegana do końca życia, natomiast

alergia pokarmowa

może z czasem zmniejszyć swoje

nasilenie, a nawet ustąpić całkowicie.

•W diecie bezglutenowej bezpieczne są produkty z mąki

kukurydzianej, ryżowej, sojowej, gryczanej, prosa,

amarantusa, komosy ryżowej, ponieważ te rośliny

naturalnie nie zawierają glutenu. Bez przeszkód mona

spożywać także

odpowiednio

przetworzone zboża

glutenowe. W jadłospisie mogą znaleźć się również

kasza jaglana, orzechy, soczewica, ciecierzyca, sezam,

siemię lniane i ziarna słonecznika, a także bezglutenowy

owies.

Dieta bezglutenowa - jadłospis

•W przykładowym jadłospisie, poza jajami, rybami, mięsami,

owocami, warzywami i produktami mlecznymi, a także

chlebem i makaronem bezglutenowym, mogą znaleźć się

ciastka ryżowe i chipsy kukurydziane, a także popcorn, które

są alternatywą dla tradycyjnych chipsów, krakersów i innych

przekąsek. Z kolei alternatywą dla słodyczy są cukier, dżem,

miód, landrynki, ciasta i ciastka upieczone z dozwolonych

produktów, kisiele i budynie domowe z mąki ziemniaczanej, a

także ciasta i ciastka oznakowane znakiem przekreślonego

kłosa.

•Należy pamiętać, że dieta bezglutenowa nie jest dietą

odchudzającą. Kaloryczność wysoko przetworzonych

produktów bezglutenowych jest zbliżona do

tradycyjnych. Na przykład kromka chleba

bezglutenowego to 242 kcal, a zwykłego ok. 254 kcal. Z

kolei tradycyjny rogalik francuski ma 392 kcal, a jego

bezglutenowy odpowiednik 388 kcal.

W jakich produktach może być ukryty

gluten?

•Osoby na diecie bezglutenowej muszą uważnie czytać

etykiety, ponieważ gluten może być ukryty w wielu

produktach. Ten składnik nadaje żywności odpowiednią

konsystencję, dlatego dodaje się go m.in. do wędlin, ryb

w puszkach, dań gotowych, zup w proszku, wyrobów

garmażeryjnych czy sosów. Mogą zawierać go także

jogurty, lody, napoje, jak również owoce i warzywa -

mrożone i te z puszki. Gluten mogą zawierać także

owoce suszone (niekiedy są posypywane mąką, żeby

zapobiec sklejaniu), jak również wsady owocowe.

•Gluten występuje także w postaci słodu jęczmiennego,

dlatego można go znaleźć w płatkach śniadaniowych, i

hydrolizowanego białka roślinnego.

•Gluten może znajdować się także w niektórych

preparatach do odchudzania, lekach i preparatach

wielowitaminowych, jak również wybranych aromatach i

cukrze waniliowym.

•Należy także uważać na glutaminian sodu - ten

pochodzący z pszenicy również może zawierać gluten.

Jeśli w składzie jest podany glutaminian, a nie ma

informacji, że produkt może zawierać gluten, to wydaje

się, że taki produkt jest bezpieczny. To samo dotyczy

skrobi modyfikowanej (z pszenicy) i syropu glukozowo-

fruktozowego (z pszenicy).

Dieta bezglutenowa a alkohole

•Czyste alkohole są bezpieczne dla osób na diecie

bezglutenowej. Powinny one uważać na wódki

"kolorowe". W nich gluten może ukrywać się pod

postacią aromatów, barwników i wszelkich innych

dodatków. Ślady glutenu mogą pojawić się w gorzkiej

żołądkowej i żubrówce, ale jego zawartość jest

dopuszczalna w diecie bezglutenowej. Z diety należy

wyeliminować piwo, w składzie którego znajduje się słód

jęczmienny.

Dzień tygodnia

Śniadanie

Obiad (I danie)

Obiad (II danie)

Podwieczorek

Poniedziałek

Płatki bezglutenowe z
mlekiem, pieczywo
bezglutenowe, masło,
powidła

Zupa kalafiorowa
(bezpieczna)

Kawałki indyka w sosie
ziołowym (bezpieczny),
ryż, gotowana
marchewka z
groszkiem

Pieczywo
bezglutenowe z
masłem, owoc

Wtorek

Herbata, pieczywo
bezglutenowe, masło,
wędlina bezglutenowa,
serek poznański,
ogórek zielony

Zupa pomidorowa z
ryżem (bezpieczna)

Sznycel wieprzowo-
drobiowy (bezpieczny),
ziemniaki puree
(bezpieczne), surówka
z kapusty pekińskiej

Jogurt naturalny, owoc

Środa

Herbata, pieczywo
bezglutenowe, masło,
szynka bezglutenowa,
twarożek  ze
szczypiorkiem,
rzodkiewka

Krem ziemniaczany
(bezpieczny)

Ryż z sosem
owocowym        
 (bezpieczny)

Chrupki kukurydziane,
owoc

Czwartek

Herbata owocowa,
pieczywo
bezglutenowe, masło,
wędlina bezglutenowa,
pomidor

Zupa ogórkowa
(bezpieczna)

Pieczone podudzia z
kurcząt, kasza
gryczana, sałata
lodowa z sosem
winegret

Sonko, owoc

Piątek

Herbata z cytryną,
pieczywo
bezglutenowe z
masłem,  ser żółty,
jajko gotowane (1/2),
sałata masłowa

Rosół z makaronem
bezglutenowym

Paluszki rybne
(bezpieczne),
ziemniaki, surówka z
kapusty kwaszonej z
marchewką

Ciasteczko
bezglutenowe, owoc