ROZDZIAŁ 11

PRZEMIESZCZANIE I ROZMIESZCZANIE WOJSK

1101. MARSZE

A. ZASADY OGÓLNE

Marsz to ruch wojsk po drogach i na przełaj do wyznaczonych rejonów lub rubieży.

1. Marsz wykonywany jest w kolumnach marszowych. Kolumna marszowa to ugrupowanie wojsk na jednej drodze pod jednym dowództwem.

2. Dla usprawnienia marszu oddziału lub związku taktycznego kolumnę marszową można podzielić na grupy marszowe (zgrupowania taktyczne). Grupa marszowa nie powinna być większa niż siły ekwiwalentne wzmocnionemu batalionowi (batalionowemu zgrupowaniu broni połączonych). Powinna być także zdolna, w razie potrzeby, do samodzielnego podjęcia walki z przeciwnikiem naziemnym i powietrznym. Między grupami marszowymi ustala się odległości czasowe, a między pojazdami w metrach. Odległość między grupami marszowymi przy średniej prędkości 30 km/h nie powinna być większa niż 5 minut, a między pojazdami 50 m. W uzasadnionych sytuacjach może nastąpić zwiększenie odległości między grupami marszowymi (pododdziałami) oraz między pojazdami, odległości te określają dowódcy kolumn.

3. Prędkość marszu to średnia prędkość, z jaką powinny maszerować wojska bez uwzględniania przerw. Wojska maszerujące po dobrych drogach bez zakłóceń mogą osiągnąć prędkość 30-40 km/h. Kolumny (grupy) marszowe maszerują z prędkością maksymalną (możliwą do osiągnięcia w danych warunkach).

4. Wojskom wyznacza się drogi(ę) lub pas marszu. Kolumna, a w jej składzie grupy marszowe, maszerują po jednej drodze. Oddziałowi wyznacza się dwie, a związkowi taktycznemu przynajmniej trzy drogi marszu. Wówczas z oddziału tworzy się kolumny marszowe na każdą drogę marszu.

Pas marszu wyznacza się związkowi taktycznemu i oddziałowi w trakcie wchodzenia do walki oraz gdy istnieją takie warunki. W celu sprawnego kierowania marszem na każdej drodze wyznacza się punkt wyjściowy oraz punkt zejścia z drogi a także punkty wyrównania (meldunkowe). Wojskom maszerującym po kilku drogach wyznacza się linię wyjściową i linie wyrównania.

5. W marszu organizuje się postoje i odpoczynki. Pierwszy postój jednogodzinny organizuje się po dwóch godzinach marszu, kolejne w miarę potrzeb. Po 5-6 godzinach marszu organizuje się postój dwugodzinny. Na postój jednogodzinny maszerujące grupy marszowe (kolumny) zatrzymują się na drodze (poboczu) we wcześniej rozpoznanych miejscach, zachowując odległości między pojazdami i grupami marszowymi. Przeznacza się go dla kierowców i załóg na sprawdzenie stanu technicznego pojazdów.

Na postój dwugodzinny maszerujące kolumny i grupy marszowe mogą schodzić z dróg marszu do wyznaczonych i rozpoznanych rejonów, lecz muszą zachować gotowość do sprawnego wyjścia na drogi marszu. Postój ten wojska powinny wykorzystać na uzupełnienie środków materiałowych, przegląd pojazdów i uzbrojenia, spożycie posiłku oraz odpoczynek żołnierzy.

Odpoczynek dzienny (nocny) organizuje się po marszu dobowym (10-12 godzinach marszu). Czas odpoczynku wykorzystuje się na regenerację sił żołnierzy, a także na uzupełnienie środków materiałowych i kontrolę techniczną pojazdów.

6. W celu zapewnienia terminowego wykonania marszu tworzy się ugrupowanie marszowe. Jego skład zależy od warunków wykonywania marszu oraz od przewidywanego sposobu wykorzystania wojsk po jego zakończeniu.

7. Ugrupowanie marszowe tworzą: oddział wydzielony (jeśli się go wysyła), ubezpieczenia marszowe, oddziały zabezpieczenia ruchu, kolumny sił głównych (grup marszowych) oraz kolumny jednostek logistycznych.

Oddział wydzielony maszeruje przed siłami głównymi, a jego zadaniem jest prowadzenie rozpoznania, uprzedzenie przeciwnika w opanowaniu dogodnych rubieży lub rejonów oraz utrzymanie ich do czasu podejścia sił głównych.

Ubezpieczenia marszowe organizuje się w celu zapewnienia płynności ruchu kolumn i grup marszowych po drogach oraz zapewnienia sprawnego wejścia do walki maszerujących wojsk w wypadku nieoczekiwanego zetknięcia się z przeciwnikiem, którego dysponowanymi siłami nie mogą pokonać. Kolumna marszowa (grupa marszowa) ubezpiecza się od czoła również wówczas, gdy znajdują się przed nią własne wojska.

Ze względu na kierunek wykonywania marsze mogą być dofrontowe, odfrontowe lub rokadowe. Stosownie do tego inna będzie rola organizowanych ubezpieczeń czołowych, bocznych i tylnych. W marszu dofrontowym najistotniejszą rolę spełniać będą ubezpieczenia czołowe (awangardy, szpice czołowe, patrole czołowe). Awangardy i szpice czołowe powinny być zdolne do rozbicia drobnych grup przeciwnika blokującego ruch kolumn po drogach. W wypadku napotkania przeważających sił powinny umożliwić maszerującym wojskom swobodę rozwinięcia i wejścia do walki.

W marszu odfrontowym czołową rolę spełniają ubezpieczenia tylne (ariergardy, szpice tylne). Siła i skład ubezpieczeń tylnych zapewnić ma ochronę maszerujących wojsk przed nacierającym przeciwnikiem. Zadanie to wykonują przez prowadzenie działań opóźniających na wybranych dogodnych rubieżach terenowych.

W marszu rokadowym szczególnego znaczenia nabierają ubezpieczenia boczne (oddział boczny, szpica lub patrol boczny). Mogą one być wysyłane przez awangardę lub z kolumny sił głównych. Wykonują one okresowo marsz po drodze równoległej do drogi głównej, w odległości zapewniającej bezpieczeństwo maszerującym wojskom oraz dającej możliwość wsparcia ubezpieczeń przez środki znajdujące się w kolumnie sił głównych.

Na czele lub niekiedy przed siłami głównymi organizuje i wysyła się oddziały zabezpieczenia ruchu (OZR). Zadaniem ich jest utrzymanie płynności ruchu kolumn poprzez zapewnienie technicznej przekraczalności dróg marszu.

Kolumnę marszową sił głównych rozczłonkowuje się w głąb, tworząc grupy marszowe lub kolumny pododdziałów. Kolumna marszowa powinna stanowić całość zdolną do samodzielnego działania.

Jednostki logistyczne powinny maszerować tak, aby zapewnić maszerującym wojskom ciągłe zaopatrzenie materiałowe i pomoc medyczną.

B. PRZYGOTOWANIE MARSZU

1. Marsz powinien być dokładnie skalkulowany. Przydział dróg (drogi) lub pasa marszu jest podstawą do rozpoczęcia planowania i stawiania zadań wojskom. Podczas planowania należy uwzględnić możliwość zmiany kierunku marszu, kolejności grup marszowych, pododdziałów lub całych kolumn marszowych, a nawet konieczność przerwania marszu. Dlatego wzdłuż drogi (dróg) marszu należy ustalić rejony, które w razie potrzeby należy rozpoznać i wykorzystywać.

2. Do prawidłowego zaplanowania marszu niezbędna jest informacja. Dowódca uzyskuje informacje przez:

• terminowe rozpoznanie drogi marszu i miejsca przeznaczenia;

• współpracę zarówno z wojskami obrony terytorialnej, jak i kierownictwem systemu kierowania ruchem wojsk;

• meldunki od elementów rozpoznawczych, w których skład włączone mogą być elementy rozpoznawcze rodzajów wojsk, a których zadania obejmować mogą sprawdzenie przejezdności dróg oraz prawidłowości ich oznaczenia.

3. Podczas marszu wojsk używanie środków łączności na nadawanie musi być ograniczone.

C. PRZEBIEG MARSZU

1. Wojska powinny przekraczać punkt wyjściowy (linię wyjściową) bez zatrzymania się. Za dojście do punktu wyjściowego, formowanie kolumn i grup marszowych oraz za domarsz od punktów końcowych do celu marszu odpowiadają dowódcy grup (pododdziałów).

2. Na wojskowych drogach samochodowych pierwszeństwo przed ruchem cywilnym ma ruch kolumn wojskowych. Na drogach pozostałych, trudności wynikające z ruchu cywilnego powinny być rozwiązywane przez władze lokalne, a w wypadku powstania możliwości opóźnienia marszu − przez system kierowania ruchem wojsk. Wyprzedzanie kolumny przez inną kolumnę maszerującą po tej samej drodze może mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych. W takim wypadku wyprzedzana kolumna powinna zatrzymać się, umożliwiając bezpieczny manewr. Dopuszcza się także, w wyjątkowych sytuacjach, zamknięcie na pewien czas ruchu w kierunku przeciwnym i zezwolenie na marsz obok siebie dwóch kolumn. Niedopuszczalne jest zbaczanie z ustalonych dróg marszu oraz nieprzestrzeganie wyznaczonych terminów ich wykorzystania bez zgody organizującego marsz. O uzyskanej zgodzie należy powiadomić terytorialne organy kierowania ruchem wojsk.

3. Ataki z powietrza maszerujące wojska odpierają własnymi siłami. Niektóre elementy ugrupowania marszowego mogą być dodatkowo osłaniane na polecenie dowódcy przez wojska obrony przeciwlotniczej. Wojska te mogą przemieszczać się w składzie osłanianych kolumn marszowych lub też być rozmieszczone wzdłuż określonych odcinków dróg marszu. Szczególnej osłony wymagają wojska podczas postojów i odpoczynków. Aby przemieścić wojska obrony przeciwlotniczej należy wykorzystać odstępy między grupami marszowymi i przerwy w marszu.

4. Po natrafieniu wojsk na skażony odcinek terenu należy o tym zameldować przełożonemu i przystąpić do określenia rodzaju i rozmiarów skażenia, a następnie kierujący marszem (dowódca kolumny lub grupy marszowej) decyduje czy teren skażony przekroczyć z marszu czy obejść, czy poczekać na dekontaminację dróg albo spadek mocy dawki promieniowania. W razie stwierdzenia skażenia przystępuje się do udzielania niezbędnej pomocy i decyduje, które pododdziały przerwą, a które mogą kontynuować marsz.

5. Zużyte w czasie marszu środki bojowe i materiałowe należy uzupełniać, wykorzystując wszelkie sprzyjające okoliczności. Niekiedy środki bojowe i materiałowe przewidziane dla manewrujących wojsk mogą być złożone wcześniej w zaplanowanych rejonach postoju lub w rejonie, do którego zmierzają wojska. W celu zapobieżenia zablokowania drogi marszu przez uszkodzone pojazdy, w składzie kolumny marszowej powinny znajdować się środki do holowania i usuwania takich pojazdów.

6. Teren skażony środkami chemicznymi i biologicznymi może być przekraczany tylko w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami, które po zakończeniu marszu muszą być bezwzględnie odkażone.

7. Jeśli sytuacja tego wymaga, to przemieszczanie może odbywać się w sposób mieszany: część wojsk wykonuje marsz, część wojsk przewożona jest transportem kolejowym, a czasami powietrznym. W takim wypadku pojazdy gąsienicowe powinny być przewożone transportem kolejowym.

D. KIEROWANIE RUCHEM WOJSK

1. Wojskowa regulacja ruchu ma za zadanie utrzymanie płynności ruchu na drogach, po których przemieszczają się wojska. Organy kierowania ruchem wojsk obrony terytorialnej wspierają wojska operacyjne w zabezpieczeniu marszów i przewozów. Użycie śmigłowców transportowych regulowane jest na szczeblu korpusu.

2. W strefie działań bojowych najważniejszym rodzajem ruchu jest marsz. Potrzeby pola walki wymagają dokonania podziału dróg dla różnych użytkowników, w tym celu ustala się wojskowe drogi samochodowe i drogi dla ruchu cywilnego. W obszarze odpowiedzialności dywizji ruch wojsk odbywa się zgodnie z planem walki (operacji), uwzględniać jednak należy żywotne potrzeby ludności. W obszarze odpowiedzialności korpusu o przemieszczaniu się wojsk decyduje jego dowódca, uwzględnić jednak powinien potrzeby wojsk sprzymierzonych, narodowych wojsk obrony terytorialnej oraz potrzeby ludności cywilnej. Komendanci dróg związani są wytycznymi dowódcy korpusu w zakresie obciążenia poszczególnych dróg. Koordynują oni wojskowy ruch samochodowy i wspierają jego realizację.

W tyłowym obszarze działań bojowych za kierowanie ruchem odpowiedzialne są terytorialne organy dowodzenia. Przemieszczające się w tym obszarze wojska podlegają ustaleniom tych organów.

3. W marszu na znaczną odległość drogi dla przegrupowania związków taktycznych i oddziałów przygotowują i utrzymują siły operacyjnego szczebla dowodzenia. Niezależnie od wielkości sił operacyjnych każdy maszerujący oddział i związek taktyczny organizuje oddziały zabezpieczenia ruchu do bezpośredniego wsparcia inżynieryjnego maszerujących kolumn. W zależności od stopnia zagrożenia uderzeniem sił lądowych przeciwnika oddziały zabezpieczenia ruchu mogą wykonywać marsz w kolumnie ubezpieczeń marszowych lub przed siłami głównymi. W przypadku braku przeciwnika mogą być wcześniej wysłane na drogi marszu. Podczas niespodziewanej zmiany kierunku marszu z odwodu inżynieryjnego tworzy się doraźny oddział zabezpieczenia ruchu i wysyła się go na nową drogę marszu.

4. Przemieszczanie oddziałów (pododdziałów) przeciwlotniczych będzie realizowane przeważnie w składzie osłanianych wojsk lub samodzielnie.

5. Oddziały (pododdziały) przeciwlotnicze w trakcie przemieszczania są w stałej gotowości do rozwinięcia w ugrupowanie bojowe oraz osłony wojsk z marszu i z krótkich przystanków.

6. Wojskom operacyjnym przemieszczającym się na obszarze kraju, osłonę przed uderzeniami z powietrza zapewniają środki sił powietrznych.

7. Osłonę przeciwlotniczą wojsk w toku ich przemieszczania realizują oddziały i pododdziały przeciwlotnicze z tymczasowych stanowisk ogniowych, głównie podczas postojów, w rejonach odpoczynku i ześrodkowania oraz w czasie przeprawy przez przeszkody wodne, a także pokonywania przełęczy i pokonywania innych newralgicznych odcinków na drogach marszu.

1102. PRZEWOZY

A. ZASADY OGÓLNE

1. Przewóz wojsk wraz z uzbrojeniem i sprzętem wojskowym oraz posiadanymi zapasami środków bojowych i materiałowych nazywamy przewozem operacyjnym. Przewozy operacyjne mogą być realizowane transportem kolejowym, powietrznym (samolotami i śmigłowcami), wodnym (śródlądowym, morskim). Na obszarze RP, ze względu na istniejące warunki komunikacyjne, najczęściej stosowany będzie transport kolejowy, w ograniczonym zakresie transport powietrzny, a w bardzo ograniczonym stopniu transport wodny.

2. Przewozy operacyjne transportem powietrznym będą realizowane według zasad dotyczących desantów powietrznych. Ze względu na ograniczone możliwości przewozowe transportu powietrznego pododdziały mogą być przewożone z wyposażeniem indywidualnym żołnierzy lub lekkim uzbrojeniem.

3. Przewozy transportem wodnym na obszarze RP są mało racjonalne. Infrastruktura komunikacji morskiej może być przydatna do wyładowania lub załadowania wojsk koalicyjnych.

4. Transport kolejowy jest racjonalny podczas przewozów wojsk na duże odległości. Jest skutecznym sposobem przemieszczania wojsk w okresie pokoju oraz podczas stopniowego rozwoju sytuacji kryzysowej. Zaletą transportu kolejowego jest oszczędność zużycia paliwa oraz przebiegu kilometrów przed kolejnym remontem, duża prędkość przewozu transportu operacyjnego, zapewnienie dobrych warunków odpoczynku przewożonych żołnierzy. Podczas dynamicznego lub agresywnego rozwoju sytuacji kryzysowej oraz w okresie wojny powinien być stosowany jak najrzadziej, ze względu na łatwość wykrycia i możliwość opóźnienia przewozu przez lotnictwo, trudność zachowania struktur bojowych, zbyt małą gęstość linii kolejowej oraz brak przystosowanych ramp do załadowania i rozładowania, co w konsekwencji wydłuża proces przewozu wojsk. Przewozy operacyjne koleją powodują utratę zdolności bojowej przez nadrzędną jednostkę organizacyjną, a niekiedy i przez podstawowe struktury bojowe (batalion) ze względu na ograniczenia wynikające z możliwości przewozowych.

5. Pociąg przewożący transport operacyjny składa się z nie więcej niż 30 wagonów.

6. Doba przewozowa trwa 24 godziny i rozpoczyna się od określonego terminu, tj. dnia i godziny określonej w zadaniu do przewozu wojsk. Przewozy operacyjne planuje się w dobach przewozowych.

7. Podczas planowania przewozów operacyjnych należy przyjmować najwyższe tempo, w którym można przewieźć związek taktyczny lub oddział.

8. Rejon załadowania (wyładowania) to obszar obejmujący kilka stacji załadowania (wyładowania). Stacja załadowania (wyładowania) to stacja kolejowa posiadająca jeden lub więcej punktów ładowania. Punkt ładowania to miejsce na stacji przy bocznicy lub przy głównym szlaku z urządzeniami do ładowania wojsk.

9. Podczas załadowania, przewozu oraz wyładowania, w okresie zagrożenia militarnego, wojska muszą przestrzegać wszelkich zasad organizowania przedsięwzięć zabezpieczenia działań bojowych. Kolejność załadowania oraz skład transportów operacyjnych determinowany jest przyszłym zadaniem.

10. Każdy transport operacyjny otrzymuje od wojskowego organu transportu oddzielny numer. W przypadku przewozu kilku transportów operacyjnych tym samym pociągiem wyznaczany jest starszy komendantów transportu przez wojskowy organ transportu. W każdym transporcie operacyjnym dowódca samodzielnej jednostki organizacyjnej, z której składu jest transport, wyznacza osoby funkcyjne: komendanta transportu i jego zastępcę, pomocnika komendanta transportu ds. zabezpieczenia bojowego, pomocnika komendanta ds. logistyki, lekarza (sanitariusza) transportu, dowódców drużyn i zespołów specjalnych, starszych wagonów. Komendant transportu na każdą dobę przewozu wyznacza służbę wewnętrzną i wartowniczą transportu.

B. PLANOWANIE

1. Planowanie przewozów operacyjnych transportem kolejowym obejmuje: określenie liczby przewożonych żołnierzy, sprzętu oraz środków bojowych i materiałowych; określenie liczby transportów operacyjnych i ich składu; wybór rejonów głównych i zapasowych ładowania i rozładowania; określenie możliwości stacji w zakresie ładowania i rozładowania; określenie czasu trwania przewozu.

2. Terminy składania zapotrzebowań na wojskowe transporty operacyjne planowane do realizacji w okresie pokoju należy realizować zgodnie z obowiązującymi instrukcjami. W okresie kryzysu i wojny przewozy operacyjne realizowane są na podstawie zawczasu opracowanego planu przewozów, według przydzielonych terminów, liczby transportów, rejonów załadowania i wyładowania.

3. Przed przystąpieniem do planowania przewozów operacyjnych transportem kolejowym, należy dokonać kalkulacji wstępnych polegających na określeniu potrzebnej liczby i rodzaju taboru kolejowego, podziału wojsk na transporty operacyjne, rejonów załadowania i wyładowania, tempa przewozu, terminu wykonania przewozu.

Związek taktyczny i oddział przed przystąpieniem do przygotowania przewozu otrzymują główne i zapasowe rejony załadowania i rozładowania. Ponadto, dowódca przewożonego oddziału może otrzymać rejony wyjściowe i wyczekiwania do załadowania i po wyładowaniu lub określa je samodzielnie. Jeżeli rejon wyjściowy znajduje się w pobliskiej odległości od rejonu ładowania (rozładowania), to nie wyznacza się rejonu wyczekiwania przed lub po załadowaniu, a wojska w składzie transportu maszerują bezpośrednio do stacji załadowania lub rejonu wyjściowego.

C. REALIZACJA

1. Przed załadowaniem transportu osoby funkcyjne i drużyny specjalne powinny przybyć na stacje ładowania. Na godzinę przed przystąpieniem do ładowania skład transportu operacyjnego powinien przybyć do rejonu wyczekiwania (jeżeli nie został wyznaczony rejon wyczekiwania, skład transportu przybywa w rejon stacji załadowania i zostaje zatrzymany na drogach marszu umożliwiających ruch na punkty ładunkowe). Regulację ruchu z rejonu wyczekiwania do stacji załadowania organizuje komendant transportu.

2. Osoby funkcyjne i drużyny specjalne transportu przyjmują wyposażenie oraz przygotowują podstawiony skład taboru do załadowania. Organizowane jest zabezpieczenie bojowe na stacji załadowania. Po przygotowaniu taboru do załadowania w określonym czasie i kolejności odbywa się ładowanie sprzętu, środków bojowych i materiałowych oraz żołnierzy do wagonów.

3. Po załadowaniu transportu organizuje się zabezpieczenie bojowe oraz funkcjonowanie służby wewnętrznej i wartowniczej transportu.

4. W przypadku uszkodzenia linii kolejowej oraz braku objazdu, wojska wyładowują się z wagonów i przemieszczają się dalej na własnych środkach transportu. W przypadku zaatakowania transportu podczas jazdy przez lotnictwo, następuje zwiększenie prędkości jazdy i atak odpierany jest podczas ruchu organicznymi środkami przeciwlotniczymi transportu. W przypadku konieczności pokonania terenu skażonego, załogi czołgów i bojowych wozów piechoty przewożone są w sprzęcie, a pozostali żołnierze w wagonach dodatkowo uszczelnionych.

5. Podczas jazdy transportu operacyjnego obowiązują wszystkich przepisy dotyczące ruchu kolejowego.

6. Po przybyciu do stacji wyładowania drużyny i zespoły funkcyjne przystępują do rozładowania. Podczas wyładowania organizuje się zabezpieczenie bojowe na podobnych zasadach jak podczas ładowania. Sprzęt po rozładowaniu wyprowadza się w rejon zbiórki, a następnie przemieszcza pododdziałami do rejonu wyczekiwania lub po sformowaniu kolumny do określonego rejonu.

7. Podczas przewozów należy dążyć do zachowania całości organizacyjnej przewożonych oddziałów i pododdziałów wojsk obrony przeciwlotniczej oraz ich gotowości, po wyładowaniu do prowadzenia działań bojowych.

8. W trakcie przemieszczania część wojsk OPL rozwija się w ugrupowanie bojowe lub rozmieszcza się na środkach transportu (kolejowych, wodnych, powietrznych) z zadaniem osłony przeciwlotniczej wojsk i obiektów w czasie załadowania, przewozu (przerzutu) i po wyładowaniu.

9. Oddziałowi (pododdziałowi) przeciwlotniczemu przewożonemu transportem kolejowym, wodnym lub powietrznym wyznacza się rejony ześrodkowania przed załadowaniem i po wyładowaniu, rejony wyczekiwania przed załadowaniem i rejony zbiórki po wyładowaniu.

10. Do stacji (punktów) załadowania wojska obrony przeciwlotniczej przemieszczają się w ugrupowaniu osłanianych wojsk.

11. W czasie załadowania (wyładowania) wojsk, oddział (pododdział) przeciwlotniczy będzie zawsze zapewniał stałą osłonę przeciwlotniczą pododdziałami dyżurnymi rozwiniętymi w pobliżu stacji załadowczej (wyładowczej).

1103. ROZMIESZCZANIE

A. ZASADY OGÓLNE

Rozmieszczanie to stacjonowanie wojsk w garnizonach oraz pobyt w rejonach ześrodkowania (wyjściowych, odpoczynku) z zachowaniem odpowiedniego stopnia (poziomu) gotowości bojowej.

1. Wojska rozmieszcza się w sposób umożliwiający zorganizowanie obrony i ochrony oraz wykonanie manewru. Nie rozmieszcza się wojsk w pobliżu obiektów, które mogą stanowić cele uderzeń przeciwnika. Teren przewidziany do rozmieszczania wojsk powinien umożliwiać maskowanie, posiadać dogodne warunki odpoczynku wojsk, być bezpiecznym pod względem sanitarnym i epidemiologicznym. Znajdować się tam powinna odpowiednia liczba dróg manewru.

Wojska w rejonach ześrodkowania zachowują gotowość do odparcia napadu przeciwnika naziemnego i powietrznego oraz do szybkiego i skrytego opuszczenia rejonu.

2. Przed rozmieszczaniem wojsk w terenie, szczególnie w rejonach, które zajmował przeciwnik, przeprowadza się rozpoznanie w celu wykrycia ewentualnych grup dywersyjno-rozpoznawczych, wykrycia i oznakowania zaminowanych i skażonych odcinków terenowych, określenia przydatności źródeł wody oraz możliwości wykorzystania innych zasobów terenowych. W celu wybrania (ustalenia) rejonów rozmieszczenia oddziałów (pododdziałów) oraz określenia ich przydatności wysyła się grupy rekonesansowe. W skład grup mogą wchodzić oficerowie sztabu, rodzajów wojsk i służb oraz przedstawiciele oddziałów (łącznicy z pododdziałów).

B. PRZEBYWANIE WOJSK W REJONACH

1. Związkowi taktycznemu (oddziałowi) wyznacza się rejony rozmieszczania: główny i zapasowy. Zapasowych rejonów dla oddziałów nie wyznacza się wewnątrz głównego rejonu rozmieszczenia związku taktycznego. Oddziały (pododdziały) zajmują rejony ześrodkowania sukcesywnie w miarę podchodzenia do nich. Niedopuszczalne jest zatrzymywanie kolumn na drogach w oczekiwaniu na wejście do rejonu. Wojska rozśrodkowują się w rejonie, przyjmując ugrupowanie stosownie do oczekujących je zadań.

2. Po wejściu wojsk do rejonu rozpoczyna się niezwłocznie rozbudowę fortyfikacyjną. Równolegle z budową obiektów fortyfikacyjnych rozbudowuje się system zapór inżynieryjnych i utrzymuje drogi manewru. Wszelkie prace i wykonywane obiekty dokładnie się maskuje. Wojska rozmieszcza się w pewnym oddaleniu od dróg marszu, w odległościach i odstępach zapewniających bezpieczeństwo i niewielkie prawdopodobieństwo strat w wypadku uderzeń rakietowych, lotnictwa, śmigłowców bojowych oraz artylerii przeciwnika. Oddział i pododdziały przeciwlotnicze rozwija się na obrzeżach rejonu ześrodkowania w stałej gotowości do odparcia środków napadu powietrznego przeciwnika. Stanowiska dowodzenia związku taktycznego (oddziału) rozwija się w rejonach zapewniających ciągłe dowodzenie oddziałami (pododdziałami) zarówno podczas ich przebywania w rejonie rozmieszczenia, jak też w czasie ich wymarszu z zajmowanego obszaru. Jednostki i urządzenia logistyczne rozmieszcza się w pobliżu dróg, zapewniając im obronę i ochronę. Łączność utrzymuje się z oddziałami (pododdziałami) za pomocą ruchomych i przewodowych środków łączności. Praca środków radiowych jest dozwolona w wypadkach przekazywania sygnałów powiadamiania, ostrzegania i alarmowania oraz do kierowania ogniem środków przeciwlotniczych.

3. Wojska w rejonach rozmieszczania organizują ubezpieczenia postoju. Liczba pododdziałów, wydzielonych do ubezpieczenia postoju, zależna jest od warunków terenowych, odległości od przeciwnika i jego aktywności bojowej. Elementami ubezpieczenia postoju są oddziały czat i czaty. Każdorazowo odległość ubezpieczenia postoju od ubezpieczanych oddziałów (pododdziałów) powinna zapewnić wykonanie manewru i zorganizowane wejście do walki. Rubież ubezpieczenia postoju rozbudowuje się pod względem inżynieryjnym podobnie jak w obronie.

Bezpośrednio w rejonie rozmieszczania oddziału (pododdziału) organizuje się patrole, podsłuchy, posterunki obserwacyjne, wystawia czujki oraz wyznacza pododdziały dyżurne. W rejonach rozmieszczania oddziałów (pododdziałów) organizuje się i prowadzi rozpoznanie przeciwnika powietrznego oraz alarmowanie wojsk o zagrożeniu. Ponadto prowadzi się rozpoznanie inżynieryjne i rozpoznanie skażeń oraz realizuje przedsięwzięcia przeciwepidemiczne.

4. Oddziały i pododdziały przeciwlotnicze osłaniają wojska, rozwijając się na obrzeżach rejonu ześrodkowania w stałej gotowości do odparcia uderzeń środków napadu powietrznego przeciwnika. Część pododdziałów przeciwlotniczych rozmieszcza się w ugrupowaniu pododdziałów ubezpieczenia postoju, organizując system zasadzek przeciwlotniczych i pododdziałów wędrownych.

1104. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

A. DOWODZENIE

1. W wysuniętej strefie działań bojowych przemieszczanie zdeterminowane jest jedynie zadaniem bojowym. Odpowiedzialność za koordynację ruchu wojsk spoczywa na dowódcach wojsk operacyjnych. Przemieszczające się wojska muszą zapewnić sobie jednak własną kontrolę przemieszczania i regulację ruchu.

2. W tyłowej strefie działań plany przemieszczania muszą być skoordynowane pomiędzy dowództwami NATO i narodowymi. Przemieszczanie odbywa się w zasadzie pod nadzorem organów odpowiedzialnych za przemieszczanie i kontrolę ruchu w danym obszarze. Przy czym odpowiedzialność scedowana jest w dół zgodnie z istniejącymi porozumieniami.

3. W celu dokładnego przygotowania wojsk powinny być wcześniej przekazane wytyczne do przemieszczania i rozmieszczania w postaci zarządzeń przygotowawczych. Mogą one zawierać między innymi:

• przewidywany charakter zadania,

• najwcześniejszy termin rozpoczęcia przemieszczenia,

• jeśli to możliwe, drogi (pasy) marszu i ugrupowanie marszowe przemieszczanych wojsk,

• przedsięwzięcia jakie mają wykonać jednostki, aby przygotować się do przemieszczenia.

4. Dokumentem ściśle precyzującym zadania do przemieszczania i koordynującym je jest rozkaz do przemieszczenia. Zawiera on obowiązkowo wszystkie elementy konieczne do sprawnego, skoordynowanego i szybkiego przemieszczenia, a zwłaszcza:

• drogi (pasy) przemieszczenia,

• ugrupowanie marszowe,

• elementy synchronizacji przemieszczenia,

• terminy,

• organizację dowodzenia i łączności na czas przemieszczenia.

Korekty do rozkazu przekazywane są podwładnym w formie zarządzeń operacyjnych.

B. ŁĄCZNOŚĆ

1. Zorganizowana łączność zarówno na czas marszu, jak również w rejonach odpoczynku, ześrodkowania powinna zapewnić ciągłość dowodzenia, współdziałania, ostrzegania i alarmowania.

2. W rejonach odpoczynku, gdy pozwalają możliwości czasowe i właściwości terenu, łączność zapewnia się środkami radioliniowymi lub przewodowymi, bezpośrednio pomiędzy stanowiskami dowodzenia lub poprzez dowiązanie się do najbliższego węzła łączności sieci telekomunikacyjnej.

3. Łączność w marszu z reguły zapewnia się środkami radiowymi oraz środkami wojskowej poczty polowej oraz sygnalizacyjnymi.

4. W celu zapewnienia ciągłości dowodzenia, wszyscy korespondenci relacji radiowych mają obowiązek pośredniczenia w przekazywaniu wiadomości wzdłuż kolumny (grupy) marszowej czy też ugrupowania marszowego.

5. W czasie wykonywania marszu mogą występować (lub być zarządzone) ograniczenia w wykorzystaniu środków radiowych.

6. Przekazywanie sygnałów powiadamiania, ostrzegania i alarmowania zapewnia się we wszystkich relacjach łączności na zasadach pierwszeństwa przed innymi informacjami.

7. W celu zapewnienia dowodzenia wojskami w czasie przewozu, łączność zapewnia się w systemach łączności zabezpieczającego przewóz.

8. W rejonach załadowania, wyładowania za organizację łączności odpowiada dowódca wykonujący przewóz. W tych rejonach organizuje się łączność z wykorzystaniem zarówno środków polowych, jak i stacjonarnych.

9. Łączność na okres przewozu operacyjnego (wewnętrzna) jest zapewniona etatowymi środkami łączności i odpowiada za nią dowódca wykonujący przewóz.

10. Dla zapewnienia dowodzenia wojskami w garnizonie wykorzystuje się stacjonarną sieć łączności.

11. Organizując łączność w głównych rejonach rozmieszczania, należy przewidzieć niezbędne siły i środki łączności do zabezpieczenia łączności z rejonu i w rejonie zapasowym.

12. W rejonach ześrodkowania mogą występować (lub być zarządzane) ograniczenia w wykorzystaniu środków radiowych.

1105. LOGISTYKA

1. Przed rozpoczęciem marszu wykonuje się obsługiwanie techniczne pojazdów mechanicznych i, jeśli to konieczne, wyposaża się je w dodatkowe pojemniki z paliwem. Do poszczególnych związków taktycznych (oddziałów, pododdziałów) kieruje się własny i przydzielony transport z materiałami pędnymi i smarami. W wojskach gromadzi się zapasy wody konsumpcyjnej oraz ewakuuje się z nich rannych i chorych, niesprawne uzbrojenie i sprzęt wojskowy, którego nie można naprawić do chwili rozpoczęcia marszu, a także inne zbędne mienie wojskowe.

2. Podczas marszu jednostki logistyczne przemieszczają się za siłami głównymi, tworząc samodzielne kolumny marszowe. Organizują one zamykanie techniczne kolumn, wydzielając środki ewakuacyjne i remontowe, samochody z częściami zamiennymi, żywnością, paliwami oraz siły i środki z jednostek medycznych.

W wypadku marszu wojsk po kilku drogach (w kilku oddzielnych kolumnach) ich jednostki logistyczne dzieli się na części i przydziela do poszczególnych kolumn.

Jednostki medyczne oraz transport z amunicją rozmieszcza się z zasady w czole kolumn jednostek logistycznych. Podczas marszu w warunkach ograniczonej widoczności, w czasie gołoledzi, po drogach ze stromymi podjazdami i zjazdami oraz ostrymi zakrętami zwiększa się odstępy między pojazdami.

W czasie marszu jednostki logistyczne obowiązuje ścisłe przestrzeganie ustalonego porządku, szczególnie prędkości i odległości między kolumnami, oddziałami, pododdziałami i pojazdami.

W wypadku ataku z powietrza kolumny jednostek logistycznych kontynuują marsz, zwiększając odpowiednio prędkość.

Jednostki logistyczne wyznaczone do awangard lub oddziałów wydzielonych, maszerują w składzie ich kolumn, będąc w gotowości do rozwinięcia urządzeń logistycznych w wypadku nawiązania walki z przeciwnikiem.

Postoje i odpoczynki wykorzystuje się do przeglądów kontrolnych pojazdów, uzupełniania paliw oraz dostarczenia wojskom gorących posiłków i suchego prowiantu.

W rejonach odpoczynku, a także po zakończeniu marszu tankowanie pojazdów może być organizowane również przez kompanię masowego tankowania.

Odtwarzanie zapasów w jednostkach transportu materiałów pędnych i smarów odbywa się w wyznaczonych źródłach zaopatrzenia położonych w pobliżu dróg marszu.

Uszkodzone w czasie marszu pojazdy ustawia się na poboczu i naprawia. W razie niemożności lub niecelowości ich naprawy na miejscu, kieruje się je do miejsca najbliższego postoju, okręgowe warsztaty techniczne (OWT), rejonowe warsztaty techniczne (RWT), stacjonarne kompanie remontowe (skrem) lub najbliższego warsztatu stacjonarnego zaplanowanego do udzielania pomocy technicznej na trasie marszu.

Pomoc medyczną rannym i chorym w czasie marszu zapewnia się siłami i środkami jednostek medycznych przydzielonych do kolumn marszowych. Rannych i chorych wymagających leczenia szpitalnego ewakuuje się do szpitali rozmieszczonych w pobliżu dróg marszu.

3. Przed rozpoczęciem przewozu wojsk jednostki logistyczne przemieszcza się do rejonu wyjściowego, w którym dokonuje się ich podziału na transporty oraz ustala kolejność wyruszenia do rejonu wyczekiwania.

Rejony wyjściowe i wyczekiwania przed ich zajęciem przez wojska są rozpoznawane przez grupy rekonesansowe, w których działają przedstawiciele organów logistycznych.

Z rejonu wyjściowego do rejonu wyczekiwania jednostki logistyczne wychodzą razem z wojskami, do których zostały przydzielone. W rejonach tych rozmieszczają się z uwzględnieniem podziału na transporty oraz kolejności wyruszenia do punktów ładowania.

Na czas przewozu wojsk transportem kolejowym (wodnym, powietrznym) uzupełnia się im zapasy zaopatrzenia oraz, w razie potrzeby, gromadzi zapasy zaopatrzenia zabezpieczające niezbędną samowystarczalność materiałową na planowany czas przemieszczania, a także ustala sposób żywienia żołnierzy oraz udzielania pomocy medycznej rannym i chorym.

Przygotowując uzbrojenie i sprzęt wojskowy do przewozu, organizuje się jego naprawę przed załadowaniem.

4. W czasie przewozu jednostki logistyczne utrzymują stałą gotowość do wyładowania i kontynuacji marszu oraz realizacji zabezpieczenia logistycznego maszerujących wojsk.

Zapasy środków bojowych i materiałowych przewozi się na pojazdach (samochodach i przyczepach), zachowując wymagania obowiązujące przy opakowaniu i mocowaniu ładunków na tym rodzaju transportu, którym przewożone są wojska.

Podczas przewozu wojsk transportem kolejowym gorące posiłki przyrządza się w kuchniach urządzonych w specjalnych wagonach krytych. Wodę konsumpcyjną uzupełnia się na wyznaczonych stacjach kolejowych. W wagonach, w których przewozi się żołnierzy, należy zawsze utrzymywać niezbędny zapas kawy lub wody do picia. Rannych i chorych z transportu kolejowego ewakuuje się podczas postoju na stacjach do najbliższych szpitali wojskowego rejonu leczniczego.

W czasie przewozu wojsk statkiem (okrętem) gorące posiłki przyrządza się w kuchniach statków (okrętów).

Podczas przewozu jednostek logistycznych transportem powietrznym skład transportu, kolejność, sposób i czas przewozu ludzi, sprzętu i środków zaopatrzenia ustala się z przedstawicielami jednostek lotnictwa transportowego.

Załadowaniem ludzi, uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz środków zaopatrzenia do samolotów i śmigłowców transportowych kieruje przedstawiciel jednostki lotniczej.

5. W rejonach rozmieszczenia wojsk jednostki i urządzenia logistyczne rozmieszcza się w pobliżu dróg, z dala od obiektów stanowiących opłacalne cele dla uderzeń przeciwnika oraz maskuje. Oddziały i pododdziały z amunicją, materiałami wybuchowymi i paliwami płynnymi należy rozśrodkować.

Rejony rozmieszczenia i rozwinięcia jednostek i urządzeń logistycznych przed ich zajęciem rozpoznają grupy rekonesansowe. Oprócz rejonów zasadniczych rozpoznawane są rejony zapasowe.

W rejonach rozmieszczania jednostek oraz rozwinięcia urządzeń logistycznych organizowane i realizowane są przedsięwzięcia obrony i ochrony.

ROZDZIAŁ 12

DZIAŁANIA AEROMOBILNE

1201. ZASADY OGÓLNE

1. Podstawą koncepcji działań aeromobilnych jest użycie śmigłowców (samolotów) w celu zwiększenia siły ognia i ruchliwości pododdziałów wojsk lądowych, w ramach zintegrowanego systemu walki powietrzno-lądowej.

2. Do działań aeromobilnych zalicza się wszelkie działania, w których związki taktyczne (oddziały, pododdziały) wykonują manewr nad polem walki na śmigłowcach (samolotach), w celu prowadzenia walki lądowej w formie działań powietrznoszturmowych (desantowoszturmowych), powietrznodesantowych oraz działania lotnictwa wojsk lądowych.

3. W działaniach powietrznoszturmowych zwalcza się przeciwnika z powietrza bronią pokładową śmigłowców oraz bronią pododdziałów (desantowoszturmowych, kawalerii powietrznej) rozmieszczonych w śmigłowcach. Desantowanie sił naziemnych - w działaniach tego typu - z zasady nie występuje lub występuje w ograniczonym zakresie. W działaniach desantowoszturmowych zasadniczą rolę w zwalczaniu przeciwnika odgrywają pododdziały desantowane ze śmigłowców (lądowe zespoły szturmowe lub grupy desantowoszturmowe). Ich walkę wspierają z powietrza śmigłowce.

4. Działania powietrznodesantowe są połączonym działaniem obejmującym przemieszczenie sił lądowych drogą powietrzną do rejonu celu. Zastosowane środki transportu powietrznego zależą od zadania i sytuacji.

5. Lotnictwo wojsk lądowych realizuje zadania rozpoznania, wsparcia ogniowego i zabezpieczenia manewru. W zależności od charakteru wykonywanych zadań prowadzi działania samodzielnie lub we współdziałaniu z innymi rodzajami wojsk.

1202. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁAŃ POWIETRZNOSZTURMOWYCH

(DESANTOWOSZTURMOWYCH)

1. Działania powietrznoszturmowe (desantowoszturmowe) są integralną częścią walki lądowej. Wojska przeznaczone do tych działań mogą realizować zadania samodzielnie lub wspólnie z innymi rodzajami wojsk lądowych, w całej strefie odpowiedzialności związku operacyjnego (taktycznego). Realne zagrożenie ich użycia może zmusić przeciwnika do rozproszenia swoich sił, między innymi w celu osłony ważnych urządzeń i kluczowego terenu w rejonach tyłowych (w głębi ugrupowania).

2. Wojska desantowoszturmowe (kawalerii powietrznej) umożliwiają dowódcom szybką reakcję na zaistniałą sytuację w całym rejonie (obszarze) odpowiedzialności. Ich użycie może stanowić ważny element walki o uchwycenie i utrzymanie inicjatywy (swobody działania). Wojska te są przydatne również do spełnienia roli wysoce manewrowego powietrznego odwodu.

3. Działania powietrznoszturmowe (desantowoszturmowe) prowadzone są zwykle w rejonach nie bronionych lub słabo bronionych. W wyjątkowych sytuacjach mogą one być prowadzone w rejonach zajętych (bronionych) przez przeciwnika, jednakże pod warunkiem posiadania potencjalnych możliwości jego rozbicia (zniszczenia, obezwładnienia) i przewagi w powietrzu.

4. Działania powietrznoszturmowe (desantowoszturmowe) mogą być prowadzone we wszystkich rodzajach działań bojowych wojsk lądowych. Ich celem może być:

• opanowanie i utrzymanie kluczowych obiektów terenowych (przełęcze, wąwozy, mosty, przeprawy, itp.);

• niszczenie ważnych celów (obiektów) w ugrupowaniu przeciwnika;

• osłona luk i otwartych skrzydeł w ugrupowaniu własnych wojsk;

• zamykanie wyłomów powstałych w obronie na skutek uderzeń przeciwnika;

• zwalczanie desantów i innych sił przeciwnika, prowadzących działania w głębi ugrupowania własnych wojsk;

• wzmocnienie okrążonych sił;

• prowadzenie rozpoznania;

• wprowadzanie w błąd przeciwnika działaniami demonstracyjnymi (mylącymi).

Wojska desantowoszturmowe (kawalerii powietrznej) są zdolne do:

• uzyskania zaskoczenia poprzez atakowanie przeciwnika z dowolnego kierunku oraz w rejonach trudnodostępnych;

• przelotu nad zaporami i omijania pozycji przeciwnika;

• szybkiego ześrodkowania sił w decydującym miejscu i czasie;

• rozśrodkowania się w krótkim czasie, w celu zmniejszenia skutków uderzeń przeciwnika;

• szybkiej reakcji na zaistniałą sytuację pola walki, również na duże odległości;

• utrzymania wysokiego tempa działania przez szybkie przenoszenie wysiłku na inny kierunek lub w nowy rejon działania;

• uniezależnienia się od lądowych linii komunikacyjnych.

5. Działania powietrznoszturmowe (desantowoszturmowe) mogą być ograniczone przez następujące czynniki:

• warunki meteorologiczne, uniemożliwiające użycie śmigłowców;

• możliwości ogniowe przeciwnika (w tym skutki użycia broni masowego rażenia), które mogą uniemożliwić lądowanie w wybranym punkcie (rejonie);

• działania obrony powietrznej przeciwnika (w tym samolotów), podczas przelotu do rejonu realizacji zadań;

• brak ciężkiego sprzętu, w tym pojazdów, które nie mogą być przetransportowane drogą powietrzną;

• uzależnienie od dostaw zaopatrzenia drogą powietrzną;

• ograniczone możliwości współdziałania z własnymi wojskami lądowymi podczas prowadzenia działań w ugrupowaniu przeciwnika.

1. PROWADZENIE DZIAŁAŃ POWIETRZNOSZTURMOWYCH

(DESANTOWOSZTURMOWYCH)

1. Działania powietrznoszturmowe (desantowoszturmowe) prowadzone są przez związki taktyczne (oddziały, pododdziały) kawalerii powietrznej i desantowoszturmowe. Mogą być także prowadzone przez doraźnie tworzone elementy ugrupowania bojowego, w których skład wchodzą pododdziały wojsk lądowych i śmigłowców różnego rodzaju.

2. Działania powietrznoszturmowe (desantowoszturmowe) może prowadzić związek taktyczny (oddział), który posiada etatowe śmigłowce w liczbie wystarczającej do podjęcia samodzielnych działań tego typu.

3. Związek taktyczny (oddział), który etatowo nie posiada wystarczającej liczby śmigłowców może prowadzić działania powietrznoszturmowe (desantowoszturmowe) pod warunkiem otrzymania niezbędnych sił i środków lotnictwa wojsk lądowych. W tej sytuacji zasadniczym warunkiem prowadzenia działań jest zapewnienie czasu na połączone szkolenie wydzielonych sił (komponentu lądowego i powietrznego).

4. Działania powietrznoszturmowe (desantowoszturmowe) planuje się w odwrotnej kolejności niż ich późniejsza realizacja. Planowanie obejmuje wykonanie (opracowanie) następujących dokumentów:

• planu działań taktycznych na lądzie, który zawiera rozwinięcie sił szturmowych i oddziałów wsparcia natychmiast po wylądowaniu na lub w pobliżu obiektu. Określa się w nim główne i zapasowe obiekty ataku, rubieże wykonania zadań, strefy i sektory działań szturmowych oraz rejony ześrodkowania po wykonaniu zadań;

• planu lądowania, w którym określa się czas i kolejność wprowadzenia elementów ugrupowania bojowego w rejon obiektu, w zależności od ustaleń zawartych w planie działań taktycznych na lądzie;

• plan przegrupowania powietrznego, który obejmuje trasy przelotu i tabele przegrupowania powietrznego oraz inne niezbędne ustalenia (informacje);

• plan załadowania, w którym określa się rejony załadowania, kolejność załadunku wojsk oraz zaopatrzenia i wyposażenia;

• ogólny plan działania, który obejmuje koncepcję wykonania zadania i skład sił przeznaczonych do jego realizacji.

5. Podczas planowania działań powietrznoszturmowych (desantowoszturmowych) należy uwzględnić następujące zasady:

• zadania bojowe powinny odpowiadać potrzebom pola walki i być dostosowane do specyfiki prowadzonych działań bojowych;

• uzbrojenie śmigłowców bojowych należy dostosować do charakteru wykonywanego zadania;

• wielkość, skład i wyposażenie rzutu lądowego i powietrznego powinno uwzględniać potrzeby wynikające z wykonywanego zadania;

• w sytuacji, gdy przeciwnik zostanie silnie obezwładniony pododdziały desantowoszturmowe (kawaleria powietrzna) przemieszczane są przez śmigłowce na tyle blisko celu lub rejonu działania, na ile to możliwe;

• przyjęta metoda działań - rajd (szturm) powietrzny, szturm lądowo-powietrzny (powietrzno-lądowy) lub zasadzka powietrzno-lądowa − powinna zależeć od charakteru zadania bojowego, sytuacji pola walki oraz rzeźby i pokrycia terenu;

• uderzenia na stacjonarne obiekty przeciwnika należy wykonywać bezpośrednio, niespodziewanie, z kilku kierunków jednocześnie. Uderzenia te wykonują wspólnie śmigłowce bojowe i rzut lądowy (ze śmigłowców, bądź lądu). Zwalczając ruchome obiekty przeciwnika, stosuje się metodę zwalczania strefowego lub selektywnego. Pierwsza polega na działaniu kilku grup szturmowych (rajdowych) na wyznaczonych kierunkach; druga zaś na tropieniu i zwalczaniu (lub nękaniu) przez organiczne siły szturmowe ściśle wytypowanych pojedynczych obiektów przeciwnika.

B. WSPARCIE DZIAŁAŃ

1. Wojska (zgrupowania) desantowoszturmowe oraz kawalerii powietrznej rozwijane w ugrupowaniu przeciwnika będą wspierane ogniem prowadzonym na maksymalny zasięg, w ramach danego szczebla dowodzenia. Działania prowadzone na większej odległości mogą wymagać, aby artyleria była przemieszczona oraz towarzyszyła zgrupowaniom szturmowym w rejonie obiektu.

2. Bezpośrednie wsparcie lotnicze może w szczególnych przypadkach zastąpić wsparcie artyleryjskie, które zostało ograniczone z powodu znacznej odległości do obiektu ataku oraz braku możliwości przewozowych (śmigłowców).

3. Środki obrony przeciwlotniczej rozwijane są zwykle wraz z pierwszorzutowymi elementami ugrupowania bojowego.

4. Zbieranie danych rozpoznawczych realizowane będzie podczas wszystkich etapów działania. Zakłócanie środków rozpoznania przeciwnika będzie szczególnie ważne podczas przegrupowania powietrznego i na etapie lądowania.

5. Wysiłek wojsk inżynieryjnych uwzględnia się w planach manewru i wsparcia ogniowego. Skupia się na wykonaniu zadań inżynieryjnych najczęściej na korzyść wojsk działających w pierwszym rzucie, głównie w celu wsparcia wojsk wykonujących manewr w czasie ataku, bądź odpierających uderzenia przeciwnika. Obiekty fortyfikacyjne dla wojsk wykonuje się zazwyczaj w rejonach wyjściowych, a okopy dla środków ogniowych także w rejonach działania pododdziałów bojowych w celu zwiększenia ich żywotności i skuteczności.

1203. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁAŃ POWIETRZNODESANTOWYCH

1. Wojska powietrznodesantowe są specyficznie zorganizowane, wyposażone i szkolone w celu dostarczenia ich na pole walki metodą zrzutu dla opanowania obiektów lub do prowadzenia innych działań. Umożliwiają dowódcy dużą elastyczność działań i pomagają mu pogłębić ich obszar. Zagrożenie ich użyciem zmusza przeciwnika do wydzielenia sił w celu przeciwstawienia się temu działaniu.

2. Powodzenie działań powietrznodesantowych zależy od zachowania ścisłej tajemnicy w celu osiągnięcia zaskoczenia. Mogą one być prowadzone niezależnie lub wspólnie z wojskami działającymi na lądzie. Koniecznym warunkiem do prowadzenia działań powietrznodesantowych jest posiadanie przewagi w powietrzu.

3. Czynnikiem szczególnej wagi, mającym bezpośredni wpływ na tego rodzaju działania jest rozpoznanie ugrupowania bojowego przeciwnika, jego zdolności bojowej i zamiarów w strefie zrzutu lub w strefie lądowania oraz w bezpośredniej bliskości obszaru (rejonu).

4. Wojska powietrznodesantowe realizują zwykle trzy rodzaje zadań:

• opanowanie i utrzymanie ważnych obiektów ;

• izolację rejonu;

• rajdy powietrzne.

5. Wojska powietrznodesantowe mogą być użyte do:

• zbierania informacji na terytorium opanowanym przez przeciwnika;

• prowadzenia rajdów na stanowiska dowodzenia, stanowiska wsparcia ogniowego, linie komunikacyjne, obiekty administracyjne i logistyczne;

• opanowania i utrzymania ważnego terenu do czasu połączenia się z wojskami lądowymi;

• wzmacniania okrążonych wojsk lądowych;

• prowadzenia ataku na tyły przeciwnika lub do odcinania jego odwodów w połączeniu z działaniami zaczepnymi innych wojsk lądowych;

• osłony skrzydeł lub prawdopodobnych kierunków podejścia przeciwnika;

• tworzenia psychozy strachu na tyłach przeciwnika.

6. Działania powietrznodesantowe posiadają następujące cechy:

• ograniczona jest ich manewrowość na lądzie. Może ona być poprawiona dzięki pojazdom, które mogą być dostarczone w ramach zrzutu ciężkiego sprzętu lub przy użyciu śmigłowców;

• czas trwania działań ograniczony jest, ponieważ jednostki powietrznodesantowe szybko tracą zdolność do prowadzenia działań, wymagana jest ich zamiana lub wzmocnienie przez jednostki innych rodzajów wojsk;

• ze względu na ograniczone możliwości ogniowe szczególną rangę zyskuje bezpośrednie wsparcie lotnicze.

7. Działania powietrznodesantowe mogą być ograniczane przez następujące czynniki:

• zasięg samolotów,

• wrażliwość na uderzenia,

• trudności w zachowaniu żywotności.

• A. PROWADZENIE DZIAŁAŃ POWIETRZNODESANTOWYCH

1. Skład wojsk powietrznodesantowych zależy w wielu przypadkach do możliwości transportu lotniczego i zadań, które mają być podjęte do realizacji. Gdy już skład został ustalony i działanie zostało rozpoczęte, to dowódca ma bardzo ograniczoną elastyczność.

2. Planowanie działań powietrznodesantowych najlepiej jest prowadzić w odwrotnej kolejności do ich realizacji, opracowując:

• plan działań taktycznych na lądzie,

• plan lądowania,

• plan przegrupowania drogą powietrzną,

• plan załadowania;

• plan ześrodkowania.

3. Działania powietrznodesantowe zwykle zawierają cztery powiązane ze sobą etapy:

• załadowanie,

• przelot,

• wykonanie zadania,

• późniejsze działania (np. powrót do ugrupowania wojsk własnych).

B. WSPARCIE DZIAŁAŃ

1. Możliwości przerzutu drogą powietrzną będą ograniczać w dużym stopniu wsparcie wojsk powietrznodesantowych przez uzbrojenie strzelające ogniem pośrednim. Tylko w pewnych okolicznościach wsparcie ogniowe może być zapewnione przez ogień artylerii. W takiej sytuacji ważne jest, aby zespoły kierowania ogniem tych środków były włączone do wojsk powietrznodesantowych. Niekiedy wsparcie ogniowe będzie zapewnione przez bezpośrednie wsparcie lotnicze.

2. Wsparcie przez śmigłowce powinno być realizowane w miarę możliwości i rozwoju sytuacji taktycznej. Gdy istnieją takie możliwości, śmigłowce mogą być wykorzystywane do prowadzenia rozpoznania i wsparcia ogniowego, dowodzenia i kierowania oraz do realizowania procesu zabezpieczenia logistycznego wojsk.

3. Wojska powietrznodesantowe są szczególnie wrażliwe na uderzenia z powietrza, dlatego odpowiednie elementy obrony przeciwlotniczej muszą być włączone do struktur bojowych. Ich ilość uzależniona jest od sytuacji w powietrzu w rejonie działania.

4. Obronę przeciwlotniczą wojsk powietrznodesantowych będą prowadzić pododdziały przeciwlotnicze wyposażone w przenośne przeciwlotnicze rakiety oraz lekkie armaty przeciwlotnicze, którą będzie można transportować drogą powietrzną razem z osłanianymi wojskami.

5. Obiektami osłony będą lądowiska i miejsca zrzutu (wysadzenia lub załadowania) wojsk, a w toku działań pododdziały realizujące zadania utrzymania ważnych obiektów (rejonów).

6. Wszelkie działania powietrznodesantowe wymagać będą pomocy w zapewnieniu mobilności siłom własnym i ograniczaniu jej przeciwnikowi. Organizacja zabezpieczenia inżynieryjnego zależeć będzie od zadania bojowego i oczekiwanej kolejności zadań do realizacji.

7. Jednostki walki elektronicznej będą w stanie wspierać działania powietrznodesantowe poprzez mylenie, zakłócanie i obezwładnianie przeciwnika.

1204. DZIAŁANIA LOTNICTWA WOJSK LĄDOWYCH

1. Lotnictwo wojsk lądowych to oddziały i pododdziały śmigłowców różnego przeznaczenia, wraz z ich organicznymi pododdziałami zabezpieczenia.

Lotnictwo wojsk lądowych przeznaczone jest do wsparcia ogniowego i specjalistycznego wojsk lądowych.

1. Działania lotnictwa wojsk lądowych cechuje:

• wysoka mobilność,

• elastyczność,

• duża szybkość wykonywania zadań,

• możliwość uzyskiwania zaskoczenia.

b) Zadania lotnictwa wojsk lądowych obejmują:

• zadania ogniowe,

• rozpoznanie i obserwacja,

• kierowanie ogniem,

• zabezpieczenie dowodzenia,

• transport powietrzny,

• minowanie z powietrza,

• działania w ramach walki elektronicznej.

c) Zadania ogniowe obejmują zwalczanie celów pancernych i opancerzonych, siły żywej, śmigłowców i innych obiektów pola walki. Zadania ogniowe mogą być wykonywane przez lotnictwo wojsk lądowych samodzielnie bądź wspólnie z innymi rodzajami wojsk lub sił zbrojnych. Lotnictwo wojsk lądowych stosuje następujące sposoby działań:

• atak ciągły,

• atak etapowy,

• atak jednoczesny,

• samodzielne poszukiwanie i zwalczanie obiektów.

2. W zależności od charakteru wykonywanych zadań oddziały (pododdziały) lotnictwa wojsk lądowych mogą być przydzielane do ogólnowojskowych ZO (ZT). W zależności od sytuacji może być wydzielany na ich korzyść określony wysiłek lotnictwa wojsk lądowych. Wydzielone siły lotnictwa wojsk lądowych mogą być także włączone w skład zgrupowań tworzonych do realizacji określonych zadań.

1205. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

A. DOWODZENIE

1. Podczas prowadzenia działań powietrznoszturmowych (desantowoszturmowych, powietrznodesantowych) całością sił realizujących zadanie dowodzi oficer wojsk lądowych. Ponosi on całkowitą odpowiedzialność za planowanie i realizację tych działań. Do jego obowiązków należy, między innymi:

• przygotowanie wszelkich planów i rozkazów,

• kierowanie zarówno elementami lotniczymi, jak i naziemnymi,

• podejmowanie decyzji taktycznych w toku działań,

• ustalanie priorytetów odpowiedzialności,

• zapewnienie bezpieczeństwa własnemu lotnictwu,

• zapewnienie koordynacji działań z obroną powietrzną, kontrolą przestrzeni powietrznej i pododdziałami taktycznego wsparcia lotniczego.

2. Zastępca dowódcy do spraw lotniczych jest przełożonym dowódców oddziałów (pododdziałów) lotnictwa. Do jego obowiązków należy:

• kierowanie jednostkami lotniczymi,

• zapewnienie łączności z transportowanymi jednostkami,

• udział w przygotowaniu planów i rozkazów,

• zapewnienie informacji technicznej,

• koordynacja działania środków naprowadzających na cele,

• koordynacja zabezpieczenia logistycznego jednostek lotniczych ustalonego przez dowódcę wojsk aeromobilnych.

3. Podczas transportu jednostki wojsk lądowych śmigłowcami (samolotami) dowodzi jej dowódca, który podlega dowódcy wojsk aeromobilnych. Dowódca jednostki zwykle nie dowodzi elementami wsparcia lotniczego, ale dowódca wojsk aeromobilnych może mu przekazać dowodzenie na określone etapy operacji.

4. Dowódca jednostki lotniczej dowodzi jednostką (jednostkami) lotniczą i jest podporządkowany dowódcy realizującemu zadanie lotnicze.

5. W przypadku prowadzenia operacji w obszarze działań lub sąsiedztwie wojsk własnych, poszczególne zadania jednostek wojsk lądowych i aeromobilnych muszą być szczegółowo określone, a ich działania skoordynowane w celu zapewnienia bezpieczeństwa wojsk lądowych i lotnictwa. Koordynacja ta obejmuje głównie wymianę informacji, danych rozpoznawczych, przekazywanie planów wsparcia działań, określenie przedsięwzięć kierowania ogniem i procedur rozpoznawczych. W tym celu do wojsk działających na lądzie powinien być oddelegowany oficer wojsk aeromobilnych.

6. Muszą być również skoordynowane działania wojsk, które mają lądować i realizować zadania w różnych miejscach. W tej sytuacji muszą być ustalone jasne zależności dowodzenia.

B. ŁĄCZNOŚĆ

1. Łączność w wojskach aeromobilnych organizuje się na ogólnych zasadach obowiązujących w związkach taktycznych (oddziałach) prowadzących działania na lądzie.

2. Specyfikę organizacji łączności w wojskach aeromobilnych określa złożoność działania, cele i wykonywane zadania, a w szczególności:

• duże rozśrodkowanie związków taktycznych (oddziałów, pododdziałów) wchodzących w skład wojsk aeromobilnych,

• ograniczony czas na organizację dowodzenia,

• zapewnienie łączności z wojskami lotniczymi (z pododdziałami wsparcia lotniczego) oraz innymi wojskami wspierającymi,

• duża ruchliwość.

3. W czasie prowadzenia działań aeromobilnych system łączności musi zapewnić niezależne połączenia pomiędzy stanowiskiem dowodzenia dowódcy wojsk aeromobilnych i wojskami działającymi na lądzie (niekiedy działającymi w izolacji).

4. Podstawowym środkiem łączności wykorzystywanym w działaniach aeromobilnych będą środki radiowe.

1206. LOGISTYKA

1. Zabezpieczenie logistyczne wojsk (zgrupowań) aeromobilnych obejmuje dostawy zaopatrzenia oraz świadczenie usług dla rzutu powietrznego oraz rzutu lądowego. W okresie przygotowania działań organizuje i realizuje się je w oparciu o potencjał logistyczny rejonów bazowych, a w toku działań − rzutów zabezpieczenia naziemnego (RZN). Ponadto, jeżeli działania prowadzone są w ugrupowaniu wojsk własnych, wykorzystywany jest również potencjał logistyczny wojsk współdziałających z wojskami (zgrupowaniami) aeromobilnymi.

2. Przed rozpoczęciem działań wykonuje się obsługiwania techniczne śmigłowców (samolotów) oraz uzupełnienia w paliwo i środki bojowe. W razie konieczności śmigłowce bojowe wyposaża się w dodatkowe środki bojowe. Rzutowi lądowemu, na czas planowanych działań, zapewnia się niezbędną autonomiczność logistyczną, również wyposażając w dodatkowe środki bojowe, żywność (suche racje żywnościowe) oraz przydzielając siły i środki medyczne mogące udzielać pierwszej pomocy lekarskiej.

Dodatkowe zapasy środków bojowych, żywności oraz siły i środki medyczne rozdziela się na wszystkie śmigłowce (samoloty).

Przed rozpoczęciem działań wszystkim żołnierzom wydaje się gorący posiłek.

3. W toku działań uzupełnianie zapasów środków bojowych w śmigłowcach odbywa się na lądowiskach wysuniętych oraz lądowiskach w rejonie działań bojowych. Rannym i chorym udzielana jest pierwsza pomoc lekarska. Po wykonaniu zadania ewakuacja medyczna prowadzona jest według wskazań lekarskich bezpośrednio do punktów opatrunkowych i szpitali wojskowych rejonów leczniczych.

ROZDZIAŁ 13

DZIAŁANIA W OKRĄŻENIU I WYJŚCIE Z OKRĄŻENIA

1301. ZASADY OGÓLNE

Okrążenie jest następstwem niepomyślnego przebiegu operacji (walki), gdy wojska zostają odcięte od swego zaplecza lub okrążone. W działaniach wojsk w okrążeniu wyróżniamy dwa okresy: obronę w okrążeniu i wyjście z okrążenia.

Obrona w okrążeniu może mieć charakter wymuszony lub zamierzony.

1. W obronie wymuszonej w okrążeniu celem działania jest:

• niedopuszczenie do rozbicia wojsk,

• stworzenie warunków do wyjścia z okrążenia dla połączenia się z siłami głównymi lub przejścia do działań w rozproszeniu.

2. W obronie zamierzonej w okrążeniu celem działania jest:

• utrzymanie obiektów i terenu o kluczowym znaczeniu,

• wiązanie znacznych sił przeciwnika,

• rozcięcie sił przeciwnika i hamowanie jego tempa natarcia,

• dezorganizacja podejścia odwodów i zabezpieczenia logistycznego przeciwnika.

• Okrążenie może być zakończone przez odblokowanie wojsk z okrążenia, przerwanie się okrążonych wojsk lub poprzez połączenie obu sposobów.

3. Celem odblokowania wojsk z okrążenia jest przerwanie pozycji przeciwnika i dotarcie do okrążonych wojsk i w ten sposób odtworzenie ich swobody działania.

4. Przerwanie się okrążonych wojsk ma miejsce wówczas, gdy okrążone wojska prowadzą samodzielnie działania zaczepne w celu połączenia się z siłami głównymi.

5. Okrążenie wojsk przez przeciwnika powoduje ograniczenie swobody działania nie tylko okrążonych wojsk, lecz również nadrzędnego szczebla dowodzenia. Odcięte i pozbawione zabezpieczenia logistycznego wojska zdane są na własne siły, ich zdolność bojowa może szybko ulegać obniżeniu. Mimo to muszą one prowadzić zdecydowaną walkę. Prowadzenie walki w okrążeniu stawia przed wojskami i dowództwem wysokie wymagania.

6. Wojska w okrążeniu w początkowym okresie muszą bronić się, wykorzystując wszelkie możliwe środki. Przełożony natomiast powinien ustalić jak długo okrążone wojska są w stanie bronić się własnymi siłami. Następnie zdecydować czy mają być one odblokowane, czy prowadzone ma być uderzenie na spotkanie lub odciążające na innym kierunku, czy też wojska mają samodzielnie przełamać pierścień okrążenia.

7. Wyjście z okrążenia będzie przy tym bardziej prawdopodobne, jeżeli połączone zostanie z odblokowaniem lub uderzeniem odciążającym. Dowódca okrążonych wojsk może samodzielnie wychodzić z okrążenia, jeżeli pozwala mu na to jego zadanie, lub gdy jego wojskom grozi rozbicie i nie posiada on łączności z przełożonym.

1302. ZADANIA I PROWADZENIE DZIAŁAŃ

1. Obronę w okrążeniu prowadzi się zgodnie z ogólnymi zasadami. W ramach obrony okrężnej wojska mogą wykonywać następujące zadania:

• utrzymanie zajmowanego rejonu do czasu podejścia sił głównych. Polegać ono będzie na uporczywym trwaniu na bronionym terenie w okrążeniu w celu wiązania jak największych sił przeciwnika, opóźnianiu podejścia jego odwodów;

• opanowanie i utrzymanie ważnego rejonu (obiektu) do określonego czasu. Część wojsk przechodzi do działań rajdowych i po opanowaniu nakazanego rejonu oraz przejściu do obrony okrężnej będą kanalizowały działanie zgrupowań przeciwnika, a także opóźniały podejście jego kolejnych sił;

• utrzymanie zajmowanego terenu w obronie okrężnej, odtworzenie zdolności bojowej i stworzenie warunków do wyjścia z okrążenia w celu połączenia się z wojskami własnymi;

• wyjście z okrążenia i połączenie się z siłami głównymi.

2. Okrążone wojska powinny dążyć do:

• odtworzenia struktury dowodzenia,

• odtworzenia systemu rozpoznania,

• odtworzenia pozycji (rejonów) obronnych,

• odtworzenia odwodów,

• zorganizowania wsparcia ogniowego,

• reorganizacji i centralizacji zabezpieczenia logistycznego wojsk,

• odtworzenia łączności.

3. Do najważniejszych przedsięwzięć obrońcy podczas prowadzenia działań w okrążeniu należy:

• ustalenie rejonu obrony oraz przyjęcie odpowiedniego ugrupowania. Czasami konieczne może być szybkie wysłanie sił na szczególnie zagrożone kierunki, aby nie dopuścić do rozcięcia zajmowanego obszaru. Mniej zagrożone kierunki mogą być tylko ubezpieczane;

• dążenie do utrzymania, bądź odzyskania rejonów, które mają decydujące znaczenie dla obrony lub połączenia z siłami głównymi;

• tworzenie takich elementów ugrupowania sił i środków, które powinny umożliwiać jednoczesne oddziaływanie na przeciwnika możliwie największej liczby środków ogniowych, aby nie dopuścić do jego włamania się w zajmowany teren;

• w początkowym okresie walki w okrążeniu trudno będzie ustalić punkt ciężkości, dlatego też należy być w gotowości do elastycznego jego tworzenia i przemieszczania;

• wydzielenie do odwodów wojsk pancernych i zmechanizowanych, które zapewniają możliwość szybkiego ich użycia na decydujących kierunkach;

• wykorzystywanie odwodów do zamykania wyłomów, wykonywania kontrataków lub wypadów. Jeżeli nie wystarcza na to sił i środków, wówczas pozostaje tylko odejście na przygotowane wcześniej pozycje;

• zachowanie spójności obrony. Przez elastyczne dowodzenie obrońca wykorzystać musi przewagę linii wewnętrznych. Dotyczy to zarówno wsparcia ogniowego, jak i działania walczących wojsk.

4. W rejonie okrążenia całość artylerii podporządkowuje się jednemu dowódcy. Głównym zadaniem artylerii w rejonie okrążenia jest bezpośrednie wsparcie ogniowe walczących wojsk. Podczas wsparcia walki obronnej stanowiska ogniowe artylerii wybiera się w środku rejonu okrążenia, tak aby było możliwe zwalczanie przeciwnika we wszystkich kierunkach. Aby uniknąć zagęszczenia zajmuje się je w pobliżu walczących wojsk.

Siły okrążone mogą być wspierane ogniem artylerii znajdującej się poza okrążeniem.

5. Zabezpieczenie logistyczne wojsk w rejonie okrążenia nabiera szczególnego znaczenia. W pierwszej kolejności ustalić należy stan posiadanych środków bojowych i materiałowych, a następnie ściśle je racjonować. Za zaopatrywanie okrążonych wojsk z zewnątrz odpowiedzialny jest przełożony. Z reguły okrążone wojska mogą być zaopatrywane tylko drogą powietrzną.

A. WYJŚCIE Z OKRĄŻENIA

1. Dowódca okrążonych wojsk powinien je przygotować w ten sposób, by mogły one udzielić terminowego wsparcia wszelkim działaniom z zewnątrz mającym na celu wyprowadzania wojsk z okrążenia. Podczas planowania uwzględnia się następujące okoliczności:

• za planowanie wyprowadzenia wojsk z okrążenia odpowiada dowódca ogólnowojskowy;

• plan wyprowadzenia wojsk z okrążenia musi być skoordynowany z okrążonymi wojskami, szczególnie co do przestrzegania czasu i przestrzeni oraz co do potrzeby osiągnięcia zaskoczenia;

• siła i skład wyprowadzanych z okrążenia wojsk uzależnione będą od planów późniejszych działań bojowych.

W czasie odblokowywania okrążonych wojsk kierować się należy następującymi zasadami:

• na rzecz wyprowadzenia wojsk z okrążenia powinny być organizowane zaskakujące działania zaczepne;

• uderzenia wojsk powinny nastąpić w zawężonych pasach i w możliwie szybkim tempie, przy osłonie skrzydeł przez wojska wydzielone z sił głównych zgrupowania odblokowującego;

• okrążone wojska wspierać się będą uderzeniami ogniowymi oraz działaniami pomocniczymi wiążącymi siły przeciwnika.

2. Podczas samodzielnego wyjścia okrążonych wojsk należy uwzględnić:

• wydzielenie odpowiednich sił do wykonania przejścia na wybranym kierunku;

• wydzielenie sił do ochrony i pozoracji dookrężnej;

• zorganizowanie zabezpieczenia bojowego i logistycznego wojsk;

• podczas wychodzenia z okrążenia potrzebne jest dokonanie i utrzymanie wyłomu w liniach obronnych przeciwnika;

• odcinek wyjścia i drogi marszu powinny sprzyjać zaskoczeniu przeciwnika;

• jednostki logistyczne włącza się do sił głównych.

3. Podczas przygotowania do wyjścia z okrążenia artyleria osłania wojska oraz wzbrania przeciwnikowi przełamanie osłabionej w tym czasie obrony. W czasie wychodzenia z okrążenia wspiera atakujące wojska ogniem ześrodkowanym, aby zapewnić im wysokie tempo działań. Jednocześnie wspiera się wojska broniące się i wojska osłonowe.

4. Bezpośrednie wsparcie lotnicze jest szczególnie ważnym elementem zapewniającym okrążonym wojskom rażenie celów przeciwnika z powietrza w newralgicznych okresach walki.

5. Wojska OPL realizują zadania osłony sił głównych wojsk broniących newralgicznych rejonów (rubieży), stanowisk ogniowych artylerii i odwodów, z  uwzględ-nieniem przewidywanego kierunku wyjścia z okrążenia.

6. W celu osłony wojsk w przypadku wymuszonego przejścia do obrony w okrążeniu dokonuje się niezbędnych zmian w ugrupowaniu bojowym pododdziałów przeciwlotniczych, rozwijając stanowiska ogniowe w ugrupowaniu wojsk pierwszego rzutu, wysuwając je na prawdopodobne kierunki zagrożenia uderzeniami śmigłowców przeciwnika oraz w rejony dogodne do prowadzenia ognia i manewru podczas wyjścia z okrążenia.

7. W warunkach zamierzonej walki w okrążeniu, ugrupowanie bojowe pułku (dywizjonu) przeciwlotniczego powinno zapewniać ześrodkowanie wysiłku ogniowego i rozpoznanie w celu osłony wojsk broniących obiektów i rejonów o znaczeniu zasadniczym oraz newralgicznych punktów (obiektów), np. głównych dróg dowozu i ewakuacji.

8. Podczas wyjścia z okrążenia główny wysiłek skupia się do osłony przeciwlotniczej zgrupowania przełamującego (uderzeniowego) oraz na kierunku rozwijania natarcia w celu połączenia się z własnymi wojskami działającymi na zewnątrz pierścienia okrążenia. Oddział (pododdział) przeciwlotniczy wychodzi z okrążenia w ugrupowaniu osłanianych wojsk.

9. W skład ogólnowojskowych oddziałów osłony zabezpieczających wyjście sił głównych z okrążenia wyznacza się manewrowe pododdziały przeciwlotnicze lub mieszane rakietowo-artyleryjskie grupy ogniowe. W sprzyjających sytuacjach bojowych na kierunkach pomocniczych, zwłaszcza skrytych podejść śmigłowców przeciwnika mogą być organizowane zasadzki przeciwlotnicze.

10. Wojska inżynieryjne skupiają wysiłek na zapewnieniu warunków terenowych do przetrwania wojskom własnym oraz wsparcia kontrmobilności. W rejonach obrony pododdziały saperów i minowania zakładają zapory minowe i wykonują niszczenia obiektów inżynieryjnych. Na kierunkach zagrożonych uderzeniem przeciwnika i przerwaniem obrony wykorzystuje się także oddziały zaporowe.

Znaczną część wojsk inżynieryjnych pozostawia się w odwodzie w gotowości do wsparcia walki z niespodziewanymi uderzeniami przeciwnika podczas likwidacji wojsk znajdujących się w okrążeniu. Wychodzenie z okrążenia wymagać będzie pokonywania zapór inżynieryjnych przeciwnika i wykonywania przejść we własnych zaporach. Podczas wyjścia z okrążenia, tam gdzie to możliwe, część wojsk inżynieryjnych powinna być w ariergardzie w celu wykonywania zapór i niszczeń na drogach. Podczas wychodzenia z okrążenia oddziały i pododdziały inżynieryjne wspierają grupy osłony oraz zgrupowania uderzeniowe.

Do zgrupowania uderzeniowego wyznacza się pododdziały saperów i drogowo-mostowe przygotowane do wykonywania przejść w zaporach inżynieryjnych i torowania dróg w rejonach zniszczeń.

11. Walka elektroniczna powinna być prowadzona w celu zapewnienia danych rozpoznawczych i wsparcia zakłóceniami ze wszystkich dostępnych środków walki elektronicznej, a także w celu spotęgowania możliwości środków działających w rejonie okrążenia.

1303. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

1. Wszystkie wojska będące w rejonie okrążenia powinny być podporządkowane jednemu dowódcy, który odpowiada za przygotowanie operacji w okrążeniu oraz wyprowadzenie wojsk z okrążenia.

Funkcjonujące systemy łączności wojsk będą przeorganizowane zgodnie z potrzebami dowodzenia jednego dowódcy.

2. Plan wyjścia z okrążenia powinien być uzgodniony ze wszystkimi okrążonymi wojskami, szczególnie w zakresie skoordynowania działania, co do miejsca i czasu stworzenia przewagi i uzyskania zaskoczenia.

3. W wyniku poniesionych strat w siłach i środkach łączności, należy zabezpieczyć łączność w zasadniczych relacjach dowodzenia.

4. Łączność musi zapewnić wymianę informacji pomiędzy okrążonymi wojskami i dowódcą sił głównych, który odpowiada za te wojska.

5. W celu zapewnienia łączności wojskom znajdującym się w okrążeniu z siłami głównymi, należy określić sieci współdziałania.

6. W przypadku silnego oddziaływania przeciwnika na środki radiowe wojsk znajdujących się w okrążeniu, należy stosować inne środki łączności, jak np. sygnalizacyjne.

1304. LOGISTYKA

1. W przypadku zagrożenia wojsk okrążeniem przez przeciwnika należy dążyć do zgromadzenia jak największych zapasów zaopatrzenia, w tym szczególnie amunicji, paliw płynnych i żywności, przyśpieszyć ewakuację rannych i chorych oraz przybliżyć jednostki i urządzenia logistyczne do ugrupowania własnych wojsk.

2. W walce w okrążeniu jednostki i urządzenia logistyczne rozmieszcza się w centrum ugrupowania, w rejonach osłanianych przez wojska. Transport z zapasami zaopatrzenia rozmieszcza się w sposób rozśrodkowany w ukryciach i miejscach zamaskowanych. W rejonach rozmieszczenia jednostek oraz rozwinięcia urządzeń logistycznych rozbudowuje się punkty oporu, bronione przez oddziały i pododdziały logistyczne.

3. Na czas walki w okrążeniu wprowadza się ścisły reżim zużycia środków bojowych i materiałowych, przygotowuje lądowiska i zrzutowiska, organizuje przyjęcie samolotów i śmigłowców dowożących środki zaopatrzenia oraz zbiórkę ładunków z dokonanych zrzutów.

4. W procesie zabezpieczenia logistycznego okrążonych wojsk należy dążyć do maksymalnego wykorzystania zasobów terenowych (bazy remontowej, paliw płynnych, żywności, leków) oraz zdobyczy wojennej.

5. Rannych i chorych, którzy po udzieleniu pomocy medycznej są zdolni do walki, kieruje się do macierzystych pododdziałów. Natomiast rannych i chorych, którzy wymagają leczenia poza rejonem okrążenia, grupuje się w pobliżu lądowisk i po udzieleniu pierwszej pomocy lekarskiej, ewakuuje w pierwszej kolejności transportem powietrznym. Pozostałych rannych i chorych pozostawia się w punktach opatrunkowych do czasu powstania możliwości ewakuowania ich transportem samochodowym lub powietrznym.

6. W czasie wyjścia z okrążenia priorytet w zabezpieczeniu logistycznym mają wojska dokonujące wyłomu w pierścieniu okrążenia. Dowódcy jednostek wychodzących z okrążenia organizują, wszystkimi dostępnymi siłami i środkami, zbieranie i ewakuację rannych i chorych. Jednostki logistyczne, w kolejności ustalonej przez dowódców związków taktycznych (oddziałów), formują kolumny i przemieszczają się w ślad za wojskami przełamującymi ugrupowanie przeciwnika. Środki transportowe jednostek logistycznych przeznacza się przede wszystkim do ewakuacji rannych i chorych.

7. Do osłony wychodzących z okrążenia jednostek logistycznych dowódcy wydzielają część odwodu ogólnowojskowego.

8. W razie braku możliwości wyewakuowania środków bojowych i materiałowych oraz uszkodzonego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, niszczy się je lub pozbawia cech używalności. Decyzję o zniszczeniu podejmuje dowódca od szczebla oddziału wzwyż.

ROZDZIAŁ 14

LUZOWANIE

1401. ZASADY OGÓLNE

1. Luzowanie to działalność wojsk zmierzająca do przejęcia prowadzenia działań przez jedne wojska od innych. Luzowanie może być prowadzone przez:

• wymianę wojsk bezpośrednio na pozycjach obronnych;

• natarcie wojsk luzujących, które przekraczają ugrupowanie wojsk będących dotychczas w styczności z przeciwnikiem;

• zabezpieczenie wyjścia z walki wojsk będących dotychczas w styczności z przeciwnikiem.

Sposób luzowania oraz realizacja przez luzowanych i luzujących zadania bojowego wynikać będzie z zaistniałych warunków prowadzenia walki, celów i zamiaru przełożonego organizującego luzowanie.

2. Do luzowania dochodzi, gdy wojska:

• nie są w stanie kontynuować swojego zadania bojowego,

• potrzebne są do działań w innym rejonie,

• zakończyły swoje zadanie bojowe,

• nie są przydatne do realizacji nowego zadania bojowego.

3. Luzowanie z racji stopnia złożoności działań musi być zawczasu starannie przygotowane. W tym celu należy:

• zachowując w tajemnicy zamiar luzowania prowadzić maskowanie i działania pozorne;

• zawczasu nawiązać kontakt z luzowanymi wojskami na wszystkich szczeblach oraz wyprzedzająco rozwinąć system rozpoznania w ugrupowaniu wojsk luzowanych;

• ustalić zgodnie z harmonogramami sposób i kolejność luzowania oraz ześrodkowania po luzowaniu, drogi, sygnały, znaki identyfikacyjne, a także sposób postępowania w przypadku nagłego napadu przeciwnika;

• szczególną uwagę poświęcić organizacji łączności między luzowanymi a luzującymi, tak aby przez pracę środków łączności nie zdemaskować zamiaru luzowania;

• zaplanować działanie elementów regulacji ruchu na drogach, po których będą przemieszczać się wojska luzowane i luzujące tak, aby unikać zbędnego gromadzenia się wojsk w jednym rejonie i zapewnić płynną ich wymianę.

1402. PROWADZENIE LUZOWANIA

Podczas luzowania poprzez wymianę bezpośrednio na pozycjach, luzujące wojska przejmują zadania bojowe luzowanych oraz ich rejony obrony wraz z obiektami. Sposób luzowania zależy od czasu, sytuacji oraz decyzji dowódcy.

1. W sprzyjających okolicznościach luzowanie może być prowadzone całością sił w całym rejonie obrony. Najbardziej pożądane jest, aby struktury wojsk luzowanych i luzujących były zbliżone, a linie rozgraniczenia pokrywały się.

2. Luzowanie całością sił jest najmniej czasochłonne, jednak w przypadku niespodziewanego uderzenia przeciwnika powoduje największe zagrożenie wynikające z nadmiernego zagęszczenia wojsk i dezorganizacji w rejonie luzowania.

3. Luzowanie etapami wydłuża czas luzowania, zapewnia jednak większe bezpieczeństwo luzowanym i luzującym oraz skrytość działań. Luzujące wojska powinny, jeśli to możliwe, organizować rozpoznanie oraz prowadzić rekonesanse za dnia, samo zaś luzowanie prowadzić w nocy lub w warunkach ograniczonej widoczności.

4. Luzowanie wojsk walczących musi być osłaniane ogniem artylerii, dlatego wojska walczące i artyleria nie mogą być luzowane jednocześnie. Artyleria luzowanego związku taktycznego (oddziału) osłania podejście i zajmowanie pozycji przez wojska luzujące.

5. Należy dążyć, aby środki bojowe oraz inne zapasy zaopatrzenia zgromadzone w rejonie obrony zostały przekazane wojskom luzującym.

6. Jednostki logistyczne należy luzować w pierwszej kolejności.

7. Dowódcy wojsk luzowanych i luzujących, uzgadniając między sobą szczegóły luzowania, ujmują to swoich rozkazach.

8. Dowódca wojsk luzowanych odpowiada za przebieg luzowania do momentu przejęcia odpowiedzialności przez dowódcę luzującego zgodnie z rozkazem przełożonego. Dowódcy luzujących i luzowanych wojsk składają meldunki o przejęciu i przekazaniu odpowiedzialności.

9. W czasie luzowania poprzez natarcie wojska luzujące przekraczają ugrupowanie wojsk luzowanych, które dotychczas znajdowały się w styczności z przeciwnikiem. Do luzowania dochodzi, gdy:

• zachodzi konieczność dalszego prowadzenia działań zaczepnych i opanowania nakazanych obiektów, a wojska w styczności nie posiadają takich możliwości,

• luzowane wojska nie mają możliwości oderwania się od przeciwnika, a istnieje możliwość utraty przez nie zdolności bojowej.

10. Przy luzowaniu poprzez natarcie wspiera je artyleria wojsk luzujących, uwzględniając wzmocnienie ogniem przez artylerię wojsk luzowanych. Jednostki artylerii wojsk nacierających mogą być rozwinięte wcześniej w ugrupowaniu wojsk luzowanych.

11. Dowódcy luzowanych i nacierających wojsk uzgadniają między sobą szczegóły i precyzują je w swoich rozkazach.

12. Odpowiedzialność za luzowanie przejmuje dowódca nacierających wojsk z chwilą rozpoczęcia natarcia. Luzowane wojska podporządkowane są nacierającemu dowódcy do czasu, kiedy z zajmowanych stanowisk mogą wspierać natarcie.

13. Dowodzenie wojskami podczas luzowania powinno być prowadzone przez stanowisko dowodzenia przełożonego, który określa moment przejęcia odpowiedzial-ności.

14. W czasie luzowania poprzez zabezpieczenie wyjścia z walki wojska luzowane przechodzą przez ugrupowania wojsk luzujących znajdujących się w rejonie obrony.

15. W czasie luzowania w pierwszej kolejności z walki powinny wychodzić pododdziały i oddziały nie zaangażowane bezpośrednio w walce. Należy dążyć do tego, żeby nie dopuścić do zagęszczenia rejonu luzowania w momencie wychodzenia wojsk walczących.

16. Rubież przejęcia odpowiedzialności powinna być łatwo rozpoznawalna w terenie. Celowym jest, aby dowódcy wojsk luzowanych i luzujących pracowali razem.

17. Wojska OPL podczas luzowania realizują osłonę wojsk, zajmując rejon jednocześnie z osłanianymi wojskami lub z wcześniej przyjętego ugrupowania bojowego.

18. Pododdziały przeciwlotnicze w czasie zajmowania rejonu odpierają uderzenia środków napadu powietrznego tylko bezpośrednio atakujących osłaniany obiekt.

19. Oddziały (pododdziały) przeciwlotnicze będące w styczności, zapewniają osłonę własnym i wchodzącym wojskom do czasu przejęcia zadania przez luzujące siły i środki OPL.

20. Przed rozpoczęciem luzowania dowódcy odpowiednich szczebli dowodzenia przekazują sobie wszelkie informacje o ustawionych zaporach minowych, lukach i pozostawionych w nich przejściach oraz sposób przygotowania i utrzymania dróg wejścia i wyjścia z rejonów rozmieszczenia wojsk. Oficerowie wojsk inżynieryjnych przekazują także informacje o zaplanowanych i realizowanych pozostałych zadaniach wsparcia inżynieryjnego.

1403. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

1. Zarządzając luzowanie, przełożony określa:

• ramy czasowe, w których działanie ma być przeprowadzone,

• rubieże kontrolne i drogi marszu,

• porozumienia co do łączności, rozpoznania i szpic czołowych,

• wsparcie ogniowe,

• taktyczne wsparcie lotnicze działań lądowych,

• plan pozoracji,

• przedsięwzięcia kontroli przestrzeni powietrznej,

• obronę powietrzną,

• organizacja zabezpieczenia logistycznego wojsk, w tym warunki przejęcia wyposażenia i zaopatrzenia.

2. Luzowany odpowiedzialny jest za obronę swojego odcinka do czasu przekazania dowodzenia. Moment, gdy dowodzenie ma być przekazane określany jest przez wspólne porozumienie pomiędzy dowódcami obu jednostek w ramach ogólnego kierunku działania przełożonego.

3. Obaj dowódcy powinni utrzymywać łączność przez cały okres luzowania. W następstwie przekazania dowodzenia wchodzący dowódca będzie obejmował dowodzenie wszystkimi elementami jednostki wychodzącej, które nie zostały zluzowane. Przekazanie dowodzenia melduje się przełożonemu.

4. Dowodzenie luzowaniem powinno być prowadzone przez stanowisko dowodzenia przełożonego. Zwykle dowódca wojsk nacierających przejmuje odpowiedzialność za prowadzenie operacji poza rubieżą wyjściową w czasie, gdy rozpoczyna się atak.

5. Regulacja ruchu przemieszczających się wojsk organizowana jest zgodnie z zarządzeniem przełożonego.

6. Rzeczywiste przekazanie odpowiedzialności będzie zazwyczaj uzgadniane pomiędzy obu dowódcami prowadzącymi działania.

7. System łączności poprzez pracę środków łączności nie powinien zdemaskować zamiaru lub faktu dokonywania luzowania.

8. Luzujące wojska przejmują funkcjonujący system łączności, jednocześnie nie demaskując faktu luzowania.

9. W przypadku luzowania wojsk poprzez natarcie, systemy łączności wojsk będących w styczności z przeciwnikiem i nacierających, w okresie luzowania muszą posiadać możliwość wymiany informacji, zwłaszcza w zasadniczych relacjach dowodzenia. Zakres i sposób współdziałania tych systemów łączności określać będzie dowódca nacierających wojsk.

10. W każdym sposobie luzowania istotną rolę odgrywać będą relacje współdziałania.

11. W celu zapewnienia ciągłości dowodzenia w czasie luzowania ważną funkcję mają do spełnienia relacje dowodzenia przełożonego.

ROZDZIAŁ 15

WYCOFANIE

1501. ZASADY OGÓLNE

1. Wycofanie to rodzaj walki prowadzonej w celu zerwania kontaktu bojowego z przeciwnikiem lub uchylenia się od starcia w niekorzystnej sytuacji.

2. Wykonanie zamierzeń wycofania polega na opuszczeniu w sposób zorganizowany zajmowanego pasa (rejonu) obrony z zachowaniem przez wojska zdolności bojowej.

3. Do wycofania wojsk może dochodzić w następujących sytuacjach:

• wyczerpano wszelkie możliwości osiągnięcia celu walki;

• warunki terenowe lub sytuacja taktyczna nie są korzystne do rozegrania walki;

• zachodzi potrzeba wzmocnienia wojsk walczących na innym kierunku;

• stan zabezpieczenia logistycznego wojsk nie pozwala na kontynuację walki;

• istnieje zagrożenie okrążenia walczących wojsk.

4. Wycofanie może być zamierzone lub wymuszone. Przeprowadza się je w sposób zorganizowany, skrycie i szybko. Powinno być ono wykonywane z reguły w warunkach ograniczonej widoczności.

5. Wykonywanie zamierzeń wycofania powinno przebiegać zgodnie z zasadami działań opóźniających.

6. Powodzenie wycofania zależy przede wszystkim od sprawnego wykonywania manewru przez oddziały (pododdziały), umiejętnego wykorzystania terenu oraz stosowania na szeroką skalę zapór inżynieryjnych (niszczeń).

7. Wycofanie wojsk rozpoczyna się z zasady po uzyskaniu zgody przełożonego. W sytuacjach trudnych (brak łączności) i grożących poniesieniem dużych strat o wycofaniu decyduje dowódca wojsk walczących z przeciwnikiem.

1502. PROWADZENIE WYCOFANIA

1. Wycofujący się związek taktyczny (oddział) powinien wydzielić pododdziały osłonowe. One to mają zadanie maskować wycofanie sił głównych, uniemożliwiając przeciwnikowi jego zdezorganizowanie .

Skład pododdziałów osłonowych uzależniony jest od działania przeciwnika, terenu i przewidywanego sposobu wyjścia ich z walki.

Pododdziały osłonowe pozostają na zajmowanych pozycjach, prowadząc walkę z przeciwnikiem jak dotychczas, pozorując działania sił głównych. Prowadzą one walkę z przeciwnikiem do momentu, aż siły główne znajdą się od nich w takiej odległości, aby mogły przejść z ugrupowania bojowego w marszowe.

Wycofanie się pododdziałów osłonowych musi być skoordynowane z działaniem ariergardy, która, ubezpieczając marsz sił głównych, umożliwi zajęcie przez nie kolejnej pozycji opóźniania.

2. Siły główne w początkowym okresie walki wycofują się, zachowując dotychczasowe ugrupowanie. Gdy pozwala na to sytuacja, dokonuje się niezbędnych w nim zmian. Następnie osłaniając się ariergardą oraz ubezpieczeniami bocznymi i przednimi, siły główne wykonują marsz do wyznaczonych rejonów lub na określone rubieże.

3. Dowódca związku taktycznego (oddziału) przez cały czas wycofania powinien posiadać odwód gotowy do odparcia uderzeń przeciwnika ze skrzydeł. W jego skład powinny wchodzić pododdziały zmechanizowane i pancerne oraz inżynieryjne wyposażenie w środki do minowania manewrowego.

4. Podczas wycofania, w pierwszej kolejności wyprowadza się jednostki i urządzenia logistyczne oraz inne elementy ugrupowania bojowego, które nie są przeznaczone do natychmiastowych działań.

5. W celu obniżenia tempa natarcia przeciwnika na kierunku wycofania i na skrzydłach przygotowuje się zasadzki, zapory i niszczenia. Ciaśniny, mosty, przeprawy, węzły dróg obsadza się zawczasu wydzielonymi siłami, uniemożliwiając przeciwnikowi ich opanowanie. Wskazane jest również w pobliżu tych miejsc rozmieścić środki, które zapewnią szybkie przywrócenie ruchu.

6. Wycofujące się oddziały (pododdziały) powinny być przygotowane do zwalczania zarówno desantów powietrznych, jak i śmigłowców szturmowych.

Wycofanie z walki kończy się w momencie, gdy związek taktyczny (oddział) jest w stanie realizować kolejne zadanie.

7. Podczas wyjścia z walki artyleria osłania oderwanie się sił głównych od przeciwnika i wspiera ogniem wojska osłonowe. Ważnym zadaniem artylerii jest osłona luk, skrzydeł i zapór w celu niedopuszczenia do przenikania przez nie przeciwnika.

8. Oddział (pododdziały) przeciwlotniczy podczas wycofania realizują osłonę sił głównych wycofującego się związku taktycznego (oddziału), wykonując zadania z ich ugrupowania bojowego aż do rejonu ześrodkowania.

Część sił obrony przeciwlotniczej wydziela się do ubezpieczenia tylnego (ariergardy) związku taktycznego (oddziału), które realizują jej osłonę na kolejnych rubieżach, organizując zasadzki przeciwlotnicze.

9. Wojska inżynieryjne podczas wycofania skupiają swój wysiłek na wsparciu inżynieryjnym ubezpieczeń i zapewnieniu warunków mobilności wojsk własnych.

Luki w zaporach minowych zamykane są po przejściu sił wycofujących się i bezpośrednio przed zbliżającym się przeciwnikiem. Uzupełnia się zapory minowe na kierunkach, na których przeciwnik uzyskuje szybkie tempo działań. Pododdziały inżynieryjne wyposażone w transportery opancerzone mogą być przydzielone do pododdziałów ubezpieczeń z zadaniem uzupełniania zapór minowych i wykonywania niszczeń obiektów na drogach wycofania.

Przygotowanie dróg wycofania umożliwia pododdziałom wycofującym się szybkie oderwanie się od przeciwnika. Część pododdziałów inżynieryjnych może być wyznaczona do wykonywania przejść w narzutowych polach minowych ustawionych przez  przeciwnika.

1503. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

A. DOWODZENIE

1. Podczas planowania wycofania wojsk szczegółowa ocena powinna dotyczyć:

• obszaru wycofania, a w tym: odległość, pasy lub drogi wycofania, możliwość wyboru dogodnych linii opóźniania i linii końcowej, kolejność marszu na nie, organizacja obrony przeciwlotniczej, sposób wyprowadzania elementów logistycznych;

• zapewnienie łączności dowodzenia i współdziałania,

• warunków meteorologicznych;

• możliwości wpływania na mobilność przeciwnika;

• zabezpieczenia skrzydeł;

• możliwości manewru wojsk własnych;

• zabezpieczenia logistycznego wojsk.

2. Plan wycofania powinien obejmować całość operacji. Szczegółowo określone powinno być: ugrupowanie wycofujących się elementów, drogi (pasy) marszu i sposób regulacji ruchu, elementy zaskoczenia i pozorowania, obiekty uderzeń lotnictwa, kolejność i sposób stawiania zapór inżynieryjnych oraz niszczeń ważnych obiektów, czas i sposób prowadzenia działań na pozycjach opóźniania.

B. ŁĄCZNOŚĆ

Na okres wycofania w systemie łączności nie powinno się dokonywać istotnych zmian. Jednak szczególnego znaczenia nabierają sieci łączności współdziałania, dlatego też należy posiadać niezbędne dane eksploatacyjne (w większości przypadków radiowe) zapewniające realizację sieci łączności współdziałania ze wszystkimi jednostkami zabezpieczającymi lub współuczestniczącymi w wycofaniu.

1504. LOGISTYKA

1. W planie zabezpieczenia logistycznego wojsk podczas wycofania szczególną uwagę poświęca się: zaopatrywaniu w środki bojowe i materiałowe oddziałów (pododdziałów) wyznaczonych do ubezpieczeń tylnych (ariergard) oraz sił głównych wycofujących się wojsk, ewakuacji rannych i chorych, zapasom zaopatrzenia (szczególnie paliw) oraz ewakuacji nowoczesnego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, aby nie wpadły w ręce przeciwnika, wyznaczeniu i rozpoznaniu dróg wycofania, określeniu kolejności i czasu rozpoczęcia wyprowadzania jednostek i urządzeń logistycznych oraz wyborowi i rozpoznaniu nowych rejonów rozmieszczenia (rozwinięcia), a także sprawnemu ich zajmowaniu.

2. Jednostki i urządzenia logistyczne, nie biorące bezpośredniego udziału w zabezpieczeniu walczących wojsk, wyprowadza się do zawczasu wyznaczonych i rozpoznanych rejonów. W związkach taktycznych i oddziałach pozostawia się tylko niezbędne zapasy zaopatrzenia oraz część sił i środków medycznych. Jednostki techniczne główny wysiłek koncentrują na ewakuacji oraz odtwarzaniu zdatności technicznej priorytetowego (najważniejszego) uzbrojenia i sprzętu wojskowego.

3. Oddziałom (pododdziałom) wyznaczonym jako ariergardy przydziela się niezbędne zapasy amunicji, paliw, ciągniki ewakuacyjne oraz siły i środki medyczne.

Ewakuację rannych i chorych z oddziałów (pododdziałów) osłaniających wyjście wojsk z walki prowadzi się wszystkimi dostępnymi środkami transportu.

4. Gdy ariergarda lub siły główne rozwijają się do walki w czasie wycofywania wojsk, jednostki i urządzenia logistyczne rozwijają się do pracy w ograniczonym zakresie.

5. Jednostki i urządzenia logistyczne w czasie wycofywania przemieszczają się w sposób zorganizowany i skryty, rozpoczynając przemieszczenie na rozkaz dowódcy związku operacyjnego (związku taktycznego, oddziału).

ROZDZIAŁ 16

DZIAŁANIA NIEREGULARNE

1601. ZASADY OGÓLNE

1. Działania nieregularne to rodzaj walki prowadzonej w formie działań bojowych zgrupowań taktycznych przygotowanych już w czasie pokoju lub doraźnie tworzonych w czasie wojny, stosujących specyficzne sposoby walki w celu zwalczania i dezorganizacji działań przeciwnika na obszarze przez niego opanowanym.

2. Prowadzone mogą być w ramach działań obronnych wojsk operacyjnych lub w ramach powszechnego oporu po utracie możliwości prowadzenia regularnych działań obronnych przez lądowe wojska operacyjne lub obrony terytorialnej.

3. Wojska mogą przechodzić do działań nieregularnych w sposób planowy (zamierzony) i nieplanowy (wymuszony).

Decyzję o przejściu części sił do działań nieregularnych podejmuje dowódca, na którego korzyść działania te mają być prowadzone. W tym przypadku cele i główne zadania będą odpowiednio wcześniej określane.

Nieplanowe działania nieregularne zmuszone będą prowadzić wojska najczęściej w wyniku niepomyślnej dla nich realizacji wcześniejszych zadań bojowych. Mogą to być pododdziały, które niepomyślnie zakończyły walkę obronną i te, które wyszły z okrążenia lub wcześniej realizowały określone zadania w ugrupowaniu przeciwnika i zostały czasowo pozbawione możliwości powrotu do wojsk własnych.

1602. ZADANIA I PROWADZENIE DZIAŁAŃ

1. Najważniejszymi zadaniami zgrupowań taktycznych prowadzących działania nieregularne mogą być:

• niszczenie newralgicznych elementów systemu informacyjnego przeciwnika,

• atakowanie środków ogniowo-elektronicznego oddziaływania przeciwnika,

• uniemożliwienie swobodnego wykorzystania przez przeciwnika infrastruktury operacyjnej i taktycznej oraz obiektów stacjonarnych,

• wiązanie walką sił przeciwnika,

• utrudnianie manewru wojskom przeciwnika,

• rozpoznanie i dywersja,

• oddziaływanie psychologiczne,

• pomoc w zorganizowaniu ruchu oporu na terenie kontrolowanym przez przeciwnika.

2. Pododdziały (zgrupowania taktyczne) przewidziane do prowadzenia działań nieregularnych mogą przebywać i realizować określone zadania w obszarach urozmaiconych, zarówno pod względem rzeźby, jak i pokrycia, w terenie ograniczającym i kanalizującym ruch.

3. Obszar działania zgrupowania taktycznego prowadzącego działania nieregularne ustala dowódca, na którego korzyść to zgrupowanie ma działać. Najczęściej jest to dowódca związku taktycznego lub operacyjnego.

4. Działania te charakteryzują się różnorodnością sposobów walki. Każda akcja musi być należycie przygotowana i przeprowadzona z maksymalnie bliskiej odległości, szybko i z zaskoczenia. Jeżeli sytuacja zmusi do nawiązania bezpośredniej walki, należy uprzedzić przeciwnika w otwarciu ognia, a zdecydowanym atakiem szybko osiągnąć zaplanowany cel walki. W każdej akcji bojowej musi obowiązywać skupienie wysiłku w ściśle określonym punkcie, gwałtowne uderzenie i natychmiastowe rozproszenie się po wykonaniu zadania.

5. Dla zachowania bezpieczeństwa i zagwarantowania możliwości wykonania zaskakującego uderzenia, trzeba też zmieniać trasy i sposoby przemieszczania oraz technikę dekoncentracji wojsk po wykonaniu zadania.

6. Działania nieregularne muszą być skoordynowane z innymi działaniami wojsk wykonujących zadania na wspólnym obszarze opanowanym przez przeciwnika. Ponadto muszą być one uzgodnione z artylerią, lotnictwem wojsk lądowych, a w niektórych sytuacjach z siłami powietrznymi.

7. Koordynację organizuje się z reguły na podstawie decyzji dowódcy związku operacyjnego (niekiedy związku taktycznego) z uwzględnieniem priorytetów zadań przewidywanych do realizacji wewnątrz ugrupowania przeciwnika. Musi ona zawsze uwzględniać również manewr poszczególnych grup, zgrupowań taktycznych lub innych sił biorących udział w przewidywanym zadaniu bojowym.

8. Zakres wsparcia inżynieryjnego zależny jest od wielkości pododdziałów inżynieryjnych, jakie zostały wyznaczone lub przeszły do działań nieregularnych. Wysiłek ich skupia się na wykonywaniu niszczeń oraz zakładaniu zapór minowych w celu osłony wojsk własnych przed uderzeniami przeciwnika. Wykonywanie niszczeń musi być skoordynowane z zadaniami innych wojsk własnych działających na obszarze opanowanym przez przeciwnika.

1603. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ

1. Działania na terytorium kontrolowanym przez przeciwnika powinny być prowadzone w ścisłym współdziałaniu z działaniami podejmowanymi przez siły główne. Dlatego ustalona musi być bezpośrednia łączność na wszystkich szczeblach dowodzenia.

2. Jeśli działania nieregularne mają być podjęte w głębi terytorium przeciwnika, to zadanie bojowe i dowodzenie nimi może być przekazane dowództwu, do którego wojska te będą składać meldunki. Jeśli w danym rejonie działać ma więcej niż jedno zgrupowanie taktyczne, to koniecznym będzie wydanie wytycznych współdziałania, a także niekiedy wyznaczenie jednego dowódcy (dowództwa zgrupowań) oraz określenie zasad podporządkowania. Dowództwa zgrupowań mogą być powoływane na stałe lub tworzone jedynie do zadań specjalnych.

3. W celu zapewnienia dowodzenia wojskami prowadzącymi działania nieregularne podstawowym rodzajem łączności będzie łączność środkami radiowymi. W celu uniknięcia rozpoznania i wykrycia tych środków należy:

• określić terminy seansów łączności i zmiany kluczy,

• przydzielić dodatkowe częstotliwości,

• zapewnić transmisję danych.

1604. LOGISTYKA

1. Organizacja zabezpieczenia logistycznego zgrupowań taktycznych prowadzących działania nieregularne zależy od sposobu przejścia wojsk do tych działań oraz rodzajów i intensywności prowadzonych przez nie walk.

2. W wypadku planowanego przejścia wojsk do działań nieregularnych wyposaża się je w siły i środki logistyczne odpowiadające czasowi i rodzajom prowadzonych przez nie walk. Ponadto gromadzi się dla nich, zawczasu w ukryciach, w terenie planowanym do czasowego oddania przeciwnikowi, środki bojowe (amunicję, środki inżynieryjno-saperskie) i materiałowe (żywność, środki medyczne i paliwa płynne). Informacje o miejscach ukrycia zapasów zaopatrzenia ogranicza się do niezbędnego grona osób.

3. Zgrupowania taktyczne przewidziane do prowadzenia działań nieregularnych szkoli się z zakresu racjonalnego zużycia środków bojowych i materiałowych oraz oszczędnego gospodarowania zasobami terenowej infrastruktury logistycznej.

4. W wypadku wymuszonego przejścia wojsk do działań nieregularnych od samego początku wprowadza się racjonowanie zużycia środków bojowych i materiałowych oraz zasobów miejscowych. Z chwilą odtworzenia łączności (w wypadku jej naruszenia) z wojskami operacyjnymi przygotowuje się lądowiska i zrzutowiska, organizuje się przyjęcie samolotów i śmigłowców dowożących środki bojowe i materiałowe oraz zbiórkę ładunków z dokonanych zrzutów. Jeżeli działania nieregularne prowadzone są bezpośrednio na korzyść wojsk operacyjnych, dostawy zaopatrzenia dla zgrupowań taktycznych prowadzących te działania mogą być realizowane przez specjalnie organizowane w tym celu oddziały wydzielone.

5. Ważną rolę w zabezpieczeniu materiałowym zgrupowań taktycznych prowadzących działania nieregularne odgrywa zdobycz wojenna. W celu zdobycia środków bojowych i materiałowych oraz innego mienia wojskowego organizowane są specjalne działania.

6. Odtwarzanie zdatności technicznej uzbrojenia i sprzętu wojskowego zgrupowań taktycznych prowadzących działania nieregularne odbywa się głównie dzięki wykorzystaniu terenowej infrastruktury technicznej. W sprzyjającej sytuacji operacyjnej organizuje się dostawy zestawów remontowych i części zamiennych. Natomiast jeżeli prowadzenie napraw uzbrojenia i sprzętu wojskowego jest niemożliwe eksploatuje się je do wyczerpania resursów, a następnie niszczy. Decyzję o niszczeniu podejmuje dowódca zgrupowania taktycznego.

7. Pomoc medyczna rannym i chorym organizowana jest głównie etatowymi siłami służby zdrowia zgrupowań taktycznych. Ciężko rannych i chorych w miarę możliwości należy ewakuować powracającym (po dowozie środków bojowych i materiałowych) transportem powietrznym.

8. Usługi gospodarczo-bytowe w zgrupowaniach taktycznych prowadzących działania nieregularne ogranicza się do niezbędnego minimum. Organizuje i realizuje się je głównie wykorzystując obiekty i urządzenia infrastruktury terenowej oraz świadczenia rzeczowe i osobiste ludności miejscowej.

ROZDZIAŁ 17

Działania w specyficznych środowiskach walki

1701. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE DZIAŁAŃ W SPECYFICZNYCH

                       ŚRODOWISKACH WALKI

1. Specyficzne środowiska walki sprzyjają działaniom obronnym, a możliwości prowadzenia natarcia są znacznie ograniczone.

2. Gdy obszar o specyficznych warunkach jest broniony, bardziej uzasadnione może być jego obejście lub okrążenie niż atakowanie. W celu szybkiego pokonania tych obszarów, izolowania broniących się tam wojsk, należy wykonywać manewr drogą powietrzną.

3. Większość działań w tych obszarach wymagać będzie zaangażowania piechoty (pododdziałów spieszonych). Wojska zmechanizowane i pancerne oraz środki wsparcia z reguły użyte będą w sposób zdecentralizowany. Pomimo, że ciężar działań w tych obszarach spoczywa na piechocie, jej powodzenie zależeć będzie od efektywnego współdziałania wszystkich rodzajów wojsk.

4. Działania bojowe prowadzone są zazwyczaj na izolowanych kierunkach, niekiedy znacznie od siebie oddalonych, najczęściej przez tworzone zgrupowania taktyczne.

5. Istotne w prowadzeniu obrony jest wykonywanie zwrotów zaczepnych nawet na bardzo niskim szczeblu.

6. W specyficznych środowiskach walki rośnie znaczenie zabezpieczenia bojowego.

7. Cechą charakterystyczną działań w specyficznych środowiskach walki będzie konieczność prowadzenia manewru sił i środków, dostarczenia zaopatrzenia oraz ewakuacji technicznej i medycznej z wykorzystaniem niewielkiej liczby dróg, niskie tempo i ogniskowy charakter działań. W tych okolicznościach duże znaczenie będzie miała inicjatywa, umiejętności i jakość dowodzenia, zwłaszcza na niższych szczeblach.

1702. TEREN ZABUDOWANY

1. Tereny zabudowane obejmują: miasta, miejscowości, wsie i skupiska przemysłowe. Tereny te stale rozrastają się i z tego też powodu ranga taktyki walki w terenach zabudowanych stale wzrasta.

2. Tereny zabudowane utrudniają manewr wojsk.

3. W planowaniu i prowadzeniu walki w terenie zabudowanym rozważane muszą być skutki tego działania na ludność cywilną i odpowiedzialności za ochronę dóbr kultury narodowej.

4. Niszczący skutek ognia uczynić może drogi i ulice całkowicie nieprzejezdne.

5. Działania w rejonie zabudowanym charakteryzują się:

• ograniczonym polem ostrzału i obserwacji;

• doskonałym ubezpieczeniem, ukryciem i maskowaniem wojsk i wyposażenia, co zwiększa trudności w ocenie siły wojsk;

• obniżonymi możliwościami manewru, szczególnie jednostek zmechanizowanych, lecz zwiększonymi możliwościami przenikania i obejścia. Kierowanie wojskami będzie musiało być zdecentralizowane;

• walką w zwartych kwartałach, co zwiększa możliwość atakowania pojazdów z bliskiej odległości;

• trudnościami w dowodzeniu i łączności;

• wysokim zużyciem amunicji i innych środków bojowych;

• prowadzeniem działań przez spieszone pododdziały, małymi grupami, wzmocnione saperami i bronią pancerną;

• walką prowadzoną na trzech poziomach: na poziomie ulicy, ponad ziemią − na dachach i w budynkach oraz pod ziemią − w kanalizacjach i systemach podziemnych przejść i tuneli.

6. Szczególne warunki prowadzenia walki w terenie zabudowanym tworzą następujące utrudnienia:

• stanowiska ogniowe muszą być starannie wybrane w celu uzyskania przewagi w warunkach ograniczonej obserwacji i dostępności pól ostrzału;

• nie tylko stanowiska, ale również siły i zamiary przeciwnika są trudne do wykrycia (oceny);

• możliwość ruchu jest poważnie ograniczona. Gdy większość budynków zostanie zniszczona, powstanie wiele ukryć dla obrońcy, a atakującemu trudniej będzie podejść. Wolniejsze będzie tempo walki;

• szeroko stosowana będzie broń krótkiego zasięgu i granaty, mogą wystąpić trudności w prowadzeniu ognia z broni bezodrzutowej;

• czołgi potrzebują wsparcia i osłony piechoty, są szczególnie wrażliwe na działanie broni przeciwpancernej krótkiego zasięgu;

• budynki ograniczają możliwość prowadzenia ognia z wozów bojowych;

• trudne do osiągnięcia będzie wzajemne wsparcie ogniowe. W bezpośredniej walce ograniczone zastosowanie będzie miała broń do ognia pośredniego i uzbrojenie wozów opancerzonych;

• walka uliczna jest wyczerpująca fizycznie i psychicznie. Utrzymanie skuteczności bojowej wymagać może częściowej wymiany pododdziałów znajdujących się w bezpośredniej styczności.

7. Teren zabudowany wpływa niekorzystnie na zapewnienie łączności. W wyniku silnego ekranizowania ulegają ograniczeniu (zmniejszeniu) zasięgi łączności radiowej, radioliniowej. Z powodu ograniczeń w łączności, obserwacji i dojazdach dowodzenie będzie trudne i zwykle powinno być zdecentralizowane.

8. Obronę terenu zabudowanego przygotowuje się na jego przedpolach, w przypadku organizowania obrony bezpośrednio w tym terenie przedni skraj obrony przygotowuje się na obrzeżach.

9. Główny wysiłek obrony powinien być skupiony na utrzymaniu arterii przelotowych i węzłów komunikacyjnych. Obrona zarówno całego rejonu zabudowanego, jak i każdego budynku powinna być przygotowana do walki w okrążeniu. Budynki zapewniają ciągłość obrony i gwarantują obrońcy swobodę ruchu. Obrona musi być przygotowana (rozbudowana) w głąb.

10. Należy dążyć do tego, aby obrona oparta była na wzajemnie wspierających się punktach oporu w głębi, w styczności i na tyłach oraz odwodach przeznaczonych do osłony luk, a także ruchomych, manewrowych odwodach, rozmieszczonych z reguły centralnie.

11. Przebieg przedniej linii obrony uzależniony będzie od rodzaju i ilości dostępnych sił oraz od wielkości terenu zabudowanego do obrony. Powinna ona być tak wybrana, aby zabezpieczyć przed wyjściem przeciwnika na skrzydła rejonów obrony bez napotkania na przeszkody oraz uniemożliwić mu wykorzystanie osłony budynków do rozwinięcia swoich sił. Jej przebieg powinien utrudnić przeciwnikowi precyzyjne prowadzenie ognia.

12. Budynki lub grupy budynków wykorzystywane mogą być jako punkty oporu. Powinny one być połączone w całościową obronę i przygotowane do ciągłego oporu, nawet gdy zostaną okrążone.

13. Bloki mieszkalne i duże budynki mogą być wykorzystywane jako przeszkody dla przeciwnika wraz z ich kanalizującymi właściwościami. Plan zapór musi być dokładnie skoordynowany i rozpowszechniony wśród oddziałów, w przeciwnym razie zanikną możliwości szybkiego przemieszczania się obrońców, wynikające ze znajomości terenu.

14. Obrońca powinien wykorzystywać swoją znajomość rejonu zabudowanego do aktywnych działań. Aktywne patrolowanie, rajdy i zasadzki mogą być skuteczne w celu zaskoczenia i zerwania natarcia przeciwnika. Obrońca może także próbować przenikać na tyły przeciwnika.

15. W tych uwarunkowaniach kontrataki wymagają scentralizowanego planowania i zdecentralizowanej realizacji. Są wykonywane od najniższych szczebli dowodzenia. Wykorzystują dogodne ukrycia i maskowanie jakie zapewniają tereny zabudowane. Obrońca nagłym atakiem powinien dążyć do odzyskania ważnego terenu (budynków).

16. Działania zaczepne w terenie zabudowanym wymagają skoordynowanej i zdecentralizowanej realizacji.

17. Podczas natarcia na obszar zabudowany dążyć należy do rozstrzygnięcia walki z przeciwnikiem na podejściach do tego obszaru, oskrzydlenia, wykonania uderzeń na kierunkach zapewniających izolowanie wojsk przeciwnika broniących ważnych obiektów, włamania się z marszu do tego rejonu i opanowania ważnych obiektów, które decydują o trwałości obrony.

18. Gdy obrońca próbuje wciągnąć nacierającego w broniony rejon, nacierający musi zdecydować czy:

• atakować tę pozycję;

• obezwładnić obronę w terenie zabudowanym;

• zablokować i obejść (oskrzydlić) w celu kontynuowania natarcia na danym obszarze, pozostawiając problem walki z broniącym obszaru zabudowanego przeciwnikiem na okres późniejszy.

19. W planowaniu działań zaczepnych:

• plany muszą być proste i elastyczne. Rozkazy będą zwykle obejmować całość działań w zarysie oraz pierwszy etap w szczegółach. Plany i następnie uszczegółowione rozkazy każdego kolejnego etapu sporządzane będą i wysyłane, gdy zakończony zostanie poprzedni etap;

• należy posiadać maksimum informacji o układzie topograficznym miasta i możliwościach obrońców. Jej źródłami będą: mapy, plany miast, przewodniki, patrole, rozpoznanie lotnicze, siły obrony terytorialnej oraz miejscowa ludność;

• przewidzieć zdobywanie kolejnych obiektów pośrednich, przez co stworzyć warunki do zdobycia obiektu końcowego;

• obiekty pośrednie muszą być utrzymane w ścisłej tajemnicy, aby zapobiec ponownemu przejęciu ich przez przeciwnika. Wybór i opanowanie obiektu końcowego powinno uniemożliwić dalsze stawianie oporu przez przeciwnika;

• w dzień i w nocy utrzymane musi być wysokie tempo działania oddziałów i pododdziałów szturmowych osiągających powodzenie. Odwody należy rozmieszczać tak, by mogły szybko reagować na nieoczekiwane wypadki lub wykorzystywać przewagę taktyczną.

20. Do natarcia w terenie zabudowanym tworzy się zgrupowania (oddziały i grupy szturmowe) zdolne do samodzielnego jego prowadzenia.

21. Natarcie na teren zabudowany może być podzielone na trzy etapy, które realizowane mogą być jednocześnie celem zapewnienia dogodnych warunków do szybkiego przeniknięcia w głąb ugrupowania przeciwnika zanim obrońca będzie mógł zareagować.

22. Celem tego działania jest odizolowanie rejonu przez opanowanie ważnych obiektów terenowych. Atakujący musi opanować pozycje bojowe, z których będzie mógł wspierać atak oddziałów i grup szturmowych. Należy dążyć do uchwycenia nakazanych obiektów przed przednim skrajem obrony przeciwnika i w sprzyjających warunkach wykonania rajdów w głąb obrony przeciwnika.

23. Szturm składa się z podejścia do rejonu obrony przeciwnika i opanowania punktów oporu w budynkach na jego skraju. Jeżeli jest to możliwe należy skrycie podejść do punktu oporu przeciwnika, wykonać szturm, a następnie przystąpić do systematycznego „oczyszczania” opanowanego obiektu. Ta część planu musi być prosta z ograniczonymi celami.

24. „Oczyszczanie” składa się z walk prowadzonych w opanowywanym rejonie w celu wyparcia przeciwnika. Etap ten charakteryzuje się zdecentralizowanymi działaniami odpowiednio wzmocnionych pododdziałów. W celu opanowania dużych rejonów zabudowanych może czasami być konieczne „oczyszczenie” najpierw „korytarza”, a następnie reszty przyległego do niego rejonu.

25. Wsparcie ogniowe wojsk broniących się w terenie zabudowanym zależy w dużym stopniu do charakteru zabudowy. Zwarta i wysoka zabudowa nie sprzyja użyciu artylerii do ognia pośredniego, a działanie pocisków jest ograniczone.

Stanowiska ogniowe artylerii rozmieszcza się w sposób rozśrodkowany, wykorzystując place, parki, stadiony (boiska sportowe) i place fabryczne. Punkty obserwacyjne rozmieszcza się przede wszystkim w wysokich budynkach.

Punkt ciężkości ognia skupia się na rażeniu przeciwnika na podejściach do bronionego rejonu o zwartej zabudowie (miasta). Wewnątrz miasta wykorzystuje się głównie artylerię haubiczną i moździerze. Odwody przeciwpancerne tworzy się o niewielkim składzie. Stanowiska ogniowe środków przeciwpancernych rozmieszcza się tak, aby zapewnić warunki prowadzenia ognia wzdłuż alej i ulic.

Podczas wsparcia natarcia w terenie zabudowanym zadaniem artylerii jest zapewnienie szybkiego opanowania przez walczące wojska dogodnych rejonów przed przednim skrajem obrony. W tym celu dąży się do zadania przeciwnikowi jak największych strat na podejściach do rejonu zurbanizowanego. W razie potrzeby wykonuje się ogniowe przygotowanie ataku (szturmu) ogniem pośrednim i na wprost. Do wykonania szturmu artylerię (szczególnie przeciwpancerną) wyznacza się do składu oddziałów i grup szturmowych.

Pozostała artyleria zwalcza artylerię przeciwnika i inne ważne cele wewnątrz terenu zabudowanego, a w dogodnych warunkach wspiera również atak (szturm).

26. Do zasadniczych zadań lotnictwa taktycznego należy prowadzenie rozpoznania i rażenie punktów oporu, izolowanie wojsk przeciwnika próbujących wycofać się lub przegrupować.

27. Śmigłowce mogą być użyte do następujących zadań: wzrokowego i fotograficznego rozpoznania, zapewnienia wsparcia ogniowego, kierowania ogniem pośrednim, wysadzania wojsk i rozmieszczania punktów obserwacyjnych na dachy wysokich budynków, przerzutu odciętych grup i zmiany stanowisk bojowych wojsk, retransmisji radiowej i rozmieszczania urządzeń łączności, ewakuacji rannych i chorych, głównie z rejonów niedostępnych dla pojazdów kołowych lub gąsienicowych, dostarczania zaopatrzenia.

28. W obronie terenu zabudowanego oddział (pododdział) przeciwlotniczy realizuje osłonę wojsk broniących ważnych rejonów i obiektów decydujących o trwałości obrony i funkcjonowaniu miasta, stanowisk ogniowych artylerii i odwodu. Zasadnicze siły oddziału (pododdziału) przeciwlotniczego ugrupowuje się na prawdopodobnych kierunkach zagrożenia z powietrza poza zwartą zabudową lub w rejonach o rzadkiej i niskiej zabudowie, na jego peryferiach, większych przestrzeniach (placach, stadionach, ogrodach, arteriach przelotowych i węzłach komunikacyjnych). Część pododdziałów przeciwlotniczych, zwłaszcza wyposażonych w przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe i armaty przeciwlotnicze małego kalibru, wykorzystuje się w sposób zdecentralizowany rozmieszczając je w ugrupowaniu mieszanych zgrupowań pododdziałów zmechanizowanych i czołgów. Stanowiska ogniowe urządza się z wykorzystaniem infrastruktury terenu zabudowanego. Pojedyncze przenośne i lekkie środki przeciwlotnicze rozmieszczać można również na wysokich zabudowaniach.

29. W natarciu zasadniczy wysiłek OPL skupia się na osłonie sił głównych ogólnowojskowego związku taktycznego (oddziału) na podejściach do obszaru zabudowanego oraz wojsk wykonujących wspólnie z sąsiadami uderzenie oskrzydlające w celu izolacji broniących się w nim sił przeciwnika.

30. Stanowiska ogniowe pododdziałów przeciwlotniczych rozwija się poza zwartą zabudową w terenie dogodnym do prowadzenia rozpoznania, ognia i manewru. Ponadto część sił oddziału (pododdziału) przeciwlotniczego prowadzi działania bojowe w składzie oddziałów wydzielonych (awangard) lub oddziałów pierwszego rzutu przewidzianych do opanowania obszaru zabudowanego z marszu.

31. Podczas szturmu miasta organizuje się w ramach zgrupowań szturmowych − grupy przeciwlotnicze wyposażone w przenośne zestawy rakietowe i armaty przeciwlotnicze małego kalibru, które rozmieszcza się, wykorzystując zdobytą infrastrukturę i budowle.

32. Wojska inżynieryjne w ramach wsparcia inżynieryjnego obrony wykonują następujące zadania: zakładają zapory inżynieryjne i wykonują niszczenia, budują okopy i ukrycia oraz przystosowują budynki do prowadzenia ognia i oczyszczają pola ostrzału. W obronie miasta większego znaczenia nabierają przeszkody sztuczne typu fortyfikacyjnego (barykady, leje, rowy przeciwpancerne i zapory drutowe).

Natomiast w natarciu wykonują przejścia w zaporach inżynieryjnych, rozminowują teren i budynki na potrzeby wojsk własnych, wykorzystują materiały wybuchowe do niszczenia punktów oporu i fortyfikacji przeciwnika, przygotowują i utrzymują drogi oraz trasy komunikacyjne. Pododdziały saperów mogą być przydzielone do oddziałów i grup szturmowych. W natarciu na miasto znacznie wzrasta zużycie materiałów wybuchowych.

33. W celu zapewnienia łączności należy: szeroko stosować przedsięwzięcia organizacyjno-techniczne ograniczające ujemny wpływ rejonu zabudowanego na propagację fal radiowych, wykorzystywać kompleksowo różne rodzaje środków łączności, a szczególnie przewodowe i pocztowe, wykorzystywać infrastrukturę telekomunikacyjną sieci stacjonarnej (miejskiej).

34. W broniących się związkach taktycznych (oddziałach, pododdziałach), na stanowiskach ogniowych oraz punktach zaopatrzenia gromadzi się zapasy (dodatkowe) amunicji, materiałów pędnych i smarów, a ponadto granatów, środków oświetlających i dymnych. W samodzielnych punktach oporu, oprócz powyższych rodzajów zaopatrzenia, gromadzone są dodatkowe zapasy żywności i wody oraz wydziela się siły i środki służby zdrowia.

Wszystkie wykorzystane źródła wody zabezpiecza się przed skażeniem, odbudowuje się i uruchamia wybrane odcinki sieci wodociągowej oraz rozwija punkty zaopatrzenia w wodę.

W przypadku braku miejscowych organów sanitarno-epidemiologicznych, szefowie służby zdrowia związków taktycznych w rejonach działania własnych wojsk organizują rozpoznanie i izolację zakaźnie chorych spośród ludności cywilnej. W razie potrzeby - siłami służby zdrowia związków taktycznych - zapewnia się im również pomoc medyczną.

Jednostki i urządzenia logistyczne zwykle rozmieszcza się wykorzystując obiekty terenowej infrastruktury logistycznej oraz naturalne i sztuczne ukrycia. W wypadku obrony okrężnej jednostki i urządzenia logistyczne rozmieszcza się centralnie w stosunku do ugrupowania wojsk.

35. W natarciu dostawy zaopatrzenia dla walczących wojsk, ewakuację medyczną i techniczną oraz przemieszczanie jednostek i urządzeń logistycznych organizuje się po nie obserwowanych przez przeciwnika ulicach, skwerach, parkach, placach, tunelach i innych przejściach podziemnych. W razie potrzeby dla jednostek logistycznych wykonuje się specjalne przejścia i przejazdy przez zawały miejskie oraz przystosowuje pomieszczenia podziemne.

Na skrzyżowaniach ulic, w przejściach podziemnych i na placach organizuje się regulację ruchu. W razie potrzeby kolumnom jednostek logistycznych przydziela się przewodników.

Jeżeli dojazd transportem samochodowym lub innym do walczących oddziałów i pododdziałów jest niemożliwy to w celu dostarczania im środków zaopatrzenia organizuje się zespoły tragarzy.

W toku natarcia organizuje się wyszukiwanie rannych i chorych. Patrole sanitariuszy wyposaża się w liny, pasy i inny sprzęt do ewakuacji rannych z trudno dostępnych miejsc.

Jednostki logistyczne rozmieszcza się na przedmieściach, a urządzenia logistyczne rozwija się na bazie istniejących obiektów infrastruktury logistycznej.

1703. TEREN LESISTY I LESISTO-JEZIORNY

1. Teren lesisty (lesisto-jeziorny) jest całkowicie lub w większości pokryty lasami (lasami i jeziorami), a ruch pojazdów jest w większości ograniczony do dróg, wyrębów, luk i przesmyków międzyjeziornych, co powoduje potrzebę stosowania innej taktyki, niż w otwartym terenie.

2. Ocena właściwości taktycznych tego terenu i możliwości wojsk przeciwnika będzie często niepełna. Dużo zależeć będzie od wyników początkowego okresu walki.

3. Podczas walki w tym terenie należy być przygotowanym do działań autonomicznych.

4. Działania w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) posiadają następujące cechy:

• ograniczone są pola obserwacji i ostrzału, wobec czego walka często przebiega na małych odległościach;

• ukrycie zapewniane przez drzewa zwiększa możliwości zaskoczenia;

• z powodu występujących trudności w funkcjonowaniu łączności radiowej utrudnione jest dowodzenie na wszystkich szczeblach. Wymaga to decentralizacji dowodzenia i szerokiego stosowania łączności przewodowej;

• podczas suszy pod uwagę brana musi być zwiększona możliwość wystąpienia pożarów;

• lasy obniżają skuteczność siły ognia. W wyniku trudności w prowadzeniu obserwacji i wskazywania celów, broń dalekiego zasięgu traci większość swoich walorów, rośnie za to ranga broni przenośnej;

• wysoka trajektoria lotu pocisków moździerzowych, możliwość wykorzystania z małych polan (wyrębów) czyni je bardzo przydatnymi do działań w terenie lesistym (lesisto-jeziornym);

• skuteczność konwencjonalnej amunicji o zwiększonej sile działania przeciwko nie zabezpieczonej sile żywej jest większa dzięki odłamkowemu działaniu wybuchów w koronach drzew;

• ograniczona widoczność wywierać będzie psychologiczne oddziaływanie na żołnierzy, którzy walczą w tym terenie przez dłuższy czas.

5. Możliwości maskowania działań zwiększają szansę wykonania manewru oskrzydlenia (obejścia), przeniknięcia i zorganizowania zasadzki. Małe siły mogą mieć nieproporcjonalny do swojej wielkości wpływ na walkę.

6. Prowadzenie działań bojowych w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) wymagać będzie często wprowadzania korekt organizacyjnych i taktycznych. Mogą one obejmować:

• wzmocnienie ochrony na wszystkich szczeblach, w celu uniknięcia zaskoczenia,

• ścisłą kontrolę ruchu i przydział dróg marszu,

• decentralizację środków opancerzonych,

• decentralizację środków wsparcia bojowego,

• utrzymywanie znacznie wysuniętych, zdecentralizowanych odwodów.

7. Manewr w tych obszarach ograniczony jest praktycznie do istniejącej sieci dróg. Drogi na przełaj przez las są w stanie pokonać pojazdy opancerzone w zależności od wielkości drzew, ich rozstawu, poszycia terenu i gruntu.

8. Planując działania w terenie lesistym (lesisto-jeziornym), należy rozważyć następujące specyficzne skutki użycia broni masowego rażenia:

• drzewa przewrócone wskutek działania fali uderzeniowej wybuchu jądrowego znacznie utrudniają działanie wszystkim rodzajom wojsk;

• w terenie lesistym oddziaływanie promieniowania cieplnego na skład osobowy będzie znacznie obniżone, ryzyko pożaru będzie znacznie większe niźli w innym rejonie;

• chemiczne środki trujące rozprzestrzeniają się wolniej, przez co zwiększa się czas utrzymywania ich zastojów w obszarach leśnych, wzmagając niebezpieczeństwo porażenia żołnierzy.

9. W obronie główny wysiłek powinien być skierowany na najbardziej prawdopodobne kierunki podejścia przeciwnika. Obrońca może dopuścić do oskrzydlenia i obejścia swoich punktów oporu, które powinny być przygotowane do prowadzenia obrony okrężnej.

10. Planując działania obronne, należy uwzględnić kierunki podejścia, sieć dróg, głębokość lasu i jego strukturę, przesmyki międzyjeziorne. Większość pozycji obronnych usytuowana powinna być poza obrzeżami lasu. Pododdziały czołgów z reguły rozmieszczane powinny być przed skrajem lasu. Pododdziały zmechanizowane mogą być rozmieszczane w głębi lasu, ponieważ przeciwnik nie jest w stanie przeprowadzić natarcia wspartego czołgami, czy wesprzeć atak ogniem obserwowanym swojej broni ciężkiej. Wojska muszą być rozmieszczane tak, aby miały dogodne warunki do prowadzenia obrony okrężnej i tam, gdzie będzie to możliwe do wzajemnego wspierania się.

W terenie lesistym (lesisto-jeziornym) trudniej jest kontrolować luki pomiędzy rejonami obrony. Obserwacja luk wzmacniana musi być przez patrolowanie, posterunki ochronne i stosowanie czujników.

Obrońca powinien wykorzystać do przygotowania zapór sprzyjające warunki, jakie zapewnia teren lesisty. Przeszkody są szczególnie przydatne w powstrzymywaniu frontalnego natarcia, prób obejścia obrony przez przeciwnika oraz wtargnięciu w głąb obronny przez luki. Wykorzystywane mogą być także do tworzenia zasadzek. Jednocześnie nie powinny krępować zdolności manewrowych broniących się wojsk.

11. Charakter terenu lesistego (lesisto-jeziornego) zapewnia dobre warunki do prowadzenia działań opóźniających. Siły opóźniające powinny skupić swoje wysiłki na kierunkach przewidywanego podejścia przeciwnika i w rejonach, w których oczekiwane jest stosowanie przez niego szybkiego i głębokiego przenikania (drogi, ścieżki, przesmyki międzyjeziorne, rejony pogorzelisk). Trudniejsza jest koordynacja pomiędzy różnymi elementami sił zaangażowanych w opóźnianie. Działania te wymagają precyzyjnego kierowania.

12. Do dezorganizowania i zadawania strat broni pancernej przeciwnika należy organizować małe grupy wyposażone w broń przeciwpancerną.

13. Główna uwaga w toku prowadzenia działań obronnych w tym terenie skupiana powinna być na utrzymaniu spójności obrony. Pozycje obronne powinny być wybrane tak, aby zapewniały dogodne warunki do prowadzenia obrony okrężnej i wzajemnego wsparcia. Utrzymanie spójności obrony zależeć będzie od utrzymania tych pozycji; utrata ich wiąże się z ryzykiem utraty łączności z sąsiadem i powstaniem luk, które nie będą łatwe do zamknięcia. Gdy przeciwnik osiągnie powodzenie w natarciu lub w obchodzeniu danej pozycji obronnej, dowódcy wszystkich szczebli powinni dążyć do odzyskania utraconych pozycji. Te same zasady stosowane są, gdy przeciwnik atakuje w rejonach, które utrzymywane są jedynie pod obserwacją.

14. W obronie terenu lesistego (lesisto-jeziornego) szczególnie istotne znaczenie mają kontrataki. Kontrataki podejmowane powinny być przez odwody tak szybko, jak to tylko możliwe, w celu niedopuszczenia do umocnienia się przeciwnika i odzyskania utraconej pozycji lub w celu rozbicia wojsk przenikających w głąb obrony. Kontrataki z użyciem wojsk zmechanizowanych i pancernych będą w zasadzie ograniczone do rejonów, gdzie istnieje dobra obserwacja i możliwy jest manewr. Gdyby przeciwnik osiągnął powodzenie w przenikaniu w rejon obrony, pododdziały pozostające na pozycjach muszą być gotowe przejść do ataku na skrzydła przeciwnika, wykorzystując sprzyjające warunki, jakie daje las.

15. W działaniach zaczepnych początkowo wojska urzutowane będą w głąb na wąskim froncie. Ich działanie poprzedzone powinno być rozpoznaniem na szerokim froncie w celu określenia położenia przeciwnika i możliwych osi podejścia.

Tereny lesiste (lesisto-jeziorne) o ograniczonej głębokości pokonywane powinny być jednym atakiem. W rozległych lasach poprzez opanowania kolejnych mniej ważnych obiektów pośrednich powinny zostać stworzone warunki do realizacji celu natarcia − opanowania zasadniczego obiektu.

16. Planując natarcie należy uwzględnić, że:

• lasy utrudniają reorganizację podczas walki, dlatego zmiany powinny być ograniczane do minimum;

• odwody wykorzystane powinny być do szybkiego rozwinięcia osiągniętego powodzenia oraz przeciwdziałania wszelkim próbom zaskoczenia naszych wojsk przez przeciwnika.

17. Rozpoznanie w lasach jest trudne i czasochłonne. Rosnące znaczenie będzie mieć lotnicze rozpoznanie fotograficzne i szczegółowe rozpoznanie wstępne przed walką. W składzie atakujących wojsk powinno być więcej, niż w warunkach normalnych, wysuniętych do przodu elementów i na skrzydła rozpoznawczych.

18. Jeżeli przeciwnik zorganizował obronę (ubezpieczenia) przed skrajem lasu to należy dążyć do jej rozbicia oddziałami wydzielonymi. Do przenikania w głąb lasu z zasady stosowana będzie piechota, natomiast do kanalizowania natarcia, przejścia przez las i ruchu do przodu − pododdziały wojsk zmechanizowanych i pancernych.

19. Główny kierunek natarcia narzucony jest z reguły przez istniejące drogi. Nawet, gdy są one silnie bronione przez przeciwnika, drogi takie muszą być oczyszczone, aby umożliwić przemieszczenie się wszystkim pododdziałom atakujących wojsk.

20. Dowódcy prowadzącemu działania zaczepne w lasach nie wolno angażować większości swoich sił zbyt wcześnie, szczególnie dlatego, że manewr na inne kierunki jest czasochłonny i trudny w tym terenie.

21. W walce w głębi lasu (obrony przeciwnika) czołowe pododdziały powinny:

• unikać dróg, dukt i rejonów wypalonych, które zwykle blokowane będą przez przeciwnika i osłonięte ogniem;

• obchodzić stanowiska przeciwnika, wykorzystując powstałe (wykryte) luki, osiągnięte to może być także przez przenikanie;

• gdy niemożliwe jest obejście lub przenikanie w głąb obrony przeciwnika, to atak od czoła na kolejne pozycje obronne przeciwnika powinien być odpowiednio przygotowany i zabezpieczony.

22. Jeśli działania zaczepne będą kontynuowane poza obszar leśny, to nacierające wojska powinny być zreorganizowane. W sprzyjającym terenie, wojska powinny atakować z rejonu zalesionego na szerokim froncie, wykorzystując maskowanie do osiągnięcia zaskoczenia.

23. W terenie lesistym (lesisto-jeziornym) istnieć będzie mniej sprzyjających warunków do użycia czołgów. Najskuteczniejszym sposobem wykorzystania jest utrzymywanie ich w ramach odwodów w głębi lasu lub za nim.

24. Ze względu na ograniczone możliwości wykrywania i wskazywania obiektów uderzeń zadania bezpośredniego wsparcia lotniczego w terenie lesistym i lesisto-jeziornym powinny być realizowane przy wykorzystaniu punktów dowodzenia lotnictwa.

25. Użycie artylerii w obszarach leśnych i lesisto-jeziornych jest utrudnione ze względu na niekorzystne warunki obserwacji, ograniczone możliwości jej dogodnego rozmieszczenia i manewru.

Podczas walki w obszarach leśnych użycie artylerii decentralizuje się. Wojska walczące wspiera się głównie ogniem baterii (plutonów). W rejonach (na kierunkach) szczególnie zagrożonych planuje się zawczasu ogień ześrodkowany i zaporowy. Stanowiska ogniowe wybiera się możliwie w największym zakresie poza obszarem leśnym.

Odwody przeciwpancerne tworzy się w mniejszym składzie, ale w większej liczbie, wyznaczając każdemu z nich zwykle jeden kierunek działania.

26. Podczas obrony w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) wojska OPL realizują osłonę wojsk broniących rejonów zamykających prawdopodobne dogodne kierunki natarcia przeciwnika (przesmyki między jeziorami i masywami leśnymi) oraz odwodów i artylerii na stanowiskach ogniowych.

Na kierunki trudno dostępne do działań naziemnych przewiduje się wydzielanie części sił przeciwlotniczych.

Ugrupowanie bojowe powinno być głębokie, a pododdziały przeciwlotnicze przygotowane do działań samodzielnych. Elementy ugrupowania bojowego rozwija się wzdłuż dróg, na przesiekach i polanach leśnych, skraju lasu, w terenie przylegającym do jezior i w przesmykach między jeziorami − w powiązaniu z zaporami i naturalnymi przeszkodami terenowymi. Ponadto, na kierunkach skrytego podejścia przeciwnika powietrznego powinno się organizować zasadzki przeciwlotnicze i pododdziały wędrowne.

Szczególną rolę w osłonie przeciwlotniczej wojsk będących w odwodzie odgrywa manewr pododdziałami.

W natarciu wojska OPL realizują osłonę sił głównych ogólnowojskowego związku taktycznego, oddziałów nacierających wzdłuż dróg, wojsk stosujących obejście i oskrzydlenie przeciwnika oraz działających w rejonach przesmyków międzyjeziornych.

Stanowiska ogniowe pododdziały przeciwlotnicze zajmują się w pobliżu newralgicznych punktów w odkrytym terenie na kierunku działania odwodu, wzdłuż dróg manewru (dowozu i ewakuacji), w rejonach możliwych do desantowania przeciwnika oraz na dużych przesiekach (polanach) w rejonach rozwinięcia artylerii. Na kierunkach, zwłaszcza możliwego użycia śmigłowców przeciwnika, w ugrupowaniu oddziałów nacierających w pierwszym rzucie rozwija się manewrowe, mieszane (rakietowo-artyleryjskie) pododdziały przeciwlotnicze, które mogą również działać w charakterze zasadzek przeciwlotniczych.

27. Zasadnicze działania wojsk inżynieryjnych w tym terenie związane będą ze wsparciem inżynieryjnym kontrmobilności i warunków przetrwania wojsk własnych. Budowane będą zapory inżynieryjne w celu zamknięcia dróg leśnych i dukt oraz przygotowywane drogi manewru dla elementów ugrupowania wojsk własnych. Sprzętem inżynieryjnym wspiera się budowę obiektów fortyfikacyjnych. Część pododdziałów może realizować przedsięwzięcia inżynieryjne w ramach maskowania wojsk oraz tworzenia pasów ochrony przeciwpożarowej. Pododdziały inżynieryjne mogą być także użyte do wykonywania prac inżynieryjnych w rejonach lądowania śmigłowców i w strefach zrzutów środków materiałowych.

28. Podczas obrony w terenie lesistym i lesisto-jeziornym jednostki logistyczne rozmieszcza się na poszczególnych kierunkach obrony.

W związkach taktycznych (oddziałach, pododdziałach) oraz w ich punktach zaopatrzenia, a szczególnie w wojskach broniących ciaśnin i przesmyków między jeziorami gromadzi się dodatkowe zapasy środków bojowych i materiałowych.

W rejonach bagnistych, w wypadku wystąpienia trudności w składowaniu środków zaopatrzenia na gruncie, układa się dla nich specjalne podkłady, wokół których kopie się rowy odwadniające.

W wypadku złego stanu dróg leśnych utrudniającego ruch transportu samochodowego jednostek logistycznych, wzmacnia się je pojazdami gąsienicowymi. Drogi dowozu i ewakuacji oznakowuje się znakami drogowymi widocznymi w dzień i w nocy.

Podmokłe odcinki dróg dowozu i ewakuacji wzmacnia się wykorzystując etatowe nawierzchnie składane oraz środki podręczne.

Organizując obronę i ochronę jednostek i urządzeń logistycznych, na zagrożonych kierunkach przez przeciwnika, oprócz elementów ubezpieczenia, wykonuje się zawały leśne oraz buduje zapory inżynieryjne. Ukrycia dla ludzi, sprzętu i środków zaopatrzenia w miejscach podmokłych wykonuje się metodą nasypową.

W natarciu w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) jednostki logistyczne rozmieszcza się wzdłuż dróg i przesiek − bezpośrednio za ugrupowaniem bojowym wojsk. Urządzenia logistyczne rozwija się na skraju lasu w pobliżu dużych polan.

Drogi dowozu i ewakuacji oznakowuje się znakami drogowymi widocznymi w dzień i w nocy, a na głównych skrzyżowaniach wystawia regulację ruchu. Dla zapewnienia ruchu po leśnych bezdrożach jednostkom logistycznym przydziela się pododdziały wojsk inżynieryjnych oraz wzmacnia się je pojazdami gąsienicowymi.

Do oddziałów i pododdziałów nacierających w pierwszym rzucie ugrupowania bojowego − w celu wyszukiwania i wynoszenia rannych − przydziela się grupy żołnierzy z noszami. Rannych i chorych gromadzi się w pobliżu dróg i miejsc, do których może dojechać transport sanitarny. Ciężko rannych i chorych w miarę możliwości ewakuuje się transportem powietrznym (śmigłowcami) bezpośrednio do szpitali stacjonarnych.

W wypadku dużego zagrożenia działalnością grup dywersyjno-rozpoznawczych oraz grup rozbitych zgrupowań przeciwnika organizuje się konwojowanie kolumn logistycznych.

1704. TEREN górzysty

1. Teren górzysty charakteryzuje się znacznymi różnicami wysokości, stromymi pochyłościami, głębokimi dolinami i niewielką liczbą dróg. Warunki atmosferyczne w tym obszarze mogą ulegać szybkim zmianom. W jego obszarze mogą występować inne specyficzne środowiska: tereny zabudowane, tereny lesiste, przeszkody wodne.

2. Ważnymi cechami rejonów górzystych są:

• różnice wysokości względnych, które zapewniają dobrą obserwację lub całkowite maskowanie rozległych obszarów terenu;

• rzadka sieć dróg, ograniczająca lub znacznie utrudniająca przemieszczanie;

• skalista budowa najwyższych partii gór, utrudniająca wszelkie prace fortyfikacyjne;

• duża zmienność pogody.

3. Powodzenie działań bojowych w górach uzyskiwane jest zwykle dzięki wojskom, które przejmują kontrolę nad kluczowym terenem, takim jak szczyty i grzbiety górskie, wyjścia z dolin, przełęcze, wąwozy i drogi. Kanalizowanie ruchu wojsk może być kontrolowane z przewyższających je wzniesień.

4. Z powodu ograniczeń ruchu pojazdów lądowych, stosowanie śmigłowców może mieć decydujące znaczenie dla manewrowości taktycznej, rozpoznania, uzupełnienia i ewakuacji.

5. Piechota może poruszać się prawie wszędzie w górach, pod warunkiem, że jest ona odpowiednio przygotowana. Piechota może opanować i utrzymywać ważny wysoki teren, który góruje nad dolinami i przejściami. Często małe siły mogą zatrzymać lub opóźnić znacznie większe siły przeciwnika poprzez zajęcie kluczowych stanowisk na przejściu lub grzbiecie górskim. Ich działania są skuteczne, gdy mogą być wspierane przez artylerię lub lotnictwo.

6. Wojska prowadzące walkę w górach powinny być zdolne do działań autonomicznych.

7. Trudności występujące podczas działań w górach to:

• ograniczenia manewru wynikające z brak odpowiednich dróg,

• w działaniach zaczepnych konieczność kontroli nad wzniesieniami,

• ograniczone użycie wojsk pancernych i zmechanizowanych,

• wydłużony czas przemieszczeń lub zmian w ugrupowaniu bojowym,

• teren może ograniczać wzajemne wsparcie wojsk.

8. Ugrupowanie bojowe wojsk będzie uzależnione od właściwości terenu, działań przeciwnika i otrzymanego zadania. Ważną rolę odgrywają odwody rozmieszczone na zagrożonych kierunkach.

9. W planowaniu obrony w terenie górzystym należy uwzględnić następujące czynniki:

• przewyższający teren zapewnia obrońcy dobre warunki obserwacji i ostrzału, lecz trudna do osiągnięcia będzie pełna spójność punktów oporu;

• zbocza i inne specyficzne cechy terenu górzystego utrudniać będą natarcie strony przeciwnej;

• nie umniejszać możliwości przeciwnika w zakresie pokonywania przeszkód terenu górskiego;

• niedobór dróg ogranicza użycie czołgów i innych pojazdów bojowych oraz czyni je wrażliwymi na uderzenia;

• obrońca ma dogodne warunki do wprowadzenia przeciwnika w błąd co do wielkości swoich sił, zamiaru i możliwości;

• trudno jest szybko przemieszczać odwody bez zastosowania transportu śmigłowcowego;

• przygotowanie pozycji obronnych wymaga odpowiednio wydłużonego czasu;

• wojska wymagać będą dostosowania wyposażenia do warunków środowiska, w którym będą działać.

10. Teren górzysty stwarza dogodne warunki do organizowania zasadzek, które w tych warunkach są bardzo skuteczne. Ochrona skrzydeł i ciągła obserwacja są istotne dla zapobiegania przenikaniu przeciwnika.

11. Obrona charakteryzować się będzie przewagą oporu i z reguły prowadzona będzie na kilku oddzielnych kierunkach. Przewagę, jaką daje teren, obrońca może wykorzystać do jej poszerzenia.

12. Teren górzysty sprzyja prowadzeniu działań opóźniających. Większą uwagę trzeba jednak zwrócić na osłonę dróg odchodzenia na kolejne pozycje.

13. Do prowadzenia natarcia na poszczególnych kierunkach powinny być zorganizowane samodzielne zgrupowania taktyczne. Do pokonania przeciwnika z reguły potrzebne będą stosunkowo większe siły niż w działaniach na terenie nizinnym.

14. Możliwości wpływania na przebieg walki będą większe, jeżeli będą możliwości prowadzenia działań powietrzno-manewrowych.

15. Plan natarcia powinien zakładać kolejne opanowanie dominujących wyniosłości (obiektów pośrednich), co zapewni osiągnięcie zakładanych celów natarcia − opanowanie obiektu zasadniczego. W początkowej fazie natarcia niezbędny może okazać się szczególny wysiłek w celu uchwycenia dogodnych punktów do obserwacji.

16. Atakujący najprawdopodobniej napotka silny opór na niewielu dostępnych drogach marszu. Powinien on unikać atakowania przeciwnika od frontu i uzyskać dostęp do dróg marszu poprzez wykonanie oskrzydlenia lub obejścia.

17. Wsparcie wojsk ogniem artylerii w terenie górzystym jest ograniczone poprzez zmienne warunki obserwacji, występowanie pól martwych, brak odpowiednich rejonów rozwinięcia artylerii oraz znaczne zużycie czasu na przesunięcia i zmiany stanowisk ogniowych.

Punkt ciężkości wsparcia ogniowego artylerii tworzy się z reguły na kierunkach i w rejonach przewidywanego ruchu przeciwnika (drogi, ciaśniny). Najważniejsze zadania artylerii to:

• obezwładnienie (oślepienie) przeciwnika na dominujących wzgórzach,

• dezorganizacja manewru,

• osłona luk i skrzydeł,

• wzbranianie ataków (również ze skrzydeł).

18. Charakter terenu górskiego i nieprzewidywalne warunki atmosferyczne komplikować będą, lub nawet uniemożliwią, wsparcie lotnicze działań lądowych. W tych warunkach lotnictwo może wykonywać zadania osłony rozpoznania powietrznego, izolacji lotniczej oraz bezpośredniego wsparcia lotniczego.

19. Śmigłowce mogą pomóc w pokonywaniu trudności związanych z przegrupowaniem i wsparciem wojsk lądowych w górach. Ich wykorzystanie może zostać ograniczone warunkami pogody.

20. W górach wojska OPL realizują osłonę, prowadząc działania bojowe na wybranych kierunkach − z uwzględnieniem ugrupowania osłanianych wojsk, broniących ważnych rejonów i obiektów (przełęczy, szerokich dolin, mostów, przepraw, węzłów drogowych, itp.). Użycie oddziału (pododdziału) przeciwlotniczego z reguły ma charakter zdecentralizowany.

Do osłony ogólnowojskowych zgrupowań organizuje się pododdziały (grupy) przeciwlotnicze wyposażone w  przenośne zestawy rakietowe, zdolne do samodzielnego (autonomicznego) prowadzenia działań bojowych na oddzielnych kierunkach. Osłonę pozostałych elementów ugrupowania bojowego, stanowisk dowodzenia oraz obiektów infrastruktury terenowej (mosty, węzły dróg, zapory wodne) oraz jednostek i urządzeń logistycznych realizuje się siłami pododdziałów rakietowo-artyleryjskich.

Manewr wykonuje się metodą kolejnych zmian stanowisk ogniowych. Na kierunkach skrytego podejścia lotnictwa (śmigłowców) przeciwnika powinno się organizować zasadzki przeciwlotnicze.

Podczas natarcia w górach zasadniczy wysiłek OPL skupia się na osłonie sił głównych ogólnowojskowego związku taktycznego (oddziału) działających na kierunkach wzdłuż dolin i dróg, zwłaszcza wojsk pokonujących przeszkody wodne
i węzły drogowe oraz na osłonie rejonów stanowisk ogniowych artylerii, rejonów załadowania desantu (grup desantowo-szturmowych) oraz odwodów.

Do osłony wojsk nacierających w pierwszym rzucie (także oddziałów wydzielonych), zwłaszcza na kierunkach przylegających do przełęczy i obchodzących przeciwnika ze skrzydeł i od tyłu, wydziela się pododdziały wyposażone w przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe.

W zależności od sytuacji i warunków terenowych pułk (dywizjon) przeciwlotniczy może organizować na oddzielnych kierunkach natarcia mieszane zgrupowania rakietowo-artyleryjskie, które prowadzą działania bojowe samodzielnie.

21. W terenie górzystym wojska inżynieryjne wykorzystuje się:

• w obronie głównie do: budowy zapór i wykonywania niszczeń na drogach oraz w dolinach utrudniających natarcie pododdziałów przeciwnika, przygotowania i utrzymania dróg i ścieżek do ruchu wojsk własnych, budowy obiektów fortyfikacyjnych w rejonach obrony (punktach oporu) własnych oddziałów i pododdziałów przy użyciu maszyn inżynieryjnych i materiału wybuchowego;

• w natarciu głównie do: przygotowania i utrzymania dróg i ścieżek na kierunkach podejścia i wykonania uderzeń, budowy zapór inżynieryjnych podczas odpierania kontrataków oraz na skrzydłach i w lukach w celu osłony natarcia własnych pododdziałów, budowy obiektów fortyfikacyjnych w rejonach wyjściowych oraz w rejonach rozmieszczenia środków ogniowych.

22. Dowodzenie w terenie górzystym wymaga wyzwalania inicjatywy od podległych dowódców. Rozmieszczenie stanowisk dowodzenia musi być zaplanowane ze szczególną uwagą z powodu trudności z przegrupowaniem i łącznością, powinno ułatwić dowodzenie w tym trudnym terenie. Stanowiska dowodzenia powinny być przygotowane do przemieszczania w dowolny sposób. Stosowanie śmigłowców w dowodzeniu oraz do spełniania funkcji kontrolnych powinno być szeroko praktykowane.

23. W obronie w terenie górzystym jednostki logistyczne rozmieszcza się pod osłonę głównego zgrupowania bojowego, w pobliżu i wzdłuż dróg. W wypadku organizowania obrony na izolowanych kierunkach jednostki logistyczne dzieli się na części i rozmieszcza za ugrupowaniem wojsk, organizując ponadto odwód logistyczny.

W dostarczaniu zaopatrzenia walczącym wojskom, oprócz etatowego transportu samochodowego, wykorzystuje się transport juczny, a także organizuje się grupy tragarzy. W miejscach styku różnych rodzajów transportu organizuje się punkty przeładunkowe, przystosowane do czasowego składowania środków zaopatrzenia.

Na drogach wąskich i jednokierunkowych urządza się mijanki transportu i wystawia regulację ruchu. Na stromych podjazdach organizuje się dyżury ciągników gąsienicowych do udzielenia pomocy kolumnom logistycznym.

W terenie bardzo trudnym, do dostarczania zaopatrzenia walczącym pododdziałom, wykorzystuje się istniejące kolejki linowe lub buduje się je we własnym zakresie.

W punktach oporu oraz na stanowiskach ogniowych artylerii i środków przeciwlotniczych gromadzi się dodatkowe zapasy amunicji, paliw, żywności i wody.

W terenie wysokogórskim żołnierzy wyposaża się w ciepłą odzież, okulary przeciwsłoneczne, środki przeciwodmrożeniowe itp.

Źródła wody konsumpcyjnej podlegają ochronie.

Służbę zdrowia oddziałów i pododdziałów walczących na samodzielnych kierunkach wzmacnia się dodatkowymi siłami i środkami.

Punkty opatrunkowe wyposaża się w sprzęt wysokogórski do ewakuacji rannych i chorych. Działalność służby zdrowia ukierunkowuje się na zapobieganie przeziębieniom i chorobom zakaźnym, odmrożeniom, oparzeniom i udarom słonecznym, oślepieniom i chorobie wysokogórskiej.

W natarciu w górach jednostki logistyczne rozmieszcza się na głównych kierunkach działania, wzdłuż dróg i blisko pierwszych rzutów ugrupowania bojowego wojsk.

W walczących związkach taktycznych (oddziałach, pododdziałach) oraz ich punktach zaopatrzenia gromadzi się dodatkowe zapasy amunicji (głównie strzeleckiej i moździerzowej) oraz środków inżynieryjno-saperskich. Szczególną uwagę przywiązuje się do zaopatrywania wojsk w wodę konsumpcyjną oraz w sprzęt i wyposażenie ułatwiające pokonywanie stromych wzniesień i stoków, zboczy skalnych, jarów, rzek oraz odcinków terenu pokrytych lodem i śniegiem. Część wyposażenia specjalnego do działań w górach wojska przygotowują z podręcznych materiałów we własnym zakresie.

Organizując dostarczanie zaopatrzenia oraz ewakuację techniczną i medyczną, należy uwzględnić ukształtowanie terenu, czas niezbędny na pokonywanie stromych wzniesień, znaczne zmniejszenie prędkości jazdy oraz ładowności środków transportu.

Drogi dowozu i ewakuacji dokładnie się rozpoznaje i ustala prędkość jazdy dla każdego rodzaju transportu na poszczególnych odcinkach dróg.

Punkty opatrunkowe wyposaża się w sprzęt wysokogórski do ewakuacji rannych i chorych.

Organizując zabezpieczenie weterynaryjne, szczególną uwagę zwraca się na odpowiedni dobór zwierząt do transportu jucznego, dopasowanie uprzęży i juków, równomierne rozmieszczenie ładunków w jukach, trenowanie koni do pracy w warunkach górskich, właściwe i na czas przeprowadzone kucie koni oraz zgromadzenie zapasów środków niezbędnych do kucia koni.

1705. OBRONA WYBRZEŻA MORSKIEGO

1. Bezpośrednim celem lądowania desantu przeciwnika będzie uchwycenie na brzegu przyczółka, a następnie szybkie umocnienie się i poszerzenie go, aby zapewniał warunki do wznowienia i kontynuowania działań zaczepnych. Działaniami aeromobilnymi przeciwnik starał się będzie opanować cele w głębi, zapewniając tym samym dogodne warunki do opanowania przyczółka.

2. Aby osiągnąć swój cel będzie on dążył do:

• osiągnięcia przewagi w powietrzu i na morzu w rejonie desantowania, zanim siły desantujące wejdą do niego,

• budowy umocnień na przyczółku,

• odizolowania planowanych stref lądowania.

3. Przewidując rejon działań desantowych przeciwnika należy uwzględnić, iż:

• szeroka plaża z łagodnym spadkiem, która mogłaby być wykorzystana przez okręty desantowe przeciwnika jest najbardziej prawdopodobnym rejonem lądowania;

• nacierający w celu szybkiego rozwinięcia natarcia w głąb lądu będzie wybierał obszary z dobrze rozwiniętą drożnią;

• przeciwnik może uzyskać zaskoczenie poprzez wybór mniej dogodnych do działania odcinków brzegu.

4. Zadaniem bojowym wojsk lądowych broniących wybrzeża morskiego będzie nie dopuścić do uchwycenia przyczółka przez przeciwnika w ich pasie (rejonie) odpowiedzialności.

5. W obronie wybrzeża wojska powinny być rozmieszczone w ten sposób, aby zapewnić odparcie szturmu przeciwnika i wykonywanie zwrotów zaczepnych.

6. Dane rozpoznawcze powinny być uzyskiwane z trzech źródeł: elementów rozpoznawczych i osłonowych sił lądowych, marynarki wojennej i sił powietrznych.

7. Obrona wybrzeża składa się z dwóch etapów:

• obrona na morzu, która obejmuje działania marynarki wojennej i sił powietrznych w celu przeciwdziałania desantom morskim przeciwnika. Obrona ta prowadzona będzie przez marynarkę wojenną i siły powietrzne, wsparte przez całą dostępną artylerię. Najbardziej pożądanym celem tych działań jest pokonanie sił przeciwnika, dopóki znajdują się w morzu.

• obrona na brzegu. Powinna ona być skupiona wokół ważnego obszaru (obszarów) i najbardziej prawdopodobnych miejsc desantowania. Pozostałe rejony powinny być pod stałą obserwacją i patrolowane. Rozmieszczonym w głębi odwodom umożliwiać szybkie przegrupowanie na zagrożone kierunki.

8. Własne wojska muszą być rozwinięte w sposób zapewniający: rozbicie przeciwnika na plażach; szybkie i elastyczne ześrodkowanie odwodów do zwalczania sił przeciwnika zanim uchwycony zostanie przyczółek; likwidację desantów przeciwnika wysadzonych w głębi ugrupowania.

9. Szeroko stosowane powinny być zapory wzdłuż brzegu, na plażach i w głębi lądu w celu pozbawienia przeciwnika dogodnych miejsc lądowania, obniżenia jego siły uderzeniowej oraz uniemożliwienia mu wykonania zadań bojowych. Plan zapór musi być powiązany z planem wsparcia ogniowego.

10. Powodzenie obrony zależeć będzie od zdolności ześrodkowania sił przeciwko desantowi przeciwnika. Szczególnie ważna staje się możliwość rozwinięcia i użycia odwodów. Odwody powinny być szybkie i manewrowe, rozwinięte w głąb lądu i przygotowane do uderzeń na desanty przeciwnika w pasie wybrzeża. Manewrowość odwodu powinna być zapewniona przez włączenie w ich skład artylerii przeciwlotniczej i środków do pokonywania zapór. Każdy zwrot zaczepny musi otrzymać wymagane wsparcie ogniowe. Szczególnie ważnym jest, aby przeciwnik pozbawiony był dostępu do kluczowych obiektów terenowych.

11. Podczas etapu przygotowawczego zaistnieje potrzeba szerokiego wsparcia inżynieryjnego w celu rozbudowy stanowisk obronnych.

12. Skuteczne działanie może zapewnić skoordynowane wykorzystanie lądowych, powietrznych i morskich sił i środków walki elektronicznej.

13. Artyleria realizuje w obronie wybrzeża morskiego następujące zadania:

• wzbranianie rozpoznania wód przybrzeżnych i wybrzeża oraz trałowania min i usuwania zapór przeciwdesantowych;

• zwalczanie okrętów przeciwnika wchodzących w skład zgrupowania desantowego podczas ich podejścia do wybrzeża oraz w rejonach manewrowania i postoju;

• zwalczanie środków desantowo-przeprawowych w rejonach zbiórki i formowania w fale podczas podejścia do brzegu;

• zwalczanie pododdziałów szturmowych desantu morskiego oraz desantowoszturmowych w celu niedopuszczenie do opanowania odcinków wybrzeża i rozszerzania opanowanych przyczółków;

• obezwładnianie środków wsparcia ogniowego oraz pododdziałów, które wylądowały na brzegu;

• wzbronienie podejścia i wysadzania kolejnych rzutów desantu;

• wsparcia kontrataków.

Artylerię rozwija się w ugrupowanie bojowe na prawdopodobnych kierunkach wysadzenia desantów. Dla każdego pododdziału artylerii wyznacza się główny rejon stanowisk ogniowych i dwa-trzy zapasowe.

W uzasadnionych sytuacjach pododdziały artylerii mogą być rozmieszczone w głębi, w gotowości do rozwinięcia w jednym z zawczasu przygotowanych rejonów.

W celu zwiększenia skuteczności rażenia ruchomych celów nawodnych część artylerii może być użyta do strzelania na wprost i ogniem półpośrednim. Do wykonania tego zadania artylerię rozwija się na tymczasowych stanowiskach ogniowych na brzegu (na wydmach) lub w pobliżu brzegu.

14. W obronie wybrzeża morskiego wojska OPL realizują osłonę zasadniczych elementów ugrupowania bojowego wojsk broniących rejonów dogodnych do wysadzenia desantów morskich i powietrznych oraz w rejonie odwodów. Zadania bojowe wykonuje się we współdziałaniu z wydzielonymi siłami OPL marynarki wojennej oraz sił powietrznych.

W rejonach pozycji obronnych, przygotowywanych bezpośrednio na brzegu, rozwija się część środków ogniowych i rozpoznania. Na niektórych kierunkach zagrożenia z powietrza mogą być przygotowane tymczasowe stanowiska ogniowe oraz przygotowane zasadzki przeciwlotnicze.

Zasadnicze siły przeciwlotnicze ugrupowuje się w głębi obrony do osłony głównych sił ogólnowojskowego związku taktycznego (oddziału), utrzymywanych w gotowości do wykonania manewru na najważniejsze kierunki (pozycje) obrony oraz wykonania przeciwuderzenia (kontrataków).

Oddziałowi (pododdziałowi) przeciwlotniczemu w osłonie wojsk (obiektów) broniących wybrzeża morskiego na szerokim froncie wyznacza się zasadniczy oraz kilka zapasowych rejonów rozwinięcia w ugrupowanie bojowe. Skuteczność osłony przeciwlotniczej w zasadniczym stopniu zależy od dobrze zorganizowanego i wszechstronnie zabezpieczonego manewru.

Ze względu na duży obszar osłony, nastąpi rozproszenie wysiłku OPL, wystąpi decentralizacja kierowania ogniem oraz konieczność usamodzielnienia w zakresie zabezpieczenia materiałowo-technicznego.

15. Użycie wojsk inżynieryjnych związane jest głównie ze wsparciem kontrmobilności i zdolności przetrwania wojsk własnych. W celu utrudnienia ruchu przeciwnikowi wykonuje się zapory inżynieryjne w wodzie (w strefie przybrzeżnej), na plaży i w głębi lądu. Uwzględnia się także zakładanie zapór inżynieryjnych w przewidywanych rejonach lądowania desantów powietrznych. W pasach i rejonach obrony przygotowuje się obiekty fortyfikacyjne, w tym także zapasowe i pozorne. Część wojsk inżynieryjnych wyznacza się do wsparcia kontrataków.

16. Dowodzenie w obronie wybrzeża powinno zapewniać współdziałanie pomiędzy siłami lądowymi, powietrznymi i morskimi. Sprawowane jest ono przez dowódcę wojsk lądowych i obejmuje siły lotnicze i morskie w pasie (rejonie) odpowiedzialności. Za prowadzenie działań na morzu odpowiedzialny będzie dowódca marynarki wojennej.

17. W obronie wybrzeża morskiego jednostki logistyczne dzieli się na części i ugrupowuje stosownie do przyjętego ugrupowania bojowego wojsk. Zasadniczą część sił i środków logistycznych rozmieszcza się w odwodzie, uwzględniając możliwość dokonania szybkiego manewru na zagrożone kierunki.

Do rozmieszczenia jednostek oraz rozwinięcia urządzeń logistycznych wykorzystuje się głównie obiekty terenowe znajdujące się w obrębie baz i portów morskich.

W związkach taktycznych (oddziałach, pododdziałach) broniących oddzielnych odcinków wybrzeża gromadzi się dodatkowe zapasy środków bojowych. Z części tych zapasów wydziela się rezerwę, którą wolno zużyć tylko na rozkaz dowódcy związku taktycznego (oddziału).

Organizując zabezpieczenie logistyczne wojsk w obronie wybrzeża morskiego, należy uwzględnić możliwość realizacji części przedsięwzięć w ramach współdziałania z organami logistycznymi marynarki wojennej.

Szczególną uwagę poświęca się obronie i ochronie jednostek i urządzeń logistycznych. Planując jej przedsięwzięcia oraz wydzielając do ich realizacji siły i środki, należy uwzględnić możliwość wysadzenia przez przeciwnika desantów powietrznych.

1706. PRZESZKODY WODNE

A. OBRONA PRZESZKÓD WODNYCH

1. Wybór rodzaju obrony i przyjętego ugrupowania uwarunkowane będzie ogólną sytuacją operacyjno-taktyczną. Zależy także od otrzymanego zadania, posiadanych sił i środków, charakteru działań przeciwnika, sił odwodów szczebla nadrzędnego wykonujących zadanie na korzyść broniącego się, charakterystyki przeszkody wodnej i obszarów przyległych do niej, pory roku i warunków atmosferycznych.

Silny pierwszy rzut jest zasadny w obronie wąskich i średnich przeszkód wodnych, gdy warunki terenowe na własnym brzegu utrudniają lub uniemożliwiają manewr, głębokość rejonu obrony nie jest zbyt duża, a do organizacji obrony zostały wyznaczone organiczne siły i środki.

Obronę opartą na silnych manewrowych odwodach należy prowadzić wówczas, kiedy postawione zadanie i warunki terenowe pozwalają na rozwinięcie działań na dużą głębokość i sprzyjają manewrowaniu siłami i środkami obrońcy. Siły główne utrzymuje się w odwodach w gotowości do wyjścia na rubieże ogniowe lub wykonania kontrataków na zagrożonych kierunkach.

2. W organizacji obrony przeszkody wodnej lustro wody należy wykorzystać jako czynnik umożliwiający rozczłonkowanie sił przeciwnika i niszczenie go częściami.

3. Najbardziej skuteczna jest obrona zorganizowana na obu brzegach. Od strony przeciwnika organizuje się pas przesłaniania, natomiast na własnym − pozycje obrony. Przy tym rozwiązaniu zadaniem wojsk organizujących walkę w pasie sił przesłaniania jest rozpoznanie ugrupowania bojowego przeciwnika, ustalenie prawdopodobnego kierunku jego głównego uderzenia, dezorganizowanie działań na podejściach do przeszkody wodnej oraz zadanie mu strat. Szczególnie trudnym fragmentem walki jest zapewnienie możliwości wycofania tych sił na broniony brzeg przy jednoczesnym niedopuszczeniu do przekroczenia przeszkody przez przeciwnika.

4. Obronę przeszkód wodnych zazwyczaj prowadzi się na szerokim froncie. Przedni skraj obrony wyznacza się bezpośrednio przy lustrze wody albo przesuwa się w głąb na dogodną rubież − wówczas na brzegu organizuje się pozycje ubezpieczeń bojowych oraz ustawia zapory inżynieryjne.

5. Przyjęte ugrupowanie ma zapewnić możliwość stworzenia silnego i głębokiego systemu ognia oraz gwarantować wykonanie manewru w celu obezwładnienia i rozbicia przeciwnika na podejściach do przeszkody wodnej, w toku jej forsowania i na bronionym brzegu. Jeżeli przedni skraj obrony oddala się od przeszkody, to bezpośrednio na jej brzegu tworzy się pozycję przednią lub pozycję ubezpieczeń bojowych, ściśle dostosowaną do charakteru przeszkody wodnej i zaistniałej sytuacji taktycznej. Odwód ogólnowojskowy rozmieszcza się w rejonach umożliwiających szybkie i skryte podejście do przeszkody wodnej w rejony przewidywanych odcinków forsowania przez przeciwnika lub do rejonów, w których może on wysadzić desanty powietrzne. Odwody specjalne na ogół przybliża się do przedniego skraju obrony.

6. Główne zadania artylerii w obronie przeszkody wodnej to:

• wzbranianie przeciwnikowi prowadzenia rozpoznania rejonu przeszkody wodnej,

• osłona wojsk własnych przed ogniem naziemnych środków wsparcia przeciwnika,

• wzbranianie podejścia wojsk przeciwnika do przeszkody wodnej i jej forsowania,

• zwalczanie sił przeciwnika na opanowanym przyczółku,

• wsparcie kontrataku wojsk własnych.

Punkt ciężkości ognia artylerii tworzy się kolejno na podejściach sił głównych przeciwnika do przeszkody wodnej, na lustrze wody oraz bezpośrednio na bronionym brzegu (wyjściu na brzeg).

7. Podchodzące do przeszkody wodnej wojska przeciwnika zwalcza się wszystkimi środkami rażenia. Największe natężenie ognia należy zapewnić na rozpoznanych odcinkach forsowania. Na podejściach do przeszkody wodnej stosuje się narzutowe zapory minowe.

8. Powietrzno-lądowy wymiar walki, prowadzenie działań desantowo-szturmowych podczas natarcia z forsowaniem przeszkód wodnych, będzie zmuszał obrońcę do poszukiwania skutecznych sposobów przeciwdziałania wszelkim próbom tworzenia w ugrupowaniu broniących się wojsk dodatkowych ognisk walki.

9. W obronie przeszkód wodnych wojska OPL realizują osłonę ogólnowojskowych związków taktycznych (oddziałów) w rejonie głównego wysiłku oraz w głębi obrony.

10. Ugrupowanie bojowe wojsk OPL powinno zapewniać możliwość prowadzenia skutecznego ognia na głównych kierunkach podejścia przeciwnika powietrznego do przeszkody wodnej (odcinków forsowania) oraz szybkie wykonanie manewru wzdłuż frontu i w głąb obrony w celu przeniesienia głównego wysiłku na inny kierunek (rejon) lub osłony przeciwlotniczej wojsk wykonujących kontrataki.

11. Na kierunkach skrytego podejścia przeciwnika powietrznego do przeszkody wodnej oraz w rejonie pozycji ubezpieczeń bojowych, przygotowuje się (rozwija) zasadzki przeciwlotnicze. Ponadto jeśli warunki terenowe i sytuacji bojowej sprzyjają, to ze składu oddziału (pododdziału) przeciwlotniczego wydziela się część środków ogniowych (manewrowych) i organizuje pododdziały wędrowne, które prowadzą działania bojowe na szerokim froncie wzdłuż przeszkody wodnej.

12. Stanowiska ogniowe środków OPL rozmieszcza się w pobliżu przeszkód wodnych w ugrupowaniu wojsk pierwszego rzutu, na skrzydłach odcinków prawdopodobnego forsowania przez przeciwnika oraz w głębi obrony.

13. W przewidywanych miejscach lądowania desantów powinny zostać ustawione różne zapory inżynieryjne, w tym miny kierunkowego działania. Do prowadzenia walki z desantami powinny być gotowe wszystkie elementy ugrupowania bojowego. Zarówno do realizacji tego zadania, jak i w walce o utrzymanie rubieży przeszkody wodnej szczególnie przydatne są śmigłowce bojowe. Można z nich utworzyć bardzo efektywny odwód ogólnowojskowy i przeciwpancerny.

14. Prowadzenie obrony przeszkody wodnej przygotowanej przy braku styczności z przeciwnikiem dzieli się na następujące etapy: walka w pasie sił przesłaniania, walka o przeszkodę wodną, walka w głębi obrony. W wypadku obrony rzeki granicznej oraz organizowania obrony przeszkody wodnej w styczności z przeciwnikiem działania można podzielić na dwa etapy: walka o przeszkodę wodną oraz walka w głębi obrony.

15. Walkę o utrzymanie rubieży przeszkody wodnej rozpoczynają na ogół ubezpieczenia bojowe. Ich dyslokacja powinna być dostosowana do charakteru przeszkody wodnej. Rozmieszcza się je na wyspach i półwyspach oraz przy lustrze wody gdy przedni skraj obrony przebiega z dala od niego. Realizowane to jest poprzez wystawienie posterunków (w nocy podsłuchów), zwłaszcza na skrzydłach i lukach między punktami oporu. Wydziela się także dyżurne środki ogniowe. Nie obsadzone odcinki terenu powinny być patrolowane, aby nie dopuścić do przenikania grup przeciwnika w głąb obrony.

16. Walka o utrzymanie przeszkody wodnej rozpoczyna się − przez oddziaływanie ogniowe obrońcy − już na podejściach do niej. W tym etapie głównym zadaniem jest zerwanie forsowania lub zniszczenie forsujących sił bezpośrednio po wylądowaniu. Decydującą fazą walki tego etapu są kontrataki. Ważnym czynnikiem przy ich wykonywaniu jest czas. W przyjmowanych rozwiązaniach wynikających z potrzeb pola walki, kontratak wykonywany powinien być z takim wyliczeniem, aby nie dopuścić do umocnienia się przeciwnika na opanowanych przyczółkach. Kontrataki zmierzające do osiągnięcia tego celu powinny być podejmowane od najniższych szczebli organizacyjnych wojsk. Wymagają one jednak odpowiedniego przygotowania i zabezpieczenia, przede wszystkim bardzo szczelnej osłony środków przeciwlotniczych i stworzenia przynajmniej okresowej przewagi ogniowo-elektronicznej w danym rejonie.

17. Wykonując kontratak, najkorzystniej dwa zbieżne wzdłuż brzegów rzeki, należy zintensyfikować oddziaływanie na przeciwnika w rejonie podejścia do miejsca, gdzie udało się mu uzyskać lokalne powodzenie. Dążenie do zepchnięcia przeciwnika z bronionego brzegu jednak nie może być traktowane jako zasada. Niekiedy lepszym rozwiązaniem jest skupienie wysiłku na uniemożliwieniu przeciwnikowi powiększenia przyczółka i wzmocnienie go kolejnymi siłami, by tym samym stworzyć warunki korzystniejsze do wykonania zwrotu zaczepnego przez szczebel nadrzędny. Ponadto jego urzeczywistnienie nie może pozbawiać obrońcy możliwości skutecznego reagowania na poczynania przeciwnika w dalszej fazie walki o utrzymanie przeszkody wodnej. Szczególnie w wypadku dokonania przez przeciwnika manewru siłami i podjęcia zdecydowanej próby forsowania przeszkody wodnej na innym kierunku.

18. Trzeci etap walki rozpocznie się po nieudanym kontrataku lub gdy znaczne siły przeciwnika sforsują przeszkodę wodną. W tej sytuacji wojska będą prowadzić walkę na pozycjach ryglowych, dążąc do ograniczenia rozmiarów opanowanego przyczółka. Niewykluczone, że część pododdziałów będzie prowadzić walkę w okrążeniu. Cele walki na tym etapie to: niedopuszczenie do sforsowania przeszkody przez kolejne siły, zwalczanie przeciwnika na przyczółku, zabezpieczenie wykonania kontrataku przez siły przełożonego.

19. Upór, wytrwałość i aktywność wojsk broniących przeszkody wodnej, powinny być ukierunkowane na przekreślenie wszelkich prób przedostania się przeciwnika w głąb bronionego obszaru. Realizacja tego zadania możliwa będzie przy odpowiednim zabezpieczeniu działań sił broniących przeszkody wodnej.

20. W wypadku powodzenia forsowania części sił przeciwnika, ogniem wszystkich środków nie dopuszcza się do przeprawienia kolejnych rzutów. Oddziały (pododdziały), które się przeprawiły, rozbija się kontratakami, aby nie dopuścić do umocnienia przeciwnika na opanowanym brzegu.

B. FORSOWANIE

Forsowanie ma miejsce wówczas, kiedy przeciwległy brzeg przeszkody wodnej jest broniony przez przeciwnika.

1. Sposoby forsowania przeszkód wodnych:

• forsowanie przeszkody wodnej z marszu. Ma ono miejsce po niewielkim przygotowaniu, z wykorzystaniem doraźnie dostępnych środków. Zamiarem przeprowadzenia takiego działania jest sforsowanie przeszkody zanim przeciwnik umocni pozycje obronne;

• forsowanie zawczasu przygotowane. Wymaga gruntownego rozpoznania, precyzyjnego planowania, szczegółowych przygotowań oraz ciężkiego i specjalistycznego sprzętu inżynieryjnego. Prowadzone jest ono, gdy forsowanie z marszu nie powiodło się;

• forsowanie skryte. Wykonywane jest przez spieszone wojska w połączeniu z przenikaniem podczas ograniczonej widoczności. Podejmowane jest skrycie w celu osiągnięcia zaskoczenia i obniżenia strat.

2. Pokonanie przeszkody wodnej ma miejsce wówczas, kiedy przeciwległy jej brzeg jest opanowany przez wojska własne, najczęściej w wyniku pomyślnego forsowania i opanowania przyczółka.

3. Jeśli przeszkód nie można obejść, należy przystąpić do jej forsowania w miejscach, w których nie jest oczekiwane to przez przeciwnika. Połączenie forsowania przeszkody z przedsięwzięciami pozorowania może być sposobem zaskoczenia przeciwnika.

4. Warunki ograniczonej widoczności stwarzają dogodne możliwości do pokonywania przeszkód, uniemożliwiając jednocześnie prowadzenie ognia obserwowanego.

5. Sprawność forsowania przeszkód wodnych warunkują następujące czynniki:

• właściwe i terminowe rozpoznanie ustala charakter każdej z przeszkód, pozwala na precyzyjny wybór odcinków forsowania oraz określenie wymagań inżynieryjnych;

• skuteczna regulacja ruchu;

• stosowanie pozorowania w celu osiągnięcia zaskoczenia;

• obrona powietrzna i wsparcie ogniowe, szczególnie wsparcie lotnicze i ogień przeciwartyleryjski.

6. Forsowanie realizowane jest w trzech zazębiających się etapach:

• szturm wykonywany jest w celu opanowania pozycji przeciwnika po drugiej stronie przeszkody. Etap ten nie jest wymagany przy pokonywaniu przeszkody bez napotykania oporu przeciwnika;

• opanowanie przyczółka. Wykonywane jest w celu rozszerzenia zdobytego terenu na przeciwległym brzegu przeszkody wodnej;

• umocnienie przyczółka. Wykonywane jest w celu umocnienia się na przyczółku, z którego będzie można kontynuować działania zaczepne.

7. Forsowanie przeszkody wodnej powinno być prowadzone na szerokim froncie. Rejony przepraw powinny:

• mieć dwukrotnie większą liczbę punktów przeprawowych w stosunku do potrzeb, co zapewnia możliwości manewru między nimi w wypadku zagrożeń działaniami przeciwnika;

• być ukryte przed obserwacją;

• posiadać odpowiednie drogi marszu do i od punktów przeprawowych;

• mieć wyznaczone rejony wyczekiwania;

• zapewniać wystarczającą przestrzeń do rozbudowy przyczółka.

8. Opanowany przyczółek powinien posiadać następujące cechy:

• teren (obszar) pozwalający na zorganizowanie obrony;

• dogodne wyjścia z wody i warunki do manewru i rozśrodkowania wojsk w celu uniknięcia zagęszczenia;

• warunki do wznowienia i kontynuowania działań zaczepnych.

9. W każdej sytuacji powinien być tworzony odwód z sił i środków przeprawowych gotowy do przemieszczenia się w rejon forsowania.

10. Wojska forsujące przeszkodę wodną wykorzystują działania wojsk osłaniających, rozlokowanych w pobliżu przeszkody. Wojska osłaniające zajmują pozycje obronne zapewniające ogniowe i inne wsparcie sił podczas forsowania i pokonywania przeszkody. W ramach swojego rejonu odpowiadają za bezpieczeństwo, w tym za obronę przeszkody i własnego brzegu. Siły na przyczółku składają się z rzutu szturmowego i sił głównych. Rzut szturmowy ma zadanie opanować czołowe pozycje obronne przeciwnika. Siły główne forsujących wojsk prowadzą rozbudowę przyczółka.

11. We wsparciu ogniowym forsowania artyleria realizuje podobne zadania jak w natarciu. W zależności od sposobu forsowania wykonuje się zadania ogniowej osłony podejścia do przeszkody wodnej sił forsujących oraz stosownie do potrzeb ogniowe przygotowanie i wsparcie forsowania i ataku. Podczas forsowania z marszu i w sposób skryty, artyleria osłania ogniem podejście sił forsujących i opanowanie przyczółka. Wówczas z przygotowania ogniowego najczęściej się rezygnuje lub wykonuje się je w ograniczonym zakresie.

Do wsparcia forsowania artyleria zajmuje stanowiska ogniowe w pobliżu przeszkody wodnej. Pododdziały rozpoznawcze artylerii powinny znajdować się w czołowych kampaniach wojsk forsujących i przeprawiać się razem z nimi na przeciwległy brzeg.

Do odpierania kontrataków przeciwnika na opanowanym przyczółku angażuje się całą posiadaną artylerię.

12. Odcinki forsowania muszą być ściśle skoordynowane ze wsparciem lotniczym. Śmigłowce przeciwpancerne i szturmowe, jak i inne powinny być użyte w celu osłony podejścia do przeszkody oraz podczas szturmu. Śmigłowce przeciwpancerne i szturmowe zapewniają także dowódcy dodatkową elastyczność wsparcia ogniowego.

13. Podczas forsowania przeszkody wodnej wojska OPL realizują osłonę zasadniczych sił ogólnowojskowego związku taktycznego (oddziału) w czasie podchodzenia do przeszkody wodnej i forsowania jej z marszu, wojsk przygotowujących się do forsowania w rejonach wyjściowych (wyczekiwania), na rubieżach rozwinięcia i pozycjach do ataku (forsowania), na stanowiskach ogniowych artylerii oraz wojsk podczas ich przeprawy na przeciwległy brzeg.

Pododdziały przeciwlotnicze pułku (dywizjonu) podchodzą do rubieży przeszkody wodnej w ugrupowaniu osłanianych wojsk pierwszego rzutu i zajmują stanowiska ogniowe na kierunkach (skrzydłach) odcinków forsowania w odległościach od lustra wody zapewniających skuteczne prowadzenie ognia przeciwlotniczego oraz bezpieczeństwo przed porażeniem środkami ogniowymi przeciwnika strzelającymi na wprost. W pierwszej kolejności i najbliżej do rubieży przeszkody wodnej, w rejony dogodne do forsowania, mostów i przyczółków, wychodzą pododdziały przeciwlotnicze działające w składzie oddziałów wydzielonych. Z ich składu, w zależności od sytuacji bojowej i sprzyjających warunków (właściwości) terenu − w pobliżu odcinków forsowania (przepraw) przygotowuje się do walki ze śmigłowcami przeciwnika − zasadzki przeciwlotnicze. Na mniej aktywnych kierunkach, na szerokim froncie wzdłuż przeszkody wodnej lub innych charakterystycznych rubieżach terenowych, mogą być organizowane (prowadzić działania bojowe) − przeciwlotnicze pododdziały wędrowne.

14. Narastanie pododdziałów przeciwlotniczych (środków ogniowych) na przeciwległym brzegu następuje w miarę powodzenia forsowania i poszerzania opanowanych przez wojska przyczółków. Przeprawy dokonuje się kolejno pododdziałami po mostach i na środkach przeprawowych (na promach). Środki przeciwlotnicze zdolne samodzielnie pokonywać przeszkodę wodną forsują ją w składzie (ugrupowaniu) osłanianych wojsk pierwszego rzutu. Po opanowaniu i umocnieniu przyczółków na przeciwległym brzegu przeszkody wodnej, środki OPL mogą osłaniać mosty i przeprawy oraz wojska podczas przekraczania rubieży wodnej.

15. Z reguły pułk przeciwlotniczy otrzymuje do osłony dwie-trzy przeprawy mostowe, a dywizjon − jedną. Osłonę przeciwlotniczą przepraw mostowych organizuje się dookrężnie, ze skupieniem głównego wysiłku na kierunku zasadniczym. Ugrupowanie bojowe pułku (dywizjonu) przeciwlotniczego powinno być głębokie i umożliwiać prowadzenie skutecznego ognia do celów powietrznych zarówno na podejściach do przepraw (mostów), jak i bezpośrednio w ich rejonie. O powodzeniu walki przeciwlotniczej decyduje właściwie zorganizowany i szybko wykonywany manewr pododdziałami i ogniem.

16. W ramach wsparcia obrony przeszkody wodnej wojska inżynieryjne wykonują obiekty fortyfikacyjne w pasach (rejonach) obrony; budują zapory inżynieryjne na podejściach do przeszkody wodnej, w wodzie i na brzegu własnym; przygotowują do zniszczenia obiekty hydrotechniczne, które niszczą na sygnał upoważnionego dowódcy oraz przygotowują i utrzymują drogi w rejonach obrony i podczas wykonywania kontrataków.

W natarciu z forsowaniem przeszkody wodnej wojska inżynieryjne: prowadzą rozpoznanie dogodnych miejsc przekroczenia przeszkody wodnej, przygotowują i utrzymują drogi podejścia pododdziałów do przeszkody wodnej oraz rokady przybrzeżne, wykonują przejścia w zaporach inżynieryjnych na odcinkach forsowania i przyczółkach, ze środków inżynieryjnych urządzają i utrzymują przeprawy, a na opanowanych przyczółkach budują zapory minowe podczas odpierania kontrataków przeciwnika.

17. Dowodzenie we wszystkich działaniach podczas forsowania (pokonywania) przeszkody wodnej wymaga jasnej organizacji dowodzenia, które jest planowane i organizowane całościowo i stanowi prosty plan, który powinien zapewniać elastyczność i najlepsze wykorzystanie dostępnych środków w celu reagowania na wszelkie zmiany sytuacji.

18. Podczas obrony przeszkody wodnej w związkach taktycznych (oddziałach, pododdziałach) walczących przed przeszkodą lub broniących wysp gromadzi się dodatkowe zapasy amunicji, żywności, środków inżynieryjno-saperskich oraz inne środki zaopatrzenia, a także niezbędne siły i środki z jednostek remontowych i medycznych.

Do dowozu zaopatrzenia przez przeszkodę wodną wykorzystuje się środki przeprawowe wojsk, a także środki pływające pochodzące z zasobów miejscowych.

W związkach taktycznych (oddziałach) broniących przyczółków, punkty opatrunkowe rozwija się na przyczółku przy przeszkodzie wodnej, natomiast w wojskach walczących na własnym brzegu rozwija się je za ugrupowaniem bojowym.

Przeprawę rannych i chorych z przyczółka na własny brzeg organizuje szef służby zdrowia wojsk walczących na przyczółku. Przyjęcie rannych i chorych na własnym brzegu organizuje jego przełożony.

Zabezpieczenie logistyczne wojsk w czasie forsowania przeszkody wodnej organizuje się w zależności od przyjętego sposobu forsowania. W wypadku forsowania przeszkody wodnej z marszu, stanowi ono część składową planu zabezpieczenia logistycznego wojsk w natarciu.

Do czasu rozpoczęcia forsowania przeszkody wodnej amunicję i paliwa płynne uzupełnia się w wojskach, przez wydzielanie i kierowanie transportu z ich zapasami do rejonów wyjściowych lub krótkich postojów oraz miejsc uszczelniania czołgów i rejonów przepraw. W pierwszej kolejności zapasy środków bojowych i materiałowych uzupełnia się w oddziałach wydzielonych.

Główny wysiłek zabezpieczenia technicznego wojsk w czasie forsowania (pokonywania) przeszkody wodnej skupia się na przeprawach desantowych, promowych i czołgów pod wodą. Obejmuje ono: przygotowanie wozów bojowych do pokonania przeszkody wodnej, usuwanie z przeszkody wodnej uszkodzonego lub zatopionego sprzętu wojskowego, odtwarzanie sprawności technicznej sprzętu uszkodzonego w czasie forsowania (pokonywania) przeszkody oraz udzielanie pomocy technicznej załogom czołgów przeprawiających się pod wodą. Priorytet ma sprzęt wojsk inżynieryjnych.

W celu zapewnienia sprawnego forsowania (pokonania) przeszkody wodnej służby techniczne organizują: punkty obserwacji technicznej, grupy ratunkowo-ewakuacyjne oraz punkty kontroli uszczelnienia wozów bojowych.

Do udzielania pomocy medycznej żołnierzom pokonującym przeszkodę wodną organizuje się, bezpośrednio na przeprawie, medyczne posterunki przeprawowe.

Z chwilą podejścia wojsk do odcinków forsowania i przepraw ich jednostki logistyczne przybliża się do przeszkody wodnej, rozmieszcza w ukryciach i utrzymuje w gotowości do natychmiastowej przeprawy.

Jednostki logistyczne na opanowany brzeg przeszkody wodnej przeprawiają się po mostach, na promach i innych środkach przeprawowych − zgodnie z planem przeprawy opracowanym przez sztab związku taktycznego (oddziału).

Pierwsze przeprawiają się jednostki medyczne i transport z amunicją.

Do kierowania przeprawą jednostek logistycznych, do punktów przeprawy kieruje się przedstawicieli organów logistycznych.

Zabezpieczenie logistyczne wojsk podczas forsowania przeszkody wodnej z planowym przygotowaniem organizuje się tak samo, jak podczas natarcia z bezpośredniej styczności z przeciwnikiem.

1707. DZIAŁANIA BOJOWE W WARUNKACH OGRANICZONEJ                       WIDOCZNOŚCI

1. Warunki ograniczonej widoczności występują w okresach ciemności, mgły, opadów i dymów. Znany jest czas zmiany pory doby. Z kolei zmiany widoczności zależne od pogody lub nieprzewidzianego użycia dymów zwykle nie mogą być prognozowane. Czas, w którym podnosi się mgła może być prognozowany lub bywa, że jest typowy dla danego rejonu w danej porze roku.

2. W warunkach ograniczonej widoczności wzrasta znaczenie roli i inicjatywy dowódców oraz uwydatnia się przewaga wojsk lepiej wyposażonych w nowoczesne urządzenia optoelektroniczne, które zapewniają częściowe pokonanie ograniczeń wynikających z tych warunków.

3. Działania w warunki ograniczonej widoczności charakteryzują się:

• obniżeniem skutecznego zasięgu uzbrojenia;

• wolniejszym tempem prowadzonych działań;

• wzrostem znaczenia zapór inżynieryjnych;

• utrudnionym dowodzeniem, synchronizacją i współdziałaniem oraz realizacją przedsięwzięć zabezpieczenia bojowego i logistycznego;

• koniecznością wydania skrupulatnych wytycznych dotyczących oświetlenia pola walki;

• potrzebą wzmożonego wysiłku obserwacyjnego;

• prowadzeniem rozpoznania, lokalizowania celów i identyfikacji sił na znacznie krótszych odległościach;

• demaskowaniem w ciemnościach stanowisk ogniowych błyskami wystrzałów; z drugiej zaś strony mgła, opady i dym obniżać będą demaskujące cechy broni;

• dyscypliną używania świateł i wywoływania hałasu;

• zwiększonym czasem wykonywania zadań w warunkach naturalnego maskowania;

• obniżeniem indywidualnej wydolności żołnierzy, wzrostem napięcia fizycznego i umysłowego a tym samym zwiększoną podatnością na objawy paniki.

4. Wpływ wyszczególnionych powyżej czynników może być częściowo zrekompensowany wyposażeniem, wyszkoleniem i odpowiednim planowaniem. W tych warunkach wymagana jest pomysłowość i przewidywanie w celu najlepszego wykorzystania posiadanych środków walki. Wojska muszą być zdolne podejmować wszelkie działania bojowe w warunkach ograniczonej widoczności.

5. W warunkach ograniczonej widoczności ważne jest właściwie wykorzystanie technicznych środków do obserwacji i prowadzenia ognia, kierując się następującymi wskazaniami:

• skuteczność przyrządów optoelektronicznych często zależy od istniejących warunków środowiska;

• urządzenia aktywne umożliwiają wykrycie oraz zlokalizowanie celów;

• urządzenia pasywne są trudne do wykrycia co stwarza możliwości uzyskania zaskoczenia;

• ograniczona liczba urządzeń i ich skuteczne wykorzystanie wymagać będzie przemyślanego podziału, kierowania i eksploatacji;

• przy wyborze, które przyrządy użyć, rozpatrywane powinny być: możliwości urządzeń, ograniczenia narzucone planami oświetlenia i obserwacji, czy korzyści wynikające z zastosowania urządzeń aktywnych warte są związanej z tym możliwości zdemaskowania, przeciwdziałanie ze strony przeciwnika;

• niektóre urządzenia umożliwiają poprawienie skuteczności prowadzenia obserwacji również w warunkach dziennej widoczności, zwiększają celność prowadzenia ognia i identyfikację celu na większych zasięgach. Celowniki termiczne umożliwiają obserwację w zadymieniu, zamgleniu i przez rzadkie listowie.

6. Planowanie działań w warunkach ograniczonej widoczności jest takie same jak przy działaniach w warunkach normalnych, lecz ze szczególnym naciskiem na następujące czynniki:

• plany muszą być proste, lecz rozkazy mogą wymagać większego uszczegółowienia;

• wykorzystania warunków ograniczonej widoczności, które wpływają także na działanie przeciwnika na własną korzyść;.

• zapewnienie na wszystkich szczeblach dowodzenia wystarczającego czas na rozpoznanie − najlepiej jeszcze w porze dziennej;

• utrzymywanie odwodów na bliższych odległościach;

• zapewnienie ściślejszej synchronizacji i współdziałania.

7. Szczególną cecha planowania w warunkach nocy jest konieczność wykonania planu oświetlenia. Jest on integralną częścią planu działań bojowych, koordynuje użycie technicznych urządzeń i zawiera zasady oraz ograniczenia w stosowaniu urządzeń aktywnych.

8. W trakcie planowania i prowadzenia obrony w warunkach ograniczonej widoczności powinny być rozważone następujące czynniki:

• maskowanie stanowisk obronnych będzie łatwiejsze, jednakże pod uwagę musi być brana możliwość wykrycia ich przez urządzenia optoelektroniczne przeciwnika. Ukrycie i maskowanie musi być efektywne także, gdy poprawi się widoczność;

• większą uwagę należy zwrócić na rozpoznanie i nadzorowanie, jako że zmniejszony będzie czas reakcji na zagrożenie;

• użycie przez przeciwnika dymów obniżyć może skuteczność części uzbrojenia, szczególnie kierowanych środków przeciwpancernych. Należy to zrekompensować odpowiednim zróżnicowaniem uzbrojenia;

• szczególną uwagę należy zwrócić na zabezpieczenie luk i styków;

• trudniejsza będzie identyfikacja obiektów.

9. System ognia organizuje się w miarę możliwości tak, aby dane do strzelania przygotowane były w ciągu dnia. Część środków ogniowych przesuwa się na tymczasowe stanowiska ogniowe. Warunki te sprawiają, że użycie niektórych rodzajów broni lub sprzętu bojowego, zwłaszcza starszej generacji jest wręcz niemożliwe lub bardzo ograniczone.

10. Siły przeciwnika wychodzące z ciemności (noc, dymy, deszcz, itp.) na małej odległości mają możliwość uzyskania zaskoczenia. Wymagać to będzie umiejętności podejmowania szybkiej i zdecydowanej reakcji. Urządzenia do obserwacji rozmieszcza się tak, aby objąć wszystkie ewentualne kierunki podejścia przeciwnika.

11. W planowaniu działań opóźniających szczególną uwagę należy zwrócić na:

• zintensyfikowanie nadzorowania luk pomiędzy stanowiskami bojowymi,

• zwiększone możliwości organizowania zasadzek,

• pomimo bardziej sprzyjających warunków wycofanie z walki sił opóźniających − opracowanie precyzyjnych planów przekraczania rubieży wojsk własnych.

12. W trakcie prowadzenia działań opóźniających ograniczona widoczność zwiększy szansę zaskoczenia przeciwnika, a maskowanie potencjału sił i pomaga w wycofaniu z walki.

13. W tych warunkach na planowanie działań zaczepnych mają wpływ następujące czynniki:

• natarcie należy prowadzić na kierunkach, które posiadają najmniej przeszkód terenowych;

• obiekty ataku powinny być łatwo rozpoznawalne, a odległość do nich oraz szerokość i głębokość zadań bojowych z reguły powinny być zmniejszone;

• należy wyznaczyć więcej obiektów pośrednich;

• jeśli to tylko będzie możliwe, to drogi (osie) podejścia powinny prowadzić prosto do celu, wyznaczać je powinny łatwo rozpoznawalne elementy terenu oraz jego pokrycia.

14. Specyficznymi cechami działań zaczepnych w warunkach ograniczonej widoczności są:

• przygotowanie i rozwijanie wojsk do natarcia będzie lepiej zabezpieczone przed obserwacją przeciwnika niż zwykle, ale kierowanie może być trudniejsze;

• trudne będzie utrzymanie kierunku, szczególnie w terenie, który może być słabo odwzorowany na mapie i który nie został skrupulatnie rozpoznany. Przemieszczenie może być wolniejsze i ograniczone do dobrze rozpoznanych dróg i ścieżek w celu utrzymania kierunku i spójności;

• wojska mogą wykorzystywać pododdziały rozpoznawcze, w tym przewodników do prowadzenia podejścia oraz mogą opóźniać rozwinięcie w ugrupowanie bojowe do ostatniego, możliwego momentu;

• jeśli celem jest osiągnięcie zaskoczenia w początkowym etapie, to szczególną uwagę w trakcie przygotowania do ataku należy zwrócić na maskowanie. Wsparcie ogniowe powinno być planowane na całą operację, lecz powstrzymywane do czasu nawiązania styczności bojowej;

• obniżona widoczność sprzyjać będzie stosowaniu przenikania.

15. Podczas prowadzenia działań w nocy artyleria, obok typowych zadań wsparcia ogniowego, oświetla teren i przeciwnika, może tworzyć dozory i osie świetlne oraz oślepiać punkty obserwacyjne i środki ogniowe przeciwnika. Dodatkowym zadaniem artylerii jest zwalczanie środków oświetlających i nocnego widzenia przeciwnika.

16. Wsparcie lotnicze działań lądowych może być mniej skuteczne. Należy zwrócić szczególną uwagę na integrację wsparcia lotniczego i rozpoznania naziemnego.

17. Z powodu wzmożonego stosowania przyrządów technicznych pasywne systemy walki elektronicznej będą miały większą szansę wykrycia i zlokalizowania przeciwnika. Aktywne systemy walki elektronicznej mogą być stosowane do zakłóceń lub mylenia czujników przeciwnika.

18. Jednostki logistyczne przygotowuje się do dostarczania zaopatrzenia oraz świadczenia usług specjalistycznych i gospodarczo-bytowych w warunkach ograniczonej widoczności.

1708. DZIAŁANIA BOJOWE W WARUNKACH ZIMOWYCH

1. Wojska działające w warunkach zimowych powinny być zdolne do skutecznego prowadzenia walki. Charakteryzuje się ona określoną specyfiką działania, szkolenia i wyposażenia wojsk.

2. Ważnymi cechami charakterystycznymi warunków zimowych są:

• wielogodzinny czas nocny;

• chłód, który powoduje znacznie zmniejszenie wydolności żołnierzy;

• opady śniegu i pokrywa śnieżna;

• wiatry, które potęgują podatność organizmu na ochłodzenie i mogą ograniczyć widoczność;

• ograniczone możliwości wykorzystania dróg i linii kolejowych;

• obniżone możliwości trakcyjne pojazdów mechanicznych.

3. Działania w warunkach zimowych wymagają lepszego zabezpieczenia. Będą one zwykle prowadzone przez małe jednostki, a ich struktura organizacyjna powinna być dopasowana do zadań.

4. W planowaniu szczególnie ważne są następujące czynniki:

• ocena prawdopodobnych warunków atmosferycznych. Silny chłód, silne wiatry i burze mogą powodować ograniczenia widoczności i mobilności. Szybka zmiana z suchego mrozu na mokrą pogodę wywiera negatywny wpływ wśród żołnierzy;

• określenie dopuszczalnego czasu wykonania zadań;

• żołnierze działający w tych warunkach, wymagają dodatkowego czasu na odpoczynek oraz wysokokalorycznego pożywienia;

• wojska są bardziej uzależnione od linii komunikacyjnych;

• w sytuacji silnych mrozów należy brać pod uwagę potrzebę zapewnienia schronienia;

• konieczność wykonania rozbudowy inżynieryjnej w zmarzlinie przy użyciu specjalistycznego wyposażenia lub materiałów wybuchowych.

5. Działania obronne i opóźniające w warunkach zimowych prowadzone będą zgodnie z ogólnymi zasadami. Na ich przebieg wpływ mają następujące czynniki:

• w działaniach tych szczególnie przydatne będą wojska aeromobilne;

• zmiany pogodowe wpływać będą na stanowiska obronne, a wykonane przeszkody mogą stać się bezużyteczne w wyniku głębokiego lub topniejącego śniegu;

• w opóźnianiu i powstrzymywaniu przeciwnika, z powodu długiego czasu i stosowania specjalnych metod budowy przeszkód na drogach podejścia przeciwnika, szczególnie duże znaczenie będą miały siły i środki specjalistyczne.

6. Jeżeli obrońca będzie niezdolny utrzymać swoją manewrowość, wojska zmuszone będą walczyć w przygotowanych zawczasu pozycjach bojowych, prowadząc obronę odizolowanych rejonów. W tej sytuacji może być niezbędne rozwinięcie punktów obserwacyjnych w celu nadzorowania luk pomiędzy pozycjami i planowanie działania odwodów. Ograniczenie mobilności i wynikające stąd opóźnienie czasu reakcji wymagać może decentralizacji odwodów.

7. Pierwszy rzutu w obronie w zimie rozmieszcza się na kierunkach dostępnych do natarcia. Trudności manewru i zwiększony czas jego wykonania przemawiają za tworzeniem kilku odwodów rozmieszczonych w różnych miejscach. W wielu przypadkach będą one rozmieszczone bliżej przedniego skraju obrony.

8. Oddzielnego potraktowania wymaga problematyka rozbudowy inżynieryjnej pasa (rejonu) obrony w warunkach zimowych. Zmarznięty grunt powoduje wielokrotne wydłużenie czasu wykonania schronów i ukryć dla sprzętu. W niektórych rejonach będzie to wręcz niemożliwe. Z kolei użycie materiału wybuchowego rodzi konieczność maskowania prac fortyfikacyjnych, ponieważ odłamki ziemi będą doskonale widoczne na śniegu.

9. W zimie system ognia w obronie organizuje się tak, aby uderzenia ogniowe skupić głównie wzdłuż dróg, na osiedlach oraz rejonach gdzie pokrywa śnieżna jest stosunkowo mała, a więc tam, gdzie należy spodziewać się ataku zgrupowań uderzeniowych przeciwnika. Trudności w manewrowaniu wojskami należy zastąpić manewrem ognia i zaporami inżynieryjnymi. Niezmiernie istotną sprawą jest maskowanie, gdyż w zimie środek ogniowy, strzelając, w dużym stopniu demaskuje stanowisko ogniowe.

10. Właściwością tej pory roku jest to, że obronę organizować się będzie w oparciu o budowle ogniotrwałe, budynki mieszkalne, zabudowę wiejską itp. Zmarznięta ziemia uniemożliwi niekiedy budowę transzei, rowów łączących i wielu innych obiektów fortyfikacyjnych. Nieodzownym będzie użycie maszyn inżynieryjnych lub materiału wybuchowego.

11. W trakcie prowadzenia działań opóźniających szczególny nacisk musi być położony na przygotowanie zawczasu wszelkich planowanych pozycji, a także na przygotowanie sprawnego wycofania się. Podczas wychodzenia z walki wojska powinny niszczyć wszelkie opuszczane schronienia, które w przeciwnym razie wykorzystane zostaną przez przeciwnika.

12. Natarcie zimą różni się od natarcia prowadzonego w innych porach roku bardziej złożoną problematyką rozpatrywaną w okresie planowania. Na jego stronę organizacyjną mieć będzie wpływ głównie mróz i grubość pokrywy śnieżnej. Ponadto na wiele kwestii rzutować będą częste wahania temperatury, opady śniegu, zawieje i zamiecie śnieżne, długa noc i krótki dzień. Niedogodności w prowadzeniu natarcia wpływają na jego przygotowanie i powinny być brane pod uwagę podczas określania kolejności i terminów wykonywania zadań bojowych oraz podczas organizowania zabezpieczenia logistycznego.

13. W działaniach zaczepnych podkreślić należy następujące czynniki:

• w niskich temperaturach, odcięcie jednostek przeciwnika od zabezpieczenia logistycznego ograniczy ich efektywność. Należy dążyć do odcięcia sił przeciwnika od miejsc schronienia lub niszczyć je uderzeniami ogniowymi;

• manewrowość może być ograniczona przez trudności pogodowe lub terenowe;

• silne opady śniegu, burze śnieżne i mgła stanowić mogą dogodne warunki do niespodziewanego ataku;

• zamarznięte szlaki wodne, jeziora i bagna stanowić mogą dobre drogi podejścia, nawet dla ciężkiego sprzętu.

14. W działaniach zaczepnych w zimie rozważyć należy:

• w celu osiągnięcia zaskoczenia możliwość wykonywania oskrzydlenia i przenikania, wykorzystując luki pomiędzy stanowiskami przeciwnika;

• wykonanie przemieszczeń w warunkach ograniczonej widoczności, które w tych warunkach są częstym zjawiskiem;

• konieczność tworzenia na każdym kierunku natarcia oddział zabezpieczenia ruchu i oddział torujący wyposażony w sprzęt do rozsuwania śniegu;

• możliwość i zakres prowadzenia działań aeromobilnych;

• sposób zabezpieczenia przed wystąpieniem strat wskutek zimna, ponieważ szturmujące pododdziały będą zgrzane i wyczerpane.

15. Z uwagi na niższe tempo natarcia głębokość zadań będzie płytsza. Natomiast szerokość pasa natarcia będzie z reguły większa.

16. W celu jednoczesnego uderzenia na skrzydła i tyły punktów oporu przeciwnika organizuje się oddziały obejścia. Tworzy się je na bazie pododdziałów ogólnowojskowych odpowiednio wzmocnionych i wyposażonych w środki ułatwiające ruch po pokrywie śnieżnej.

17. Wojska pierwszego rzutu atakują punkty oporu wzdłuż dróg lub w terenie pokrytym cienką warstwą śniegu. We współdziałaniu z oddziałami obejścia uderzają na tyły i dokonują wyłomu w obronie.

18. Rozwijając natarcie w głębi, walczące pododdziały powinny konsekwentnie dążyć do zrealizowania celu natarcia bez wiązania z przeciwnikiem.

19. Zaletą zimy jest możliwość przekraczania przeszkód wodnych, bagien, grzęzawisk i innych niedostępnych obszarów w wyniku ich zamarznięcia. Każdorazowo należy jednak rozpoznać grubość lodu, czy też głębokość zamarznięcia ziemi, aby teren wykorzystać do osiągnięcia celu walki. Zima sprzyja również działaniu odpowiednio wyposażonym oddziałom obejścia w obchodzeniu punktów oporu przeciwnika.

20. Rażące działanie pocisków artylerii i moździerzy jest mniej skuteczne w warunkach niskich temperatur, z powodu tłumiącego efektu głębokiego śniegu i błota. Rażenie ogniem wymaga większego zużycia amunicji w celu zniszczenia umocnień, które ze względu na mróz są trwalsze. Dlatego w większym stopniu stosuje się strzelanie rozpryskowe.

21. Wsparcie lotnicze może być szczególnie skuteczne z powodu niedostatku ukryć dla wojsk przeciwnika. Uderzenia na system zaopatrywania przeciwnika mogą być szczególnie opłacalne.

22. Śmigłowce mogą zwykle działać w gorszych warunkach pogodowych i słabszej widoczności niż samoloty, ponadto lądowiska śmigłowców łatwiej przygotować i oczyszczać. Śmigłowce powinny być wykorzystane do:

• przemieszczania dział, amunicji artyleryjskiej i uzbrojenia obrony przeciwlotniczej,

• ewakuacji rannych i chorych,

• przerzutu wojsk,

• rozmieszczania stacji retransmisyjnych,

• przemieszczania wojsk inżynieryjnych, minowania z powietrza,

• dostarczania wojskom deficytowych rodzajów zaopatrywania,

• prowadzenia rozpoznania.

23. Niskie temperatury wymagają umiejętności przetrwania, utrudniają przemieszczanie się, co czyni obronę trudną do rozbudowania. Podczas roztopów, występują trudności manewrowe, ponieważ znikają drogi lodowe. Odsłonięte zostaną pola minowe ustawione w śniegu, a błoto może przemieszczać uprzednio wyznaczone przejścia. Czynniki te wymagają zwiększonego wysiłku wojsk inżynieryjnych.

24. Szczególną uwagę należy zwracać na zapewnienie manewrowości stanowisk dowodzenia i urządzeń wspomagających dowodzenie.

25. Warunki zimowe utrudniają dowóz zaopatrzenia, eksploatację uzbrojenia i sprzętu wojskowego, ewakuację techniczną i medyczną oraz stwarzają szczególne wymagania wobec usług gospodarczo-bytowych.

Organizując dostawy zaopatrzenia dla wojsk uwzględnia się spadek ładowności środków transportowych oraz prędkości jazdy na drogach dowozu i ewakuacji (z uwagi na pokrywę śnieżną i gołoledź).

Na trudnych odcinkach dróg organizuje się dyżury zespołów do odśnieżania i likwidacji gołoledzi, a także dyżury ciągników gąsienicowych do udzielania pomocy kolumnom logistycznym.

W przewozach zaopatrzenia wykorzystuje się, oprócz transportu samochodowego, również miejscowe środki transportu (sanie). W razie potrzeby organizuje się grupy tragarzy wyposażone w narty.

Walczącym wojskom dostarcza się opał (węgiel, drewno), żołnierzy wyposaża się w ciepłą odzież, okulary przeciwsłoneczne, środki przeciwodmrożeniowe itp.

Organizując eksploatację sprzętu technicznego uwzględnia się wzrost wypadków drogowych, podwyższoną awaryjność pojazdów mechanicznych oraz znaczny wzrost zużycia paliw płynnych. Do ewakuacji technicznej uszkodzonego uzbrojenia i sprzętu technicznego kieruje się głównie ciągniki gąsienicowe oraz ciężkie zestawy ewakuacyjne.

Do ewakuacji rannych i chorych kieruje się środki transportu wyposażone w sprzęt do ogrzewania. Działalność służby zdrowia ukierunkowuje się na zapobieganie odmrożeniom i przeziębieniom.

Żołnierzom dostarcza się posiłki o zwiększonej kaloryczności.

ROZDZIAŁ 18

ZABEZPIECZENIE BOJOWE

1801. POJĘCIA I DEFINICJE

1. Zabezpieczenie bojowe to całokształt przedsięwzięć mających na celu zmniejszenie skuteczności uderzeń przeciwnika oraz zapewnienie wojskom własnym sprzyjających warunków do pomyślnego wykonania zadań w różnych sytuacjach. Obejmuje ono ubezpieczenie, maskowanie, powszechną obronę przeciwlotniczą, zabezpieczenie inżynieryjne, obronę przeciwchemiczną, zabezpieczenie topograficzne i zabezpieczenie hydrometeorologiczne.

2. Ubezpieczenie organizuje się w celu niedopuszczenia do przenikania elementów rozpoznania przeciwnika do ugrupowania bojowego wojsk oraz zapewnienie im dobrych warunków do przygotowania i prowadzenia działań bojowych.

3. Maskowanie ma na celu ukrycie sił i środków przed rozpoznaniem przeciwnika, wprowadzenie go w błąd, co do położenia wojsk i prowadzonych przez nich działań bojowych, utrudnienie przeciwnikowi skutecznego oddziaływania ogniem i podejmowania prawidłowych decyzji.

4. Powszechna obrona przeciwlotnicza jest formą obrony przeciwlotniczej polegającej na samoobronie wojsk przed uderzeniami z powietrza.

5. Zabezpieczenie inżynieryjne to działanie wojsk polegające na przystosowaniu terenu do prowadzenia działań taktycznych. Celem jego jest stworzenie warunków umożliwiających skuteczne prowadzenie działań. Obejmuje wykonanie zadań i prac inżynieryjnych zarówno przez wojska inżynieryjne (wsparcie inżynieryjne), jak i inne rodzaje wojsk.

6. Obrona przeciwchemiczna ma na celu maksymalne osłabienie skutków działania broni masowego rażenia oraz radioaktywnych i toksycznych środków przemysłowych.

7. Zabezpieczenie topograficzne obejmuje przedsięwzięcia związane z przetwarzaniem i doprowadzaniem do wojsk informacji o obszarze walki oraz przemieszczania i rozmieszczania wojsk.

8. Zabezpieczenie hydrometeorologiczne obejmuje przedsięwzięcia związane z przygotowaniem i dostarczeniem wojskom prognoz o warunkach atmosferycznych, klimatycznych i hydrologicznych niezbędnych do planowania walki.

1802. ZASADY OGÓLNE

A. UBEZPIECZENIE

Wojska przemieszczające się lub znajdujące się na postoju, nawet w dużej odległości od linii frontu, mogą w każdej chwili być zaatakowane przez grupy dywersyjne i wojska powietrznodesantowe przeciwnika. Szczególnie wrażliwe na ataki dywersantów są kolumny maszerujących wojsk.

Luki pomiędzy punktami oporu i rejonami obrony ułatwiają działanie elementom rozpoznawczym, małym pododdziałom i grupom dywersyjnym przeciwnika. Mogą one niespodziewanie atakować walczące pododdziały ze skrzydeł i od tyłu, dezorganizować zarówno łączność i zaopatrywanie, jak również pracę sztabów i innych organów dowodzenia.

Dowódcy oraz sztaby muszą wiele uwagi poświęcić ubezpieczaniu wojsk we wszystkich rodzajach działań bojowych.

W zależności od charakteru wykonywanych zadań wojska ubezpieczają się:

• w walce − ubezpieczeniem bojowym,

• w marszu - ubezpieczeniem marszowym,

• w rejonach ześrodkowania (wyjściowym, odpoczynku) − ubezpieczeniem postoju.

Ponadto we wszystkich działaniach organizuje się ubezpieczenie bezpośrednie. Ilość sił i środków wydzielonych do ubezpieczenia zależy od stopnia zagrożenia ze strony przeciwnika, właściwości terenu, warunków meteorologicznych oraz pory doby.

1. Ubezpieczenie bojowe ma ochronić wojska przed niespodziewanym atakiem przeciwnika, przenikaniem jego elementów rozpoznania do rejonu działania oraz zmusić przeciwnika do rozwinięcia sił głównych. Z reguły wysyła się je na odległość nie przekraczającą zasięgu ognia środków strzelających na wprost. Do zadań ubezpieczeń bojowych należy:

• utrzymanie lub nawiązanie utraconego kontaktu ogniowego z przeciwnikiem,

• umożliwienie ubezpieczonym pododdziałom przyjęcia odpowiedniego ugrupowania i dokonanie manewru siłami i środkami,

• bezpośrednia ochrona wojsk na stanowiskach bojowych w przerwach w walce, w czasie lokalnych przegrupowań, luzowania, wyjścia z walki lub wycofania,

• mylenie przeciwnika, co do ilości sił, kierunku działania i zamiaru.

2. Pododdziały w walce wysyłają ubezpieczenia bojowe w wypadku chwilowej utraty kontaktu ogniowego z przeciwnikiem lub w celu wcześniejszego jego nawiązania.

3. Pododdziały w styczności z przeciwnikiem nie organizują ubezpieczenia bojowego. Pododdziały ogólnowojskowe mogą być użyte w składzie ubezpieczeń bojowych wyższego szczebla.

4. Aby nie dopuścić do niespodziewanego ataku, pododdziały utrzymujące styczność z przeciwnikiem prowadzą wzmożoną obserwację, znajdując się w ciągłej gotowości do odparcia ataku.

5. Pododdziały wyznaczone na ubezpieczenia bojowe powinny być osłaniane ogniem artylerii i moździerzy sił głównych.

6. Dowódcy są obowiązani do zorganizowania współdziałania i zapewnienia łączności pomiędzy ubezpieczeniem bojowym a wojskami ubezpieczanymi. Oprócz tego, powinni oni wspierać walkę ubezpieczeń ogniem artylerii i moździerzy, prowadzonym z zapasowych stanowisk ogniowych.

7. Gdy wojska znajdują się w obronie przez dłuższy czas, należy co pewien okres zamieniać pododdziały wyznaczone do ubezpieczenia.

8. Ubezpieczenie bezpośrednie organizuje się w każdych warunkach dla ochrony własnych pododdziałów przed niespodziewanym napadem przeciwnika. Zapewnia się je przez aktywne działanie szperaczy, patroli, czujek (podsłuchów), placówek, dyżurnych środków ogniowych oraz wartowników.

9. Wojska odbywające marsz ubezpiecza się ubezpieczeniem marszowym. Elementami ubezpieczenia marszowego są: awangardy (ariergardy), szpice (czołowe, boczne, tylne), patrole (czołowe, boczne, tylne).

10. Wojska przebywające w rejonach ześrodkowania ubezpieczają się ubezpieczeniem postoju. Elementami ubezpieczenia postojów są oddziały czat i czaty. Elementy te wysyła się na kierunki ewentualnych zagrożeń ze strony przeciwnika naziemnego.

B. MASKOWANIE

Celem maskowania bezpośredniego jest ukrycie pododdziałów, ich ugrupowania, sprzętu bojowego i uzbrojenia, składów materiałowych, rozbudowy fortyfikacyjnej terenu, punktów dowódczo-obserwacyjnych, dróg manewru oraz dowozu i ewakuacji przed wszystkimi rodzajami rozpoznania przeciwnika lub wprowadzenia go w błąd, co do zamiaru działania własnych pododdziałów. Maskowanie, niezależnie od tego, na jakim szczeblu jest prowadzone, powinno być aktywne, ciągłe, wiarygodne i różnorodne.

1. Aktywność maskowania polega na nieustannym wprowadzaniu przeciwnika w błąd, co do zamiaru, położenia i działania wojsk oraz obiektów poprzez ich zakrycie i imitację oraz działania demonstracyjne. Powyższe przedsięwzięcia powinny doprowadzić przeciwnika do fałszywej oceny sytuacji i wywołać przeciwdziałanie zgodne z naszym zamiarem.

2. Ciągłość maskowania oznacza, że przedsięwzięcia te prowadzi się bez przerwy w każdej sytuacji, na wszystkich etapach walki, a przy maskowaniu różnych urządzeń i obiektów stałych − we wszystkich okresach ich projektowania, budowy i eksploatacji.

3. Wiarygodność maskowania polega na tym, aby prowadzone przedsięwzięcia były prawdopodobne, naturalne, odpowiadały warunkom terenowym, porze roku i konkretnej sytuacji.

4. Różnorodność sposobów maskowania polega na niestosowaniu szablonowości podczas wykonywania przedsięwzięć maskowniczych, niestosowaniu jednakowych, często powtarzających się, zamaskowanych obiektów.

C. POWSZECHNA OBRONA PRZECIWLOTNICZA

Stanowi zespół przedsięwzięć, mających na celu zmniejszenie skutków uderzeń z powietrza.

1. Powszechna obrona przeciwlotnicza obejmuje:

• rozpoznanie wzrokowe przeciwnika powietrznego,

• alarmowanie o zagrożeniu z powietrza,

• prowadzenie zorganizowanego ognia do celów powietrznych z różnych systemów broni będącej w wyposażeniu wojsk,

• realizowanie przedsięwzięć pasywnej obrony powietrznej.

2. Powszechną obronę przeciwlotniczą organizują wszyscy dowódcy w każdym rodzaju działań ze względu na ograniczoną ilość specjalistycznych środków obrony przeciwlotniczej. W związku z tym wszystkie rodzaje wojsk muszą być przygotowane do samodzielnego prowadzenia rozpoznania i użycia własnych systemów broni w zwalczaniu ŚNP.

3. Do prowadzenia rozpoznania lotnictwa przeciwnika i alarmowania własnych wojsk zobowiązane są posterunki obserwacyjne, natomiast podczas działań bojowych również obserwatorzy ze składu pododdziału.

4. Ostrzeganie o zagrożeniu z powietrza prowadzą siły powietrzne dla całych sił zbrojnych poprzez środki radiowe i środki masowego przekazu.

5. W celu wyeliminowania zaskoczenia nagłym atakiem z powietrza wydziela się pododdziały dyżurne, które na określony czas pozostają w ciągłej gotowości do natychmiastowego otwarcia ognia do atakujących celów powietrznych.

6. Przedsięwzięcia pasywnej obrony przeciwlotniczej obejmują: maskowanie, rozśrodkowanie wojsk, przygotowanie schronów i ukryć oraz likwidację skutków uderzeń z powietrza, realizuje się je kompleksowo w ramach zabezpieczenia bojowego.

7. Metody stosowania oraz zabezpieczenia pasywnej obrony przeciwlotniczej będą wymagały podejmowania działań również ze strony struktur cywilnych i rozpoczną się jeszcze w czasie pokoju.

D. ZABEZPIECZENIE INŻYNIERYJNE

Realizuje się w celu stworzenia warunków terenowych niezbędnych do skutecznego prowadzenia działań bojowych przez związki taktyczne, oddziały i pododdziały oraz osiągnięcia przez nie powodzenia w walce, zwiększenia efektywności obrony wojsk przed środkami rażenia przeciwnika i utrudnienia jego wojskom działania w terenie. Zadania zabezpieczenia inżynieryjnego wykonują wszystkie rodzaje wojsk, ściśle skoordynowane według jednolitego zamiaru. Do zasadniczych zadań zabezpieczenia inżynieryjnego należą:

• rozpoznanie inżynieryjne przeciwnika i terenu,

• rozbudowa fortyfikacyjna terenu (rejonów, rubieży, punktów i stanowisk),

• budowa zapór inżynieryjnych i wykonanie niszczeń,

• przygotowanie i utrzymanie dróg (osłona techniczna dróg),

• wykonanie przejść (torowanie) w zaporach, przez przeszkody naturalne i rejony zniszczeń,

• rozminowanie terenu i obiektów,

• urządzenie i utrzymanie przepraw,

• wydobywanie i oczyszczanie wody.

Za realizację zadań zabezpieczenia inżynieryjnego odpowiadają dowódcy przygotowujący i prowadzący działania operacyjne i taktyczne. Do rozwiązywania problemów inżynieryjnych wykorzystują oficerów wojsk inżynieryjnych, którzy odpowiadają za jakość doradztwa inżynieryjnego i wykonywanie zadań przez wojska inżynieryjne w ramach wsparcia inżynieryjnego.

1. Rozpoznanie inżynieryjne przeciwnika i terenu prowadzi się w celu dostarczenia danych ułatwiających wykorzystanie terenu oraz przyjęcie odpowiedniego sposobu prowadzenia działań inżynieryjnych. Źródłem wiadomości inżynieryjnych może być przełożony, sąsiedzi, rekonesans osobisty dowódcy lub udział w rekonesansie przełożonego, meldunki podwładnych oraz pododdziały prowadzące rozpoznanie.

Na szczeblu związku taktycznego i oddziału rozpoznanie inżynieryjne prowadzi się przez obserwację, podsłuchiwanie, wypad, fotografowanie, zasadzki. Zadania te realizują następujące elementy rozpoznania inżynieryjnego:

• inżynieryjne patrole rozpoznawcze (IPR) organizowane w składzie drużyny ze składu pododdziału inżynieryjnego lub takich elementów ugrupowania inżynieryjnego jak OZap, OZR;

• inżynieryjne posterunki obserwacyjne (IPO), organizowane głównie w obronie;

• samodzielne inżynieryjne patrole rozpoznawcze (SIPR) organizowane od szczebla związku taktycznego, w sile plutonu rozpoznania inżynieryjnego;

• inżynieryjne posterunki fotografowania (IPF) do wykonywania zdjęć obiektów rozmieszczonych po stronie przeciwnika;

• inżynieryjne grupy wypadowe (IGW) organizowane w składzie drużyny w celu rozpoznania obiektów, głównie zapór inżynieryjnych po stronie przeciwnika.

2. Rozbudowa fortyfikacyjna terenu w działaniach operacyjnych obejmuje przygotowanie pasów, rejonów i pozycji obronnych w celu: zapewnienia efektywnego wykorzystania środków ogniowych i sprzętu bojowego, skutecznej ochrony ludzi i sprzętu technicznego przed środkami rażenia, dogodnej i skrytej komunikacji oraz ciągłości dowodzenia. Rozbudowę fortyfikacyjną rozpoczyna się po wyznaczeniu pododdziałom punktów oporu (stanowisk oporu, stanowisk ogniowych) i zorganizowaniu systemu ognia. Prowadzi się ją na całą głębokość pasa (rejonu) obrony w kolejności zapewniającej zachowanie gotowości oddziału i pododdziału do odpierania ataku przeciwnika. W pierwszej kolejności oczyszcza się pas obserwacji i sektory ostrzału, wykonuje pojedyncze okopy strzeleckie oraz okopy dla karabinów maszynowych, granatników przeciwpancernych, okopy dla czołgów i wozów bojowych piechoty w głównych stanowiskach ogniowych, okopy dla innych środków ogniowych, okopy obserwacyjne na posterunkach i stanowiskach dowódczo-obserwacyjnych, szczeliny dla ludzi i ukrycia na ważne uzbrojenie i ważny sprzęt wojskowy oraz środki bojowe i materiałowe.

Następnie wykonuje się: okopy strzeleckie drużyn, rowy łączące, okopy dla czołgów, wozów bojowych piechoty i innych środków ogniowych w rejonach zapasowych, kończy się budowę stanowisk dowodzenia, wykonuje się okopy na rubieżach ogniowych i ukrycia na pozostałe uzbrojenie i sprzęt wojskowy oraz środki materiałowe.

Potem wykonuje się pomocnicze obiekty fortyfikacyjne pozwalające na dłuższe przebywanie żołnierzom w danym rejonie lub pozycji. Wojska inżynieryjne uczestniczą w budowie obiektów fortyfikacyjnych, wydzielając do tego celu maszyny inżynieryjne i przygotowane konstrukcje schronowe.

3. Budowa zapór inżynieryjnych i wykonywanie niszczeń organizowane jest w celu umocnienia rejonów obrony (punktów, stanowisk oporu), utrudnienia przeciwnikowi prowadzenia natarcia. Budowę zapór inżynieryjnych planuje się na całą głębokość ugrupowania, łącząc je ściśle z systemem ognia i naturalnymi przeszkodami terenowymi. Do budowy zapór inżynieryjnych wykorzystuje się własne i przydzielone pododdziały wojsk inżynieryjnych oraz pododdziały innych rodzajów wojsk. Podczas planowania systemu zapór inżynieryjnych uwzględnia się potrzeby wykonania manewru elementami ugrupowania wojsk własnych.

Informacje o planowanych i wykonanych zaporach oraz niszczeniach przekazuje się zainteresowanym dowódcom różnych szczebli dowodzenia, prowadzących działania w danym pasie, rejonie lub na kierunku. Podczas wykonywania niszczeń ściśle określa się uprawnienia poszczególnych dowódców do wydawania rozkazów dotyczących wykonania niszczeń (odpalania ładunków materiałów wybuchowych).

4. Przygotowanie i utrzymanie dróg (osłona techniczna) polega na wybraniu, z istniejącej sieci drogowej, dróg potrzebnych do danego rodzaju działań, a następnie ich ciągłym rozpoznawaniu i zapewnieniu sprawności eksploatacyjnej. Ma na celu zapewnienie wojskom własnym możliwości prowadzenia manewru, dowozu zaopatrzenia i ewakuację z pola walki. Przygotowanie i utrzymanie dróg realizowane jest zazwyczaj siłami pododdziałów drogowo-mostowych. W wyjątkowych wypadkach pododdziały rodzajów wojsk realizować mogą to zadanie samodzielnie. Prace inżynieryjne wykonywane przez wojska w ramach przygotowania i utrzymania dróg obejmują:

• rozpoznanie inżynieryjne stanu dróg, obiektów komunikacyjnych i przepraw,

• wykonywanie napraw zniszczonych odcinków dróg i obiektów drogowych,

• wytyczanie objazdów na drogach istniejących lub urządzanie dróg na przełaj.

5. Wykonywanie przejść w zaporach jest to działalność wyspecjalizowanych pododdziałów i środków technicznych, polegająca na usunięciu min, ładunków wybuchowych lub innych elementów zaporowych z określonego miejsca. Ma ono na celu umożliwienie pododdziałom prowadzenia ciągłego i swobodnego ruchu oraz uniknięcia porażenia minami żołnierzy, uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Przejścia w zaporach wykonują pododdziały inżynieryjne lub inne pododdziały siłami własnymi, w razie niemożliwości ich obejścia.

Oddziały torujące (OT) tworzone w dywizjach w sile do wzmocnionego plutonu saperów przeznaczone są do wykonywania przejść w zaporach inżynieryjnych przeciwnika oraz w rejonach zawał i zniszczeń.

Grupy torujące (GT) tworzone w pododdziałach pierwszego rzutu w składzie do wzmocnionej drużyny saperów przeznaczone są do wykonywania przejść w zaporach inżynieryjnych i przeszkodach na kierunkach natarcia.

Szerokość przejść w polach minowych określa się zgodnie z wymogami wojsk przekraczających zapory minowe z uwzględnieniem warunków bezpieczeństwa wojsk własnych.

6. Rozminowanie terenu i obiektów prowadzi się zazwyczaj w celu usunięcia min i innych środków wybuchowych z rejonów i budynków oraz z obiektów komunikacyjnych planowanych do zajęcia przez wojska własne. Wojska inżynieryjne mogą również rozminowywać obiekty użyteczności publicznej, zakłady przemysłowe, osiedla i pola uprawne.

7. Urządzenie przepraw polega na tworzeniu odpowiednich warunków technicznych na przeszkodzie wodnej, umożliwiających zorganizowaną przeprawę wojsk wraz z ich wyposażeniem na przeciwległy brzeg. Obejmuje ono:

• rozpoznanie inżynieryjne przeszkody wodnej i terenu w rejonie przeprawy,

• wykonywanie zjazdów i wyjazdów w osiach przepraw oraz przygotowanie i oznakowanie dróg prowadzących do przepraw,

• montaż i budowę promów i mostów i urządzanie innych przepraw,

• budowę zagród przeciwminowych i przeciwogniowych,

• przygotowanie stanowisk czat wodnych i innych posterunków ochronnych.

Utrzymanie przepraw obejmuje:

• ciągłą obserwację przeszkody wodnej i prowadzenie rozpoznania inżynieryjnego w rejonach przepraw zapasowych,

• przeprawianie wojsk oraz kontrolę przestrzegania przez przeprawiające się wojska ustalonego porządku,

• odtwarzanie lub zmianę uszkodzonych środków przeprawowych oraz wykonanie prac zapewniających żywotność tych środków,

• utrzymywanie w ciągłej sprawności eksploatacyjnej dróg przygotowanych w rejonach przepraw,

• manewr przeprawami,

• ochronę ludzi i sprzętu oddziałów i pododdziałów utrzymujących przeprawę, a także prace ratownicze.

Podczas przekraczania przeszkód wodnych obowiązują ściśle określone i zaplanowane procedury postępowania wojsk przeprawiających się i utrzymujących przeprawy.

Przeprawiające się pododdziały samodzielnie organizują przeprawy lub korzystają z przepraw urządzanych siłami pododdziałów inżynieryjnych. Pododdziały rodzajów wojsk własnymi siłami urządzają przeprawy: wpław, w bród, desantowe na łodziach, bojowych wozach piechoty i transporterach opancerzonych, czołgów pod wodą i po lodzie. Pododdziały znajdujące się w odwodach wykorzystują głównie przeprawy urządzane i utrzymywane siłami pododdziałów inżynieryjnych.

8. Wydobywanie i oczyszczanie wody realizują wszystkie rodzaje wojsk, wykorzystując przenośne lub przewoźne zestawy do wydobywania i uzdatniania wody w przypadku braku przystosowanych miejscowych źródeł. Ogólne potrzeby wody w danym rodzaju wojsk określa sztab. Wojska inżynieryjne urządzają punkty wydobywania i oczyszczania wody od szczebla związku taktycznego wzwyż. Określeniem jakości wody, zalecaniem sposobów jej oczyszczania oraz dystrybucją zajmują się organy i jednostki logistyczne.

E. OBRONA PRZECIWCHEMICZNA

To zespół przedsięwzięć mających na celu maksymalne osłabienie skutków rażącego działania broni jądrowej, chemicznej i biologicznej oraz radioaktywnych i toksycznych środków przemysłowych. Obejmuje ona:

• prognozowanie skutków uderzeń bronią masowego rażenia i skutków zniszczeń obiektów energetyki jądrowej i przemysłu chemicznego,

• wykrywanie uderzeń bronią jądrową i chemiczną,

• rozpoznanie rejonów porażenia,

• monitoring (rozpoznanie) skażeń,

• ostrzeganie o zagrożeniu i alarmowanie o skażeniach,

• udział w przedsięwzięciach ratunkowo-ewakuacyjnych oraz ograniczających emisję i rozprzestrzenianie się skażeń ,

• kontrolę radiologiczną i chemiczną,

• indywidualną i zbiorową ochronę przed skażeniami oraz wykorzystanie właściwości ochronnych terenu i jego infrastruktury,

• likwidację skażeń.

1. Obronę przeciwchemiczną organizuje się i realizuje jej przedsięwzięcia przestrzegając reguł powszechności, ciągłości, trwałości i ekonomii sił i środków.

Zasada powszechności oznacza, iż obrona przeciwchemiczna obejmuje swym zasięgiem wszystkie szczeble organizacyjne wojsk i służb we wszystkich rodzajach działań bojowych. Ciągłość obrony przeciwchemicznej oznacza utrzymanie gotowości do realizacji przedsięwzięć, jakie zapewniają ochronę żołnierzy w sytuacji skażeń, niezależnie od pory roku i doby. Trwałość obrony przeciwchemicznej, to zdolność sił i obiektów wojsk lądowych do utrzymania możliwości działań bojowych w warunkach stosowania przez przeciwnika tak konwencjonalnych środków walki, jak i broni masowego rażenia. Ekonomia sił i środków obrony przeciwchemicznej polega na takim ich wykorzystaniu, zależnie od rodzaju i skali zagrożenia, by w możliwie krótkim czasie osiągnąć pełne zabezpieczenie elementów ugrupowania wojsk lądowych.

2. Prognozowanie skutków uderzeń bronią masowego rażenia i skutków znisz-

czeń obiektów energetyki jądrowej i przemysłu chemicznego, realizowane po ujawnieniu się, w obszarze działań bojowych, skutków użycia broni masowego rażenia i uwolnienia toksycznych i radiacyjnych środków przemysłowych, ma ustalić poziom prawdopodobnych strat, zniszczeń i skażeń wojsk, i ich obiektów oraz określić zakres i ustalenie terminów wykonywania działań ograniczających rozmiary i zasięg owych skutków. Jest to zespół czynności polegających na gromadzeniu, weryfikowaniu i opracowaniu danych o parametrach uderzeń bronią masowego rażenia i/lub zniszczenia (awarii) obiektów z toksycznymi albo promieniotwórczymi środkami przemysłowymi. Uzyskane wyniki służą podejmowaniu decyzji o dalszych działaniach bojowych w warunkach skażeń, o likwidowaniu skutków uderzeń, a także o ostrzeganiu o zagrożeniu skażeniami wojsk i ludności przebywających w rejonach niebezpiecznych. Realizuje się je we wszystkich rodzajach działań wykorzystując ośrodki i stacje analizy skażeń (OAS, SAS) odpowiednich szczebli organizacji wojsk i służb wojsk lądowych oraz osoby funkcyjne wojsk obrony przeciwchemicznej.

3. Wykrywanie uderzeń bronią jądrową i chemiczną organizuje się w celu uzyskania danych o miejscu i czasie jej użycia oraz określenia stopnia zagrożenia wojsk czynnikami rażącego działania tych broni. Przedsięwzięcie to jest realizowane we wszystkich rodzajach działań bojowych, a elementy wykrywania pododdziałów są włączone do systemu (sieci) wykrywania skażeń różnych szczebli organizacyjnych wojsk lądowych. Organizuje się je i prowadzi w celu uzyskania i dostarczenia dowódcom oraz sztabom danych o sytuacji skażeń pola działań bojowych, niezbędnych do podejmowania decyzji o zakresie i skali przedsięwzięć ograniczających skutki użycia broni masowego rażenia i uwolnienia toksycznych albo radiacyjnych środków przemysłowych.

4. Rozpoznanie rejonów porażenia prowadzi się w celu ustalenia rzeczywistych skutków uderzeń bronią masowego rażenia oraz zniszczenia obiektów energetyki jądrowej i przemysłu chemicznego, a także określenia zakresu likwidacji tych skutków i sposobu prowadzenia akcji ratowniczej.

Do rozpoznania rejonu porażenia wykorzystuje się posterunki obserwacyjne, kieruje patrole z pododdziałów znajdujących się najbliżej tego rejonu. Do zadań patrolu należy ustalenie położenia i rozmiarów rejonów skażeń chemicznych i promieniotwórczych oraz ustalenie rejonów zniszczeń, zawałów i pożarów. W rejon porażenia kieruje się patrole rozpoznania oficerskie i specjalistyczne ze składu grupy ratunkowo-ewakuacyjnej odpowiedniego szczebla, które określają szczegółowy zakres przedsięwzięć realizowanych przez siły ratownicze.

5. Monitoring (rozpoznanie) skażeń organizuje się i realizuje w celu określenia i ciągłej kontroli rzeczywistej sytuacji skażeń w rejonach faktycznego i planowanego działania lub rozmieszczenia wojsk oraz ustalenia możliwości i sposobów prowadzenia działań bojowych w strefach skażeń.

Do monitorowania otoczenia i rozpoznawania skażeń są wykorzystywane specjalistyczne, stacjonarne i ruchome elementy (siły i środki) wojsk, tworzące system (sieć) wykrywania skażeń odpowiedniego szczebla organizacyjnego. W ramach systemu jego elementy prowadzą obserwację oraz dokonują analizy zmian sytuacji chemicznej i radiacyjnej w swym otoczeniu, wykrywają i określają rodzaj skażenia, i kierunki rozprzestrzeniania się skażeń. Naziemne i powietrzne elementy rozpoznania skażeń wojsk obrony przeciwchemicznej rozpoznają i oznaczają na kierunkach działania, na drogach marszu lub w rejonach rozmieszczania wojsk, granice stref skażeń promieniotwórczych i chemicznych, rozpoznają i oznaczają rejony skażone środkami trującymi i promieniotwórczymi, wyznaczają ewentualne drogi i obejścia rejonu niebezpiecznego.

6. Ostrzeganie o zagrożeniu i alarmowanie o skażeniach.

Ostrzeganie o zagrożeniu to przekazywanie, poza wszelką kolejnością i we wszystkich relacjach łączności, ustalonych sygnałów (komunikatów), które nakazują zagrożonym wojskom wykonanie czynności ograniczających lub wykluczających skutki rażącego działania skażeń. Wykonują je sztaby jednostek wojsk lądowych na podstawie zaakceptowanych przez dowódcę wniosków, wynikających z oceny prognozowanej sytuacji skażeń.

Alarmowanie o skażeniach to natychmiastowe doprowadzenie do wojsk decyzji nakazujących bezzwłoczne wykonanie czynności ograniczających skutki działań bojowych w rejonie niebezpiecznym. Ma umożliwić wojskom wykonanie przedsięwzięć ograniczających skutki działania w sytuacji zagrożenia skażeniami (wykorzystanie środków ochrony, ukrycie, wyjście z zagrożonych rejonów itp.). Wojskom ustala się sygnały alarmowania o zagrożeniu skażeniami, o skażeniach i sygnały odwołania. Sygnały i czynności, jakie należy wykonać po ich ogłoszeniu, muszą dokładnie znać wszyscy żołnierze.

Jeśli skażenia chemiczne zostały wykryte przez posterunek obserwacyjny i obserwatorów w rejonie ich działania, to sygnał alarmu podają oni samodzielnie, meldując o tym dowódcy. Jeśli wykryte zostały skażenia promieniotwórcze, to posterunek (obserwatorzy) meldują o tym dowódcy i na jego polecenie ogłaszają sygnał alarmu. Jeżeli w rejonie pododdziału nastąpi opadanie pyłu promieniotwórczego albo przeciwnik użyje broni chemicznej, nakazuje ogłosić sygnał alarmu oraz przekazuje meldunek przełożonemu, jeśli ma taką możliwość, informuje sąsiada po zawietrznej stronie. Sygnały alarmowania przekazuje się przez wszystkie środki łączności poza kolejnością i dubluje środkami dźwiękowymi lub wzrokowymi.

7. Udział w przedsięwzięciach ratunkowo-ewakuacyjnych oraz ograniczających emisję i rozprzestrzenianie się skażeń, to czynności, jakie wykonuje się w celu ograniczenia strat w ludziach, sprzęcie bojowym i technicznym, materiałach oraz środowisku naturalnym, powodowanych przez zjawiska wywoływane uderzeniami broni jądrowej, chemicznej i innymi środkami rażenia.

Przedsięwzięcia ratunkowo-ewakuacyjne dotyczą udzielenia pomocy porażonym oraz ewakuacji żołnierzy i sprzętu z rejonu porażeń. Obejmują one wyszukanie rannych i porażonych, ich wydobywanie i wynoszenie z uszkodzonych wozów bojowych i środków transportowych, ze zniszczonych i uszkodzonych umocnień, udzielanie im pomocy medycznej oraz ewakuowanie do punktów zbiórek.

Przedsięwzięcia ograniczające emisję i rozprzestrzenianie się skażeń mogą być realizowane, w zależności od możliwości, w wypadku zniszczenia (awarii) obiektów i urządzeń zawierających toksyczne środki przemysłowe w strefie odpowiedzialności (w rejonie działania) wojsk. Obejmują uszczelnienie uszkodzonych instalacji, neutralizowanie lub rozcieńczanie ciekłych toksycznych środków przemysłowych i inne czynności zabezpieczające przed rozprzestrzenianiem się zagrożeń.

Wymienione przedsięwzięcia i zadania wynikające z oceny sytuacji zagrożeń, są wykonywane przez oddziały i grupy ratunkowo-ewakuacyjne (ORE, GRE) określonego szczebla, organizowane zawczasu i formowane na umówiony sygnał, które są przeznaczone do wykonywania kompleksu działań ratowniczych i ewakuacyjnych na korzyść wojsk porażonych bronią jądrową, chemiczną, środkami zapalającymi i innymi środkami rażenia, powodującymi straty i zniszczenia w obszarze działań bojowych.

8. Kontrolę radiologiczną i chemiczną organizuje się dla ustalenia stanu zdolności bojowej napromienionych żołnierzy, stopnia skażenia sprzętu, środków materiałowych i obiektów wojsk oraz określenia możliwości ich wykorzystania w toku działań bojowych.

Kontrola radiologiczna (napromienienia) polega na wyposażeniu żołnierzy w środki pomiaru napromienienia, na pomiarze i ewidencji wielkości pochłoniętych dawek promieniowania oraz określeniu dawki biologicznie czynnej. Pomiarów stopnia skażenia promieniotwórczego sprzętu i żołnierzy oraz kontrolę skażeń chemicznych dokonuje się w celu ustalenia zakresu czynności wykonywanych podczas likwidacji skażeń. Przeprowadza się je po wyjściu wojsk ze strefy (rejonu) skażonej oraz przed przystąpieniem i po wykonaniu czynności likwidacji skażeń.

Kontrolę stopnia skażenia produktów żywnościowych i wody przeprowadzają specjalistyczne pododdziały rozpoznania skażeń udziałem przedstawiciela służby zdrowia. Stopień skażenia promieniotwórczego i chemicznego kontroluje się wybiórczo, z reguły poddając jej 20-30% składu osobowego pododdziału. W razie stwierdzenia przekroczenia dopuszczalnych norm, przeprowadza się kontrolę wszystkich żołnierzy i jednostek sprzętu.

9. Indywidualna i zbiorowa ochrona przed skażeniami oraz wykorzystanie właściwości ochronnych terenu i jego infrastruktury, ma zmniejszyć wpływ na wojska skutków rażącego działania broni jądrowej, chemicznej i biologicznej oraz ochronić wojska działające w rejonach niebezpiecznych (strefach skażeń).

Skuteczność indywidualnych środków ochrony przed skażeniami zależy od ich sprawności technicznej i dopasowania oraz od właściwego wykorzystania. Nakłada się je po ogłoszeniu alarmu o skażeniach lub po zauważeniu oznak użycia broni jądrowej, chemicznej lub biologicznej, zdejmuje po wyjściu z rejonów niebezpiecznych (stref skażeń) i przeprowadzeniu czynności likwidacji skażeń.

Zbiorowa ochrona przed skażeniami obejmuje wykorzystanie różnych właściwości ochronnych sprzętu bojowego i środków transportowych wojsk oraz wszelkiego rodzaju ukryć, schronów typu polowego i budowli stałych, wyposażonych w urządzenia filtrowentylacyjne. Wykorzystanie terenu i jego infrastruktury do ochrony przed skutkami użycia broni masowego rażenia dotyczy ukryć naturalnych, odpowiednio ukształtowanego terenu, jego pokrycia naturalnego oraz wszelkiego rodzaju zabudowań w otoczeniu pola walki.

10. Likwidację skażeń organizuje się i prowadzi się, by usunąć (bądź zneutralizować) środki promieniotwórcze i substancje toksyczne z powierzchni ciała, umundurowania, sprzętu, budowli i terenu. Ma wykluczyć albo maksymalnie ograniczyć porażeń i strat żołnierzy, powodowanych skażeniami środkami promieniotwórczymi, substancjami chemicznymi i środkami biologicznymi oraz obniżenie wielkości skażeń powierzchni sprzętu bojowego do poziomu umożliwiającego jego wykorzystanie, a także przywrócić właściwości użytkowe skażonemu umundurowaniu i środkom ochrony.

Obejmuje dekontaminację żołnierzy oraz uzbrojenia, sprzętu bojowego i wyposażenia. Realizuje się ją siłami skażonych wojsk z pomocą etatowego sprzętu i środków obrony przeciwchemicznej − zestawów i pakietów przeciwchemicznych. Specjalistyczne pododdziały wojsk obrony przeciwchemicznej mogą być użyte do likwidacji skażeń na korzyść elementów ugrupowania wojsk lądowych decydujących w danym etapie działań bojowych o ich powodzeniu.

F. ZABEZPIECZENIE TOPOGRAFICZNE

Zabezpieczenie topograficzne działań taktycznych obejmuje przedsięwzięcia związane z przetwarzaniem i doprowadzeniem do wojsk informacji o obszarze (terenie) walki oraz przemieszczania i rozmieszczenia wojsk. Jest ono organizowane i realizowane na podstawie wytycznych dowódcy, jego decyzji oraz zarządzenia sztabu nadrzędnego. Organizatorem zabezpieczenia topograficznego jest szef sztabu związku taktycznego (oddziału).

1. Celem zabezpieczenia topograficznego jest umożliwienie wojskom dokonanie analiz i ocen warunków terenowych oraz dostarczenie informacji niezbędnych do skutecznego użycia uzbrojenia i sprzętu wojskowego, w tym przede wszystkim środków rażenia i systemów nawigacyjnych.

2. Do zasadniczych zadań zabezpieczenia topograficznego należy gromadzenie zapasów map, planów i opisów obszaru walki oraz terminowe przekazywanie ich do oddziałów i pododdziałów, aktualizowanie informacji w wojskowo-topograficznych systemach informatycznych, przygotowanie i doprowadzenie do wojsk geodezyjnych i grawimetrycznych danych wyjściowych, dotyczących rejonów stanowisk startowych rakiet, stanowisk ogniowych artylerii, lądowisk, punktów rozwinięcia systemów rozpoznania i walki radioelektronicznej.

3. Zabezpieczenie topograficzne, a w jego ramach dowiązanie geodezyjne (topograficzne) elementów ugrupowania bojowego (systemu kierowania, rozpoznania i ognia) wykonują pododdziały geodezyjne (topograficzne) rodzajów wojsk rozwijających dany system. Niektóre zadania wymagające użycia precyzyjnego sprzętu pomiarowego mogą wykonywać pododdziały służby topograficznej.

G. ZABEZPIECZENIE HYDROMETEOROLOGICZNE

Zabezpieczenie hydrometeorologiczne działań taktycznych obejmuje przedsięwzięcia związane z przygotowaniem i dostarczaniem informacji o warunkach hydrometeorologicznych na potrzeby planowania i prowadzenia walki. Jest organizowane i prowadzone na podstawie wytycznych dowódcy, jego decyzji oraz zarządzenia sztabu nadrzędnego. Organizatorem zabezpieczenia hydrometeorologicznego jest szef sztabu związku taktycznego (oddziału).

1. Celem zabezpieczenia hydrometeorologicznego jest umożliwienie wojskom uwzględniania w kalkulacjach, prognozach i ocenia wpływu warunków atmosferycznych i hydrologicznych na prowadzenie walki, przemieszczanie i rozmieszczanie wojsk.

2. Do zasadniczych zadań zabezpieczenia hydrometeorologicznego należy: zaopatrywanie wojsk w opracowania i prognozy dotyczące warunków klimatycznych i hydrologicznych, przygotowanie i doprowadzenie do wojsk ogólnych komunikatów meteorologicznych i hydrologicznych na obszary prowadzenia walki, nadzorowanie przygotowania meteorologicznego oraz organizowanie współdziałania oddziałów (pododdziałów) meteorologicznych rodzajów wojsk z komórkami systemu hydrometeorologicznego kraju.

ROZDZIAŁ 19

UZUPEŁNIANIE WOJSK

1901. ZASADY OGÓLNE

A. SYSTEM UZUPEŁNIANIA WOJSK LĄDOWYCH

1. Straty ponoszone przez wojska w czasie wojny w składzie osobowym i sprzę­cie technicznym, w tym środkach transportowych, stanowią jeden z pod­sta­wowych czynników decydujących o stopniu ich zdolności do prowadzenia dalszych działań zbrojnych (tzw. zdolności bojowej). Konsekwencją powyższego jest konieczność stałego zasilania wojsk wyszkolonymi żołnierzami, uzbroje­niem, sprzętem bojowym oraz środkami transportowymi.

2. Uwzględniając potrzebę dostarczania do wojsk w czasie działań zbrojnych niezbędnej ilości uzupełnień, już w czasie pokoju przygotowuje się pod względem plani­styczno-organizacyjnym system uzupełniania wojsk żołnierzami (poborowymi) oraz środkami transportowymi (maszynami) pobieranymi z gospodarki narodowej i podmiotów gospodarczych, którego elementy organizacyjne tworzy się (formuje) w procesie osiągania wyższych stanów gotowości bojowej sił zbrojnych, a jego funkcjo­nowanie rozpoczyna się z momentem wybuchu konfliktu zbrojnego (wojny).

3. W czasie kryzysu i wojny głównym zadaniem systemu uzupełniania jest zapew­nienie dopływu wyszkolonych rezerw osobowych do wojsk w celu utrzymania w związkach taktycznych i oddziałach właściwego składu osobowego, stano­wiącego jeden ze składników potencjału bojowego wojsk. Cel ten osiąga się przez systematyczne uzupełnianie podstawowych stanowisk w oddziałach (samo­dzielnych pododdziałach) i okresowe uzupełnianie pozostałych specjalności, aby zapewnić ukompletowanie niezbędne do prowadzenia aktywnych działań bojowych.

4. W skład systemu uzupełniania wojsk wchodzą dwa równorzędne systemy przygotowane dla wojsk lądowych oraz dla innych rodzajów sił zbrojnych. Są one ze sobą ściśle powiązane odnośnie do celów i zadań, organizacji kierowania oraz wykorzystania rezerw osobowych i uzupełnień. Struktura organizacyjna każdego z nich została dostosowana do składu wojsk oraz charakteru prowadzonych działań.

5. Uzupełnianie związków operacyjnych i taktycznych oraz samodzielnych jednostek wojsk lądowych odbywa się w ramach systemu uzupełniania wojsk lądowych. System ten obejmuje:

• ustalone zasady i sposoby uzupełniania wojsk lądowych w wyniku strat ponie­sionych w czasie wojny;

• struktury organizacyjno-funkcjonalne występujące w wojennej strukturze okręgów wojskowych, związków taktycznych i operacyjnych, a także two­rzone w terenowych organach administracji wojskowej i wojskowym szkolnictwie zawodowym oraz ich zadania w zakresie uzupełniania wojsk;

• podsystem kierowania uzupełnianiem wojsk lądowych, a w nim obieg informacji o rozmiarach strat ponoszonych przez wojska, realizowaniu zadań uzupełnieniowych oraz możliwościach systemu i stopniu wykorzystania zasobów;

• zasoby rezerw osobowych przewidziane do uzupełniania wojsk lądowych w czasie wojny, obejmujące oficerów, podchorążych, chorążych, podoficerów i szeregowych, a także przeznaczone dla nich zapasy umundurowania, uzbrojenia i indywidualnego wyposażenia;

• zasoby środków transportowych (maszyn) użytkowane w gospodarce narodowej, przydatne do uzupełniania jednostek;

• obiekty, sprzęt i środki materiałowe niezbędne do zabezpieczenia organom systemu uzupełniania wojsk lądowych odpowiednich warunków funkcjonowania.

B. STRUKTURA SYSTEMU UZUPEŁNIANIA WOJSK LĄDOWYCH

1. Strukturę organizacyjno-funkcjonalną systemu uzupełniania wojsk lądo­wych tworzą:

• organy kierowania uzupełnianiem wojsk, wydzielane na czas wojny ze składu etatowych organów mobilizacyjno-uzupełnieniowych szczebla centralnego oraz okręgów wojskowych;

• pododdziały zapasowe, wchodzące organizacyjnie w skład brygad, dywizji i korpusu (okręgu wojskowego), zwane dalej organicznymi pododdziałami zapasowymi;

• kompanie uzupełniania kadrowego szczebla okręgowego i centralnego (etato­we i nieetatowe);

• kompanie przeszkalania żołnierzy rezerwy, funkcjonujące przy ośrodkach szkolenia specjalistów;

• ośrodki zapasowe, organ wykonawczy sztabu okręgu wojskowego w zakresie szkolenia i kierowania uzupełnień do wojsk, a jednocześnie główne źródło uzupełniania wojsk lądowych;

• grupy rezerwowe dowództw oddziałów, związków taktycznych (operacyjnych) przygotowane dla potrzeb związanych z odtwarzaniem tych ogniw w przypadku ich obezwład­nienia lub zniszczenia, a ponadto w terenowych organach administracji wojskowej: rejonowe punkty zbiórki i dowozu wojskowych komend uzupełnień i oficerskie grupy rezerwowe wojewódzkich sztabów wojskowych i wojsko­wych komend uzupełnień.

Struktura systemu uzupełniania wojsk lądowych, w tym wielkość i liczba wchodzących w jego skład jednostek zapasowych, wynika ze składu poszczególnych okręgów wojskowych, a także charakteru (specyfiki) prowa­dzonych przez nie działań.

2. W czasie wojny system uzupełniania wojsk lądowych rozszerza się o następujące elementy: ośrodki zapasowe, pododdziały zapasowe brygad, dywizji i korpusów (okręgów wojskowych), kompanie uzupełnienia kadrowego. Stan stały stanowią żołnierze, uzbrojenie, sprzęt wojskowy i środki transportowe przewidziane etatowo do zabezpieczenia funkcjonowania tych elementów, tzn. przyjęcia i wyposażenia żołnierzy stanów zmiennych, zabezpieczenia procesu ich szkolenia, warunków socjalno-bytowych, ochrony itp.

Stan zmienny stanowią przede wszystkim powołani do odbycia służby wojskowej żołnierze rezerwy i poborowi oraz żołnierze pełniący dotychczas czynną służbę wojskową w innych jednostkach, skierowani czasowo do tych elementów na dodatkowe przeszkolenie, a także absolwenci szkół wyższych i ocho­tnicy powołani do czynnej służby wojskowej. Stan zmienny stanowią również środki transportowe pobrane z gospodarki narodowej i utrzymywane w ośrodkach zapasowych wojsk lądowych w stałej dyspozycji do skierowania ich do uzupełnianych jednostek.

Stan zmienny, po odbyciu przewidzianego dla poszczególnych grup żołnierzy przeszkolenia oraz po dostosowaniu − zgodnie z przeznaczeniem − środków transportowych do warunków eksploatacji w wojsku, kieruje się do uzupełnianych jednostek wojskowych.

O wielkości i składzie uzupełnień kierowanych do jednostek wojsk lądowych decydować będą: wysokość i struktura ponoszonych przez wojska strat oraz możliwości państwa (systemu uzupełniania) w zakresie zabezpieczenia potrzeb sił zbrojnych (wojsk lądowych) w tym względzie.

1902. ZASADY I SPOSOBY UZUPEŁNIANIA WOJSK LĄDOWYCH

1. W celu utrzymania stopnia ukompletowania jednostek wojskowych, odpowiedniego do zadań operacyjnych wykonywanych przez wojska na polu walki, uzupełnia się je żołnierzami, środkami transportowymi i innym sprzętem etatowym, odpowiednio do rozmiarów strat ponoszonych w trakcie działań bojowych. Proces ten polega na:

• doraźnym uzupełnianiu jednostek wojskowych żołnierzami o specjalnościach wojskowych, których brak decyduje o potencjale i zdolności bojowej jednostki. Do tego celu wykorzy­stuje się żołnierzy stanów zmiennych organicznych pododdziałów zapasowych utrzymywanych stale w gotowości do skierowania uzupełnień do wojsk;

• okresowym uzupełnianiu jednostek wojskowych, które poniosły straty − grupami żołnierzy we wszystkich specjalnościach wojskowych, środkami transportowymi i innym sprzętem etatowym − w celu istotnego zwiększenia stopnia ukompletowania tych jednostek. Dokonuje się go w warunkach sprzyjających przekazaniu uzupełnień jednostkom − w czasie ich przebywania w rejonach wyjściowych lub ześrodkowania oraz odwodach. Uzupełnienia w zakresie składów osobowych i środków transportowych przesyła się do jednostek z ośrodków zapasowych przez organiczne pododdziały zapasowe lub bezpośrednio do jednostek nie posiadających w swoim składzie pododdziałów zapasowych, natomiast w zakresie innego sprzętu etatowego − poprzez jednostki logistycznego zabezpieczenia działań bojowych.

2. Dosyłając do jednostek wojskowych uzupełnienia, należy kierować się priorytetami wynikającymi z roli, jaką będą spełniać poszczególne jednostki (związki taktyczne) w planowanych działaniach bojowych. Możliwe najwyższe ukompletowanie zapewnia się związkom taktycznym i samodzielnym oddziałom wykonującym główne zadania w operacji.

3. W działaniach zaczepnych główny wysiłek uzupełniania skupia się na:

• w okresie organizacji działań − związkach taktycznych i oddziałach przewidzianych do pierwszego rzutu w punkcie ciężkości;

• w toku działań − odwodach kolejno wprowadzanych do walki, stwarzając im możliwość potęgowania uderzeń oraz rozwijania powodzenia.

4. W działaniach obronnych uzupełnianie związków taktycznych i samo­dzielnych oddziałów powinno się realizować według następujących zasad:

• oddziały prowadzące działania w pasie przesłaniania uzupełnia się po wypro­wa­dzeniu ich na pozycje obronne w głównym pasie obrony. W szczególnych sytuacjach mogą być do nich skierowane grupy uzupełnienia ze składu pododdziałów zapasowych (organicznych), celem wyprowadzenia z walki sprzętu bojowego i technicznego;

• podczas walki o utrzymanie głównego pasa obrony główny wysiłek uzupełniania skupia się na związkach taktycznych i oddziałach pierwszego rzutu wykonujących zasadnicze zadania w tej fazie działań;

• w czasie walki w głębi obrony główny wysiłek uzupełniania podporządko­wuje się celowi zwrotu zaczepnego.

ROZDZIAŁ 20

DZIAŁANIA NA RZECZ WSPARCIA POKOJU

2001. ZASADY OGÓLNE

1. Działania wojsk na rzecz wsparcia pokoju organizowane są i prowadzone pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonych, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych. Inicjatorem podjęcia takich działań jest Rada Bezpieczeństwa.

Polegają one na zastosowaniu odpowiednich sił i środków w celu utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa przez zmianę sytuacji stanowiącej groźbę dla pokoju lub dla zainicjowania akcji w związku z groźbą naruszenia pokoju.

Istotą tego typu działań jest dążność do utrzymania międzynarodowego pokoju przez funkcjonowanie sił w zakresie prewencji, ograniczenia, rozwiązywania, monitorowania i wygaszania konfliktów międzynarodowych oraz budowy nowego, bezpiecznego życia po ich zakończeniu.

2. Jednostki wojsk lądowych są podstawowym komponentem sił mogących działać na rzecz wsparcia pokoju.

Decyzję o udziale wojsk w działaniach pokojowych podejmują naczelne organy władzy państwowej, na mocy stosownych ustaw, a o wyznaczeniu poszczególnych jednostek, Dowódca Wojsk Lądowych.

3. Oddziały (żołnierze) mogą być użyte do działań wówczas, gdy:

• wszystkie strony konfliktu zgadzają się na udział sił ONZ i są przygotowane do pełnej współpracy z nimi;

• operacja cieszy się aprobatą społeczności międzynarodowej, wyrażoną w poparciu Rady Bezpieczeństwa i gotowości państw członkowskich do wniesienia wkładu w postaci kontyngentów wojskowych oraz jej finansowania;

• siły znajdują się pod dowództwem ONZ, a kontrolę nad nimi sprawuje Sekretarz Generalny działający na mocy pełnomocnictwa Rady Bezpieczeństwa;

• siły mają charakter wielonarodowy, określony w konsultacji z Radą Bezpieczeństwa i stronami konfliktu;

• żołnierze biorący udział w działaniach są całkowicie bezstronni, nie używają przemocy (z wyjątkiem samoobrony) i są wyposażeni w broń lekką.

4. Wymienione w punkcie 3 warunki mogą nie być w pełni przestrzegane w operacjach wymuszania pokoju.

5. Żołnierze (oddziały, pododdziały) biorący udział w działaniach na rzecz wsparcia pokoju powinni być do tego odpowiednio przygotowani.

2002. RODZAJE DZIAŁAŃ NA RZECZ WSPARCIA POKOJU

Działania na rzecz wsparcia pokoju organizowane są i prowadzone w formie operacji (misji pokojowych). Rozróżnia się następujące rodzaje operacji (misji) wspierania pokoju:

• operacje zapobiegania konfliktom,

• operacje ustanawiania (tworzenia) pokoju,

• operacje utrzymania pokoju,

• operacje wymuszania pokoju,

• operacje budowania pokoju,

• działania (pomoc) humanitarna.

1. Zapobieganie konfliktom polega na organizowaniu przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania konfliktów w rejonach szczególnych napięć. Przedsięwzięcia te mogą występować jako akcje czysto dyplomatyczne (misje dyplomatyczne, konsultacje, ostrzeganie) lub, najczęściej w drugiej fazie, jako działania zapobiegawcze wojsk (inspekcje, monitorowanie i obserwacja, prewencyjne rozwinięcie sił i środków).

2. Ustanawianie (tworzenie) pokoju polega na ograniczeniu intensywności konfliktu, rozdzieleniu walczących stron i ukierunkowaniu ich na drogę pokojowego rozwiązania konfliktu.

Udział wojsk w tych misjach będzie ograniczony zwykle do działań o charakterze rozjemczym.

3. Utrzymanie pokoju polega głównie na powstrzymywaniu, ograniczaniu i ewentualnie wygaszaniu wrogich działań między stronami przez użycie sił międzynarodowych (wojskowych i komponentu cywilnego) w celu osiągnięcia kompromisu politycznego w rozwiązaniu konfliktu i stworzeniu warunków do pokojowego współżycia.

Udział wojsk w tych działaniach polega na:

• prowadzeniu obserwacji i dostarczaniu informacji o sytuacji w rejonie konfliktu,

• rozdzieleniu walczących stron przez rozwinięcie sił między nimi i ustanawianiu stref neutralnych,

• nadzorowaniu postanowień organizacji międzynarodowych (powrót ludności, przestrzeganie przerwania ognia, tworzenie organizacji państwowych).

4. Wymuszanie pokoju polega na podjęciu działań przez międzynarodowe siły wojskowe (lub groźbie ich podjęcia) w celu przywrócenia pokoju w rejonie konfliktu.

Działania wojsk w tego typu misjach przyjmują formy operacji militarnych. Mogą one nastąpić jedynie wówczas, gdy zawiodą inne mechanizmy rozwiązywania konfliktów, a sytuacja grozi długotrwałym rozlewem krwi, zniszczeniami lub nie napotykającym oporu triumfem agresji.

5. Budowanie pokoju polega na organizowaniu i prowadzeniu działań mających na celu normalizację stosunków (wewnętrznych lub zewnętrznych) w rejonie konfliktu po jego zakończeniu.

Udział wojsk w takich operacjach polegać będzie na ochronie misji dyplomatycznych i powstających (odtwarzanych) struktur państwowych, rozdzielaniu zantagonizowanych stron, udzielaniu pomocy w przywracaniu porządku oraz udziale w działaniach stabilizujących (pomoc ludności, rozminowanie, itp.).

6. Pomoc humanitarna polega na działaniach mających na celu ograniczenie ludzkich cierpień, gdy odpowiednie władze − w rejonie konfliktu − nie są w stanie lub nie chcą jej udzielić.

Udział wojsk w operacjach tego typu może przybierać formę: usuwania skutków zniszczeń i skażeń, ewakuacji ludności, pomocy wysiedlonym i uciekinierom, podstawowej pomocy medycznej, dostarczaniu żywności i środków pierwszej pomocy, utrzymywaniu i odbudowie infrastruktury, ochronie.

2003. ZADANIA WOJSK

1. W działaniach na rzecz wsparcia pokoju wojska lądowe mogą wykonywać szereg, często nietypowych, zadań. Każdorazowo zadania te będą wynikać z charakteru operacji (misji) i sytuacji w rejonie konfliktu. W zależności od specyfiki operacji oraz użytych w niej sił i środków zadania te mogą mieć formę sankcyjną (bezpośrednią) lub humanitarną (zabezpieczającą), nie mającą charakteru sankcji.

Główne zadania o charakterze sankcji to:

• obserwacja sytuacji wojskowej w strefie przygranicznej (lub w rejonie konfliktu),

• ustalanie faktów rzekomej interwencji z zewnątrz,

• obserwacja i nadzorowanie linii wstrzymania ognia i stref zdemilitaryzowanych,

• pomoc w utrzymaniu prawa i porządku,

• czasowe administrowanie (zajmowanie określonego terytorium),

• nadzorowanie wyborów i plebiscytów,

• zabezpieczenie statusu stref (rejonów) zdemilitaryzowanych i innych określonych przez ONZ,

• ochrona cywilnych struktur dyplomatycznych (rozjemczych) międzynarodowych i wewnętrznych.

Główne zadania nie mające charakteru sankcji to:

• zbieranie informacji o sytuacji w określonym rejonie,

• zabezpieczanie funkcjonowania środków użyteczności publicznej,

• udzielanie pomocy medycznej,

• likwidacja skutków wystąpienia skażeń chemicznych i promieniotwórczych,

• przeciwdziałanie handlowi bronią,

• organizacja i ochrona przemieszczania ludności,

• transport ludności z rejonów zagrożonych,

• rozminowanie terenów i obiektów,

• udział w usuwaniu klęsk żywiołowych.

2. Zadania wojsk lądowych w operacjach wymuszania pokoju będą miały zwykle charakter militarny. Wynikać będą każdorazowo z charakteru podejmowanych działań i będą określane przez dowództwo sił międzynarodowych.

2004. ZASADY DZIAŁANIA

We wszystkich operacjach na rzecz wsparcia pokoju konieczne jest przestrzeganie określonych zasad, determinujących skuteczność podjętych działań. Zasady te, to:

• wzajemny szacunek,

• bezstronność,

• wiarygodność,

• ograniczenie użycia siły,

• przejrzystość,

• jedność dowodzenia,

• współdziałanie militarno-cywilne,

• swoboda manewru,

• elastyczność.

Zasada wzajemnego szacunku polega na poszanowaniu praw wszystkich stron konfliktu. Każdy żołnierz sił pokojowych działa w ramach immunitetu tych sił i respektuje prawo i zwyczaje państwa-gospodarza. Żołnierze (pododdziały, oddziały) sił pokojowych uznają zastany stan (pozycje stron konfliktu) i nie podejmują prób zmiany tego stanu bez zgody stron konfliktu. Wszystkie strony konfliktu zobowiązane są honorować umundurowanie i oznaczenia wszystkich sił.

Zasada bezstronności polega na respektowaniu i uznawaniu racji stron konfliktu. Żołnierze sił pokojowych nie opowiadają się po żadnej z zaangażowanych stron. Każdy żołnierz misji wykonuje określone zadania i nie demonstruje osobistych odczuć (sympatii, antypatii). W wypadku rozpoczęcia walki siły pokojowe przechodzą do działań wymuszających pokój lub wycofują się z rejonu konfliktu, nie popierając zbrojnie żadnej z walczących stron.

Zasada wiarygodności polega na stałym demonstrowaniu - przez żołnierzy misji - zwartości i dyscypliny oraz gotowości do wypełnienia zadań. Żołnierze (pododdziały, oddziały) sił pokojowych wykazują wobec stron konfliktu determinację w utrzymaniu pokoju. Zadania wykonują sprawnie i w terminie, nie okazując strachu wobec walczących stron. O wiarygodności stanowi zorganizowanie, dobre wyposażenie i sprawne działanie oddziałów sił pokojowych.

Zasada ograniczenia siły polega na powstrzymywaniu się żołnierzy misji przed użyciem siły w jakiejkolwiek formie. Każde użycie siły podważa zaufanie do operacji pokojowej. Żołnierz (pododdział, oddział) może użyć siły tylko w obronie własnej, zajmowanych pozycji lub wtedy, gdy przewiduje to mandat.

Użycie siły w operacji wymuszania pokoju powinno być rozważne, ostrożne i kontrolowane. Zawsze musi być zgodne z przyznanym mandatem.

Zasada przejrzystości operacji polega na sukcesywnym informowaniu stron konfliktu o istocie i koncepcji użycia sił pokojowych. Wszyscy żołnierze misji działają zgodnie z mandatem i nie podejmują żadnych działań na korzyść żadnej ze stron nawet na jej prośbę, informując o istocie i zasadach podjętych działań. Informacja nie może doprowadzić do obniżenia bezpieczeństwa sił pokojowych.

Zasada jedności dowodzenia jest wynikiem przyjętych koncepcji dowodzenia siłami międzynarodowymi. Dowódca sił pokojowych jest jedynym autorytetem wszystkich komponentów misji. Jest jedyną osobą upoważnioną do oficjalnych rozmów ze stronami konfliktu i spełnia swe funkcje w stosunku do wszystkich komponentów międzynarodowych na podległym obszarze.

Zasada współdziałania militarno-cywilnego jest odzwierciedleniem charakteru operacji wspierania pokoju, wyrażającego się we wspólnej realizacji celów przez organizacje cywilne i wojskowe. Wymaga to od dowódców ciągłego i szczegółowego określania zakresu wspólnych przedsięwzięć na wszystkich szczeblach działania. Każdy dowódca powinien szczegółowo znać swoją rolę i zadania i umiejętnie podporządkować się głównym celom politycznym (dyplomatycznym).

Zasada swobody manewru wyraża się w nieskrępowanej swobodzie w realizacji celów misji w ramach przypisanych kompetencji. Zatwierdzone przez strony konfliktu rozmieszczenie sił pokojowych nie ograniczają swobody działań w ramach przydzielonych zadań. Każdy dowódca dysponuje swoimi strukturami tak, aby w pełni i z całą konsekwencją wykonać zadanie, realizując cel misji.

Zasada elastyczności stanowi o gotowości struktur sił pokojowych do szybkiej i sprawnej zmiany zadań i rejonów działań. Pododdziały (oddziały) biorące udział w operacji wspierania pokoju przewidują zawsze zmiany sytuacji w rejonie działania i utrzymują zdolność do podjęcia nowych misji lub rozszerzenia przyznanego im mandatu.

2005. SIŁY I ŚRODKI WOJSK LĄDOWYCH W OPERACJACH WSPARCIA                       POKOJU

1. Każda operacja wsparcia pokoju, w zależności od jej charakteru, wymaga tworzenia odpowiednich, międzynarodowych sił. Skład sił i środków każdorazowo ustala Rada Bezpieczeństwa ONZ.

2. W zależności od porozumień międzynarodowych do operacji pokojowych mogą być wyznaczone odpowiednie jednostki (pododdziały, oddziały, związki taktyczne) wojsk lądowych. Mogą one występować w pełnym składzie organizacyjnym (struktury wojsk zmechanizowanych) lub wydzielić do sił międzynarodowych pododdziały specjalistyczne (rodzajów wojsk).

3. Wydzielone do operacji pokojowej siły mogą występować w pełnym składzie i z etatowym uzbrojeniem, i wyposażeniem lub wyposażenie i uzbrojenie - ze względu na charakter operacji - może być ograniczone do niezbędnego minimum.

4. Do operacji wspierania pokoju mogą być wydzielone następujące jednostki specjalistyczne wojsk lądowych:

• łączności,

• lotnictwa wojsk lądowych,

• rozpoznawcze i specjalne,

• przeciwlotnicze,

• inżynieryjne,

• przeciwchemiczne,

• medyczne.

Możliwe jest również użycie wyspecjalizowanych jednostek (pododdziałów) logistycznych.

5. Bez względu na charakter operacji wyznaczone jednostki wykonywać będą zadania, do których są przygotowane.

6. Jednostki wyznaczone do działań w ramach sił międzynarodowych wyposaża się w środki niezbędne do właściwej egzystencji i sprawnego działania.

7. Jednostki uczestniczące w operacjach wsparcia pokoju utrzymują stałą łączność z krajem, składając odpowiednie meldunki.

8. Działając w składzie sił międzynarodowych, jednostki wojsk lądowych podlegają dowódcy tych sił, realizując cele misji i postawione przez niego zadania.

2006. DOWODZENIE

1. Dowódcą sił wydzielonych (kontyngentu międzynarodowego) jest wybrany oficer, przedstawiciel jednego z państw uczestniczących w misji. Jest on przełożonym wszystkich żołnierzy wchodzących w skład tych sił, realizując cele określone przez Radę Bezpieczeństwa.

2. Dowodzenie operacją pokojową odbywa się zgodnie z zasadą jedności dowodzenia według powszechnie przyjętych procedur międzynarodowych (NATO).

3. Dowódcy poszczególnych jednostek narodowych realizują cele misji, wypełniając zadania dowódcy sił międzynarodowych.

4. Jeżeli wojska lądowe wydzielają do składu sił międzynarodowych kilka jednostek, wówczas wyznacza się oficera (niekoniecznie dowódcę jednostki), który pełnił będzie funkcję dowódcy kontyngentu narodowego (polskiego) w składzie tych sił.

5. Dowódca kontyngentu reprezentuje kraj przed dowódcą sił międzynarodowych (sprzymierzonych), wypełniając jednocześnie swoje obowiązki (jeżeli jest również dowódcą jednostki). Dowódca kontyngentu odpowiedzialny jest także za dyscyplinę i porządek wojskowy w podległych mu jednostkach narodowych.

6. Organizacja łączności w czasie działań na rzecz wsparcia pokoju realizowana jest każdorazowo według określonych (dla danej operacji) oddzielnych procedur.

2007. LOGISTYKA

1. Zabezpieczenie logistyczne wojsk uczestniczących w misjach pokojowych w zależności od rodzaju misji (liczebności uczestniczących w niej wojsk, realizowanych zadań przez kontyngent wojskowy), czasu trwania misji, warunków lokalnych i wielu innych czynników, może obejmować: bezpieczeństwo, usługi lotnicze, transport, łączność, zabezpieczenie inżynieryjne, zaopatrywanie (zabezpieczenie materiałowe), zabezpieczenie techniczne, zabezpieczenie medyczne, wsparcie ogólne oraz problematykę personalną.

2. W ramach zapewnienia bezpieczeństwa całemu personelowi misji logistyka organizuje i realizuje przedsięwzięcia obejmujące: przygotowanie i wydawanie poradników, szkolenie personelu, zaopatrywanie w środki ochronne, budowę schronów i umacnianie wykorzystywanych budowli oraz fizyczną ochronę członków misji pokojowej. Ponadto w ramach zapewnienia bezpieczeństwa prowadzony jest nadzór transportu lądowego, powietrznego i morskiego.

3. Usługi lotnicze obejmują: rekonesans lotniczy i patrolowanie, przewozy personelu misji i ładunków, ewakuację i transport medyczny, przewozy ważnych osobistości (VIP) oraz przewozy dla celów socjalnych i rekreacyjnych.

4. Transport w misjach pokojowych może być organizowany centralnie dla całej misji lub w ramach poszczególnych kontyngentów wojskowych państw uczestniczących w tej misji. W organizacji przewozów czynnikami decydującymi są niezawodność dostaw zaopatrzenia i innych ładunków oraz względy ekonomiczne.

5. Łączność w misjach pokojowych organizowana jest centralnie oraz w ramach poszczególnych kontyngentów wojskowych. Łączność centralna organizowana jest pomiędzy kwaterą główną misji i poszczególnymi kontyngentami, natomiast narodowe kontyngenty wojskowe organizują dla siebie łączność wewnętrzną.

6. Zabezpieczenie inżynieryjne obejmuje budowę kwater mieszkalnych, magazynów, punktów kontrolnych, stanowisk obserwacyjnych i innych obiektów misji oraz utrzymanie techniczne obiektów.

7. Zaopatrywanie (zabezpieczenie materiałowe) kontyngentów wojskowych w misjach pokojowych obejmuje: gromadzenie, przechowywanie, dystrybucję oraz dostarczanie środków bojowych i materiałowych, a także usługi gospodarczo-bytowe.

8. Zabezpieczenie techniczne kontyngentów wojskowych w misjach pokojowych obejmuje odtworzenie sprawności (zdatności) technicznej uszkodzonego uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz zaopatrywanie w zestawy remontowe i części zamienne.

9. Zabezpieczenie medyczne kontyngentów wojskowych w misjach pokojowych obejmuje: profilaktykę zdrowotną personelu misji, przedsięwzięcia leczniczo-ewakuacyjne, sanitarno-higieniczne, przeciwepidemiczne oraz zaopatrywanie wojsk w sprzęt i materiały medyczne.

10. Wsparcie ogólne obejmuje z reguły: służbę pocztową, biuro podróży oraz biuro budżetu i finansów.

11. Problematyka personalna obejmuje przedsięwzięcia związane z organizowaniem odpoczynku i rekreacji oraz pracę kulturalno-oświatową.

12. Potencjał logistyczny wojsk przygotowywanych do misji pokojowej budowany jest w zależności od: liczebności i wyposażenia kontyngentu wojskowego, czasu trwania misji, odległości miejsca (rejonu) pełnienia misji od kraju macierzystego, poziomu interoperacyjności logistycznej kontyngentu z kontyngentami wojskowymi pozostałych państw uczestniczących w misji pokojowej, możliwości kontraktacji dostaw zaopatrzenia i świadczenia usług (specjalistycznych i gospodarczo-bytowych) w rejonie pełnienia misji itp. Zakres autonomiczności logistycznej kontyngentu wojskowego zależy przede wszystkim od możliwości oraz kosztów kontraktacji dostaw zaopatrzenia i świadczenia usług w rejonie pełnienia misji pokojowej.

13. Jednostki wojskowe wydzielone do pełnienia misji pokojowych powinny być wyposażone w jednorodne uzbrojenie i sprzęt wojskowy. W zależności od rodzaju planowanych zadań oraz warunków terenowych, klimatycznych, lokalnych i socjalno-bytowych, panujących w rejonie pełnienia misji, mogą być opracowywane dla poszczególnych kontyngentów wojskowych tabele należności dodatkowych. Obejmują one sprzęt i wyposażenie wojskowe i niewojskowe.

14. W misjach pokojowych organizowanych pod patronatem NATO obowiązuje podział zaopatrzenia wojskowego na pięć klas materiałowych. Są to:

• klasa I. Wyroby, które są spożywane przez składy osobowe lub zwierzęta w ustalonych normach bez względu na lokalne zmiany warunków walki lub terenu, np.: żywność i pasza;

• klasa II. Zaopatrzenie, dla którego normy są ustalone w etatowych tabelach należności i wyposażenia, np.: umundurowanie, uzbrojenie, komplety narzędzi, części zamienne, pojazdy;

• klasa III. Materiały pędne i smary przeznaczone do wszystkich celów, z wyjątkiem stosowanych w samolotach bojowych lub w uzbrojeniu takim jak miotacze ognia, np.: paliwa, oleje smarowe, smary, węgiel i koks;

• klasa IIIa. Paliwo lotnicze i smary;

• klasa IV. Zaopatrzenie, dla którego normy nie są ustalone w zatwierdzanych tabelach należności. W zasadzie obejmują: materiały budowlane i fortyfikacyjne oraz uzupełniające wielkość środków zaopatrzenia, podobnych do określonych w klasie II, takie jak: pojazdy uzupełniające;

• klasa V. Amunicja, materiały wybuchowe i chemiczne wszystkich rodzajów.

15. W celu zapewnienia ciągłości zaopatrywania kontyngentu wojskowego w narodowe środki zaopatrzenia, szczególnie gdy czas pełnienia misji jest znaczny, organizuje się w kraju specjalne grupy zaopatrzenia (PSG), natomiast w rejonie misji (lub w jej pobliżu) narodową grupę wsparcia logistycznego (NSG). NSG z reguły wchodzi w skład międzynarodowej bazy logistycznej obsługującej kontyngenty wojskowe wszystkich państw uczestniczących w misji pokojowej. NSG dzieli się z reguły na grupy (elementy) zaopatrzenia (NSE) odpowiedzialne za zaopatrywanie kontyngentu w środki zaopatrzenia poszczególnych klas materiałowych.

16. Zabezpieczenie techniczne kontyngentów wojskowych realizowane jest przede wszystkim jego etatowymi siłami. W związku z tym, jednostki techniczne są wzmacniane siłami i środkami remontowymi w celu uzyskania niezbędnej autonomiczności. Uszkodzone uzbrojenie i sprzęt wojskowy, które nie mogą być wyremontowane etatowymi siłami remontowymi, naprawiane są na miejscu w ramach kontraktacji usług, bądź też ewakuuje się je do kraju macierzystego.

17. Pomoc medyczna rannym i chorym żołnierzom kontyngentu realizowana jest głównie etatowymi siłami i środkami służby zdrowia. W szczególnych wypadkach, gdy wymagają oni udzielenia pomocy specjalistycznej, jest ona realizowana w ramach kontraktacji usług na miejscu, bądź też ewakuuje się ich do kraju macierzystego.

139

---