Publiczna Szkoła Policealna

dla Dorosłych nr1

w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 „ELEKTRYK”

MODUŁ:

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska

Jednostka modułowa :

Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy ,

oraz ochrony przeciwpożarowej

TEMAT:

Hałas jako czynnik uciążliwy i szkodliwy dla zdrowia

MAŁGORZATA PRUSKA

KLASA : 1Pzb (technik bhp)

m inż. Kazimierz Brysik

30.09.2009

„Człowiek w środowisku pracy może być narażony na oddziaływanie różnorodnych czynników zagrażających jego zdrowiu i życiu.
Z punktu widzenia ich oddziaływania na organizm człowieka czynniki te dzieli się na: niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe.
Zależnie od stężenia lub natężenia, czynniki uciążliwe mogą stać się szkodliwymi (zagrażającymi zdrowiu) lub niebezpiecznymi (zagrażającymi życiu).
W aspekcie ich natury, czynniki środowiska pracy dzieli się, zgodnie z obowiązującą w normach klasyfikacją, na czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne i psychofizyczne.
Praca w warunkach ekspozycji na oddziaływanie wymienionych czynników stwarza możliwość wystąpienia niekorzystnych skutków dla zdrowia i życia człowieka, a prawdopodobieństwo i zakres wystąpienia tych następstw określa się jako ryzyko zawodowe…”

Ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą wynika więc z narażenia pracownika na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowisku pracy.

Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia śmiertelnego.

Czynnik szkodliwy oznacza czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka.

Czynnik uciążliwy nie stanowi wprawdzie zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności.

W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik uciążliwy może stać się szkodliwym, a szkodliwy - niebezpiecznym.

Wpływ hałasu na zdrowie


Uciążliwość hałasu

Hałasem przyjęto nazywać wszelki dźwięk nieprzyjemny bądź niepożądany, dokuczliwy bądź szkodliwy dla zdrowia, utrudniający lub uniemożliwiający pracę czy odpoczynek [1]. Jego uciążliwość określana jest jako ogólna reakcja człowieka, wyrażająca postawę niezadowolenia i sprzeciwu wobec warunków akustycznych bądź związanych z nimi implikacjami zdrowotnymi i innymi. Hałas komunikacyjny, kołowy i szynowy, stanowi niezmiennie podstawowe źródło niezadowolenia i uciążliwości w miastach, pomimo ogromnego postępu jaki dokonał się w ostatnich 20 latach zwłaszcza w redukcji hałaśliwości pojazdów. Wzrostowi natężenia ruchu, oraz szybkości pojazdów towarzyszy przeto systematyczne narastanie głośności hałasu ulicznego dochodzące już do granicy wytrzymałości przeciętnego mieszkańca. Opanowując arterie komunikacyjne hałas rozprzestrzenia się na duże obszary miasta, wdzierając się także do naszych mieszkań.

Subiektywna ocena hałasu

Czynnikiem, który w sposób istotny wpływa na relacje między warunkami akustycznymi a człowiekiem jest tzw. subiektywna wrażliwość na hałas. Dotyczy ona zarówno fizjologicznych predyspozycji odbioru dźwięku, reakcji emocjonalnych jak i subiektywnych odczuć. Odczuwanie dźwięku jako hałasu zależy więc zarówno od cech indywidualnych każdego człowieka jak też od cech fizycznych dźwięku. Wśród ludzi stwierdzamy ogromne różnice indywidualne stąd ocena hałasu zależy od wieku, wrażliwości, stanu zdrowia, odporności psychicznej i chwilowego nastroju człowieka. Subiektywne odczuwanie hałasu przejawia się m. in. tym, że hałas wytwarzany przez daną osobę może nie być dla niej dokuczliwy, natomiast dla osoby postronnej może być męczący lub wręcz nieznośny. Dokuczliwość hałasu dodatkowo potęguje się wówczas, jeśli wystąpi on niespodziewanie lub nie można określić kierunku, z którego się on pojawi [1]. Podstawowymi cechami fizycznymi dźwięku wpływającymi na jego odczuwanie są: poziom, częstość występowania, czas trwania oraz charakterystyka widmowa. Przykładową skalę subiektywnej uciążliwości hałasu komunikacyjnego przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Skala subiektywnej uciążliwości hałasu komunikacyjnego [2]

uciążliwość	LAeq [dB]
mała	< 52
średnia	52...62
duża	63...70
bardzo duża	> 70

Granica podziału między hałasem dokuczliwym, a niedokuczliwym jest płynna i zależna nie tylko od rodzaju słyszanych zakłóceń, ale również od odporności nerwowo-psychicznej człowieka, jego chwilowego nastroju lub rodzaju wykonywanej pracy. Bardzo często ten sam zespół dźwięków może w pewnych przypadkach wywoływać wrażenie przyjemne, a w innych znów nieprzyjemne. Wszystkie te czynniki powodują trudności w ocenie rzeczywistego zagrożenia społeczeństwa, gdy dysponujemy jedynie akustyczną oceną terenu na którym występuje skażenie hałasem. Dlatego też wyniki badań pomiarowych hałasu wymagają konfrontacji z opinią ludności wyrażoną w wypowiedziach ankietowych.

Wpływ hałasu na zdrowie i samopoczucie mieszkańców

Ze względu na różne oddziaływanie hałasu na organizm, a tym samym różną szkodliwość dla zdrowia, hałasy słyszalne można podzielić w zależności od ich poziomu na pięć następujących grup [1]:
a) poniżej 35 dB(A) nieszkodliwe dla zdrowia, mogą być denerwujące lub przeszkadzać w pracy wymagającej skupienia,

b) 35 ¸ 70 dB(A) wpływają na zmęczenie układu nerwowego człowieka, poważnie utrudniają zrozumiałość mowy, zasypianie i wypoczynek,

c) 70 ¸ 85 dB(A) wpływają na znaczne zmniejszenie wydajności pracy, mogą być szkodliwe dla zdrowia i powodować uszkodzenie słuchu,

d) 85 ¸ 130 dB(A) powodują liczne schorzenia organizmu ludzkiego, uniemożliwiają zrozumiałość mowy nawet z odległości 0,5 m,

e) powyżej 130 dB(A) powodują trwałe uszkodzenie słuchu, wywołują pobudzenie do drgań organów wewnętrznych człowieka powodując ich schorzenia.
Hałas przyspieszając i pogłębiając zmęczenie zmniejsza uwagę, tłumi słyszalność mowy i ostrzegawczych sygnałów akustycznych, przytępia ostrość widzenia, bystrość obserwacji co wpływa łącznie na opóźnienie przebiegu reakcji obronnych zwiększając znacznie możliwość nieszczęśliwych wypadków.

Na podstawie badań radzieckich przeprowadzonych na 687 mieszkańcach domów położonych przy hałaśliwych ulicach stwierdzono, że hałasy wywołane ruchem komunikacyjnym są jedną z przyczyn powodujących liczne choroby układu nerwowego, serca, układu pokarmowego i żołądka [1].

Badania hałasu drogowego w Niemczech wykazały wpływ hałasu o poziomie 65 dB na skurczowe ciśnienie krwi, czas krzepnięcia krwi oraz obniżenie kortyzolu i liczby trombocytów [3]. Podobne badania prowadzone w Anglii sugerują, że ekspozycja na hałas uliczny o poziomie 66 ¸ 70 dB może powodować niewielki wzrost relatywnego ryzyka niedokrwiennej choroby serca. Zbieżne wyniki zaobserwowano również w Szwecji analizując przypadki zawałów mięśnia sercowego u mężczyzn.

Wyniki badań prowadzonych przez PZH w Warszawie oraz na zlecenie GIOŚ w Lublinie pozwalają wyciągnąć podobne wnioski. Zaobserwowano zmiany w zakresie układu krążenia, pokarmowego i mięśniowo stawowego, a także zakłócenia równowagi emocjonalnej u osób zamieszkałych w rejonie hałasu powyżej 65 dB. Wyniki tych badań przedstawia rys.1. [4]




Rys.1 Ryzyko względne pogorszenia stanu zdrowia ocenianego przez mieszkańców z rejonu o wyższym poziomie hałasu w odniesieniu do osób zamieszkałych w korzystnych warunkach akustycznych: 1- szybkie męczenie się, 2 bóle i kołatanie serca, 3- duszność, 4 zawroty głowy, 6 uderzenia krwi do głowy, 7 bóle i łzawienie oczu, 8 marznięcie kończyn, 9  niska samoocena zdrowia.

Prawne obowiązki pracodawców w zakresie ochrony przed hałasem

Obowiązki pracodawców dotyczące ochrony pracowników przed nadmiernym hałasem określają odpowiednie dyrektywy Unii Europejskiej i przepisy krajowe wdrażające do prawa polskiego postanowienia tych dyrektyw:

• Dyrektywa Rady (86/188/EWG) z dnia 12 maja 1986 r. dotycząca ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas przy pracy,

• Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – tekst jednolity (DzU 2003, nr 160, poz. 1650).

• Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dna 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU 1996, nr 69, poz. 332 ze zmianami).

Obecnie trwa wprowadzanie do prawa polskiego postanowień Dyrektywy 2003/10/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na czynniki fizyczne (hałas). Dyrektywa 2003/10/WE ma zostać wdrożona przez Państwa Członkowskie przed 15 lutego 2005 r. i zastąpić dyrektywę 86/188/EWG. Obecnie w przygotowaniu jest projekt rozporządzenia ministra gospodarki i pracy w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników narażonych na działanie hałasu i/lub drgań mechanicznych które będzie wdrażało do prawa polskiego postanowienia w/w dyrektywy.

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami pracodawca jest zobowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami, związanymi z narażeniem na hałas, a w szczególności zapewnić stosowanie:

• procesów technologicznych nie powodujących nadmiernego hałasu,

• maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nie przekraczający dopuszczalnych wartości,

• rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy (z priorytetem środków redukcji hałasu u źródła jego powstawania).

Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza wartości dopuszczalne, pracodawca ma obowiązek zapewnić:

• ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowanie i zastosowanie programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas,

• zaopatrzenie pracowników w środki ochrony indywidualnej słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie,

• ograniczenie ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy,

• oznakowanie stref zagrożonych hałasem, a także, gdy jest to uzasadnione ze względu na stopień zagrożenia oraz możliwe, ograniczenie dostępu do tych stref oraz poprzez ich odgrodzenie.

Pracownikom zatrudnionym na wymienionych stanowiskach należy zapewnić informację na temat:

• wyników pomiarów hałasu i zagrożenia dla zdrowia wynikającego z narażenia na hałas,

• działań podjętych w związku z przekroczeniem dopuszczalnych wartości hałasu na określonych stanowiskach,

• właściwego doboru i sposoby używania środków ochrony indywidualnej słuchu.

Obowiązkiem pracodawcy jest również zapewnienie pracownikom okresowych badań lekarskich. Przy narażeniu na hałas badania ogólne wykonuje się co 4 lata, a badania otolaryngologiczne i audiometryczne: przez trzy pierwsze lata pracy w hałasie – co rok, następnie co 3 lata. W razie ujawnienia w okresowym badaniu audiometrycznym ubytków słuchu charakteryzujących się znaczną dynamiką rozwoju, częstotliwość badań audiometrycznych należy zwiększyć, skracając przerwę między kolejnymi testami do 1 roku lub 6 miesięcy. W razie narażenia na hałas impulsowy albo na hałas, którego równoważny poziom dźwięku A przekracza stale lub często 110dB, badania audiometryczne należy prowadzić nie rzadziej niż raz na rok.

Rozwiązania eliminujące lub zmniejszające zagrożenie hałasem

Proces kształtowania hałasu w środowisku pracy można podzielić na etapy:

1. Określenie celów i dobór kryteriów.

2. Przeprowadzenie oceny hałasu w środowisku pracy (źródła hałasu, ekspozycja osób itd.).

3. Określenie optymalnych pod względem akustycznym i ekonomicznym środków do obniżenia hałasu.

4. Sformułowanie programu redukcji hałasu.

5. Zastosowanie odpowiednich sposobów redukcji.

6. Zweryfikowanie osiągniętej redukcji hałasu.

Redukcja hałasu może być realizowana poprzez zastosowanie różnych środków technicznych (odpowiednia konstrukcja maszyn, ekrany akustyczne, obudowy dźwiękoizolacyjne, tłumiki, ochronniki słuchu, itp.) i rozwiązań organizacyjno-administracyjnych (właściwe rozmieszczenie źródeł hałasu, organizacja procesu pracy, itp.).

Należy przy tym podkreślić, że redukcja hałasu jest najskuteczniejsza, gdy jest prowadzona na etapie: planowania procesu produkcyjnego lub jego modernizacji, planowania pomieszczeń pracy i budynków oraz zakupów nowych maszyn i urządzeń.

Rozwiązania eliminujące lub zmniejszające zagrożenie hałasem powinny być stosowane w następującej kolejności:

1. Redukcja hałasu u źródła jego powstawania, realizowana poprzez:

• wybór i stosowanie procesów technologicznych o małej emisji hałasu,

• wybór i stosowanie maszyn (zarówno typów jak i egzemplarzy) o małej emisji hałasu,

• zmianę warunków pracy maszyny,

• modernizację lub wymianę części składowych maszyny (np. zastosowanie innego rodzaju dysz, zastosowanie łożysk cichobieżnych, wyłożenie wewnętrznych powierzchni obudów materiałem dźwiękochłonnym),

• odpowiednią konserwację maszyny (właściwe smarowanie, wyważanie części itp.).

Redukcja hałasu u źródła jego powstawania jest najbardziej efektywnym sposobem redukcji hałasu w miejscu pracy. Powinna być stosowana na etapie projektowania, gdyż późniejsze jej wprowadzenie najczęściej narusza wymagania procesu wykonawczego i wymaga znaczniejszych nakładów finansowych, jednakże tam gdzie jest to możliwe zaleca się zastosowanie redukcji u źródła.

2. Ochrony zbiorowe przed hałasem z zastosowaniem środków technicznych w postaci:

• urządzeń ograniczających hałas (obudowy, tłumiki, ekrany),

• materiałów pochłaniających dźwięk (eliminacja hałasu odbitego od przeszkód, ścian i sufitów poprzez wyłożenie ich materiałami pochłaniającymi dźwięk),

• konstrukcji i urządzeń ograniczających transmisję dźwięku powietrznego i materiałowego (ściany, stropy, okna i drzwi o podwyższonej izolacyjności akustycznej, wibroizolacje ograniczające dźwięki materiałowe).

i środków organizacyjno-administracyjnych polegających na:

• grupowaniu źródeł dźwięku w zależności od poziomu ciśnienia akustycznego emitowanego dźwięku (głośniejsze w jednym pomieszczeniu, cichsze w innym)’

• odpowiednim usytuowaniu tych źródeł względem siebie i względem ścian pomieszczenia,

• oddzieleniu obszarów prac o małej emisji hałasu od prac powodujących znaczny hałas,

• zastosowaniu zdalnego sterowania i automatyzacji procesów produkcyjnych.

1. Ochrony indywidualne przed hałasem w postaci nauszników lub wkładek przeciwhałasowych Rozwiązanie to powinno być wykorzystywane w ostateczności, gdy zastosowanie redukcji hałasu u źródła jego powstawania lub ochron zbiorowych przed hałasem nie jest możliwe lub jest niewystarczające. Należy przy tym pamiętać, że środki ochrony indywidualnej muszą być dobrane nie tylko w sposób odpowiedni do wielkości charakteryzujących hałas lecz także do cech indywidualnych stosujących je pracowników.

SPIS TREŚCI

1 WSTĘP

2 Wpływ hałasu na zdrowie

3 Uciążliwość hałasu

4 Subiektywna ocena hałasu

5 Wpływ hałasu na zdrowie i samopoczucie mieszkańców

6 Prawne obowiązki pracodawców w zakresie ochrony przed hałasem

7 Rozwiązania eliminujące lub zmniejszające zagrożenie hałasem

BIBLIOGRAFIA :

Świat wiedzy

Internet

Encyklopedia PWN