Przykłady swapów na

rynku polskim i za

granicą

Przemysław Pryszcz
Krzysztof Dębski

Historia i rozwój

•

Początek – lata 60 – wymiana walut
między bankami centralnymi państw

•

Lata 70 – powstanie pożyczek
wzajemnych i równoległych –
pierwowzory umów swap

•

Lata 80 – pierwsze klasyczne swapy
walutowe oraz procentowe

•

Lata 90+ - rozwój rynków
instrumentów pochodnych -> swap
derivates

Pierwszy kontrakt SWAP zawarty w 1981r.

pomiędzy Bankiem Światowym a IBM.

Pośredniczył Salomon Brothers

BANK

ŚWIATOW

BANK

ŚWIATOW

IBM

Obligacje

wyemitowane

przez BŚ

(denominowane w

USD)

Obligacje

wyemitowane

przez BŚ

(denominowane w

USD)

-
USD

+ CHF
+ DEM

CHF %
DEM %

USD %

Wykup

obligacj

Wykup

obligacj

CHF i DEM

USD

CHF i DEM

USD %

CHF %
DEM %

+
USD

Źródło: opracowanie własne na podstawie [McDougall 2001] oraz Finance Trainer, INTEREST
RATE SWAP (IRS)

FX Spot

USD/CHF

USD/DEM

FX Spot

USD/CHF

USD/DEM

Obligacje

wyemitowane przez

IBM

(

denominowane w CHF

i DEM)

Obligacje

wyemitowane przez

IBM

(

denominowane w CHF

i DEM)

PODZIAŁ SWAPÓW

SWAPY

Genera

cji

Genera

cji

III

Genera

cji

SWAPY I GENERACJI



SWAP WALUTOWY (CURRENCY SWAP - FX SWAP)

umowa, w której dwie strony postanawiają wymienić między sobą określoną kwotę
waluty na równowartość w innej walucie, na określony czas.



SWAP PROCENTOWY (INTEREST RATE SWAP -
IRS):

KUPONOWY:

umowa, w której strona B zobowiązuje się wypłacać stronie A przez

określoną liczę lat sumy równe oprocentowaniu (według wcześniej ustalonej stałej
stopy) wartości nominalnej swapu. W tym samym okresie strona A zobowiązuje się
wypłacać stronie B sumy równe oprocentowaniu (według zmiennej stopy procentowej)
tej samej kwoty. Waluty obu strumieni płatności są takie same.

BAZOWY:

kontrakt polegający na wymianie płatności odsetkowych liczonych

względem różnych, zmiennych, referencyjnych stóp procentowych (Prime
RateLIBOR; 1msc.-LIBOR 6msc.-LIBOR).



SWAP

PROCENTOWO-WALUTOWY

(CROSS

CURRENCY INTEREST RATE SWAP - CIRS)

wymiana

wartości nominalnej pożyczki oraz jej oprocentowania w jednej walucie na wartość
nominalną pożyczki wraz z oprocentowaniem w innej walucie.

SWAPY II GENERACJI



SWAP AMORTYZOWANY (AMORTISING SWAP)

polega na tym, że wartość nominalna kontraktu systematycznie zmniejsza się
zgodnie z tabelą amortyzacji pożyczki (zmianie ulega jedynie kwota kapitału, stawka
oprocentowania pozostaje bez zmian).



SWAP ZALICZKOWY (DRAWDOWN SWAP)

polega na

tym, że wysokość kwoty kapitału systematycznie rośnie w okresie trwania umowy, a
sposób wyceny kontraktu jest analogiczny do wyceny swapu amortyzowanego i
opiera się na wyliczeniu wartości bieżącej netto płatności odsetkowych.



SWAP

ZMIENNEJ

KWOCIE

KONTRAKTU

(ROLLER-COASTER SWAP)

stanowi kombinację swapu

amortyzowanego oraz zaliczkowego. W transakcji tej kwota podstawowa zwiększa
się w pierwszych latach trwania swapu, potem zaś jest sukcesywnie zmniejszana.



SWAP

OPÓŹNIONY/

SWAP

TERMINOWY

(FORWARD START SWAP)

kontrakt, w którym wymiana

płatności jest zawieszona do określonego momentu w przyszłości. Swap jest
korzystny dla klientów chcących już dziś ustalić stawki na przyszły okres.

SWAPY III GENERACJI



SWAP KREDYTOWY (SWAP NIEWYPŁACALNOŚCIOWY
– CREDIT DEFAULT SWAP – CDS) –

daje prawo nabywcy swapu do

sprzedania papieru dłużnego wyemitowanego przez dłużnika lub innej
wierzytelności (kredytu), podmiotowi wystawiającemu swap, według wartości
nominalnej w sytuacji niewypłacalności dłużnika lub wystąpienia określonego
zdarzenia kredytowego. W zamian, nabywający ochronę przed ryzykiem
kredytowym dokonuje wielu następujących po sobie płatności odsetkowych o stałej
wysokości na rzecz sprzedawcy zabezpieczenia kredytowego.



SWAP TOWAROWY (COMMODITY SWAP – CS) -

umowa

pomiędzy

klientem

i bankiem, w której określone są warunki wymiany stałej na zmienną cenę towaru,
bądź odwrotnie. Przykładam takich surowców może być ropa naftowa, energia
elektryczna, gaz ziemny czy węgiel.



SWAP CAŁKOWITEJ STOPY ZWROTU (TOTAL RETURN
SWAP - TRS) -

jedna strona rozlicza transakcję w oparciu o stawkę ustaloną

o oprocentowanie stałe lub zmienne, natomiast druga strona dokonuje płatności w
oparciu o zwrot z aktywów bazowych, przy czym do rozliczenia brane są pod uwagę
wszystkie dochody wygenerowane przez dany instrument (np. odsetki, dywidendy,
premie).

SWAPY

PRAKTYCE

SWAPY

GENERACJ

SWAPY W PRAKTYCE

Overnight Index Swap

- jest to swap stopy procentowej stałej do zmiennej, w którym

część zmienna (ang.floating rate) jest powiązana z dzienną

referencyjną stawką jednodniową (w Polsce jest to ON Wibor

lub POLONIA). Jest to więc kontrakt wymiany dwóch

przepływów pieniężnych:

•

Nogi stałej (ang. fixed leg) – która jest jednorazową

płatnością będącą odsetkami wyliczonymi według stałej,

ustalonej w kontrakcie stopy od pewnego ustalonego

nominału.

•

Nogi zmiennej (ang. float leg) – która jest jednorazową

płatnością będącą dziennie składanymi odsetkami,

wyliczonymi na bazie stopy N od ustalonego nominału

kontraktu.

Wymiana płatności (odsetek) następuje w terminie

maturity + 1 (POLONIA godz. 17.00) poprzez rozliczenie

netto.

SWAPY W PRAKTYCE

OIS - zastosowania

•

Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej – OIS to

instrumenty pochodne rynku pieniężnego i charakteryzują

się dużo większą płynnością niż sam rynek gotówki. OIS

kwotowane są zazwyczaj przy węższych spreadach, co

pozwala na dokładniejsze wyliczanie stawek forward-

forward, a tym samym na tworzenie dokładniejszych

krzywych forwardowych, ukazujących oczekiwania rynku,

co do ruchu stóp procentowych w przyszłości.

•

Carry trade – OIS stanowią świetne narzędzie, do tzw.

carry trade na krótkim końcu krzywej dochodowości. Jeżeli

dealer uważa, że overnight’owa krzywa forwardowa jest

zbyt płaska lub w najbliższych dniach odwróci się z

opadającej, może zapłacić OIS (płaci stopę fix otrzymuje

float). Jeżeli natomiast trader uważa, że powyższa krzywa

jest zbyt stroma, może sprzedać OIS otrzymując tym

samym wysoką stawkę fix i płacąc codziennie spadającą

(przynajmniej według jego oczekiwań) stopę float.

SWAPY W PRAKTYCE

OIS - ryzyko

•

Ryzyko rozliczeniowe – drastycznie mniejsze niż przy klasycznych

depozytach. Obejmuje jedynie ryzyko utraty różnicy pomiędzy

przepływami odsetkowymi wynikającymi z nogi stałej i zmiennej

swapa, narosłymi w trakcie jego życia. Ryzyko to, szacowane jest

zazwyczaj w dziesiątych częściach procenta nominału (dla

depozytów jest to 100%).

•

Ryzyko rynkowe – krzywa OIS na rynkach rozwiniętych znajduje

się zazwyczaj 3-10 punktów bazowych poniżej krzywej

gotówkowej. Baza ta odzwierciedla fakt, iż OIS są pochodnymi,

angażującymi jedynie przepływy odsetkowe bez ruchu kapitału

(mniejsza premia za ryzyko) oraz nie wymagają finansowania. Dla

terminów dłuższych należy także uwzględnić efekt kapitalizacji.

Baza ta poszerza się oczywiście w okresach obniżonej płynności

rynku gotówki.

•

Ryzyko płynności – na rynkach rozwiniętych ryzyko to praktycznie

nie występuje. Rynki OIS zazwyczaj znacznie przewyższają skalą

obrotów odpowiadające im rynki depozytowe. W Polsce ryzyko to

należy obecnie zaliczyć do jednego z podstawowych.

SWAPY W PRAKTYCE

Istotnym wskaźnikiem poziomu zaufania między
bankami jest spread między stawkami Libor i OIS (w
Polsce Wibor – OIS).

SWAPY W PRAKTYCE

SWAP WALUTOWY (FX SWAP)

PIERWSZA TRANSAKCJA - wymiana walut (sprzedaż/
kupno waluty X za walutę Y) w wyznaczonym dniu i po określonym kursie.
DRUGA TRANSAKCJA - zwrotna wymiana tych walut w przyszłości,
po kursie uzgodnionym podczas pierwszej operacji.

WYRÓŻNIA SIĘ DWA "KIERUNKI" TRANSAKCJI:
Sell & Buy (S&B) - I transakcja to sprzedaż waluty, II transakcja to odkup w
terminie późniejszym.
Buy & Sell (B&S) - I transakcją jest kupno waluty, a II transakcją jej
odsprzedaż w terminie późniejszym.