Zaburzenia emocjonalne

u dzieci w wieku przedszkolnym

i wczesnoszkolnym

Emocje i uczucia

W życiu każdego człowieka

niezależnie od jego wieku – okresu

najwcześniejszego dzieciństwa do późnej

starości – emocje odgrywają ogromną rolę.

Emocje określamy jako stosunek

podmiotu do ludzi, zjawisk, rzeczy, a także

do samego siebie. To wszystko co dzieje

się dookoła nas, a także nasze własne

postępowanie jest zabarwione określoną

emocją.

Rozwój emocjonalny dzieci w wieku

przedszkolnym

Rozwój emocjonalny dzieci w wieku

przedszkolnym w stosunku do

wcześniejszych faz rozwojowych

(niemowlęcej i poniemowlęcej),

cechuje się wzbogaceniem i

zróżnicowaniem życia uczuciowego.

Związane jest to zarówno

z dojrzewaniem układu nerwowego, jak

i wpływem oddziaływań

środowiskowych.

W wieku przedszkolnym dziecko

przeżywa takie uczucia jak:

zazdrość,

gniew, strach i lęk, radość,

przyjemność, sympatię, zmartwienie,

ciekawość

.

Zaczynają także kształtować się

uczucia:

społeczne, moralne,

estetyczne i intelektualne

.

Zazdrość

Zazdrość pojawia się wtedy, gdy grozi dziecku

utrata miłości osób z najbliższego otoczenia.

Dziecko może demonstrować zazdrość w

bardzo różny sposób: od gniewu czy

odwracania się od osoby wywołującej

zazdrość, do takich form zachowań, które

mają na celu zwrócenie na siebie uwagi.

Gniew

W stanie gniewu dziecko często

zachowuje się

w sposób prowokujący konflikty z

rówieśnikami lub dorosłymi.

Dziecko może wyrazić to uczucie

poprzez:

milczenie i czasowe izolowanie się od

tych, którzy wywołali gniew,

bądź przez przesadną hałaśliwość i

przekorę.

Gniew może być skierowany na

bezpośrednią jego przyczynę, albo

przeniesiony na inne mniej

zagrażające osoby lub przedmioty.

Strach

Sytuacje, które wywołują strach to

najczęściej: zwierzęta, pojawienie się

osób obcych, hałas.

Stopniowo reakcje strachu na

konkretne przedmioty czy sytuacje

maleją, natomiast obawy wzbudzają

zjawiska przeżywane

w wyobraźni.

Wiek przedszkolny

W tym wieku rozwija się u dziecka

poczucie humoru, reaguje ono

wybuchami śmiechu na odkrytą

niedorzeczność w oglądanym filmie

czy słuchanym opowiadaniu.

Dziecko w tym wieku nie potrafi

maskować swoich uczuć, uzewnętrznia

je w sposób bardzo wyraźny i czytelny

dla otoczenia.

Cechą charakterystyczną dla emocji
wieku przedszkolnego jest także:
ich krótkotrwałość i labilność,
łatwość przechodzenia z jednego

stanu uczuciowego w inny, często
diametralnie różniący się od
poprzedniego.

Zaburzenia emocjonalne

Termin ten pojawił się dość dawno

(lata trzydzieste), lecz nadal jest

pojęciem niejasnym.

L. Kanner uważa, że jest on zbyt

wieloznaczny

i za obszerny, aby posiadał naukową

wartość.

Ponadto, jak wskazują wyniki badań, u

wielu dzieci w kolejnych etapach

rozwoju pojawiają się różnego typu

obawy, które mogą być uznane za

symptom zaburzeń emocjonalnych, a

które występują także u dzieci

normalnie rozwijających się, nie mogą

być więc dowodem istnienia zaburzeń

u jednostki.

Symptomy uważane za objawy

zaburzeń emocjonalnych:

• zaburzenia snu,

• odmowa jedzenia,

• nadpobudliwość,

• lęki,

• negatywizm,

• zazdrość, itd.

Kryteria przyjęte przy określaniu

zaburzeń emocjonalnych u dzieci:

1. Trwałość występujących objawów. To bowiem, co charakteryzuje

symptom zaburzeń sfery emocjonalnej występującej u dzieci normalnie

rozwijających się, to krótkie okresy ich trwania.

2. Intensywność objawów. Słabo zaznaczone bądź zanikające symptomy

nie mogą być uznane za przejaw patologii. Natomiast duża ich liczba oraz

natężenie jest kryterium, które może wskazywać na rzeczywiste

występowanie zaburzeń emocjonalnych.

3. Częstość symptomów. Objawy rzadko występujące nie mogą być

wskaźnikiem rozpoznania zaburzeń. Jedynie znaczna część występowania

określonych objawów wskazuje na istnienie problemów typu emocjonalnego.

Kryteria te powinny być analizowane:

• w każdym przypadku,

• przy rozpoznawaniu zaburzeń

emocjonalnych,

• z uwzględnieniem poziomu wieku

dziecka,

• z uwzględnieniem jego

indywidualnych właściwości

• oraz środowiska, w jakim się ono

rozwija.

Klasyfikacja zaburzeń

emocjonalnych

Klasyfikacja zaburzeń

emocjonalnych

W literaturze nie ma jednolitego, przyjętego przez

wszystkich badaczy podziału zaburzeń emocjonalnych.

W próbach klasyfikacji uwzględnia się:

o przyczyny i (lub) skutki zaburzeń,

o ich objawy,

o albo przyjmuje łącznie oba kryteria podziału.

 H. Spłonek i E. M. Bower dokonują podziału w oparciu o

objawową analizę zaburzeń.

 W odmienny sposób przeprowadza analizę zaburzeń S.

Gerstman opisując dzieci przejawiające cechy

niedojrzałości emocjonalnej i wskazując na ich przyczyny.

Innego typu klasyfikację przeprowadza A. H. Chapman.

Uwzględnione są tutaj nie objawy, lecz syndromy zaburzeń

emocjonalnych.

Wymienia je w sposób następujący:

1.

Reakcje nerwicowe cechujące się dużą różnorodnością

zmieniających się objawów.

2.

Zaburzenia w kształtowaniu się struktury osobowości

wyrażającej się zachowaniem agresywnym bądź biernym,

wycofującym się.

3.

Zaburzenia zachowania będące wyrazem agresji i mające

charakter aspołeczny.

4.

Zaburzenia psychotyczne.

Objawy i zespoły

zaburzeń emocjonalnych

W literaturze spotykamy się ze

stwierdzeniem, że schorzenia

nerwicowe polegają na chorobliwie

lękowej reakcji na stres.

1. Dzieci nerwicowe.

1. Dzieci nerwicowe.

Stały niepokój i lęk uniemożliwiają dziecku

prawidłowe przystosowanie się do

warunków

i wymagań otoczenia i są przyczyną

zaburzeń zachowania.

Wprowadzone przez szkockiego lekarza
Cullena pojęcie nerwicy rozumiano jako

wszelkie choroby układu nerwowego bez

określonego podłoża

anatomopatologicznego.

Główną przyczyną powstawania

nerwicy są urazy psychiczne. Są to

różnego rodzaju traumatyzujące

przeżycia wypływające

z niekorzystnych sytuacji środowiska

zewnętrznego wywołujące zaburzenia

normalnego funkcjonowania:

a) Lęk

Podstawowym objawem nerwicy, a

zarazem jej źródłem jest lęk.

Określany jest jako bardzo silny stan

napięcia charakteryzujący się poczuciem

zagrożenia,

a jednocześnie bezradności, niepokoju

i bezsilności.

Lęk jest emocją bezprzedmiotową - nie

uświadamiamy sobie źródła

wywołującego stan zagrożenia.

Jednostka w celu uniknięcia

przeżywania lęku uruchamia różnego

rodzaju mechanizmy obronne.

Różnica między strachem a lękiem,

polega na tym, że strach jest reakcją

na określone, obiektywne bodźce

zagrażające, natomiast lęk powstaje w

sytuacji zagrożenia podstawowych

wartości osobowości.

W wielu przypadkach lęk jest wyrażany

bezpośrednio: dziecko mówi, że "boi się

ciemnego pokoju", "boi się być samo".

Często jednak jest uświadamiany i

przejawia się pod postacią innych objawów

nerwicowych - organizm wówczas

uruchamia mechanizmy obronne.

U dziecka, które boi się iść do przedszkola, szkoły

mogą być to objawy typu:

o

bóle brzucha,

o

wymioty,

o

bóle głowy, itp.

Tak więc lęk ujawnia się albo bezpośrednio, albo

w sposób zastępczy pod postacią symptomów

nerwicowych.

Częstą postacią lęków u dzieci są lęki nocne. Dziecko budzi się w

nocy, jest przerażone, krzyczy, nie reaguje na uspokajanie

rodziców, a rano nie pamięta nocnego incydentu.

Lęki nocne często pojawiają się w okresach trudnych przeżyć
wywołanych na ogół:
o sytuacją rodzinną,
o konfliktami między dziećmi a rodzicami,
o obiecaną lub wymierzoną karą.

Dzieci, u których występują lęki nocne są:
o mało odporne na stres,
o nadwrażliwe,
o o małej zdolności adaptacji do nowych warunków,
o skłonne do płaczu,
o bierne w sytuacjach społecznych.

Innymi symptomami zaburzeń snu są:
o trudności w zasypianiu,
o niespokojny sen,
o częste budzenie się w nocy.
Zaburzenia snu mogą mieć charakter
sytuacyjny i występować tylko w
okresie gorszego samopoczucia
dziecka, w odpowiedzi na silne bodźce,
które zadziałały w ciągu dnia.

b) Moczenie mimowolne

Uważane jest za najczęstszy rodzaj zaburzeń dziecięcych.

Moczenie pierwotne to takie, które trwa od urodzenia i jest

kontynuacją moczenia fizjologicznego.

O moczeniu wtórnym mówimy wówczas, gdy pojawiło się po

rocznej lub dłuższej przerwie u dzieci, które poprzednio

opanowało już ten nawyk.

Częstszą postacią zaburzenia jest mimowolne oddawanie

moczu podczas snu. Występuje ono częściej u chłopców niż u

dziewcząt (wg danych M. Herberta).

Mimowolne moczenie współwystępujące często z

innymi objawami zaburzeń emocjonalnych

zwłaszcza z:

• nadpobudliwością emocjonalną,

• zmiennością nastroju

• i płaczliwością.

Rzadziej z:

• zahamowaniem emocjonalnym,

• objawami apatii,

• nieśmiałości

• oraz brakiem pewności siebie.

Ponadto u dzieci z objawem moczenia

stwierdzono symptomy innego typu:

• lęków,

• drażliwości,

• pobudliwości psychicznej,

• złych stosunków z grupą rówieśniczą,

• niechęci do nauki.

Psychogenne przyczyny istnienia moczenia

mimowolnego to:

1. Nie wykształcenie umiejętności kontroli wydzielania

moczu w wyniku nieprawidłowego treningu

czystości (rozpoczętego zbyt wcześnie, przed 5

miesiącem życia lub zbyt późno, po 4 roku życia).

2. Nieprawidłowości tkwiące w środowisku rodzinnym,

szczególnie widoczne jest to

w przypadku moczenia wtórnego.

W pracy terapeutycznej z dziećmi moczącymi się warunkiem

powodzenia jest:

• zdobycie zaufania dziecka,

• zapewnienie sobie jego współpracy,

• a także wzbudzenie jego zainteresowania możliwością usunięcia

objawów moczenia,

• konieczna także jest współpraca z rodzicami,

• zrozumienie przez nich psychologicznych mechanizmów moczenia

• i uświadomienie im negatywnego skutku wszelkich kar wymierzanych

dziecku za moczenie się.

c) Zaburzenia łaknienia

Symptom "nerwicowego braku apetytu" występuje bardzo

często niemal u 2/3 dzieci w wieku od 2 do 5 lat.

Wywołuje niepokój rodziców o zdrowie dziecka, jednocześnie

będąc skutkiem błędów wychowawczych popełnionych przez

ojca lub matkę polegających głównie na:



nadmiernym zwracaniu uwagi na proces jedzenia,



stałe namawianie dziecka do jedzenia,



przymuszanie pod groźbą kary,



zabawianie podczas posiłku.

Badania wykazują, że w większości przypadków

powodem odmowy jedzenia przez dzieci jest

podawanie mu takiego rodzaju pokarmu, którego

ono nie aprobuje. Przełamywanie jego niechęci,

przymuszanie prowadzi do reakcji obronnych i

odmowy jedzenia.

Zaburzenie apetytu może być także reakcją na

trudną sytuację dziecka oraz niekorzystne bodźce

środowiskowe odbierane przez dziecko jako

zagrażające jego poczuciu bezpieczeństwa.

Anoreksja opisywana jest również jako jeden z

objawów ogólnego negatywizmu dziecka lub jako

wyrażenie niechęci lub wrogości do rodziców, a

także jako sposób zwrócenia uwagi i zapewnienia

sobie opieki.

d) Jąkanie

Jest często występującym objawem

zaburzeń mowy w wieku dziecięcym i

pojawia się pomiędzy 3 a 5 rokiem

życia.

Na obraz jąkania składają się objawy kliniczne, które

polegają na wielokrotnym powtarzaniu tej samej

głoski, bądź sylaby, wyrazu (zacinanie się), czemu

towarzyszy silne emocjonalne i mięśniowe napięcie.

Niektórzy autorzy przyczyn jąkania dopatrują się

w rozbieżności między wysokim poziomem myślenia

dziecka (ok. 3 r.) a małą stosunkowo sprawnością

aparatu mowy (tzw. "jąkanie rozwojowe").

Wg G. Suchariewa jąkanie może

pojawić się

w sposób nagły pod wpływem urazu

psychicznego, bądź w efekcie długo

trwających niesprzyjających sytuacji

traumatyzujących.

Jąkanie jest z jednej strony rezultatem napięć

emocjonalnych, z drugiej przyczyną dalszego

pogłębiania się zaburzeń życia emocjonalnego.

Jest jednym z objawów w procesie

znerwicowania dziecka wywołanych

nieprawidłowymi warunkami środowiska

rodzinnego.

Dlatego terapia powinna iść:

 w kierunku pracy z samym dzieckiem i dotyczyć:

•

obniżenia napięcia emocjonalnego,

•

podwyższenia wiary we własne siły,

•

zmiany stosunku dziecka do zjawiska jąkania,

 a także w kierunku pracy z rodzicami i dotyczyć:

• zapewnienia mu spokojnej i życzliwej atmosfery domowej bez

napięć i konfliktów.

 Oddziaływanie terapeutyczne powinno także obejmować

środowisko przedszkolne lub szkolne dziecka.

e) Tiki

Są to nagłe, mimowolne wyładowania ruchowe

różnych grup mięśniowych, nie podlegające

świadomej kontroli.

Najczęściej spotykane rodzaje tików to:

•

mruganie oczami,

•

grymasy twarzy,

•

podrzucanie lub wyciąganie ramion.

Pojawiają się najczęściej w wieku między 5 a 12 r.

życia.

Tiki są zaliczane do objawów nerwicowych,
a ich podłoże to silne przeżycia urazowe,
wywołane sytuacjami konfliktowymi.
Tiki cechują się uporczywością i
długotrwałością występowania. Leczenie
napotyka duże trudności. Konieczna jest
indywidualizacja podejścia do dziecka oraz
doboru metod terapeutycznych.
Wskazana jest terapia zajęciowa,
wzbudzająca zainteresowanie dziecka i jego
zaangażowanie
w wykonywaną pracę.

2. Dzieci zahamowane

psychoruchowo

2. Dzieci zahamowane

psychoruchowo

Tym mianem określa się dzieci lękowe,

u których obserwuje się trudności w

kontaktach społecznych i obniżoną

aktywność.

M. Chłopkiewicz wyodrębnia

następujące grupy dzieci:

a) dzieci zmotywowane -

napięte

charakterystyczna ich cecha to ogromna

skrupulatność i przesadna staranność

w wykonywaniu zadań

• Niepewne swych umiejętności sprawiają wrażenie

nieustannie napiętych i niespokojnych.

• Bardzo związane z matką, odczuwają wielki lęk

przed przedszkolem lub szkołą.

• Stronią od nowych osób, sytuacji, są wówczas

ciche, lękliwe i wycofują się. Te same dzieci w
domu potrafią być ożywione, swobodne i ruchliwe.

b) dzieci podporządkowane -

uległe

to dzieci „wyciszone”, małomówne, grzeczne,

posłuszne, oceniane jako koleżeńskie i uczynne

• Ich nieśmiałość i lękliwość występuje zwłaszcza

w kontaktach z osobami dorosłymi.

• Od najmłodszych lat słaba więź emocjonalna

z matkami, które prezentują postawę wymagającą
i represyjną. Wpływa to na ukształtowanie się
u dziecka podstawy nieufności w stosunku do
dorosłych, co odzwierciedla ich stosunek do
nauczycieli.

c) dzieci z obniżoną samooceną -

zrezygnowane

są to dzieci bierne zarówno w domu jak i w szkole

• Mają poczucie małej wartości, rezygnują z prób podejmowania

działań ze względu na krytyczną ocenę samych siebie. Nawet
gdy osiągną sukces, nie są w stanie w niego uwierzyć.

• Są apatyczne, powolne, przygnębione. Niezmiernie wrażliwe na

przejawy dezaprobaty i odrzucenia uczuciowego ze strony
innych osób.

• Często płaczą, gdy napotkają trudności rezygnują z zadania,

wolą prosić o pomoc, niż samemu poszukać rozwiązania.

• Bezradność i niska samoocena wynika z błędnych postaw

rodzicielskich wobec dzieci nacechowanych głównie
nadmiernym krytycyzmem, odrzuceniem, dezaprobatą,
deprecjonowaniem wartości dziecka.

d) dzieci nadwrażliwe -

asteniczne

to dzieci bardzo skryte, powściągliwe,

nie ujawniające swoich przeżyć

• Czują się różne od innych dzieci.
• Unikają towarzystwa, męczy je hałas,

ruchliwość rówieśników, wolą
samotne zabawy.

3. Dzieci obojętne uczuciowo

3. Dzieci obojętne uczuciowo

Dziecko, które nie umie nawiązać

kontaktów uczuciowych z dorosłymi i

rówieśnikami, nie umie współodczuwać

radości i smutków innych osób.

Dziecko, którego mimika twarzy jest
mało ekspresyjna, smutne, często
unikające kontaktu wzrokowego,
odtrącające przyjaźń innych, czasem
złośliwe i wrogie w stosunku do
otoczenia, sprawiające wrażenie jak by
mu nie zależało na uczuciach innych

-

to dziecko określane jako uczuciowo
obojętne.

Spotyka się też dzieci, które mimo
odczuwania silnej potrzeby więzi
uczuciowej czy wręcz "głodu uczuciowego"
nie potrafią nawiązać stałego i bliskiego
kontaktu z innymi ludźmi.

Kontakty te są powierzchowne, nie oparte
na rzeczywistym przywiązaniu. Wg wielu
badaczy są to efekty lęku przed
możliwością ponownej utraty osoby, do
której dziecko się przywiązało. Takie dzieci
określa się mianem egotycznych.

Terapia dziecka z chorobą sierocą polega na

nawiązywaniu kontaktu uczuciowego zjedna i tą

samą osobą i przebiega

w trzech etapach:

• stadium oswajania - polega na życzliwej

obecności terapeuty, bez narzucania się dziecku
i przekraczania bariery przez niego wyznaczonej,

• kształtowanie porozumienia emocjonalno-

mimicznego, które może nastąpić wtedy, gdy
lęk dziecka jest już w pewnej mierze opanowany,

• tworzenie więzi uczuciowej z terapeutą,

której efektem może być „transplantacja
uczuciowa" na matkę adaptacyjną.

Niezbędna jest dla dziecka obecność
jednej
i stale tej samej osoby darzącej
dziecko miłością pozostającej z nim w
bliskim i serdecznym kontakcie.
Obojętność uczuciowa jest rezultatem
niezaspokojenia wrodzonej potrzeby
przywiązania, przeżywania uczuć
odtrącenia
i osamotnienia.

4. Dzieci nadpobudliwe.

4. Dzieci nadpobudliwe.

Zachowanie dzieci nadpobudliwych nastręcza

wiele trudności zarówno nauczycielom jak

i rodzicom.

Ich reakcje emocjonalne są:

•

gwałtowne,

• nieproporcjonalne do działającego bodźca,

• spowodowane przewagą procesów

pobudzenia nad hamowaniem (wynika to z

określonego typu układu nerwowego).

Dzieci te charakteryzują się na ogół:

• słabym, nadpobudliwym, labilnym układem nerwowym,

• szybko męczą się wykonywaną pracą,

• łatwo nużą się,

• są niewytrwałe w działaniu.

W rozwoju dzieci nadpobudliwych istotne znaczenie ma system

wychowawczy, szczególnie niekorzystne jest wychowanie

niekonsekwentne tj.

• brak stałych, jasno sprecyzowanych wymagań w stosunku do dziecka

• i często zmieniające się oceny jego zachowania w zależności od

nastawienia rodziców.

Postępowanie dorosłych z dzieckiem nadpobudliwym powinny

cechować przede wszystkim spokój i cierpliwość.

Schemat dnia powinien być zaplanowany i zorganizowany,

aby nie dostarczył dziecku zbyt dużo chaotycznych bodźców.

Ze względu na dużą męczliwość i znużenie zabawy

i zajęcia dzieci powinny być przeplatane, ruchome ze

spokojnymi.

Dorośli powinni dyskretnie wspierać, pomagać i zachęcać do

wykonywania różnych zadań, pomóc w przezwyciężaniu trudności.

Wyraźnie niekorzystne jest dla dziecka nadpobudliwego

przebywanie w zbyt dużej grupie dzieci (20-30 osób).

Dobrze zorganizowany dzień, a przede wszystkim spokój

i cierpliwość opiekunów, tonowanie konfliktów,

konsekwencje w postępowaniu z dzieckiem stanowią

nieodzowne warunki pozwalające z jednej strony na

wyrównanie istniejącej nadpobudliwości, a z drugiej

strony na niedopuszczenie do dalszego rozwoju

zaburzeń.

5. Dzieci agresywne.

5. Dzieci agresywne.

Zachowania agresywne przejawiają się

pod postacią agresji fizycznej lub

werbalnej.

 

Agresja:

• fizyczna to:

bezpośrednie zadawanie bólu

innym osobom np. wybuchy gniewu, rzucanie
się
z pięściami, bicie innych dzieci, drapanie,
gryzienie,

• werbalna:

gdy dziecko nie wchodzi w

bezpośredni fizyczny kontakt z osobami lub
przedmiotami, a powoduje ich cierpienie
poprzez wyśmiewanie, złośliwe uwagi,
arogancję, przezywanie, skarżenie.

Zachowanie agresywne rozpatruje się

jako:

• reakcje na frustracje

, czyli udaremnienie

osiągnięcia celu ze względu na przeszkody:

– wewnętrzne (np. zły stan zdrowia, brak wiadomości

z danej dziedziny, umiejętności niezbędnych do

zrealizowania celów itp),

– lub zewnętrzne (nie uzależnione od właściwości

dziecka ale od warunków stwarzanych mu przez

otoczenie),

• naśladowanie obserwowanych zachowań

–

U. Bronfenbrenner stwierdza, że "zachowanie agresywne, a

nawet okrucieństwo, można wywołać u osoby, która nie ma

najmniejszych podstaw, by czuć się skrzywdzoną, a po prostu

miała okazję obserwować zachowanie agresywne tylko i

wyłącznie w roli widza".

Największe szansę stania się modelem mają osoby znaczące

dla dziecka: rodzice, starsze rodzeństwo, a także inne mające

znaczenie i autorytet w oczach dziecka.

• zachowanie instrumentalne

- gdy dziecko stara się

przez czynności agresywne zrealizować stawiany

przed sobą cel, przekonuje się, że zachowanie

agresywne przynosi pozytywne efekty.

W literaturze mówi się jeszcze o agresji

patologicznej, której przyczyn istnienia dopatrują

się w patologicznych zmianach w mózgu.

Praca terapeutyczna powinna być prowadzona zarówno z rodzicami

jak

i dzieckiem, poprzedzona poznaniem przyczyn wywołujących

zachowania agresywne.

Należy dążyć do wygaszania reakcji agresywnych poprzez:

•

nie wzmacnianie ich,

•

nagradzanie zachowań prospołecznych,

• dostarczenie wielu pozytywnych doświadczeń zmierzających do

podwyższenia poczucia własnej wartości dziecka i poczucia

bezpieczeństwa.

Przyczyny

powstawania i

rozwoju zaburzen

emocjonalnych

1. Środowisko rodzinne

1. Środowisko rodzinne

Wpływ środowiska rodzinnego na dziecko jest

decydujący, zależy on m.in. od:

• warunków bytowych rodziny,

•

jej struktury,

• atmosfery, która panuje w domu,

• wzajemnych kontaktów interpersonalnych

wyznaczonych przez postawy rodziców i

więzi emocjonalne istniejące pomiędzy nimi,

• od metod oddziaływania na dziecko.

2. Środowisko przedszkolne i

szkolne

2. Środowisko przedszkolne i

szkolne

Przedszkole i szkoła mogą być dla dziecka środowiskiem

pełniącym rolę:

•

stymulującą rozwój,

• rozszerzającą dotychczasowe jego doświadczenie,

•

ukierunkowujące rozwój społeczny, uczuciowy

i intelektualny.

Ale także mogą być przyczyną pojawiających się

nieprawidłowości rozwoju. Dzieje się tak wówczas, gdy

warunki stwarzane przez przedszkole nie są dostosowane

do jego potrzeb lub wymagania w szkole zbyt wysokie,

w stosunku do możliwości dziecka.

Długotrwale przebywanie w dużej, hałaśliwej

grupie dzieci nie wpływa pozytywnie na
mało odporny układ nerwowy dziecka.

Duża liczebność dzieci w grupach i klasach

uniemożliwia indywidualne traktowanie
dzieci.

Trudne warunki organizacyjno-lokalowe oraz

osoba samego nauczyciela bywa czasem
przyczyną niekorzystnych wpływów na
rozwój emocjonalny dzieci.

Terapia

Każde dziecko przejawiające

odchylenia od prawidłowego rozwoju

emocjonalnego wymaga odrębnego

rozpoznania przyczyn i stosowania

specyficznych, dobranych do jego

możliwości metod wychowawczych i

terapeutycznych, obejmujących

zarówno rodziców jak i dziecko.

Terapia rodzinna podejmowana w przypadku

zaburzeń istniejących u dzieci ma na celu:

• uwrażliwienie rodziców na problemy dziecka,

• zrozumienie jego prawidłowości rozwojowych

i potrzeb,

• zrozumienie przyczyn zakłócenia zachowania,

• a także zrozumienie przez rodziców, jakie

sytuacje rodzinne powodują i nasilają

zaburzenia w funkcjonowaniu dziecka.

 Objęcie terapią tylko dziecka utwierdza rodziców

w przekonaniu, że przyczyny trudności tkwią w dziecku, jego

zachowaniu sprawiającym kłopoty otoczeniu.

Utrwala to nieprawidłowe postawy rodziców i nie

rozwiązuje istotnych problemów będących rzeczywistą

przyczyną zaburzeń obserwowanych u dziecka.

Rozwiązanie problemów dziecka wymaga zatem działania

dwukierunkowego, pracy z samym dzieckiem i z jego rodziną.